Tag: дирижер

25 ліпеня ў гісторыі. Аблога Марыенбурга. Нарадзіліся Дз. Смольскі, А. Мілінкевіч. Дзень памяці У. Караткевіча, У. Высоцкага, Н. Арсенневай, Я. Брыля.

Навіна ад

Дзень пажарнай аховы Беларусі. 

25 ліпеня 1853 года Мінская гарадская дума і губернскае праўленне зацвердзілі рашэнне аб утрыманні пажарнай часткі ў Мінску.

У гэты ж час, былі арганізаваны пажарныя часці ў Віцебску, Магілёве і іншых беларускіх гарадах.

Пры гэтым вядома, што яшчэ ў пачатку 1830 года ў Магілёве вызначылі часовыя памяшканні пад казармы і стайні, гарадскія ўлады прыступілі да камплектавання пажарнай каманды, прадставілі план і каштарысы на пабудову пастаяннай казармы і стайні для пажарнай часткі.

У гонар Дня пажарніка, 25 ліпеня 2014 года на Пажарным завулку Магілёва ў будынку XIX стагоддзя, дзе раней размяшчалася пажарная частка, адкрыўся Музей пажарнай службы Магілёўскай вобласці.

1410 год. Войскі Польшчы і ВКЛ пачалі аблогу Марыенбурга – сталіцы Тэўтонскага ордэна.

Каб замацаваць перамогу пасля Грунвальдскай бітвы, войскі акружылі сталіцу ордэна. 

Горад на р. Ногат у дэльце Віслы, заснаваны ў 1276 годзе як ордэнскі замак. Умацаваны замак быў самай вялікай крэпасцю ў Еўропе, пабудаванай ў гатычным стылі. Зараз польскі горад Мальбарк.

1434 год. На польскі сталец каранаваны Уладзіслаў III Варненчык (1424-1444).

Кароль польскі (1434-1444) і венгерскі (1440-1444), князь літоўскі (1434-1440) з дынастыі Ягелонаў.

У 1443 годзе разам з Янашам Хуньядзі ўзначаліў аб’яднанае польска-венгерскае войска ў вайне з асманамі, у 1444 заключыў перамір’е, якое спыніла наступленне туркаў на Балканы.

Загінуў у бітве пад Варнай (адсюль пасмяротная мянушка).

1840 год. Нарадзіўся Юльян Крачкоўскі (1840-1903).

Беларускі фалькларыст, этнограф, гісторык, педагог. Бацька вядомага савецкага ўсходазнаўца І. Крачкоўскага (1883-1951).

Скончыў Пецярбургскую духоўную акадэмію, але адмовіўся ад духоўнага сану, займаўся педагагічнай дзейнасцю. Працаваў выкладчыкам Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі, інспектарам народных вучылішч Тульскай губерні і Віленскай навучальнай акругі, дырэктарам Полацкай настаўніцкай семінарыі і Віленскага настаўніцкага інстытута, Туркестанскай настаўніцкай семінарыі.

У 1884 высланы з Туркестанскай настаўніцкай семінарыі з-за выяўлення там падазроных беларускіх гурткоў. Вярнуўся ў Вільню, у 1888-1902 старшыня Віленскай археаграфічнай камісіі.

Аўтар «Нарысаў быту заходнерускага селяніна» – першага падрабязнага даследавання сямейных і каляндарна-аграрных абрадаў беларусаў і выхавання дзяцей, зборніка «Быт заходнерускага селяніна», дзе змешчана больш за 200 песень, 90 прыказак, народных паданняў і казак, звесткі пра народную медыцыну, народныя стравы і народны каляндар беларусаў, пра пахавальныя абрады, «К истории старой Вильны» і «Топография г. Вильны в XVI и XVII века».

Памёр у 25 ліпеня 1903 года. Пахаваны на Еўфрасіннеўскіх могілках у Вільні.

1877 год. У Мсціславе памёр ураджэнец в. Гразівец (зараз – Чавускі раён) Іван Насовіч (1788-1877).

Беларускі філолаг, этнограф і фалькларыст.

Стваральнік «Слоўніка беларускай мовы», «Слоўніка беларускай гаворкі» (больш за 30 000 слоў), «Зборніка беларускіх прыказак».

Аўтар артыкулаў, прысвечаных песеннай культуры беларусаў.

Пераклаў з лацінскай мовы 3-томную працу «Старажытныя помнікі, што асвятляюць гісторыю Польшчы і Літвы», у якой адлюстраваны ўзаемадачыненні Польшчы і ВКЛ, асветлена гісторыя беларускіх зямель з 1217 да 1696 года.

1910 год. Нарадзіўся Генадзь Цітовіч (1910-1986).

Беларускі кампазітар, дырыжор, фалькларыст, этнограф. Народны артыст СССР.

Вучыўся ва Універсітэце Стэфана Баторыя, скончыў Віленскую кансерваторыю. 

Працаваў рэдактарам абласнога радыё, кансультантам Дома народнай творчасці ў Баранавічах, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР. Стварыў у в. Вялікае Падлессе Ляхавіцкага раёна народны хор, рэарганізаваны ў Дзяржаўны народны хор БССР, яго кіраўнік да 1974 года.

Запісаў больш за 3 000 беларускіх (пераважна), украінскіх, польскіх, літоўскіх і іншых народных песень, танцаў, інструментальных найгрышаў. 

Складальнік фальклорных зборнікаў. Аўтар 12 песень на ўласныя словы і вершы беларускіх паэтаў, больш за 60 апрацовак беларускіх народных мелодый.

Яго імя носіць Нацыянальны акадэмічны народны хор.

Памёр 21 чэрвеня 1986 года.

1913 год. Нарадзіўся Сяргей Астрэйка (1913-1937).

Беларускі паэт, перакладчык.

У 1928 годзе паступіў у Мінскі беларускі педагагічны тэхнікум. Восенню 1931 года разам з З. Астапенкам, У. Дудзіцкім, Л. Калюгам, С. Русаковічам, У. Сядурам і некаторымі іншымі «забастоўшчыкамі» за ўцёкі «з прарыву» па збіранні мерзлай бульбы ў калгасе выключаны з тэхнікума як «нацдэм».

Працаваў літрэдактарам выданняў БелНДІ прамысловасці, навуковым супрацоўнікам Інстытута літаратуры і мастацтва БелАН, у Камісіі па складанні слоўнікаў. 

Арыштаваны ДПУ БССР у 1933 годзе па справе «Беларускай народнай Грамады». Высланы ў Ірбіт Свярдлоўскай вобласці. У 1937 годзе зноў арыштаваны, 13 верасня, на наступны дзень, вынесены смяротны прысуд і 14 верасня расстраляны.

Вершы пачаў пісаць у час вучобы ў школе. У 1928 годзе па рэкамендацыі Цішкі Гартнага яго вершы з’явіліся ў газеце «Чырвоная змена». Паэму «Бенгалія» ўхваліў Янка Купала. У свае часы яе называлі «антысавецкай», бо меркавалася, што, апісваючы змаганне бенгальцаў з брытанскімі каланізатарамі, Астрэйка меў на ўвазе непасрэдна Беларусь.

У ссылцы зрабіў пераклад «Яўгенія Анегіна» А. Пушкіна, рукапіс не збярогся.

1922 год. У Краснаполлі нарадзіўся Ісаак Ваксман (1922-1943).

Герой Савецкага Саюза, камандзір артбатарэі, старшы лейтэнант

У 1938-1940 гадах працаваў настаўнікам у Краснаполлі, адначасова вучыўся завочна ў Днепрапятроўскім транспартным інстытуце.

У 1942 годзе скончыў курсы малодшых лейтэнантаў. Удзельнік баёў пад Сталінградам, на Доне, Украіне.

Вызначыўся ў баях пры фарсіраванні Дняпра восенню 1943 года. У баях за плацдарм у Запарожскай вобласці яго батарэя знішчыла 15 кулямётаў, танк, дзве аўтамашыны, больш за сотню гітлераўскіх салдат і афіцэраў.

Загінуў у баі 19 снежня1943 года у Запарожскай вобласці.

Яго імя прысвоена Беразнякоўскай СШ Краснапольскага раёна, вуліцы ў Краснаполлі. На доме ў райцэнтры, дзе ён жыў, усталявана мемарыяльная дошка.

1937 год. Нарадзіўся Дзмітрый Смольскі (1937-2017).

Беларускі кампазітар і педагог, Народны артыст. Заслужаны дзеяч мастацтваў, Лаўрэат Дзяржпрэміі, Кавалер Ордэна Ф. Скарыны, прафесар Беларускай акадэміі музыкі.

Аўтар шматлікіх сімфоній, опер, у тым ліку «Сівая легенда», «Францыск Скарына» і іншых.

Дыск з запісамі яго сімфоній, выдадзены брытанскай фірмай «Алімпія», быў прызнаны лепшым на конкурсе ў ЗША ў 1992 годзе.

Бацька вядомага музыканта-мультыінструменталіста Віктара Смольскага.

Памёр 29 верасня 2017 года.

1947 год. Нарадзіўся Аляксандр Мілінкевіч.

Беларускі навуковец, грамадскі дзеяч і палітык, краязнавец. Кандыдат фізіка-матэматычных навук.

Загадваў кафедрай Сеціфскага ўніверсітэта (Алжыр), быў дацэнтам Гродзенскага ўніверсітэта. Яго кандыдатура разглядалася на пасаду рэктара Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта. 

У 2006 годзе ўдзельнічаў у выбарах прэзідэнта Беларусі ў якасці адзінага кандыдата ад дэмакратычных сіл і заняў 2-е месца. Узначальваў Рух «За Свабоду». Паводле Нобелеўскай лаўрэаткі Святланы Алексіевіч, Мілінкевіч – прыклад беларуска-польскага інтэлігента.

1954 год. Нарадзілася Валянціна Аколава (1954-2013).

Беларуская паэтэса, перакладчыца.

Скончыла Полацкае музычна-педагагічнага вучылішча імя Ф. Скарыны, працавала настаўніцай у Ветрына Полацкага раёна, у наваполацкім Палаца культуры нафтавікоў, карэспандэнтам газеты «Знамя новостройки» трэста № 16 «Нафтабуд», у рэдакцыі радыёвяшчання Наваполацкага аб’яднання «Палімір», у выдавецтве «Юнацтва», у газеце «Знамя юности». Пачала пісаць вершы ў 8-гадовым узросце, паэтычны дар пераняла ад песеннага таленту сваёй маці. Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі, паэмы-п’есы «Палачанка Інгрэна, альбо Вяртанне Скарыны». 

Паасобныя вершы пакладзены на музыку.

Памерла 24 снежня 2013 года.

1980 год. Памёр Уладзімір Высоцкі (1938-1980).

Савецкі і рускі паэт, артыст і спявак. Аўтар больш за 700 песень і вершаў. Сыграў 20 роляў у тэатры і 30 ў кіно.

Род Высоцкіх паходзіць з в. Сялец, што на Пружаншыне, прозвішча можа быць звязана з назвай г. Высокае Камянецкага раёна.

Ягоны дзед, таксама Уладзімір Сямёнавіч, ураджэнец Брэста. Высоцкі добра ведаў пра свае беларускія карані і часта бываў у Беларусі.

Летам 1965 года ён даў некалькі канцэртаў на прыватных сядзібах Магілёва (падчас здымак у Бабруйску фільма “Я родам з дзяцінства”), у жніўні 1969, пры здымках фільма «Сыны ідуць у бой», ён з М. Уладзі жыў у в. Літоўка каля Навагрудка (у 2012 годзе ў ім усталяваны помнік Высоцкаму).

Магілёвец Міхась Булавацкі зрабіў пераклады вершаў Высоцкага на беларускую мову.

1984 года. Памёр Уладзімір Караткевіч (1930-1984).

Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, перакладчык, сцэнарыст, класік беларускай літаратуры.

Першы беларускі пісьменнік, які звярнуўся да жанру гістарычнага дэтэктыву. Найбольш вядомыя яго творы: «Дзікае паляванне караля Стаха», «Сівая легенда», «Каласы пад сярпом тваім», «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», «Чорны замак Альшанскі», «Зямля пад белымі крыламі»..

Па яго творах пастаўлены шматлікія спектаклі, знята 9 мастацкіх фільмаў, напісаны музычныя творы.

1997 год. У Нью-Ёрку памерла Наталля Арсеннева (1903-1997).

Беларуская паэтэса, перакладчыца, драматург.

Вязень ГУЛАГу. Дзеяч беларсукай эміграцыі ў ЗША.

На яе верш «Малітва» была напісана музыка кампазітарам Міколам Равенскім – з’явіўся гімн «Магутны Божа», у гонар якога названы фестываль духоўнай музыкі ў Магілёве.

У 1995 годзе гэтую песню прапаноўвалася зрабіць дзяржаўным гімнам Беларусі.

Н. Арсеннева і Максім Танк, Вільня, 1936

2006 год. Памёр Янка Брыль (1917-2006).

Народны пісьменнік Беларусі. Ганаровы член НАНБ.

Служыў у польскай марской пяхоце, быў беларускім партызанам. Працаваў у часопісах «Маладосць», «Полымя», рэдактарам Дзяржаўнага выдавецтва Беларусі, старшынёй Беларускага таварыства «СССР – Канада», член Беларускага ПЭН-цэнтра.

Унікальнай у сусветнай літаратуры стала створаная Я. Брылём разам з А. Адамовічам і У. Калеснікам дакументальная аповесць «Я з вогненай вёскі…».

Брылю належаць словы: «Калі б беларуса прымусіць быць беларусам, які б атрымаўся выдатны беларус!».

У гонар пісьменніка названы вуліцы ў Мінску і польскай Гдыні.

Дзень у гісторыі. 17 чэрвеня. Выратавальнік Еўропы Я. Сабескі. Статуя Свабоды. “Астравы Дулебы”. Акупацыя Латвіі і Эстоніі СССР.

Навіна ад

Сусветны дзень барацьбы з апустыньваннем і засухай (World Day to Combat Desertification and Drought, з 1995 года). 

Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН у сувязі з гадавінай з дня прыняцця Канвенцыі ААН па барацьбе з апустыньваннем (1994).

Чвэрць сушы на планеце знаходзіцца пад пагрозай апустыньвання. Гэта пагроза для крыніц сродкаў існавання звыш за 1 мільярд чалавек больш як у 100 краінах.

Апустыньванне – адзін з найболей трывожных сусветных працэсаў дэградацыі навакольнага асяроддзя. 

Пад засухай разумеюць працяглы і значны недахоп ападкаў, які адбываецца пры падвышанай тэмпературы і паніжанай вільготнасці паветра. Засуха прыводзіць да памяншэння запасаў вільгаці ў глебе, што, у сваю чаргу, прыводзіць да зніжэння ці гібелі ўраджаю. 

1696 год. Пайшоў з жыцця Ян Сабескі (1629-1696).

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1674-1696).

Скончыў Ягелонскі ўніверсітэт, падарожнічаў па краінах Заходняй Еўропы, ведаў італьянскую, лацінскую, нямецкую, татарскую і французскую мовы.

Удзельнічаў у пасольстве ў Асманскую імперыю, у вайне супраць Маскоўскай дзяржавы, Швецыі, супраць казакоў Б. Хмяльніцкага. Праславіўся перамогай над туркамі і татарамі ў бітве пад Хоцімам (1673).

Правёў радыкальную рэформу ва ўзбраенні і арганізацыі войска.

У 1683 годзе, калі турэцкая армія аблажыла Вену, з 27-тысячным войскам падышоў да горада і ўзначаліў агульнае войска аўстрыйскага імператара і германскіх князёў (агулам 70 000), якое 12 верасня разграміла асманаў.  У выніку гэтага, Польшча вярнула сабе Падолію і крэпасць Камянец. Пры ім Рэч Паспалітая зведала свой апошні ўздым.

