тышкевич - Магілёў. media

13 ліпеня ў гісторыі. 12 апосталаў. Бітва пад Оршай. Надпіс Hollywood. Сіманаў на Буйніцкім полі. Першае “Басовішча”.

Навіна ад 13 ліпеня, 2023

Сабор дванаццаці апосталаў.

Свята прысвечана апосталам Пятру, Андрэю, Якаву Зевядзееву, Іаану Багаслову, Філіпу, Варфаламею, Фаме, Левію Матфею, Якаву Алфееву, Іудзе Тадэю, Сімону Кананіту, а таксама апосталу Матфею, абранаму замест Іуды Іскарыёта.

У гэты дзень прынята наведваць храмы і маліцца за сябе і сваю сям’ю, чытаць малітву 12 апосталам дома, прасіць адно ў аднаго прабачэння, мірыцца і забываць усе крыўды.

1508 год. Адбылася бітва пад Оршай.

Бітва войска ВКЛ і Каралеўства Польскага супраць войска Маскоўскага княства ў ходзе пятай літоўска-маскоўскай вайны (1507-1508).

Атрымаўшы звесткі пра падыход літоўскага войска, князь маскоўскі Васіль III зняў аблогу Смаленска і рушыў на Оршу. Калі высветлілася, што К. Астрожскі набліжаецца да маскоўскіх пазіцый, Васіль III пастанавіў адступіць за Дняпро, каб ударыць у момант пераправы літвінаў праз раку.

Астрожскі накіраваў вялікі аддзел праз неахоўваны брод на Дняпры з заданнем нападу на абоз маскалёў, а галоўнымі сіламі выканаў адцягвальны манеўр. Выдзелены аддзел, пераправіўшыся праз раку, быў аточаны пераважаючымі маскоўскімі сіламі, аднак здолеў з цяжкасцямі прабіцца на правы бераг. Бітву перарваў надыход цемры. Астрожскі намерваўся атакаваць адразу пасля ўзыходу сонца, аднак маскоўскае войска ноччу адышло з занятых пазіцый на ўсход.

1868 год. Памёр Канстанцін Тышкевіч (1806-1868).

Беларускі гісторык, краязнавец, адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі.

На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў Лагойскі музей старажытнасцей. Член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана.

Адзін з заснавальнікаў Віленскага музея старажытнасцей, член Віленскай археалагічнай камісіі.

Даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў.

У памяць аб вучоным з 2007 года праводзіцца водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» па Віліі.

1897 год. Нарадзіўся Міхась Міцкевіч (1897-1991).

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, брат Якуба Коласа.

Удзельнік нацыянальнага руху, дэлегат 1-га Усебеларускага кангрэсу, выкладчык Мінскай беларускай гімназіі.

З 1944 года на эміграцыі. Актыўны дзеяч Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў ЗША, член рэдакцыі часопіса «Беларус», рэдактар часопіса «Голас Царквы». Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў штаце Нью-Джэрсі.

У яго гонар Якуб Колас назваў свайго малодшага сына Міхася (1926-2020).

1923 год. На схіле гары Маунт-Лі над каліфарнійскімі ўзгоркамі з’явіўся надпіс Hollywood.

Першапачаткова яна была напісана як Hollywoodland, не мела ніякага дачынення да кіно і азначала рэкламу новага жыллёвага раёна, але адразу ж стала прывабліваць да сябе турыстаў.

Устаноўка надпісу абышлася яе заказчыку, выдаўцу “Лос-Анджэлес таймс” Гары Чандлеру ў 21 000 долараў. Слова “Hollywoodland” уначы падсвятлялася электрычнымі лямпачкамі, днём жа белыя літары былі бачныя за 40 км. Вышыня іх была 13 м, шырыня – 9. Па перыметры кожнай літары віселі рознакаляровыя лямпачкі, якія падсвятлялі надпіс у цемры. Аднак усе 4 000 лямпачак былі расцягнуты мясцовымі жыхарамі менш чым за год. Па дамове рэклама была разлічана на 1,5 гады, але аж да 1949 года жадаючых дэмантаваць надпіс не знаходзілася.

У 1949 годзе надпіс адрамантавалі і выдалілі 4 апошнія літары. Да таго часу Hollywood ужо ператварыўся ў сімвал Лос-Анджэлеса і ўсёй індустрыі забаў. Клопат аб надпісе ўзяла на сябе Гандлёвая палата Галівуду.

У 1973 годзе надпіс абвясцілі нацыянальным гістарычным помнікам.