Увайшоў у гісторыю як выдатны палкаводзец, мецэнат, апякун навукі і мастацтва ў Рэчы Паспалітай.

1848 год. Памёр Максімільян Станіслаў Рыла (1802-1848).

Філосаф, археолаг, арыенталіст, каталіцкі місіянер на Блізкім Усходзе і ў Паўночнай Афрыцы

Скончыў Полацкую езуіцкую акадэмію, вучыўся ў Віленскім, Грыгарыянскім (Рым) універсітэтах. Прафесар філасофіі. 3 1833 года святар.

Упершыню даследаваў руіны старажытнага Вавілона і ахвяраваў музею Ватыкана багатую калекцыю археалагічных знаходак. У 1837 абраны ў Папскую археалагічную акадэмію і Арыенталагічнае таварыства Францыі. 

Адкрыў у Бейруце Каталіцкую акадэмію, якая была пераўтворана ў Бейруцкі ўніверсітэт Святога Іосіфа. У 1841-1843 гадах на Мальце надрукаваў каментарыі да выдання заснавальніка ордэна езуітаў Ігнація Лаёлы «Духоўныя практыкаванні». 

Быў рэктарам Рымскага калегіума, апостальскім вікарыям Цэнтральнай Афрыкі ў Хартуме (Судан).

1882 год. Нарадзіўся Павел Вент (1882-1971).

Беларускі, чэхаславацкі вайсковы дзеяч

Скончыў Маскоўскі 3-ці кадэцкі корпус, Міхайлаўскае артвучылішча, ваенныя электратэхнічную, аўтамабільную школы, Акадэмію Генеральнага штаба.

Прайшоў шлях ад унтэр-афіцэра да капітана рускай арміі.

З’яўляўся начальнікам штаба арміі БНР, фарміраваў дывізію БНР у Адэсе (1918), генерал-маёр беларускага войска.

У Адэсе перайшоў на бок камуністаў і стаў фарміраваць 1-ю беларускую брыгаду, але ў маі 1919 года пад час антыбальшывіцкага паўстання Н. Грыгор’ева, далучыўся з брыгадай да паўстанцаў.

Пасля Адэсы быў саветнікам місіі БНР у Парыжы, Эстоніі, Латвіі, саветнікам Генеральнага штаба літоўскай арміі, удзельнічаў у распрацоўцы аператыўных планаў для беларускіх часцей.

З ліпеня 1921 года паступіў на службу ў армію Чэхаславакіі. Падпалкоўнік Генштаба.

З 1942 года сябра Беларускага камітэта самапомачы ў Празе.

Памер у 1971 годзе, пахаваны на Вышаградскіх могілках.

1882 год. Нарадзіўся Ігар Стравінскі (1882-1971).

Рускі кампазітар беларускага паходжання, дырыжор і піяніст, адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў сусветнай музычнай культуры XX стагоддзя. Грамадзянін Францыі, ЗША.

Паходзіць з беларускай шляхты Стравінскіх герба «Суліма».

Аўтар шматлікіх музычных твораў: скерца, санаты,  балетаў («Жар-птушка», «Пятрушка», «Вясна святая»), опер, песень. Актыўна гастраляваў па Еўропе, Амерыцы.

Памёр 6 красавіка 1971 года, пахаваны на могілках Сан-Мікеле ў Венецыі.

1885 год. У Нью-Ёрк прыбыў дар французскага народа Злучаным Штатам Амерыкі – статуя Свабоды.

Гэта падарунак да 100-й гадавіны амерыканскай рэвалюцыі. Праўда, прыбыў са спазненнем на 10 гадоў.

Для перавозкі на борце французскага парахода “Ізеры”, статую разабралі на 350 частак і запакавалі ў 214 скрыняў. Яе правая рука з паходняй, што была скончана раней, ужо экспанаваліся на Сусветнай выставе ў Філадэльфіі ў 1876, а затым у Мэдысан-скверы ў Нью-Ёрку.

Статую сабралі на яе новым фундаменце за 4 месяцы. Урачыстае адкрыццё статуі з выступленнем прэзідэнта ЗША Гровера Кліўленда адбылося 28 кастрычніка 1886 года.

1907 год. На з’ездзе ў Вільні створана Краёвая партыя Літвы і Беларусі.

Палітычная партыя ліберальна-кансерватыўнага кірунку, якая сумяшчала ў сваёй праграме «краёвыя» (аўтанамісцкія) і ліберальна-кансерватыўныя лозунгі.

З прапановай стварэння партыі ўпершыню выступіў адзін з ідэолагаў «краёвасці» Раман Скірмунт (1868-1939). Партыя патрабавала ўвядзення ўсіх дэмакратычных свабод і найперш свабоды нацыянальнага жыцця і палітычнае роўнасці нацыянальнасцяў, краёвага самакіравання.

Лозунгам партыі абвяшчаліся словы «Справядлівасць для ўсіх». Заяўлялася, што партыйны клопат пра разьвіццё «краю» не будзе супярэчыць культурна-нацыянальнай працы асобных народаў. Раман Скірмунт выступіў таксама за ўтварэнне ў Дзяржаўнай Думе Расійскай імперыі асобнай фракцыі дэпутатаў ад «Літвы і Русі».

Э. Вайніловіч, 1910.

1938 год. Расстраляны ўраджэнец в. Бацэвічы сённяшняга Клічаўскага раёна Аркадзь Смоліч (1891-1937).

Беларускі навуковец, палітычны і грамадскі дзеяч.

Адзін з заснавальнікаў БНР. Вучоны ў галіне эканомікі, сельскай гаспадаркі, геаграфіі. Першы беларускі прафесар геаграфіі, член Прэзідыума Беларускай акадэміі навук. Суарганізатар Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі, тэарэтык беларускай сацыял-дэмакратыі.

Старшыня Таварыства беларускай школы, Цэнтральнага Бюро краязнаўства, загадчык планава-эканамічнага аддзела Наркамата земляробства БССР, намеснік старшыні Інбелкульта.

Пачынальнік беларускай геаграфічнай навукі, аўтар першага акадэмічнага падручніка «Геаграфія Беларусі» (1919; 2-е выд. 1922; 3-е выд. 1923).

Рэпрэсаваны ў 1930 годзе. Расстраляны ў Омскай турме.

1940 год. Савецкія войскі акупавалі Латвію і Эстонію. Дзень савецкай акупацыі.

У ноч на 15 чэрвеня 1940 года савецкія памежныя войскі атакавалі латвійскіх памежнікаў, 17 чэрвеня савецкія войскі ўвайшлі ў Латвію і Эстонію, на талінскім рэйдзе ўсталі караблі Балтыйскага флота. Быў высаджаны марскі дэсант і фактычная ўлада ў краінах перайшла да амбасадаў СССР пад кантролем якіх былі сфарміраваны новыя органы ўлады і забяспечана далучэнне Латвіі і Эстоніі да СССР.

СССР акупавалі дзве незалежныя краіны на падставе нібыта таго, што ўрады Эстоніі і Латвіі быццам бы парушылі пакт аб ненападзе 1932 года і пакт аб узаемнай дапамозе 1939 года, уключыўшы ў эстонска-латвійскі ваенны саюз Літву.

Савецкімі ваеннымі ўладамі былі забаронены народныя сходы, у насельніцтва на працягу 24 гадзін была канфіскавана зброя.

Уваход савецкіх акупацыйных войск у Рыгу.

1954 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Барыс Мікуліч (1912-1954).

Беларускі пісьменнік, празаік, крытык.

Член бабруйскага філіяла «Маладняка», працаваў у бабруйскай газеце «Камуніст». У Мінску працаваў у Дзяржвыдавецтве, у газеце «Літаратура і мастацтва», у Інстытуце журналістыкі.

Да 1936 года выдаў 7 мастацкіх кніг, шэраг апавяданняў, аповесцей, рэцэнзій, аглядаў тэатральнага рэпертуару.

Зведаў нападкі на свае творы. Арыштаваны ў лістападзе 1936 года,  асуджаны  за «антысавецкую дзейнасць» да 10 гадоў сібірскіх лагераў.

Пасля вызвалення ў 1946 годзе пераехаў у Ашгабад да сястры, нягледзячы на тое, што яму было забаронена жыць у сталіцах. Тут ён напісаў 1-ю частку рамана «Адвечнае» з задуманай эпапеі пра вайну 1812 года, пісаў пра падзеі Вялікай Айчыннай вайны, аднак апальнага пісьменніка ніхто не друкаваў.

З 1947 года без дазволу ўлад вярнуўся ў Беларусь, жыў у Бабруйску, у Цераховічах на Лагойшчыне. Працаваў у бабруйскай бібліятэцы.

Арыштаваны паўторна 28 красавіка 1949 года, высланы ў Сібір на вечнае пасяленне.

Памёр у с. Машукоўка Краснаярскага края.

Аповесць «Развітанне» прысвечаная М. Багдановічу апублікаваная ў 1959 годзе. Напісаў успаміны пра беларускіх пісьменнікаў, літаратурнае і тэатральнае жыццё Беларусі ў 1920-1950-я, пра сваё жыццё ў лагерах і турмах.

1998 год. У межах Клічаўскага і Бялыніцкага раёнаў створаны рэспубліканскі гідралагічны заказнік “Астравы Дулебы”.

Месціцца на былым ваенным палігоне, плошча ў 26 600 гектар. Мае статус водна-балотнага ўгоддзя міжнароднага значэння.

Назва заказніка нагадвае пра старажытных дулебаў-славян, якія жылі ў VI-X стагоддзях. Ян Длугаш паведамляў легендарную версію паходжання назвы племя ад імя князя Дулеба, чыё племя стала звацца дулебамі. Былі і іншыя  князі, а менавіта Радзім і Вятка, адзін з якіх, Радзім, застаўся на Сожы, другі, Вятка, – асеў на Ацэ, даўшы свае імёны землям і народам: ад Радзіма – радзімічы, ад Вяткі – вяцічы. Славяне, якія аселі па Бугу, назваліся дулебамі, пасля яны сталі звацца валынянамі, лучанамі.

Заказнік уяўляе сабой адзін з нямногіх лесабалотных масіваў на ўсходзе краіны, на водападзеле Друці і Ольсы. Ядро заказніка складаюць балоты Дулебскае і Вялікае, адкуль бярэ пачатак цэлы каскад рэк, месцяцца рэшткавыя азёры.

Лясы займаюць амаль 85% тэрыторыі, пераважаюць хвойнікі. Балоты займаюць 16% тэрыторыі. У заказніку прадстаўлены ўсе асноўныя тыпы балот тайгі. У флоры 705 відаў вышэйшых сасудзістых раслін, з якіх 15 відаў уключаны ў Чырвоную кнігу. Фауна наземных пазваночных жывёл налічвае 192 віды.

2011 год. У Магілёве адчынена мемарыяльная дошка ў гонар Канстанціна Бахановіча (1931-2007).

З’явілася на адміністрацыйным будынку Магілёўскай абласной бальніцы ў памяць аб беларускім ўрачы-гігіенісце, арганізатары сістэмы аховы здароўя, заслужанага ўрача Беларусі, заснавальніку і першым галоўным урачы абласной бальніцы (на працягу 27 гадоў).

Пры яго ўдзеле была ўведзены ў эксплуатацыю бальніца на 1100 ложкаў з 20-цю спецыялізаванымі аддзяленнямі, паліклінікай на 500 наведванняў за змену і арганізацыйна-метадычны цэнтр.

Аўтар дошкі – скульптар А. Вараб’ёў.

Дзень у гісторыі. 4 чэрвеня. Снег у Магілёве. “Беларуская граматыка”. Бой магілёўскага бронеатрада. Дзень памяці С. Манюшкі, К. Буйло, Я. Варонкі.

Навіна ад

1695 год. У Магілёве выпаў вялікі снег.

Ён ляжаў некалькі дзён і “быў вялікі холад” – паведамляе Магілёўская хроніка.

Магілёўская Богаяўленская царква і званіца манастыра.

1872 год. Пайшоў у лепшы свет Станіслаў Манюшка  (1819-1872).

Беларускі і польскі кампазітар, дырыжор, адзін з пачынальнікаў беларускай музычнай культуры, стваральнік польскай нацыянальнай оперы.

Пачатковую музычную адукацыю атрымаў у Д. Стэфановіча ў Мінску, вучыўся ў Мінскай губернскай гімназіі, Берліне.

Працаваў у Вільні, Варашаве. Даваў урокі музыкі мастаку В. Сляндзінскаму, працаваў дырыжорам і дырэктарам варшаўскга опернага тэатру, прафесарам Музычнага інстытуту ў Варшаве. У творчасці выкарыстоўваў беларускі фальклор. Папулярнасць атрымаў дзякуючы операм “Галька”, “Страшны двор”. Аўтар  20 опер і аперэт, 3 балетаў, 5 месаў, 2 рэквіемаў і болей за 300 песень, у тым ліку “Паходнай песні літвінаў” на словы У. Сыракомлі.

1897 год. Нарадзіўся Юлій Іргер (1897-1941).

Беларускі вучоны-хірург, доктар медыцынскіх навук, прафесар, Заслужаны дзеяч навукі, брат нейрахірурга Іосіфа Іргера, кіраўнік НДІ пералівання крыві.

Пасля абвяшчэння БНР удзельнічаў у справе пераводу студэнтаў-беларусаў з расійскіх універсітэтаў ва Украіну і ў Вобласць Войска Данскога.

Памёр 26 мая 1941 года. Пахаваны на Ваенных могілках у Мінску.

1907 год. У в. Гарадок Глускага раёна нарадзіўся Васіль Зубец (1907-1991).

Беларускі гаспадарчы, дзяржаўны дзеяч, доктар тэхнічных навук, прафесар, Заслужаны дзеяч навукі.

Выхаванец Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, начальнік вытворчага аддзялення аддзела аэрадромнага будаўніцтва 1-й паветранай арміі. Пасля вайны – 1-ы намеснік міністра, міністр меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, дырэктар Беларускага НДІ меліярацыі і воднай гаспадаркі.

Памёр 26 студзеня 1991 года.

1918 год. Апублікавана “Беларуская граматыка для школ” Браніслава Тарашкевіча (1892-1938).

Першая жыццяздольная граматыка сучаснай беларускай мовы, аснова ўсіх далейшых ліній развіцця беларускай граматыкі. Выдадзена ў Вільні, у паралельных кірыліцкім і лацінскім варыянтах.

Граматыка некалькі разоў перавыдавалася ў Заходняй Беларусі ляжала ў аснове праграм выкладання беларускай мовы ў БССР. У аснове граматыкі ляжалі фанетыка-граматычныя асаблівасці тагачаснага сярэднебеларускага дыялекту, найперш «цвёрдае р» і «моцнае аканне». У правілах граматыкі выкарыстоўваліся як марфалагічны, так і фанетычны прынцыпы.

Словы іншамоўнага паходжання выдзяляліся ў асобную групу. Тарашкевічам было прапанавана пісаць галосныя і зычныя ў іншамоўнай лексіцы так, як яны вымаўляліся ў мове, з якой былі запазычаны, фактычна было прынятае пераважнае іх напісанне як у польскай мове. Так, на гэтыя словы не былі распаўсюджаны правілы акання, дзекання і цекання, часта не змякчаліся зычныя перад галоснымі, перад ётаванымі галоснымі перадаваўся мяккі [л’].

Зважаючы на недахопы граматыкі Тарашкевіча, браты Лёсікі распрацавалі праект яе рэформы, які быў прадметам разгляду Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі (1926).

1920 год. Прыняў бой з палякамі савецкі 35-ты бранявы атрад.

Бой адбыўся каля в. Стоўпішчы пад Магілёвам. Загінуўшых чырвонаармейцаў пахавалі на сённяшняй плошчы Славы ў Магілёве.

Пяць чалавек 35-га атрада былі ўзнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга РСФСР. Гэта Леў Альбаў і Іван Філатаў, вадзіцелі бронемашын, Васіль Усаў, камандзір бронемашыны, Пётр Кулагін і Аляксандр Міхайлаў, кулямётчыкі.

1926 год. Прэзідэнтам Польшчы абраны Ігнацы Масціцкі (1867-1946).

Дзяржаўны дзеяч, вучоны-хімік, акадэмік Акадэміі навук Польшы ў Кракаве, арганізатар хімічнай прамысловасці ў Польшчы.

Распрацаваў прамысловы метад атрымання азотнай кіслаты з паветра.

Меў падтрымку часткі беларускіх грамадскіх колаў у Заходняй Беларусі.

У яго гонар названы канал у Брэсцкім раёне і ў Валынскай вобласці Украіны.

1952 год. Памёр Язэп Варонка (1891-1952).

Беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята БНР.

Быў супрацоўнікам пецярбургскіх газет «Воскресная вечерняя газета», «Столичные вести», часопісаў «Зритель», «Театральное обозрение».

Член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады, Часовага савета Расійскай рэспублікі, узначальваў камітэт Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны, быў камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў Вялікай беларускай рады, старшынёй Народнага сакратарыята Беларусі і народным сакратаром замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння БНР.

Міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі (1918-1920), старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».

У 1923 годзе з’ехаў у Чыкага. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, быў адным з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады, выдаваў газету “Беларуская трыбуна”, вёў праграмы на чыкагскім радыё.

Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Аўтар брашур “Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс”, “Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд”.

Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.

Памёр 4 чэрвеня 1952 года.

1986 год. Памерла Канстанцыя Буйло (сапраўднае імя Канстанцыя Кале́чыц, 1893-1986).

Беларуская паэтэса, Заслужаны дзеяч культуры БССР. Яе дэбютны зборнік вершаў “Курганная кветка” (1914) рэдагаваў Янка Купала, афармляў Язэп Драздовіч. Аўтар шэрагу п’ес, зборнікаў вершаў, кніг для дзяцей. 

Многія вершы паэтэсы пакладзены на музыку, песня “Люблю” стала народнай. Максім Гарэцкі ў сваёй “Гісторыі беларускай літаратуры” лічыў яе “найбольш выдатнай пасля Цёткі жаноцкай сілай ў нашай поэзіі”.

1989 год. У Польшчы адбыліся першыя часткова дэмакратычныя парламенцкія выбары.

У іх удзельнічалі і беларускія кандыдаты пісьменнік Сакрат Яновіч (1936-2013), гісторык Яўген Мірановіч (н.1955).

Я. Мірановіч.

2013 год. Памёр  Юрый Бушлякоў (1973-2013).

Беларускі мовазнавец, кандыдат філалагчных навук, журналіст і перакладчык, выкладчык Карлава ўніверсітэта ў Празе.

Працаваў у штотыднёвіку “Наша Ніва”, на Польскім радыё, “Радыё Свабода”, дзе вёў аўтарскую перадачу “Жывая мова”. Суаўтар кнігі “Беларускі клясычны правапіс”.

Дзень у гісторыі. 26 мая. Царкоўны раскол. Перамога “Меркурыя”. Заснавана “Узвышша”. Нарадзіліся джазмен Э. Рознер, дыктар І. Курган

Навіна ад

1695 года. Віцебскі летапіс паведамляе пра незвычайныя метэаралагічныя з’явы.

У ім чытаем запіс, які тычыцца Усходняй Беларусі: “У год 1695. Месяца мая, 26 дня … выпаў па калена снег і ляжаў 3 дні”. 

Халодным былі ўсё XVII і пачатак XVIII стагоддзя – “малы” ледавіковы перыяд, які наступіў у сувязі з вулканічнай дзейнасцю ў Амерыцы. Самымі халоднымі зімы былі ў 1709 і 1710 гадах.

У апошнія гады ў Беларусі майскі снег фіксаваўся 12 мая 2020 года.

1666 год. Сабор праваслаўнай царквы адлучыў раскольнікаў. 

Пачаўся царкоўны раскол. Раскольнікі-стараверы сталі ўцякачамі з Маскоўскай дзяржывы і ўтварылі першую сталую групу рускіх на беларускіх землях з дзвюма буйнымі цэнтрамі – вакол Браслава і Відзаў (цяперашні Браслаўскі раён) і вакол Веткі (зараз раённы цэнтр Гомельскай вобласці). Кароль Рэчы Паспалітай Ян III Сабескі ў 1691 годзе дазволіў стараверам свабодна жыць у дзяржаве. У Ветцы хаваўся ад рускіх улад будучы кіраўнік сялянскага паўстання Е. Пугачоў. Рускія войскі рабілі набегі, у тым ліку трагічныя ў 1735 і 1764 гадах, на беларускія землі і адводзілі стараабраднікаў назад. Раскольнікі ў ХVІІІ стагоддзі рассяліліся па тэрыторыі Мінскай губерні.

У Магілёўскай вобласці стараабраднікі жывуць ва ўсходніх раёнах, Бабруйску і ў Кіраўскім раёне. У 1914 годзе ў Беларусі пражывала 100 тыс. стараабраднікаў. Пра жыццё стараабраднікаў распавядаюць экспазіцыі Веткаўскага музея стараабраднікаў і беларускіх традыцый імя Ф. Шклярава.

https://vetka-museum.by/

1829 год. Перамога “Меркурыя” беларуса А. Казарскага.

Падчас Руска-турэцкай вайны 18-ці гарматны брыг “Меркурый” атрымаў перамогу над двума турэцкімі 110- і 74-гарматнымі лінейнымі караблямі ў раёне Басфорскага праліва.

Калі “Меркурый” нечакана сустрэўся з турэцкай эскадрай з 18 караблёў, А. Казарскі (1798-1833), ураджэнец беларускага г. Дуброўна, вырашыў уступіць у бой. Больш за 3 гадзіны 115 маракоў Казарскага бясстрашна біліся з 1200 туркамі – і выйшлі пераможцамі.

Па-майстэрску манеўруючы і не даючы суперніку скарыстацца дзесяціразовай перавагай у артылерыі, брыг “Меркурый” збіў ядрамі сваіх прылад усё ветразнае абсталяванне непрыяцеля і пакінуў яго ў “цалкам бездапаможным выглядзе”.

У азнаменаванне подзвігу ў Севастопалі на марскім бульвары быў усталяваны помнік з надпісам на пастаменце: “Казарскаму. Нашчадству ў прыклад…”. 

Знакаміты мастак І. Айвазоўскі напісаў некалькі карцін, прысвечаных гэтаму бою.

1863 год. У баі з расійскімі карнікамі пад Парэччам каля Докшыцаў загінуў Генрых Дмахоўскі (1810-1863).

Беларускі і амерыканскі скульптар, паўстанец (1830-1831 і 1863 гадоў) на беларускіх землях, удзельнік Львоўскага паўстання 1846 года. 

У ЗША вядомы як Генры Д. Сандэрс. Па сённяшні дзень упрыгожваюць памяшканне Кангрэсу ЗША ягонай працы бюсты Дж. Вашынгтона, Т. Джэфэрсана, Б. Франкліна, Т. Касцюшкі.

1885 год. У Мінску нарадзіўся Барыс Дабрынін (1885-1951).

Карстазнаўца, геамарфолаг, падарожнік, доктар геаграфічных навук, прафесар Маскоўскага, Тбіліскага і Кіеўскага ўніверсітэта.

Скончыў прагімназію Бабруйска, гімназію Гомеля, Маскоўскі ўніверсітэт. Акрамя выкладання ва ўніверсітэтах, працаваў загадчыкам  аддзела Інстытута геаграфіі АН СССР.

Аўтар падручнікаў для геаграфічных факультэтаў універсітэтаў, прац па геаграфіі Дагестана, Маскоўскай вобласці, Еўрапейскай часткі СССР і Каўказа, Заходняй Еўропы.

Памёр 4 верасня 1951 года ў Кіеве. Пахаваны ў Маскве на Ваганькаўскіх могілках.

1910 год. У Берліне нарадзіўся Эдзі (Адольф) Рознер (1910-1976).

Савецкі беларускі джазавы трубач, скрыпач, дырыжор, кампазітар і аранжыроўшчык. Заслужаны артыст БССР (1944).

Жыў і працаваў у Германіі (1910-1933, 1973-1976), Польшчы (1934-1939) і СССР (1939-1972).  

Пасля далучэння Беластока да БССР пазнаёміўся з беларускім кіраўніком П. Панамарэнка – гарачым аматарам джаза, і пад яго заступніцтвам узначаліў новы вялікі джаз-аркестр, які неўзабаве атрымаў статус Дзяржаўнага джаза БССР. Аркестр Рознера атрымаў спецыяльны цягнік для гастроляў, які практычна стаў домам для аркестра. Любыя складанасці або праблемы вырашаліся дзякуючы ўмяшанню П. Панамарэнкі.

Улетку 1940 гады аркестр з вялікім поспехам даў канцэрты ў шматлікіх гарадах СССР і прыняў удзел у дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве. У верасні даў канцэрт ў Сочы для І. Сталіна. Сталіну канцэрт спадабаўся.

Біг-бэнд Рознера быў адным з першых савецкіх джазавых аркестраў, які выконваў музыку ў стылі свінг, і сыграў адну з ключавых роляў у засваенні айчыннымі музыкамі гэтага кірунку музыкі.

У 1946 годзе арыштаваны НКУС у Львове разам з жонкай. Прыгавораны да 10 гадоў лагераў і сасланы ў Хабараўскі край, дзе сабраў лагерны аркестр, потым на Калыму. Вызвалены ў 1954 годзе.

Адзін з найбольш папулярных джазавых артыстаў у СССР, чые запісы былі двойчы забаронены. Аўтар джазавых кампазіцый, а таксама танга, вальсаў, песень (на словы Ю. Цэйтліна, М. Пляцкоўскага, В. Маса, М. Чарвінскага, Я. Далматоўскага, У. Харытонава, Л. Кукса, Р. Пажэняна, Б. Дворнага і іншых) і джазавых аранжыровак.

Памёр 8 жніўня 1976 года ў Заходнім Берліне.

1909 год. Нарадзіўся Часлаў Ханяўка (1909-1988).

Беларускі грамадскі дзеяч. Стрыечны брат В. Жук-Грышкевіча.

Скончыў Віленскую беларускую гімназію, Віленскі ўніверсітэт.

У Другую сусветную вайну ў 1939 годзе ў Вільні стаў сузаснавальнікам Беларускай незалежніцкай партыі.

Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у Беларускім камітэце ў Беластоку і Беларускім камітэце ў Варшаве.

З пачатку 1950-х жыў у ЗША ў Саўт-Рыверы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяроддзі, сузаснавальнік Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, адзін з кіраўнікоў арганізацыі «Беларуска-амерыканская дапамога».

Памёр 2 ліпеня 1988 года ў Саўт-Рыверы, ЗША.

Саўт-Рывер. Царква Св. Еўфрасінні Полацкай.

1926 год. Заснавана беларускае літаратурна-мастацкае згуртаванне “Узвышша”.

Заснавана групай былых сяброў літаб’яднання “Маладняк”. Старшыня – К. Чорны, намеснік – К. Крапіва, сакратар – А.Бабарэка. З магілёўцаў у арганізацыю ўваходзілі  В. Шашалевіч,  А. Мрый (А. Шашалевіч). Арганізацыя ставіла перад сабой задачы: дасягнуць вяршыні нацыянальнай літаратуры шляхам вучобы i выхавання талентаў, пераадолення эпігонскіх тэндэнцый i стварэння арыгінальнай школы літаратурнага мастацтва праз развіццё высокай культуры мовы, арганічнае спалучэнне рэалістычных традыцый са смелым наватарствам. Праіснавала па снежань 1931 года. Савецкая крытыка 1930-1950-х гадоў адносіла аб’яднанне да варожых сацыялізму арганізацый. Літаратурныя дасягненні “Узвышша” аб’ектыўна ацэнены толькі ў 1950-1960 гадах.

«Узвышша»: першы рад: Я. Пушча, А. Бабарэка, У. Дубоўка, К .Чорны, З. Бядуля, К. Крапіва. Другі рад: М. Лужанін, С. Дарожны, А. Адамовіч, Т.Кляшторны, У.Жылка, В.Шашалевіч, П.Глебка. Мінск. 1929 г.

1926 год. Нарадзіўся Ілля Курган (Эйдэльман, 1926-2019).

Беларускі акцёр, дыктар радыё, “беларускі Левітан”, педагог, заслужаны артыст Беларусі, прафесар кафедры сцэнічнай мовы акадэміі мастацтваў і ўніверсітэта культуры.

Большасці беларусаў вядома фраза: “Гаворыць Мiнск. У мiкрафона Iлля Курган”. У эфіры беларускага радыё І. Курган працаваў з 1949 года. Прозвішча “беларускі Левітан” яму даў сам Левітан пасля выпадку, калі Кургану прыйшлоя вясці трансляцыю пасяджэння ЦК замест Левітана, які спазніўся, а потым канстатаваў: “Вам не патрэбен Левітан, ёсць у вас Ілля Курган!”.

1977 год. Памёр Янка Пачопка (1890-1977).

Беларускі паэт, фалькларыст, аграном, публіцыст, свецкі праваслаўны і культурны дзеяч, удзельнік хрысціянскага руху пачатку XX стагоддзя.

Выдаў шэраг кніг сельскагаспадарчай тэматыкі. Выдавец рэлігійнага выдання «Праваслаўны Беларус». У 1939-1958 гадах працаваў аграномам.

Блізкі сябар Язэпа Драздовіча, які рыхтаваў ілюстрацыі да яго кніг, Міхася Машары.

Аўтар перакладаў з рускай мовы ў «Нашай Ніве», вершаў.

1999 год. Памерла Лідзія Ялоўчык (Лісок, 1911-1999).

Беларуская пісьменніца, паэтэса, педагог.

Вучылася ў Оршы, Гродна.

Працавала на Гродзенскім радыёвяшчанні, у лясгасе, настаўнічала ў школах Гродзенскай вобласці.

Аўтар кніг апавяданняў і аповесцей. Пісала пераважна пра мінулае, удзяляючы значную ўвагу жыццю беларускай моладзі ў даваеннай Польшчы і ў час вайны.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 5 мая. Першы друкаваны каляндар. Створаны духі Chanel No. 5. Нарадзіліся кампазітар С. Манюшка, пісьменнік Г. Сянкевіч, палітык Ю. Беленькі.

Навіна ад

Міжнародны дзень барацьбы за правы інвалідаў (International Day of Struggle for the Rights of Disabled People, з 1992 года).

Увогуле – Дзень людзей з абмежаванымі магчымасцямі, дзень барацьбы за роўныя правы і супраць дыскрымінацыі.

У Беларусі на ўліку ў органах па сацыяльнай абароне знаходзіцца больш за 500 000 людзей з абмежаванымі магчымасцямі.

Для любой дзяржавы важна само стаўленне да сваіх грамадзян, якія жывуць з такімі цяжкасцямі, пра якія многія баяцца нават падумаць. Але часта замест сістэмнай палітыкі па сацыяльнай інтэграцыі людзей з абмежаванымі магчымасцямі ў грамадскія і эканамічныя працэсы, праблему спрабуюць вырашыць дробязнымі падачкамі.

Беларусь ратыфікавала Канвенцыю аб правах інвалідаў толькі 18 кастрычніка 2016 года.

Міжнародны дзень акушэркі (International Day of the Midwife, з 1992 года).

Слова «акушэрка» пайшло ад французскага «accoucher» – «дапамагаць пры родах». Акушэркі адносяцца да катэгорыі сярэдняга медперсаналу, і іх не варта блытаць з лекарамі акушерамі-гінеколагамі.

Ролю акушэрак недаацэньваць не варта: яны дапамагаюць цяжарным і рожаніцам, могуць прымаць роды самі або асісціраваць лекару.

Акушэрства, як вобласць медыцыны, вядома са старажытнасці. У XVII стагоддзі акушэрства аформілася як асобная навука.

У пачатку XX стагоддзя ў Еўропе адбыліся першыя канферэнцыі, якія сталі асновай для стварэння Міжнароднай асацыяцыі акушэрак. Мэта арганізацыі – забяспечыць правы жанчын і даступнасць акушэрскай дапамогі.

У 1847 годзе ў Магілёве была адчынена першая ўстанова па падрыхтоўцы павітух, у 1865 годзе – павівальная школа. Зараз гэта – медыцынскі каледж.

1581 год. У горадзе Астрог пабачыў свет першы друкаваны каляндар ва Ўсходняй Еўропе.

Яго надрукаваў Іван Фёдараў – рускі і ўкраінскі першадрукар, паплечнік Пятра Мсціслаўца.

Для кожнага з 12 месяцаў года ў выданні падаваліся па два вершы беларускага паэта Андрея Рымшы, у якіх апісвалася важная біблейская гісторыя, якая адбылася ў гэтым месяцы.

1819 год. Нарадзіўся Станіслаў Манюшка (1819–1872).

Беларускі і польскі кампазітар, дырыжор, адзін з пачынальнікаў беларускай музычнай культуры, стваральнік польскай нацыянальнай оперы.

Пачатковую музычную адукацыю атрымаў у Д. Стэфановіча ў Мінску, вучыўся ў Мінскай губернскай гімназіі, Берліне.

Працаваў у Вільні, Варашаве. Даваў урокі музыкі мастаку В. Сляндзінскаму, працаваў дырыжорам і дырэктарам варшаўскга опернага тэатру, прафесарам Музычнага інстытуту ў Варшаве. У творчасці выкарыстоўваў беларускі фальклор.

Папулярнасць атрымаў дзякуючы операм “Галька”, “Страшны двор”. 

Аўтар  20 опер і аперэт, 3 балетаў, 5 месаў, 2 рэквіемаў і болей за 300 песень, у тым ліку “Паходнай песні літвінаў” на словы У. Сыракомлі.

1831 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Борзабагаты (1831–1886).

Беларускі медык, паўстанцкі камісар Наваградскага павета, удзельнік Парыжскай Камуны, мемуарыст.

Выключаны са Слуцкай гімназіі, як нядобранадзейны, што настроіла юнака «супраць усяго рускага», з Мінскай гімназіі – за ўдзел у тайнай арганізацыі «Братні саюз літоўскай моладзі». Быў асуджаны на экзекуцыю да 101 удара лазовай палкай. Публічны здзек абвастрыў яго нянавісць да расійскіх улад.

Скончыў медыцынскі факультэт Маскоўскага ўніверсітэта. Працаваў гувернёрам, урачом у Навагрудку.

Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, паўстанцкі камісар Навагрудскага павета. Удзельнік бітвы пад Мілавідамі.

З 1865 года жыў на эміграцыі ў Італіі, Францыі, Румыніі, меў медыцынскую практыку, удзельнічаў у эмігранцкім руху, у Аб’яднанні польскай дэмакратыі, у франка-прускай вайне (1870–1871) у складзе французскай арміі ў якасці лекара, у Парыжскай камуне галоўным медыкам Парыжскага шпіталя.

Па вяртанні ў Расію, у 1875 годзе быў асуджаны ваенным судом на 20 год катаргі на рудніках Сібіры, якая была заменена ссылкай на 10 год у Кастрамскую губерню.

Пасля ссылкі у 1884–1886 гадах працаваў сельскім урачом у мястэчку Любяшова Пінскага павета.

Памёр 28 сакавіка 1886 года. Пахаваны ў Любяшове (цяпер гэта Валынская вобласць Украіны).

У гонар паўстанца названа вуліца ў Навагрудку, на радзіме, у в. Рутка 1 Навагрудскага раёна ўстаноўлены памятны знак.

1846 год. Нарадзіўся Генрык Сянкевіч (1846–1916).

Польскі пісьменнік, ураджэнец Падляшша. Першы лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1905) мае беларускае паходжанне.

Паходзіў з вонкавай шляхты. Бацька са служылых татараў, якія пасяліліся на тэрыторыі ВКЛ пры Вітаўце, маці – з беларускай шляхты.

Працаваў фельетаністам «Gazeta Polska», у штотыднёвіку «Niwa», рэдактарам газеты «Słowo».

Стваральнік фонда імя сваёй памерлай жонкі: выплачваў стыпендыі хворым сухотамі дзеячам культуры.

Падарожнік па ЗША («Лісты з вандравання», 1876–1878), Еўропе, Азіі, Афрыцы. Палітычны прыхільнік партыі «Народная дэмакратыя», марыў пра аўтаномію Польскага каралеўства ў складзе Расійскай імперыі. З пачаткам Першай сусветнай вайны з’ехаў у Швейцарыю, дзе ўзначаліў Камітэт дапамогі ахвярам вайны ў Польшчы.

Аўтар многіх аповесцей, зборнікаў  гумарэсак, вядомых гістарычных раманаў «Агнём і мячом» (падзеі вайны 1648–1654), «Патоп» (1655–1656), «Пан Валадыёўскі» (барацьба з туркамі, 1672–1673), «Quo vadis?» (Нобелеўская прэмія),  «Крыжакі», «Віры» (рэвалюцыя 1905–1907 гадоў), псіхалагічных раманаў «Без догмату», «Сям’я Паланецкіх».

Пахаваны ў швейцарскім Вевэ. У 1924 годзе цела перанесена ў Варшаву і пахавана ў падмурках кафедральнага сабора Святога Яна.

1921 год. У Францыі ўпершыню былі прадстаўлены духі «Chanel No. 5».

Самыя знакамітыя ў свеце духі былі створаны парфюмерам Эрнэстам Бо.

Па легендзе, Како Шанэль папрасіла Эрнэста Бо стварыць “штучны жаночы водар, які пахне Жанчынай”, падкрэсліўшы, што пад “штучным” водарам яна мае на ўвазе новы, створаны чалавекам водар. 

У Першую сусветную вайну Эрнэст Бо служыў у Кольскім Запаляр’і і любіў паднімацца да возера, якое ляжыць над Мурманскім гандлёвым портам. У сваіх мемуарах Бо пісаў, што стварыў гэтыя духі ў 1920 годзе, калі вярнуўся з вайны: «Падчас летняга палярнага дня азёры тут выпраменьваюць адмысловую свежасць. Гэты характэрны пах я захаваў у памяці, і пасля з вялікай цяжкасцю мне ўдалося ўзнавіць яго, хаця спачатку альдэгіды новай кампазіцыі былі вельмі няўстойлівыя…». 

1921 год. У в. Мачулкі Бабруйскага раёна нарадзіўся Рыгор Булацкі (1921–1999).

Беларускі педагог, журналіст, “хросны бацька” беларускай журналістыкі. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў Мелітопальскае авіявучылішча, БДУ. Удзельнік ІІ Сусветнай вайны. Разам з аднапалчанамі купіў самалёт на якім удзельнічалі ў баявых дзеяннях на тэрыторыі Украіны, Румыніі, Венгрыі, Чэхаславакіі, Югаславіі, Аўстрыі. 

Працаваў загадчыкам кафедры, дэканам філалагічнага факультэта, факультэта журналістыкі БДУ.

Даследаваў гісторыю беларускай журналістыкі, публіцыстычную дзейнасць некаторых беларускіх пісьменнікаў, у тым ліку Кузьмы Чорнага, П. Галавача.

Аўтар больш за 200 навуковых прац. Пад яго кіраўніцтвам абаронены звыш 40 кандыдацкіх, пры яго ўдзеле — 3 доктарскія дысертацыі.

1932 год. Створаны Клімавіцкі дзяржаўны аграрны каледж.

Першапачаткова – на базе фабрычна-завадскога вучылішча быў створаны  пчалаводны тэхнікум (1932–1935). Першы выпуск з 47 пчалаводаў адбыўся ў 1933 годзе. У 1935–1970 гадах – зааветтэхнічны, ветзаатэхнічны тэхнікум, у 1970–1997 – саўгас-тэхнікум, у 1997–2002 – сельскагаспадарчы тэхнікум, з 2002 года – аграрны каледж.

1936 год. Нарадзіўся Васіль Якавенка (1936–2018).

Беларускі пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч. Член аргкамітэта па стварэнні БНФ.

Працаваў на торфапрадпрыемстве «Васілевічы-2», у розных геалагічных партыях і праектных інстытутах, на Беларускім радыё, у часопісе «Полымя», у Саюзе кінематаграфістаў БССР, кіраўніком Беларускага сацыяльна-экалагічнага саюза «Чарнобыль».

Заснавальнік і галоўны рэдактар сацыяльна-экалагічнага штотыднёвіка «Набат», каардынатар грамадзянскай ініцыятывы «Інстытут нацыянальнай памяці», рэдактар бюлетэня «Рэха ГУЛАГу».

Памёр 22 студзеня 2018 года.

Аўтар кніг нарысаў, аповесцей і нарысаў, эсэ, п’ес, раманаў. Сярод персанажаў яго твораў вядомыя гістарычныя асобы:  Б. Кіт, Р. Скірмунт, Р. Астроўскі, Н. Арсеннева. Яго трылогія “Пакутны век” стала эпасам беларускага жыцця ў ХХ стагоддзі. Прапагандаваў этнакультурнае і нацыянальнае развіццё ў палітычным жыцці краіны.

1937 год. Нарадзіўся Мікалай Карцель (1937–2013).

Беларускі генетык-вынаходнік трансгеннай бульбы. Акадэмік НАНБ, доктар біялагічных навук, прафесар.

Скончыў Беларускі лесатэхнічны інстытут. Працаваў у Мінскай лесаўпарадкавальнай партыі, у Беларускім тэхналагічным інстытуце, намеснікам дырэктара, дырэктарам Інстытута генетыкі і цыталогіі НАНБ.

Праводзіў даследванні па генетыцы, малекулярнай генетыцы і генетычнай інжынерыі раслін. Даследаваў пытанні генетыкі і селекцыі драўняных раслін, радыяцыйнага мутагенезу сельскагаспадарчых раслін, праблемы генетычнай і клетачнай інжынерыі вышэйшых раслін. Правёў сістэматычнае вывучэнне ўзаемадзеяння экзагеннай ДНК з геномам вышэйшых раслін і абгрунтаваў фундаментальныя палажэнні аб фізіёлага-біяхімічным, цыталагічным і генетычным дзеянні чужароднай ДНК у раслінны арганізм. Атрымаў трансгенныя расліны, якія праяўляюць устойлівасць да фітапатагенаў і насякомых, расліны, якія здольныя паспяхова расці на глебах, што забруджаны цяжкімі металамі і нафтапрадуктамі.

Выканаў даследаванні генетычных наступстваў Чарнобыльскай катастрофы.

Памёр 1 красавіка 2013 года.

1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Ярэц.

Беларускі падарожнік-матацыкліст, адзіны ў свеце глуханямы кругасветны падарожнік.

Ва ўзросце 1 года страціў слых.

Працаваў на Мінскім мотавелазаводзе.

У першых (1960–1966) падарожжах на матацыкле не меў правоў упраўлення. Толькі аб’ехаўшы 42 горада еўрапейскай часткі СССР, як выключэнне, стаў першым у Беларусі глухім, які атрымаў вадзіцельскія правы. У 1967–1982 гадах на мапедзе, матацыкле, на аўтамабілі ВАЗ-2106 здзейсніў 11 падарожжаў па тэрыторыі колішняга СССР, пабыўшы ў кожнай савецкай рэспубліцы, за 15 год праехаўшы агулам больш за 400 000 км.

Спадзяецца трапіць у Кнігу рэкордаў Гінеса як адзіны ў свеце глуханямы, які здзейсніў падарожжа вакол Зямлі на матацыкле.

1945 год. Пачалося Пражскае паўстанне супраць нямецка-фашысцкіх войск.

Неўзабаве яго падтрымала 1-я пяхотная дывізія ўласаўцаў пад камандаваннем генерал-маёра Бунячэнка.

Савецкае камандаванне не ведала пра планы арміі ЗША вызваліць Прагу ад немцаў, таму на працягу тыдня пасля капітуляцыі Берліна чакала ўказанняў. Толькі атрымаўшы пераканаўчыя пацверджанні пра нежаданне амерыканцаў прасоўвацца на ўсход ад Пльзеня, савецкая армія накіравала асноўныя ударныя сілы ў напрамку Прагі – пачалася Пражская аперацыя.

9 мая 1945 года 3-я і 4-я гвардзейскія танкавыя арміі 1-га Украінскага фронту ўступілі ў Прагу.

Пражская аперацыя савецкіх войск пры падтрымцы 3-й арміі ЗША скончылася поўным разгромам немцаў 12 мая.

У падзеях браў удзел ураджэнец в. Кісялёўка Мсціслаўскага раёна Сяргей Ксяндзоў – намеснік камандзіра інтернацыянальнай брыгады імя Яна Налепкі. У 1960–1973 гадах Ксяндзоў працаваў географам і першым дырэктарам Ходасаўскай СШ Мсціслаўскага раёна. Заслужаны настаўнік.

У 2022 годзе у яго гонар у Ходасах адкрыты мемарыяльны знак.

1960 год. Нарадзіўся Юрый Беленькі.

Беларускі палітык, намеснік старшыні БНФ “Адраджэнне”, Кансэрватыўна-Хрысціянскай Партыі БНФ.

Скончыў Беларускі інстытут народнай гаспадаркі. Працаваў у кантрольна-рэвізійнай управе ў Магілёве (1982–1984), у канцэрне «Амкадор».

Быў актыўным удзельнікам таварыства «Талака», дэпутатам Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання, Мінскага гарадскога савета.

Адзін з аўтараў «Канцэпцыі эканамічнай рэформы ў Беларусі», сааўтар канцэпцыі па пераходу БССР да рынкавай эканомікі, канцэпцыі эканамічнай рэформы, Закона аб банках і іншых законапраектаў, удзельнічаў у распрацоўцы і прыняцці Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларусі.

У 1995 годзе браў удзел у галадоўцы дэпутатаў БНФ супраць ініцыяванага Лукашэнкам рэферэндума. У ноч з 11 на 12 красавіка разам з іншымі пратэстоўцамі падвергнуўся нападу спецназа ў масках, быў збіты ў будынку парламента.

З сакавіка 2020 жыве ў ЗША.

1995 год. Нарадзіўся Раман Пратасевіч.

Беларускі журналіст, блогер, палітычны зняволены.

У 16-гадовым узросце трапіў пад пераслед за ўдзел у маўклівых акцыях пратэсту, пазней неаднаразова затрымліваўся за ўдзел у пратэставых акцыях.

Адлічаны з БДУ па палітычных матывах. Супрацоўнічаў з «Радыё Свабода» і «Еўрарадыё». У студзені 2020 года з’ехаў у Польшчу, дзе стаў рэдактарам тэлеграм-каналаў «NEXTA», «Беларусь головного мозга».

Ён знаходзіўся на борце рэйса Ryanair 4978, які 23 мая 2021 года выконваў палёт Афіны-Вільнюс і быў змушаны да пасадкі на тэрыторыі Беларусі, прызямліўся ў Нацыянальным аэрапорце “Мінск”, дзе журналіст затым быў арыштаваны разам з С. Сапега.

Быў прызнаны палітычным зняволеным.

3 мая 2023 года Раман Пратасевіч прысуджаны да 8 гадоў зняволення.

Дзень у гісторыі. 20 красавіка. Выгнанне С. Собаля з Масквы. Музей старажытнасцяў. Разгон “афганцамі” Гукання вясны. Загінуў літаратар С. Палуян.

Навіна ад

Акуліна (народны каляндар). 

Усходнія славяне лічылі, што ў гэты дзень прачынаюцца русалкі, з вады яны паднімаюцца зірнуць на белае святло і просяць у людзей палатна – атуліць голае цела. Яшчэ да зары некаторыя сялянкі прыносілі паношаную чыстую кашулю, ручнік ці кавалак палатніны, бо верылі, што гэты клопат адгукнецца дабром: русалкі засцерагуць ад глыбокай вады і іх, і мужа, і дзяцей.

Дзень кітайскай мовы ў ААН.

Кітайская мова была прызнана афіцыйнай мовай ААН у 1946 годзе, у 1973 годзе яна была ўключана ў лік шасці працоўных моў ААН. У свеце, паводле статыстыкі, на кітайскай гавораць 1,3 мільярды чалавек.

Дата святкавання абрана не выпадкова. Па легендзе, стваральнікам кітайскага пісьменства лічыцца прыдворны гістарыёграф Цан Цзэ і менавіта ў гэты дзень, які супадае з пачаткам сезона “гуюй” (“дождж проса”), нябесныя сілы аддзячылі Цан Цзэ за стварэнне кітайскага пісьменства, паслаўшы жыхарам Паднябеснай дождж з хлебных зерняў, які выратаваў многіх людзей ад голаду.

Пісьмовая кітайская мова лічыцца адной з самых складаных у свеце, у ёй выкарыстоўваецца каля 80 000 іерогліфаў. Пры гэтым у паўсядзённым жыцці кітайцы звычайна карыстаюцца 2000–5000 іерогліфаў.

1626 год. Вечарам загарэўся Магілёў.

Згарэлі цэнтр разам з недабудаванай ратушай, умацаванні Бліжняга Вала.

1639 год. Магілёўскі друкар Спірыдон Собаль быў выгнаны з Маскоўскай дзяржавы.

У 1637–1639 гадах Собаль займаўся асветніцкай дзейнасцю, прадаў маскоўскаму выдаўцу Бурцаву-Пратапопаву шрыфты, планаваў адкрыццё друкарні і школы друкароў.

1660 год. Нарадзіўся Крыштоф Завіша (1660–1721).

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай, пісьменнік-мемуарыст. Ваявода менскі, староста менскі і чачэрскі.

Навучаўся ў Віленскай акадэміі, потым у Кракаве.

Браў актыўны ўдзел у палітычным жыцці: некалькі разоў абіраўся дэпутатам на соймы, маршалак.

Адзін з асноўных фундатараў капліцы Святога Феліцыяна ў касцёле Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі пры калегіуме езуітаў у Мінску.

Аўтар пераробкі італьянскага раману «Любасць бяз зменаў», шэрагу прамоваў на соймах, сабраных ягонай дачкой Барбарай Радзівіл у кнізе «Водгук прыемных мелодыяў» і іншых.

Найбольш значнае з літаратурнай спадчыны К. С. Завішы – яго мемуары, у якіх апісваюцца палітычныя падзеі і шляхецкі побыт Рэчы Паспалітай XVII–XVIII стагоддзяў.

1855 год. Яўстах Тышкевіч заклаў Музей старажытнасцяў у будынку бібліятэкі Віленскага ўніверсітэту.

Музейныя прадметы былі сістэматызаваны паводле калекцыйнага прынцыпу, што адпавядала дасягненням экспазіцыйнай практыкі тагачаснай Еўропы. На момант адкрыцця экспазіцыя выглядала наступным чынам: калекцыя манет і медалёў, гравюр, геаграфічных карт і атласаў, карцін, партрэтаў і скульптур, дыпломаў, рукапісаў, аўтографаў гістарычных дзеячаў; мемарыяльная калекцыя, у складзе якой меліся скарбы мясцовых шляхецкіх родаў; археалагічная калекцыя; бібліятэка.

1895 год. Нарадзіўся Ежы Петэрбурскі (1895–1979).

Польскі, беларускі дырыжор і кампазітар. Вядомы як аўтар музыкі танга “Стомленае сонца” і вальса “Сіняя хустачка”.

Вучыўся ў Варшаўскай кансерваторыі, Венскай акадэміі музыкі. Імрэ Кальман высока цаніў яго талент. Працаваў у аркестры варшаўскага тэатра-кабарэ «Qui Pro Quo».

Аўтар аперэт, музыкі да многіх польскіх кінафільмаў 1930-х гадоў, песень. Найбольшую вядомасць Петэрбурскаму прынеслі яго танга. Сярод самых знакамітых танга «Апошняя нядзеля».

У верасні 1939 года атрымаў савецкае грамадзянства і ўзначаліў Дзяржаўны джаз-аркестр БССР. Для свайго калектыву напісаў вальс «Сіняя хустачка». У 1942 годзе ўступіў у польскую армію Андэрса.

Пасля вайны з’ехаў у Лацінскую Амерыку, з 1949 па 1967 жыў у Аргентыне і працаваў у Teatro El Nacional у Буэнас-Айрэсе капельмайстрам. Разам з паэтам А. Шэвахам напісаў вядомую калыханку на ідышы, якая ўваходзіла ў рэпертуар Сары Горбі. У 1967 годзе вярнуўся ў Польшчу.

Памёр 7 кастрычніка 1979 года. Пахаваны на варшаўскіх могілках Старыя Павонзкі.

1906 год. Адна з першых сцэнічных пастановак на беларускай мове адбылася ў маёнтку Пятроўшчына (цяпер у межах Мінска).

Арганізатары А. Бурбіс, А. Уласаў, С. Кукель і іншыя. Была пастаўлена камедыя М. Крапіўніцкага «Па рэвізіі». 

“Па рэвізіі” – аднаактавая п’еса-вадэвіль, напісаная Маркам Крапіўніцкім у 1882 годзе, апублікаваная ў 1885, папулярная ў беларускіх тэатрах пачатку XX стагоддзя. 

Сцэну абсталявалі на падворку. Прысутнічала больш за 300 гледачоў. Прадстаўленне ішло ў музычным суправаджэнні цымбалаў, скрыпак і бубнаў. Прагучалі таксама вершы Янкі Купалы ў выкананні Бурбіса.

Марк Крапіўніцкі

1910 год. Загінуў Сяргей Палуян (1890–1910).

Беларускі публіцыст, празаік, літаратуразнавец, адзін з кіраўнікоў Беларускай сацыялістычнай грамады.

Аўтар апавяданняў, вершаваных і драматычных твораў, рэцэнзій, першага ў беларускай крытыцы агляднага артыкула «Беларуская літаратура ў 1909 г.», першага гістарычнага нарыса новай беларускай літаратуры «Беларуская паэзія ў яе тыповых прадстаўніках».

Даследаваў украінскую культуру і літаратуру, беларуска-ўкраінскія літаратурныя сувязі.

Адстойваў правы беларусаў на развіццё сваёй мовы і культуры.

Сябраваў з Янкам Купалам, Якубам Коласам, М. Багдановічам, Цішкам Гартным, Ядвігіным Ш. і іншымі.

Скончыў жыццё самагубствам у 1910 годзе, у 20 гадовым узросце.

Памяці Сяргея Палуяна Янка Купала прысвяціў паэму «Курган» і верш, Максім Багдановіч —зборнік  «Вянок»  і верш, Ядвігін Ш. — верш у прозе «Раны».

1918 год. “Менскае беларускае прадстаўніцтва” дамаглося згоды германскага камандавання на стварэнне груп беларускіх саветнікаў пры акупацыйнай адміністрацыі – губернскіх і павятовых камендантаў.

Раман Скірмунт – лідар прадстаўніцтва.

1939 год. На другі дзень пасля ўхвалення ЦК ВКП(б) і Саўнаркамам СССР пераноса сталіцы з Мінска,  ЦК КП(б)Б вызначыла тэрмін пераноса сталіцы ў Магілёў –  лістапад 1939 года.

Мары магілёўцаў не ажыццявіліся. Планы пераносу былі скасаваны пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР у верасні 1939 года. 

1957 год. Нарадзілася Людка Сільнова.

Беларуская паэтэса. Скончыла БДУ.

Працавала на Маладзечанскай фабрыцы мастацкіх вырабаў, БДУ, ва ўстановах асветы Уздзенскага раёна і Мінска, у Нацыянальнай бібліятэцы.

Вершы паэтэсы перакладзены на польскую, украінскую, славацкую мовы. Аўтар 6 кніг і зборнікаў паэзіі.

1960 год. Створана першае ў БССР Магілёўскае абласное аддзяленне Саюза пісьменнікаў Беларусі на чале з Пятром Шасцярыкавым.

1986 год. У Мінску на Траецкім прадмесці некалькі дзясяткаў удзельнікаў Афганскай вайны, нацкаваных камсамолам і КДБ, напалі на падлеткаў, што святкавалі Гуканне вясны.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 17 сакавіка. Нашэсце мышэй. Скончана «Хроніка Магілёва». Запрыгоньванне сялян у СССР. Нарадзіўся кампазітар Я. Голанд.

Навіна ад

Герасім-гракоўнік (народны каляндар). Герасім гракоў прыгнаў.

Калі гракі прыляцелі, то праз тры тыдні можна будзе пачынаць пасяўную.

Калі гракі “гуляюць”, гэта значыць, што добрае надвор’е будзе.

Калі гракі крычаць, значыць надвор’е хутка сапсуецца (хутчэй за ўсё будзе дождж).

Калі на Герасіма прыляцяць гракі, то гэта да неўраджаю, а калі пасля, то ўраджай будзе добры.

Даўней, у дзень Герасіма Гракоўніка сяляне выпякалі хлеб у выглядзе гракоў.

1233 год. Мільёны мышэй запаўняюць баварскі горад Фрэйзінг, змушаючы жыхароў пакінуць месца.

Як жыхары горада перамаглі мышэй, дакладна невядома. А вось самай вядомай і найбольш часта цытаванай еўрапейскай легендай часоў Сярэднявечча на тэму пазбаўлення ад грызуноў з’яўляецца гісторыя з іншага месца. Аднойчы ў нямецкім горадзе Хамельн зніклі без вестак амаль усе дзеці старэйшыя за чатыры гады, усяго – 130 хлопчыкаў і дзяўчынак.

Незадоўга да гэтага здарэння нейкі вандроўны Пацукалоў з дапамогай сваёй чароўнай дудачкі ўтапіў у тутэйшай рацэ Везер цэлае полчышча пацукоў, пазбавіўшы ад нашэсця грызуноў гарадскія дамы і сутарэнні. Аднак, нягледзячы на дамову і выкананую паслугу, абяцаную ўзнагароду пацукалову так і не заплацілі.

Бяспраўны валацуга пакінуў горад без належных яму залатых гульдэнаў – сышоў, каб неўзабаве вярнуцца і адпомсціць. Пераапрануўшыся паляўнічым, ён пад гукі свайго чарадзейнага інструмента сярод белага дня, калі дарослыя знаходзіліся на богаслужэнні ў царкве, павёў за сабой амаль усіх юных жыхароў Хамельна – за выключэннем двух-трох хлопцаў і кульгавага хлопчыка на мыліцах. Пацукалоў выкраў у горада самае каштоўнае – яго будучыню. А сёння легенда пра яго і пацукоў прыносіць гораду вялікую карысць ад турыстаў.

 

1597 год. Кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў Віцебску магдэбургскае права і герб  «у блакітным полі пагрудная выява Ісуса Хрыста, пад якой чырвоны меч».

Пасля Віцебскага паўстання (1623) горад быў пазбаўлены магдэбургскага права. Яно было адноўлена ў 1644 годзе.

Гісторыя горада бярэ пачатак ад 974 года. Атрымаў назву ад р. Віцьба. У свой час быў цэнтрам Віцебскага княства (з 1101), Віцебскага ваяводства ў ВКЛ, губерні (1772–1919), цяпер – вобласці (з 1938). 

Быў у ліку 15 найбуйнейшых гарадоў ВКЛ. Падчас войнаў  неаднаразова спалены і зруйнаваны. 

Сёння мае 360 тысяч насельнікаў. Горад мастакоў, “Славянскага базара”, цэнтр падрыхтоўкі медыкаў, ветэрынараў, тэхнолагаў, настаўнікаў, абутковая сталіца і сталіца дэсантнікаў. 

Буйны прамысловы цэнтр, вядомы прадукцыяй станкабудавання, завода “Віцязь”, кандытарскай фабрыкі „Віцьба“, вогнетушыцеляў, дываноў, футра.

1633 год. Кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў IV падпісаў прывілей «Магілёўскім мяшчанам на набыццё плошчы, на пабудову царквы, на фармаванне законаў і брацтва, але не змешчанага ва Уніі».

Была гарантавана свабода выканання праваслаўных абрадаў.

1711 год. Пётр I афіцыйна аб’яўляе Марту Скаўронскую (1684–1727, будучую Кацярыну I) сваёй жонкай.

Стала расійская імператрыцай у  1721 годзе як жонка дзейнага імператара, з 1725 як кіруючая гасударыня. Другая жонка Пятра I, маці імпэратрыцы Лізаветы Пятроўны.

Ёсць звесткі аб тым, што паходзілі Скаўронскія з-пад Мінска. Марта была захоплена ў палон расейскімі войскамі ў Прыбалтыцы. У чэрвені 1706 года яе прывез у Магілёў А. Меншыкаў.  

1746 год. Нарадзіўся Ян Давід Голанд.

Нямецкі кампазітар і дырыжор, кіраўнік нясвіжскай капэлы, выкладчык музыкі ў Віленскім універсітэце.

Ужо ў 1760-х гадах быў дастаткова аўтарытэтным кампазітарам у Германіі.

На пачатку 1780-х гадоў Караль Станіслаў «Пане Каханку» Радзівіл запрасіў кампазітара на пасаду дырыжора нясвіжскай капэлы. Менавіта тут Голанд упершыню звярнуўся да оперна-балетных жанраў.

17 верасня 1784 года адбылася прэм’ера яго оперы «Агатка, або Прыезд пана» – адна з першых опер, створаных і пастаўленых у Беларусі ў XVIII стагоддзі. Пасля гэтага яна  больш за 40 год ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай.

У Нясвіжы кампазітар напісаў і іншыя творы – оперу «Чужое багацце нікому не служыць» і балет «Арфей і Эўрыдыка» («Арфей у пекле»), а таксама кантату, прысвечаную Каралю Радзівілу.

Амаль 20 год працаваў Я. Голанд у Нясвіжы. У пачатку XIX ст. ён пераехаў у Вільню, дзе на працягу 23 год выкладаў музыку ў Віленскім універсітэце, кіраваў універсітэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае даследаванне – падручнік «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі», у свой час шырока вядомы і папулярны сярод музыкантаў.

Творчасць Голанда  аказала значны ўплыў на развіццё беларускай музычнай школы эпохі класіцызму.

Памёр 26 снежня 1827 года.

Несвіжскі тэатр Радзвілаў.

1807 год. Памёр Казімір Нарбут (1738–1807).

Мысліцель-асветнік, прадстаўнік эклектычнага кірунку ў філасофіі эпохі Асветніцтва ў Беларусі і Літве, член ордэна піяраў. Прафесар філасофіі.

Працаваў прафесарам і прэфектам піярскіх калегіумаў, прэфектам піярскай друкарні, пробашчам у розных гарадах.

Аўтар падручніка «Логіка, або Навука разважання і меркавання пра прадметы навукі», курса «Эклектычная філасофія».

Пераклаў з французскай мовы на польскую кнігу «Ваенная навука прускага караля для яго генералаў». У прадмове да яе выказаў сваё захапленне грамадскімі мерапрыемствамі, што ажыццяўляліся ў тагачаснай Беларусі, у прыватнасці будаўніцтвам Пінскага канала. Як член Адукацыйнай камісіі, займаўся рэформай школьнага навучання ў Беларусі і Літве, лічыў свецкую этыку адной з асноўных адукацыйных дысцыплін.

Выступаў за вызваленне філасофіі ад схаластыкі і багаслоўя, за развіццё навукі.

Памёр 17 сакавіка 1807 года.

1808 год. Нарадзіўся Шыман Канарскі.

Дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху ў Польшчы, Літве і на Беларусі.

Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў, быў у эміграцыі ў Францыі. У 1835 годзе нелегальна вярнуўся з эміграцыі ў Расію і стварыў падпольную арганізацыю «Садружнасць польскага народа».

Фактычна рыхтаваў новае паўстанне. У Беларусі ён знайшоў немалую колькасць прыхільнікаў, а яго арганізацыя пачала разрастацца, быў нават створаны філіял «Жаночае таварыства».

Памёр у вязьніцы 11 сакавіка 1839 года.

Малюнак Яна Матэйкі. Шыман Канарскі ў турме, Вільня.

1837 год. У Мазыры нарадзіўся Эдуард Каверскі.

Расійскі ваенны дзеяч, генерал ад інфантэрыі, картограф, пад кіраўніцтвам якога ўпершыню была складзена карта Азіяцкай часткі Расійскай Імперыі, фундатар касцёла святога Аляксея у Івянцы.

Член-заснавальнік Рускага астранамічнага таварыства, член Пецярбургскага мінералагічнага, Рускага геаграфічнага таварыства – памочнік старшыні Аддзялення геаграфічнай матэматыкі. Удастоены Малога залатога медаля Геаграфічнага таварыства за складанне карт. Начальнік Трыянгуляцыі Заходняй памежнай прасторы.

Памёр 30 студзеня 1916 года. Пахаванне ў г. Івянец у крыпце касцёла Св. Аляксея.

У 2022 годзе каля касцёла ўсталявана мемарыяльная дошка.

1864 год. Летапісец Іван Трубніцкі зрабіў адзіны ў гэты дзень і апошні запіс у знакамітай «Хроніцы горада Магілёва». 

Гэта была згадка аб вялікай навальніцы ўвечары ў горадзе. На гэтым Хроніка скончылася.

А вось у ХХ стагоддзі самая ранняя навальніца ў Магілёўскай вобласці адбылася 18 сакавіка 1938 года.

Магілёўская хроніка – летапісны звод, помнік беларускага гарадскога летапісання. Складалася на працягу ХVІІІ-ХІХ стагоддзяў купецкім старостам і лаўнікам Трафімам Суртой (да 1701) і рэгентам канцылярыі Юрыем Трубніцкім (1709-1747),  яго сынам Аляксандрам (1747-1788), унукам Міхаілам (1812-1857), праўнукам Іванам (1857-1864).

Пэўны час лічылася згубленай. Магілёўскі краязнавец Геранім Філіповіч адшукаў страчаны арыгінал летапіса ў Салтыкоўскай бібліятэцы ў падмаскоўнай Балашыхе.

1922 год. У Магілёве нарадзіўся Ілля Клаз.

Савецкі беларускі пісьменнік. Пісаў на беларускай і рускай мовах.

Працаваў у рэдакцыях газет, у “Літаратуры і мастацтва”, у бюлетэні “Помнікі гісторыі і культуры Беларусі”.

Працаваў пераважна ў гістарычным жанры. Ім напісаны гістарычныя аповесці «Жарцы» (пра 1812 год у Беларусі), «Пралескі» (пра К. Каліноўскага), «Прасталюдзін з Крычава», раман “Белая Русь”, у якім адлюстроўваецца сумесная барацьба беларускіх сялян і казакоў супраць панскага прыгнёту ў ХVII стагоддзі, а таксама «Разбег», «По Двине на вёслах», «Потомству в пример».

Памёр 22 снежня 1980 года.

1937 год. У СССР прыняты закон, які пазбавіў сялян свабоды перамяшчэння.

Была ўведзена пашпартная сістэма, якая не распаўсюджвалася на сялян. Пашпарты ўводзіліся толькі для жыхароў гарадоў, працоўных новабудоўляў і саўгасаў. Сяляне, як і ў часы прыгоннага права, аказаліся намёртва прывязанымі да месца свайго пражывання. Яны павінны былі напаўняць засекі сацыялістычнай Радзімы за так званыя працадні і фактычна бясплатна, бо іншага выбару ў іх проста не было.

Закон дзейнічаў да 1974 года, калі 28 жніўня Пастановай Саўміна СССР № 677 «Аб зацвярджэнні палажэння аб пашпартнай сістэме ў СССР» былі адмененыя абмежаванні.

1951 год. Памёр Альберт Паўловіч (1875–1951).

Беларускі паэт-гумарыст, драматург, перакладчык і мастак. Найбольш значная постаць беларускай гумарыстыкі пачатку XX стагоддзя.

У яго доме ў Мінску бывалі Б. Эпімах-Шыпіла, Янка Купала, Якуб Колас, Цётка, Цішка Гартны, Змітрок Бядуля, М.Багдановіч і іншыя.

Вышываў ваўнянымі ніткамі вялікія дываны з адлюстраваньнем розных краявідаў, два з якіх дэманстраваліся на мастацкай выставе ў 1914 годзе.

Калекцыянер манет, пёраў, паштовак з пейзажамі, марак.

Друкавацца пачаў у «Нашай Ніве». Аўтар 175 гумарыстычных, 120 лірычных вершаў.

Перакладаў творы А. Пушкіна, Т. Шаўчэнкі, М. Канапніцкай, У. Сыракомлі і іншых.

Распрацоўшчык беларуска-польскага слоўніка.

Аўтар шматлікіх копіяў карцін Левітана, Шышкіна і іншых расійскіх мастакоў.

1969 год. 70-гадовая Голда Мэір уступае на пасаду прэм’ер-міністра Ізраілю. 

Першая і адзіная жанчына – прэм’ер-міністр Ізраіля, трэцяя ў свеце, 4-ты прэм’ер-міністр Ізраіля (1969-1974).

Голда Мэір (Мабовіч, 1898-1978) нарадзілася ў Кіеве ў сям’і выхадцаў з Пінска Мабовічаў. З канца 1920-х па 1948 год – дзеяч сацыялістычнага сіянізму, функцыянер Гістадрута і Габрэйскага агенцтва, член Нацыянальнай рады. Адна з заснавальнікаў Дзяржавы Ізраіль. Працавала паслом Ізраіля ў СССР (1948–1949), міністрам працы і сацыяльнай абароны, міністрам замежных спраў, міністрам унутраных спраў Ізраіля.

У 1903-1906 гадах выхоўвалася ў дзеда з бабай у Пінску, потым з бацькамі выехала ў ЗША.

1991 год. У СССР адбыўся першы і апошні за ўсю гісторыю яго існавання рэферэндум.

Было вынесена толькі адно пытанне: «Ці лічыце Вы неабходным захаванне Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік як абноўленай федэрацыі раўнапраўных суверэнных рэспублік, у якой будуць у поўнай меры гарантавацца правы і свабоды чалавека любой нацыянальнасці ?».

Адмовіліся праводзіць рэферэндум 6 з 15 рэспублік: Латвійская, Літоўская, Эстонская, Малдаўская, Армянская і Грузінская ССР.

З 185,6 мільёна галасуючых грамадзян СССР у рэферэндуме прынялі ўдзел 148,5 мільёна, або 79,5%. З іх 113,5 мільёна, або 76,43%, выказаліся за захаванне СССР, але фактычна меркаванне ўдзельнікаў рэферэндуму ўжо нічога не вырашала, тым больш, што рэферэндум насіў “апытальны і рэкамендацыйны характар”.

Дзень у гісторыі. 8 лютага. Дуэль Пушкіна і Дантэса. Нарадзіліся мастак Іван Хруцкі, гісторык Л. Лыч, экзарх А. Неманцэвіч, пісьменнік І. Мележ.

Навіна ад

1810 год. У Уле нарадзіўся Іван Хруцкі. 

Беларускі мастак. Акадэмік Акадэміі мастацтваў. Заснавальнік жанру акадэмічнага нацюрморта ў беларускім жывапісе.

Скончыў факультэт вольных мастацтваў Полацкага ліцэя (піярскае вучылішча), Пецярбургскую Акадэмію мастацтваў.

Узнагароджаны шматлікімі медалямі. З 1845 года жыў і працаваў у сваім маёнтку Захарнічы каля Полацка.

Аўтар соцень прац, у тым ліку па замове свайго заступніка – мітрапаліта І. Сямашкі. Майстар партрэта, рэлігійных твораў, але аддаваў перавагу нацюрмортам. Яго стыль нацюрморта меў шмат прыхільнікаў і паслядоўнікаў у Расійскай імперыі.

Памёр 13 студзеня 1885 года і пахаваны на родавх могілках ў Захарнічах. Разам з ім пахаваны жонка, сын Восіп, унучка Алена, праўнучка – украінская мастачка  Ядвіга Мацяеўская.

У яго гонар названы мясцовае возера, вуліцы ў Полацку, Мінску, Уле, дзіцячая мастацкая школа ў Наваполацку. У в. Палата працуе музей “Жыццё і творчасць дынастыі Хруцкіх”, у Наваполацку ўстаноўлены помнік.  Яго імя ўнесена ў Пералік памятных дат ЮНЕСКА 2010 года.

Фрагмент карціны Хруцкага “Партрэт жонкі з кветкамі і садавінай”, 1838 выкарыстаны ў якасці выяўленчага элемента абаротнага бока купюры ў 1000 беларускіх рублёў 2000 года выпуска.

1837 год. Адбыўся двубой паміж А. Пушкіным і Ж. Дантэсам. 

Двубой на пісталетах паміж вялікім рускім паэтам, камер-юнкерам Аляксандрам Пушкіным і паручнікам баронам Жоржам дэ Гекернам (Дантэсам) – адбыўся на ўскраіне Пецярбурга, у раёне Чорнай рэчкі. Справакаваны ананімнымі лістамі з намёкамі на нявернасць жонкі Пушкіна.

Пушкін быў смяротна паранены ў жывот. З месца дуэлі яго прывезлі дадому, на набярэжную Мыйкі, дзе ў пакутах ён пражыў два дні. І, нягледзячы на намаганні ўрачоў, сканаў 10 лютага 1837 года ад перытаніту.

1886 год. Нарадзіўся Васіль Дружчыц. 

Беларускі гісторык. Правадзейны член Інбелкульта.

Скончыў Жыровіцкае духоўнае вучылішча, Літоўскую духоўную семінарыю, Юр’еўскі (Тартускі) універсітэт. 

Выкладаў гісторыю ў Літве, Рэчыцы, Бабруйску, удзельнічаў у рабоце Беларускага культурна-асветнага таварыства ў Бабруйску. Працаваў прафесарам кафедры гісторыі Беларусі БДУ, кафедры гісторыі народаў СССР маскоўскага Літаратурнага інстытута, старшынёй камісіі Інбелкульта па гісторыі гарадоў, супрацоўнікам Інстытута гісторыі акадэміі навук. Даследаваў беларускае сярэднявечча, магдэбургскае права на Беларусі, гісторыю кнігадрукавання.

Арыштаваны, 19 снежня 1937 года асуджаны на расстрэл і расстраляны ў ноч на 20 снежня разам з Я. Афанасьевым, І. Валадзько, І. Суртам і іншымі  – усяго больш за 200 чалавек)

1889 год. Нарадзіўся Фёдар Турук. 

Беларускі гісторык і грамадскі дзеяч. Адзін з заснавальнікаў БДУ.

Скончыў Петраградскія гісторыка-філалагічны і археалагічны інстытуты.

Выкладаў у гімназіях Масквы, Мінска, загадваў аддзелам Белнацкама, беларускім пададдзелам у Наркамаце асветы РСФСР, удзельнічаў ў арганізацыі БДУ, Беларускага навуковага таварыства ў Маскве. Працаваў прафесарам БДУ, Камуністычнага ўніверсітэта нацыянальных меншасцяў Захаду ў Маскве, у 1923-1955 гадах – прафесар розных ВНУ Масквы.

Садзейнічаў выхаду ў свет першага зборніка Янкі Купалы на рускай мове (1919).

Аўтар прац па гісторыі Беларусі. У кнізе «Беларускі рух» (1921) гісторыю Беларусі разглядаў з аб’ектывісцкіх пазіцый. Аўтар прадмовы і складальнік «Курса беларусазнаўства» (1918-1920).

Памёр 20 жніўня 1960 года.

1893 год. Нарадзіўся Антон Неманцэвіч. 

Каталіцкі святар, беларускі рэлігійны і культурна-грамадскі дзеяч, выдавец, педагог, публіцыст. Адзін з ініцыятараў беларускага ўніяцкага руху ў Заходняй Беларусі. Беларускі экзарх.

Душпастырскую дзейнасць з 1915 года веў у Колпіне каля Петраграда, Маскве. 

Неаднароза пераследаваўся бальшавікамі за рэлігійную дзейнасць: арыштоўваўся ў 1919, 1921 гадах. 

Пасля дэпартацыі ў Польшчу абараніў доктарскую дысертацыю, служыў святаром, выкладаў у якасці прафесара ў розных каталіцкіх установах, займаўся аднаўленнем помніка абарончай архітэктуры – царквы ў Сынкавічах. 

Выдаваў, рэдагаваў беларускія ўніяцкія часопісы «Да злучэння», «Злучэнне». З верасня 1939 года з’яўляўся Беларускім экзархам Грэка-Каталіцкай Царквы. Увёў беларускую мову ў царкоўнае справаводства і рэлігійнае жыццё.

4 ліпеня 1942 года арыштаваны гестапа ў сваёй рэзідэнцыі ў Альбярціне і дастаўлены ў вязніцу ў Мінск, дзе і памёр 6 студзеня 1943 года.

Беларуская Грэка-каталіцкая царква намагаецца распачаць працэс беатыфікацыі ў Каталіцкай Царкве айца Антона Неманцэвіча як пакутніка.

1909 год. Загінуў Мечыслаў Карловіч. 

Беларускі і польскі кампазітар і дырыжор, вядомы сімфанічнымі кампазіцыямі, альпініст, аматар Татраў, фатограф, публіцыст і журналіст.

Нарадзіўся ў Вішневе (зараз Смаргонскі раён). Жыў, вучыўся і займаўся творчасцю ў Гайдэльбергу, Празе, Дрэздэне, Варшаве, Берліне, Закапанэ.

Аўтар 22 песень і розных аркестравых п’ес, у тым ліку 6 сімфанічных паэм, сімфоній, канцэртаў. Прадстаўнік пост-рамантычнага кірунку.

Яго імя носяць Шчэцінская філармонія, Дзяржаўны комплекс музычнай школы ў Кракаве, Шчэп Гарцэрскі ZHP «Orogen» у Кракаве – Новая Гута і Дзяржаўная музычная школа 1-й і 2-й ступені ў Катавіцах, вуліцы ў Быдгашчы, Гданьску, Шчэціне, Любліне і Закапанэ.

У памяць аб ім ўстаноўлены помнік ў Быдгашчы, каля Паморскай філармоніі.

Загінуў у Татрах пад снежнай лавінай падчас адзіночнай паездкі на горных лыжах, каля падножжа Малы Касцелец. Зараз там стаіць мемарыяльная дошка.

1920 год. Памёр ураджэнец в. Казелле (зараз Краснапольскі раён) Міхаіл Курака. 

Металург, заснавальнік школы доменшчыкаў.

Працаваў на металургічных заводах Бранска, Данбаса, Сібіры. Удасканаліў канструкцыю доменных печаў і тэхналогіі працэсаў. На Юзаўскім заводзе (Данецк) стварыў школу доменшчыкаў – «куракінскую акадэмію», з якой выйшлі буйныя інжынеры, прафесары і акадэмікі.

У 1917 годзе пераехаў ў Сібір, на будаўніцтва металургічнага завода ў Кузбасе – пабудаваў першы ў Расіі доменны цэх з поўнай механізацыяй. У Томску напісаў кнігу па канструяванню доменных печаў.

Яго імем названы праспект у Навакузнецку, вуліцы у Данецку, Енакіева, Краматорску, Магнітагорску, Марыупале, Магілёве, Ліпецку, Гурьеўскі металургічны завод Кемераўскай вобласці. Устаноўлены помнікі ў Енакіева, Краснаполлі, мемарыяльныя дошкі ў Навакузнецку, Магілёве, Краматорску, Данецку.

1921 год. Нарадзіўся Іван Мележ. 

Народны пісьменнік Беларусі, Лаўрэат Ленінскай прэміі за раманы «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы», Дзяржаўнай і Літаратурнай прэмій імя Якуба Коласа. Старшыня Беларускага камітэта абароны Міру.

Аўтар вершаў, 9 зборнікі апавяданняў, шэрагу раманаў пра жыццё Палесся, п’ес. Выйшлі Зборы твораў у 6-ці і ў 10 тамах.

Беларускім тэлебачаннем пастаўлены спектакль «Людзі на балоце», тэлепастаноўкі «Сустрэчы і развітанні» (тэлефільм «Завеі, снежань») і «Страсці эпохі» (паводле рамана «Завеі, снежань»), купалаўскім тэатрам пастаўлены спектаклі «Людзі на балоце», Гомельскім тэатрам – «Подых навальніцы», «Страсці эпохі». Рэжысёрам В. Туравым зняты кінафільмы па яго творах «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы».

Яго імем названы Мазырскі драматычны тэатр, цеплаход, вуліцы ў Мінску, Гомелі, Хойніках, Лельчыцах. У Хойніцкім раёне працуе літаратурны музей і ўсталяваны бюст І. Мележа.

Памёр 9 жніўня 1976 года.

1929 год. Нарадзіўся Леанід Лыч. 

Беларускі гісторык, публіцыст. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Працаваў у Інстытуце гісторыі акадэміі навук, старшынёй Тапанімічнай камісіі пры Прэзідыуме Вярхоўнага Савета Беларусі.

Даследваў пытанні сацыяльна-класавых адносін у савецкі час, гісторыю беларускай культуры, моўную палітыку ў Беларусі ў XIX—XX стагоддзях, міжнацыянальныя адносіны.

Адзін з заснавальнікаў Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына», нязменны сябра Рады  аб’яднання.

Суаўтар шэрагу кніг па гісторыі Мінска, Беларусі, культуры Беларусі, аўтар кніг «Беларуская нацыянальная ідэя: тэарэтычны і практычны аспекты», «Нацыянальна культурнае жыццё Беларусі на тэрыторыі функцыянавання нямецкага акупацыйнага рэжыму (чэрвень 1941 ― ліпень 1944 г.)»,  «Краязнаўства ў кантэксце сучаснага нацыянальна-культурнага жыцця Беларусі» «Беларусы на мяжы нацыянальнай катастрофы», манаграфій, сярод якіх «Беларуская нацыя і мова», «Назвы зямлі беларускай».

Памёр 17 студзеня 2021 года.

1938 год. Расстраляны НКУС Мікалай Гуткоўскі. 

Беларуск  юрыст, публіцыст. Брат графіка Паўла Гуткоўскага.

Скончыў юрыдычны факультэт Варшаўскага ўніверсітэта.

Удзельнічаў у стварэнні беларускіх арганізацый у Адэсе.

З 1921 года працаваў у Наркамаце асветы БССР, у Інбелкульце, у БДУ, у Пастаянным прадстаўніцтве БССР пры ўрадзе СССР, у СНК БССР. У 1934-1937 гадах працаваў загадчыкам Фундамэнтальнай бібліятэкі БДУ, бібліятэкі Маскоўскага інжынерна-эканамічнага інстытута.

Даследаваў крыніцы заканадаўства БССР, функцыянаванне цэнтральных органаў улады. Удзельнічаў у распрацоўцы беларускай навуковай тэрміналогіі. Аўтар успамінаў і артыкулаў па гісторыі беларускай культуры.

Арыштоўваўся ДПУ у 1930, 1937 гадах. Расстраляны ў Маскве на палігоне «Камунарка».

1947 год. Нарадзіўся Міхась Кенька. 

Беларускі літаратуразнавец, перакладчык. Кандыдат філалагічных навук.

Закончыў Магілёўскі педагагічны інстытут. Працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы акадэміі навук, у выдавецтве «Юнацтва», дацэнт кафедры беларускай літаратуры БДУ.

Даследуе сучасную беларускую прозу і паэзію, тэорыю і практыку мастацкіх перакладаў, творчасць беларускіх пісьменнікаў. Аўтар кніг «Майстэрства Аркадзя Куляшова – перакладчыка», «Міхась Лынькоў: Летапіс жыцця і творчасці». 

Пераклаў з польскай мовы раман «Крыжакі» Г. Сянкевіча, апавяданні С. Гродзенскай, аповесці Ю. Крашэўскага, з чэшскай – «Клапзубава каманда» Э. Баса, апавяданні І. Кліма і іншых.

Дзень у гісторыі. 20 студзеня. Нарадзіліся першы рэктар Магілёўскага педінстытута Яўген Бычкоў, акадэмік Браніслаў Тарашкевіч, артыст Рыгор Шырма. Ад голада памёр Еўдакім Раманаў

Навіна ад

1801 год. Нарадзіўся Канут Русецкі. 

Беларуска-польска-літоўскі мастак. 

Прыхільнік францускай школы жывапісу. 

Займаўся аднаўленнем Віленскага кафедральнага сабора, кансервацыяй карцін у капліцы Святога Казіміра, маляваў для многіх касцёлаў абразы. Зрабіў замалёўкі пейзажаў Белавежскай пушчы, ваколіц Навагрудка, Ашмяншчыны. 

330 яго твораў захоўваецца ў Літоўскім мастацкім музеі і экспануецца ў Вільнюскай мастацкай галерэі, але значная частка твораў знікла. 

На знакамітай карціне, якая экспануецца ў мінскім доме-музеі Ваньковічаў, “Літоўка з вербамі” мастак адлюстраваў дзяўчыну ў беларускім нацыянальным строі з «пальмамі віленскімі» на фоне віленскага касцёла св. Міхала. 

Памёр 21 жніўня 1860 года.

1887 год. У Новым Быхаве нарадзіўся Яўген Бычкоў. 

Беларускі педагог, выкладчык геаграфіі і гісторыі, другі дырэктар Магілёўскага настаўніцкага інстытута і першы рэктар Магілёўскага педінстытута. 

У 1921 годзе ўзначаліў барацьбу педкалектыву і студэнтаў за захаванне інстытута ў Магілёве за што быў арыштаваны, але адпушчаны, узначальваў інстытут да яго закрыцця ў 1923 годзе. 

Працаваў ў Магілёўскім педтэхнікуме, аддзеле кадраў Магілёўскай фабрыкі штучнага валакна, на рабфаку адноўленага ў 1930 годзе педінстытута. 

Арыштаваны ДПУ 3 верасня, расстраляны 4 лістапада 1937 года.

Фота: Партрэт Я. Бычкова магілёўскага мастака Зм. Пухоўскага (1966-2022)

1891 год. Нарадзіўся Фабіян Ярэміч. 

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.

Старшыня Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, дэлегат І Усебеларускага з’езда (1917), сябра прэзідыума Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны, Рады БНР (1918).

Быў дэпутатам сейма Польшчы (1922-1935), старшынёй  Беларускага пасольскага клуба, лідарам Беларускага сялянскага саюза, Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры. Выдаваў газету «Сялянская ніва» (1925-1930).

Удзельнік ІІ Усебеларускага кангрэса (1944). 

У 1945 годзе рэпрэсаваны і зняволены да 1956 года савецкімі ўладамі ў канцлагеры. Памёр 29 чэрвеня 1958 года.

1892 год. Нарадзіўся Браніслаў Тарашкевіч. 

Беларускі мовазнавец, палітычны дзеяч, пісьменнік, перакладчык. Акадэмік АН Беларусі. 

Аўтар першай агульнапрынятай граматыкі беларускай мовы.

Адзін з лідараў Беларускай сацыялістычнай грамады. Працаваў у Пецярбургскім універсітэце, Мінскім настаўніцкім інстытуце, дырэктарам Віленскай беларускай гімназіі, у Беларускім пасольскім клубе.

Аўтар праекта аўтаноміі Беларусі. За грамадска-палітычную дзейнасць у Заходняй Беларусі пазнаў пераслед польскіх уладаў.

У верасні 1933 года быў абмяняны на вязня Салавецкага лагера, беларускага драматурга Ф. Аляхновіча. 

У СССР працаваў загадчыкам аддзела Польшчы і Прыбалтыкі ў Міжнародным аграрным інстытуце ў Маскве. 

Даследчык грамат XII стагоддзя, гістарычнай граматыкі беларускай мовы. Аўтар першай «Беларускай граматыкі для школ» – галоўнага падручнікама па беларускай мове ў часы беларусізацыі 1920-х гадоў.

Пераклаў на беларускую мову «Іліяду» Гамера і «Пана Тадэвуша» А. Міцкевіча.

6 траўня 1937 года арыштаваны, 5 студзеня 1938 «двойкай» НКУС і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу.  Даследчык Л. Маракоў мяркуе, што Тарашкевіч загінуў у часе катаванняў  29 лістапада 1938 года.

Імем вучонага названы вуліцы ў Маладзечне, Радашковічах, Мінску, ліцэй у польскім Бельску Падляскім. У Вільнюсе ўсталявана памятная дошка.

1892 год. Нарадзіўся Рыгор Шырма. 

Беларускі харавы дырыжор, кампазітар, педагог, фалькларыст, грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратуразнавец. Народны артыст БССР і СССР, Герой Сацыялістычнай Працы.

Аарганізатар беларускіх хораў у Пружанах, Вільні, Беластоку. Мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор Дзяржаўнай акадэмічнай харавой капэлы БССР (1939-1970). 

Сабраў больш за 2 000 беларускіх народных песень. 

Выдаў першыя зборнікі Міхася Васілька, Максіма Танка, Сяргея Крыўца. Прапагандаваў творчасць сваіх вучняў-гімназістаў Алеся Салагуба і Валянціна Таўлая.

Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у Лукішскай турме, у 1942 г. быў арыштаваны НКУС, сядзеў на Лубянцы. Вызвалены паводле хадайніцтва Якуба Коласа і П. Панамарэнкі і высланы ў Казахстан.

Адзін з заснавальнікаў Беларускага таварыства па сувязях з суайчыннікамі за рубяжом» (1964). 

Па ўспамінах З. Пазняка, у сярэдзіне 1970-х, Шырма пагадзіўся падпісаць зварот да Л. Брэжнева ў абарону ад зруйнавання старога Мінска і руйнаванне спынілася.

Памёр 23 сакавіка 1978 года.

1913 год. Нарадзілася Ларыса Алексютовіч. 

Беларуская танцоўшчыца, балетмайстар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працавала ў балетнай групе Беларускага драмтэатра (Купалаўскага), у аб’яднанні музычных эстрадных і цыркавых работнікаў, у Ансамблі беларускай народнай песні і танца Беларускай філармоніі. 

У 1950-1973 гадах працавала балетмайстрам ансамбля танца БДУ, выкладчыкам Беларускага харэаграфічнага вучылішча. 

Ставіла шэраг сцэнічных танцаў на традыцыйнай аснове («Ручнікі», «Вязанка», «Кола» і інш.). Аўтар вучэбнага дапаможніка «Беларускія народныя танцы, карагоды, гульні», кнігі пра бацьку «Балетмайстар Канстанцін Алексютовіч. Жыццё і творчы шлях».

Памерла ў 2003 годзе.

1919 год. Адкрыты Беларускі абласны музей у Мінску. 

З 2009 года – Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь.

Размешчаны ў гістарычным будынку былога банка па вуліцы К. Маркса, 12. 

У яго фондах захоўваецца самая вялікая музейная калекцыя ў Беларусі — гэта каля 400 000 адзінак захоўвання. 

У структуру музея ўваходзяць 5 філіялаў: Музей гісторыі беларускага кіно, Музей сучаснай беларускай дзяржаўнасці, Дом-музей І з’езда РСДРП, Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музей прыроды і экалогіі Беларусі.

1922 год. У Стаўрапалі з голаду памёр Еўдакім Раманаў. 

Беларускі фалькларыст, этнограф, археолаг, прафесар, настаўнік, “чалавек-універсітэт”. 

Аўтар дадаткаў да слоўніка І. Насовіча, 15-ці томнага «Беларускага зборніка» – энцыклапедыі побыту, творчасці, матэрыяльнай і духоўнай культуры беларускага народа ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя. 

Пад яго рэдакцыяй выйшлі 3 выпускі «Магілёўскай даўніны», выпуск «Крыніц для гісторыі Магілёўскага краю» і іншыя працы. Склаў археалагічныя карты Магілёўскай, Віцебскай і Гродзенскай губерняў, сабраў звесткі пра 1000 гарадзішчаў Беларусі. 

Сузаснавальнік Віцебскага, Магілёўскага, Віленскага этнаграфічных музеяў.

Імя вучонага носяць Магілёўскі абласны краязнаўчы музей, бібліятэка і вуліца ў Гомелі, праводзяцца навуковыя раманаўскія чытанні. Усталяваны мемарыяльныя шыльды ў яго гонар у Магілёве на будынку абласнога краязнаўчага музе, у Гомелі на будынку бібліятэкі-філіяла №3.

1949 год. Памёр Юзаф Пузына. 

Польскі і беларускі гісторык, пісьменнік, паэт. Доктар філасофіі. Працаваў у міністэрстве замежных спраў Польшчы, рэдактарам міністэрскага часопіса “Messager Polonais”, членам рэдакцыі “Miesięcznik heraldyczny”, кіраўніком аддзела культуры магістрата Чанстаховы.

Аўтар лірычных і сатырычных вершаў, патрыятычных паэм, гімнаў, паэтычных драм, аповесцей. Вывучаў праблемы паходжання княжацкіх родаў ВКЛ, іх палітычную ролю ў жыцці дзяржавы. Аўтар вялікай працы “Вялікае княства Літоўскае да Міндоўга”, мемуараў пра пісьменніцу М. Радзевіч.

1960 год. У БССР ліквідавана Маладзечанская вобласць. 

Заснавана 4 снежня 1939 года як Вілейская, 20 верасня 1944 года пераўтворана ў Маладзечанскую. 20 раёнаў вобласці перададзены ў тры іншыя вобласці. 

У Мінскую вобласць уключаны Вілейскі, Валожынскі, Івянецкі, Крывіцкі, Маладзечанскі, Мядзельскі, Радашковіцкі. У Віцебскую – Браслаўскі, Відзаўскі, Глыбоцкі, Докшыцкі, Дунілавіцкі, Мёрскі, Пліскі, Пастаўскі, Шаркаўшчынскі. У Гродзенскую – Астравецкі, Ашмянскі, Смаргонскі, Юрацішскі. 

У краіне засталося 7 сучасных рэгіёнаў: Мінск і 6 абласцей – Брэсцкая, Віцебская, Гомельская, Гродзенская, Магілёўская, Мінская.

1961 год. Нарадзіўся Сяргей Тарасаў. 

Беларускі археолаг, гісторык, пісьменнік. Кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук, узначальваў аддзел археалогіі сярэдневяковага перыяду. Спецыяліст у пытаннях узнікнення і развіцця беларускіх гарадоў IX – XVIII стагоддзяў, прыняцця і распаўсюджання хрысціянства на Беларусі, спалучэння і ўзаемаадносін хрысціянства і паганства, узнікнення і развіцця культавага дойлідства XI – XIII стагоддзяў, пісьменнасці і эпіграфікі.

Даследаваў археалагічныя помнікі старажытнага Полацка, Мінска.

Суаўтар навуковай канцэпцыі музея гісторыі Мінска. Аўтар больш чым 50 навуковых прац, падручніка «Мая Радзіма – Беларусь» для 4-га класа школ, аўтар кніг для дзяцей і падлеткаў, суаўтар мастацкіх зборнікаў. 

У 1987 – 1999 гадах быў аўтарам і вядучым шэрага праграм Беларускага тэлебачання: «Крок», «Вецер вандраванняў», «Скарбы беларускай гісторыі», «Кола гадзіны», «Беларуская хата».

Аўтар сцэнарыяў мастацкіх і дакументальных фільмаў: «Иди и смотри», «Пастка для зубра. Вітаўт», «Пастка для зубра. Ягайла», «Да вас, сучаснікі мае», «Званы Сафіі», «Слава Оршы», «Буквар», «Замкі Беларусі», «Беларусь на крыжы вякоў» і іншых.

1970 год. Устаноўлена званне Ганаровы грамадзянін Магілёва. 

Рашэнне прынята Пятай сесіяй Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў.  Прысвойваецца за выбітны ўклад у развіццё і росквіт горада Магілёва. 

Першым Ганаровым грамадзянінам стала ў 1970 годзе Заслужаны настаўнік Лізавета Казлоўская, апошнім – у 2022 годзе – дырэктар ААТ «Мажэліт» Вікенці  Ермалёнак. 

Усяго 31 ганаровы грамадзянін: удзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны – 12, прадстаўнікі адукацыі, культуры, спорта – 10, дзяржаўныя дзеячы – 4, прамыслоўцы і Героі Сацыялістычнай працы – 5.  

Новая Інструкцыя аб парядку прысваення звання “Ганаровы грамадзянін горада Магілёва” прынята рашэннем гарсавета 21 красавіка 2022 года.

2005 год. Зацверджаны гербы шэрагу гарадоў Віцебскай вобласці. 

Зацверджаны гербы Бешанковічаў, Браслава, Глыбокага, Гарадка, Докшыцаў, Лёзна, Мёраў, Полацка, Паставаў, Расонаў, Сянна, Талачына, Чашнікаў, Шаркаўшчыны, Шуміліна.

Герб Полацка

Дзень у гісторыі. 12 студзеня. Нарадзіўся народны артыст Уладзімір Мулявін. Памёр аўтар эталона гербу «Пагоня» Яўген Кулік. Ліквідацыя «Аўтарадыё»

Навіна ад

1581 год. Пінск атрымаў герб «у чырвоным полі шчыта залаты лук са стралой і нацягнутай цецівой». 

Пінск – сталіца Палесся, тут знаходзяцца 44 значных гістарычна-культурных помніка і жыве 125 000 чалавек. Вядомы з 1097 года. Быў цэнтрам княства, вобласці (1939-1954), меў Магдэбурсгскае права. 

А. Блок параўноўваў яго з Кіцеж-градам. Тут заснавана першая ў Беларусі аптэка (1561). 

Буйны транспартны вузел, рачны порт. Працуюць важныя прамысловыя прадпрыемствы: адзіны ў Беларусі суднабудаўніча–суднарамонтны завод (тут пабудаваны цеплаход “Магілёў”), “Кузлітмаш”, “Амкадор-Пінск”, хімкамбінат, “Пінскдрэў” і іншыя. Дзейнічаюць Палескі драматычны тэатр, Музей Беларускага Палесся, Палескі ўніверсітэт, вышэйшая духоўная семінарыя імя Святога Тамаша Аквінскага. 

Радзіма Нобелеўскага лаўрэата Саймана Сміта (Сямёна Кузняца).

1591 год.  Мінск атрымаў герб “небаўзяцце панны Марыі». 

Да 29 ліпеня 1939 года меў назву Менск. Вядомы з 1067 года. Сталіца Беларусі (з 8 студзеня 1919 года), двухмільённы горад, самы вялікі прамысловы, навуковы, культурна-грамадскі, спартыўна-турыстычны цэнтр краіны.

1888 год. Нарадзіўся Язэп Каранеўскі. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч, педагог, другі рэктар БДУ (1929-1931). Правадзейны сябра Інбелкульта.

Працаваў у Менскім настаўніцкім інстытуце, у грамадска-палітычнай арганізацыі «Маладая Беларусь», школьным інспектарам і выкладчыкам геаграфіі ў Менскай беларускай гімназіі, намеснікам наркама асветы, дырэктарам педтэхнікума. Займаўся арганізацыяй БДУ, праваднік масавай беларусізацыі.

У 1931 годзе пераехаў у Маскву. 15 ліпеня 1937 года арыштаваны НКУС і перавезены ў Менск. 28 кастрычніка прыгавораны да вышэйшай меры пакарання і на другі дзень  расстраляны.

1906 год. Нарадзіўся Язэп Малецкі. 

Беларускі грамадскі дзеяч, рэдактар і выдавец, урач.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт. Прымаў удзел у беларускім культурным і нацыянальным руху. Пад час вайны працаваў у Віленскім беларускім камітэце ў Гродна, кіраваў медыцынскай школай у Баранавічах, быў намеснікам прэзідэнта Беларускай Цэнтральнай Рады.

У Германіі арганізаваў «Аб’яднанне беларускіх лекараў на чужыне», рэдагаваў часопіс «Медычная думка». У Аўстраліі быў старшынёй  Беларускага аб’яднання ў Новым Паўднёвым Уэльсе, удзельнікам выдання месячніка «Новае жыццё ў Сіднэі», дырэктарам Беларускага культурна-грамадскага клуба ў Сіднэі, старшынёй аўстралійскага сектара Рады БНР, Федэральнай рады беларускіх арганізацый у Аўстраліі.

Аўтар мемуараў «Пад знакам Пагоні», медыцынскіх публіцыстычных артыкулаў.

Памёр 6 чэрвеня 1982 года ў Сіднэі.

1936 год. Заснавана добраахвотнае спартыўнае таварыства “Лакаматыў”. 

Мэта – паўсядзённая праца па аздараўленні чыгуначнікаў і членаў іх сем’яў.

Пры старшыні “Лакаматыва” Беларускай чыгункі Вікенціі Раманоўскім (1964-1994) было створана 12 дзіцяча-юнацкіх спартыўных школ – больш, чым на Маскоўскай і Кастрычніцкай магістралях. 

Больш за 32 выхаванцы таварыства сталі чэмпіёнамі і прызёрамі СССР, Еўропы, свету і Алімпійскіх гульняў. Сярод іх такія вядомыя спартсмены, як М. Кіраў, Н. Марыненка, С. Блоцкі, А. Бліняеў, М. Дамаросаў, А. Неўскі, І. Сумнікаў.

У 1994 годзе “Лакаматыў” стаў Дарожным фізкультурна-спартыўным камбінатам, у 2014 годзе ў кожным аддзяленні чыгункі былі створаны культурна-спартыўныя цэнтры (у Гомелі – Культурна-спартыўны комплекс).

Вялікі ўклад у развіццё спорту ўнеслі спартсмены Магілёўскага аддзялення чыгункі Таццяна Жукава і Валерый Палаўчэня.

Заўзятарам вядомая хакейная дружына «Лакаматыў-Орша». 

Спарткомлексы «Лакаматыва» працуюць на ўсіх чыгуначных вузлах, у тым ліку ў Крычаве, Бабруйску, Магілёве, Асіповічах.

Культурна-спартыўны цэнтр “Лакаматыў”, Магілёў  

1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Мулявін. 

Беларускі артыст, спявак, кампазітар, народны артыст БССР і СССР, Заслужаны дзеяч культуры Польшчы, заснавальнік і мастацкі кіраўнік ансамбля «Песняры».

Працаваў у Беларускай дзяржаўнай філармоніі, у ансамблі Беларускай ваеннай акругі. Стварыў ВІА «Лявоны» (1968), які ў 1970 годзе змяніў назву на «Песняры».

У 1976 годзе гастраляваў з «Песнярамі» у ЗША разам з амерыканскай кантры-групай «Нью Крысці Мінстрэлс».

У яго творчай дзейнасці своеасаблівае выканальніцкае майстэрства спалучалася з глыбокім веданнем народнай песеннай творчасці, захаваннем і ўзбагачэннем яе лепшых традыцый. Аўтар шматлікіх апрацовак беларускіх народных песень, якія вызначылі стыль і творчую накіраванасць ансамбля, арганічна спалучаюць стылістыку беларускай народнай песеннасці і эстраднай музыкі.

Узнагароджаны медалём і  ордэнам Францыска Скарыны.

14 мая 2002 года трапіў у аўтакатастрофу, 26 студзеня 2003 года памёр у Маскве ў шпіталі імя Бурдэнкі. 

1959 год. Нарадзілася Вераніка Чаркасава. 

Беларуская журналістка.

Працавала на беларускім тэлебачанні, у газеце «Голас Радзімы», у незалежных выданнях: «Имя», «Белорусская деловая газета», «Наша Свабода», «БелГазета», «Салідарнасць». 

Праводзіла журналісцкія даследаванні, пісала на сацыяльныя тэмы, напісала некалькі артыкулаў на тэму незаконнага гандлю зброяй паміж Беларуссю і Іракам.

Займалася дакументалістыкай. Самыя знакамітыя дакументальныя фільмы — пра М. Багдановіча, С. Мяржынскага, А.  Чаркасава. Пэўны час працавала над праграмай «Крок».

20 кастрычніка 2004 года была забітая ва ўласнай кватэры ў Мінску. Забойца нанёс каля 20 нажавых удараў.

1989 год. Пачаў апошні перапіс насельніцтва СССР. 

Праходзіў з 12 па 19 студзеня. Паводле яго дадзеных у БССР жыло 10 200 200 чалавек. 

Насельніцтва Магілёўскай вобласці склала 1 297 800 чалавек, па асобных гарадах (тысяч чалавек): 

Асіповічы – 34,0, 

Бялынічы – 6,6, 

Бабруйск – 221,0, 

Быхаў – 20,0, 

Глуск – 8,6, 

Дрыбін – 1,5, 

Касцюковічы – 13,2, 

Кіраўск – 6,7, 

Клімавічы – 18,0, 

Клічаў – 7,8, 

Краснаполле – 6,9, 

Круглае – 7,0, 

Крычаў – 33,0, 

Магілёў – 359,0, 

Мсціслаў – 12,0, 

Слаўгарад – 7,2, 

Хоцімск -7,7, 

Чавусы – 12,5, 

Чэрыкаў – 7,7, 

Шклоў – 15,0.

2000 год. Памёр Яўген Глебаў. 

Беларускі кампазітар, дырыжор, педагог. Народны артыст БССР і СССР. 

Кіраўнік эстрадна-сімфанічнага аркестра Дзяржтэлерадыё БССР, музычны рэдактар «Беларусьфільм», прафесар Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. 

Аўтар шмтлікіх сімфоній, балетаў, музыкі да 32 фільмаў і 40 спектакляў. Яго опера «Майстар і Маргарыта» – класіка беларускай музычнай літаратуры. 

Падрыхтаваў больш за 40 вучняў, сярод якіх Л. Захлеўны, Я. Паплаўская, В. Раінчык, Э. Ханок. 

Па ўспамінах В. Быкава, Глебаў доўга супраціўляўся ўступленню у КПСС, а пры прыёме не змог адказаць, у якім годзе была Кастрычніцкая рэвалюцыя. 

2002 год. Памёр Яўген Кулік. 

Беларускі мастак, аўтар эталона гербу «Пагоня» ў якасці дзяржаўнага герба Беларусі ў 1991-1995 гадах. 

Яго майстэрня, што знаходзілася ў Мінску насупраць будынка КДБ, стала ў 1960-я гады нацыянальным асяродкамі сталіцы і атрымала назву «На паддашку».

У станковых творах распрацоўваў тэмы гісторыі і культурнай спадчыны беларускага народа: серыі «Помнікі дойлідства Гродзеншчыны», «Славутыя дзеячы гісторыі і культуры Беларусі», малюнкаў рэканструкцый «Замкі Беларусі», паводле твораў У. Караткевіча, Янкі Купалы, «Паўстанне 1863 г. на Беларусі», трыпціх «Усяслаў Чарадзей, Ефрасіння Полацкая, Лазар Богша».

Займаўся і кніжнай графікай, аформіў дзясяткі кніжак, у тым ліку «Слова аб палку Ігаравым», «Песня пра зубра» Міколы Гусоўскага.

2011 год. Ліквідавана беларуская радыёстанцыя «Аўтарадыё». 

Першая незалежная радыёстанцыя ў незалежнай Беларусі, працавала ў Мінску з 7 жніўня 1992 года. 

Па меркаванню музычнага крытыка Зміцера Падбярэзскага, найбольш любімая сярод беларускіх FM-станцыяў. 

Ратыравала беларускую музыку, у прыватнасці такія гурты, як «N.R.M.», «Крамбамбуля», «Ляпіс Трубяцкі» і «Neuro Dubel», лідараў хіт-парадаў «Тузін Гітоў». Вядомымі вядучымі перадач на радыёстанцыі былі А. Хаменка, З. Вайцюшкевіч, Маша Яр і іншыя. 

У перыяд агітацыйнай кампаніі па выбарах прэзідэнта Беларусі ў 2010 годзе радыё траслявала матэрыялы апазіцыйных кандыдатаў у прэзідэнты А. Саннікава і У. Някляева.

2018 год. Памёр Расціслаў Жмойдзяк. 

Беларускі географ і картограф, прафесар, заслужаны работнік народнай адукацыі. Член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі навук экалогіі і бяспекі жыццядзейнасці.

З 1961 года ў БДУ прайшоў шлях ад асістэнта да прафесара, дэкана геаграфічнага факультэта (1983–1998), загадчыка кафедры геадэзіі і картаграфіі (1980–2005). Распрацоўшчык праблем картаграфавання сельскагаспадарчай вытворчасці, дынамікі сельскага рассялення, сацыяльна-эканамічнага развіцця, экалагічнага картаграфавання. 

Пад яго кіраўніцтвам выдадзены атласы: “Атлас БССР”, “Атлас Рэспублікі Беларусь”, “Геаграфія Беларусi”, “Атлас геаграфіі Беларусі”, насценныя навучальныя карты, суаўтар Нацыянальнага атласа Беларусі.