Да канца 1970-х надпіс здрахлеў, і ў 1978 годзе літары былі дэмантаваныя. У тым жа годзе дабрачынны фонд, узначалены Х’ю Хэфнерам, заснавальнікам часопіса “Playboy”, сабраў сродкі на капітальны рамонт славутасці.

Цяперашні надпіс, складзены з белых літар 15-метровай вышыні і 12-метровай шырыні, з’явіўся ў лістападзе 1978 года. На выраб кожнай літары спатрэбілася 27 500 долараў. З таго часу ўсе рэстаўрацыйныя работы выконваліся пры дапамозе прыватных ахвяраванняў.

1930 год. Першы ў гісторыі Чэмпіянат свету па футболе.

Выбар Уругвая ў якасці месца правядзення спартыўнага спаборніцтва не быў выпадковым. Зборная гэтай краіны перамагла на VIII Алімпійскіх гульнях 1924 года ў Парыжы і IX Алімпійскіх гульнях 1928 года ў Амстэрдаме.

Спецыяльна да гэтых спаборніцтваў у Монтавідэа пабудавалі новы стадыён, які ў гонар юбілею незалежнасці назвалі “Сентэнарыё” – “стагоддзе”.

У турніры прынялі ўдзел 13 каманд з Францыі, Югаславіі, Румыніі, Бельгіі, Перу, ЗША, Аргенціны, Бразіліі, Балівіі, Чылі, Мексікі, Парагвая і Уругвая.

У першых паядынках сышліся зборныя Францыі і Мексікі, а таксама каманды Бельгіі і ЗША. Першы ў гісторыі чэмпіянатаў свету гол забіў француз Л. Ларан. Аднак перамогу ў першынстве свету 30 ліпеня атрымала зборная Уругвая, якая перамагла ў фінальным матчы каманду Аргенціны з лікам 4:2.

Урачыстасці з нагоды перамогі ў чэмпіянаце не спыняліся ў Монтавідэа некалькіх дзён.

1938 год. Нарадзіўся Юрый Марухін (1938-2001).

Беларускі кінарэжысёр, сцэнарыст, аператар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працаваў на «Беларусьфільм», старшыня праўлення Беларускага саюза кінематаграфістаў. Рэжысёр шэрагу фільмаў, у тым ліку “Маці Урагану”, аператар шматлікіх карцін, уключна “Магіла льва”, “Час выбраў нас”.

1941 год. Пачалася акупацыя Горацкага, Дрыбінскага і Слаўгарадскага раёнаў нямецка-фашысцкімі захопнікамі.

А 13-14 ліпеня на Буйніцкім полі пад Магілёвам сярод воінаў 172-й стралковай дывізіі знаходзіўся ваенкар газеты “Известия” – пісьменнік К. Сіманаў і фотакарэспандэнт той жа газеты П. Трошын. Першы раз Сіманаў патрапіў у Магілёў 28 чэрвеня.

К. Сіманаў пісаў: «Я не быў салдатам, быў усяго толькі карэспандэнтам, аднак у мяне ёсць кавалачак зямлі, які мне век не забыцца, – поле пад Магілёвам, дзе я ўпершыню ў ліпені 1941 года бачыў, як нашыя на працягу аднаго дня падбілі і спалілі 39 нямецкіх танкаў …».

Абароне Магілёва прысвечаны яркія старонкі трылогіі «Жывыя і мёртвыя» (палкоўнік Куцепаў стаў правобразам генерала Серпіліна), «Салдатамі не нараджаюцца», «Апошняе лета», дзённіка ўспамінаў «Розныя дні вайны».

1941 год. 63 стралковы корпус 21-й арміі Заходняга фронта пачаў контрудар (13 ліпеня-17 жніўня) на Рагачоўска-Жлобінскім напрамку.

У выніку гэтага былі вызвалены Жлобін і Рагачоў.

1942 год. Нарадзіўся Харысан Форд.

Амерыканскі акцёр кіно і тэлебачання, прадзюсер.

Намінант на прэмію «Оскар», BAFTA, чатырохразовы намінант і ўладальнік спецыяльнай прэміі “Залаты глобус”, ганаровага «Сезара». Найбольш вядомы па ўдзеле ў серыі фільмаў «Зорныя войны», «Індыяна Джонс», «Самалёт прэзідэнта» і іншых.

Дзед і бабуля акцёра – ураджэнцы Мінска.

1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Ціхановіч (1952-2017).

Беларускі эстрадны спявак. Народны артыст.

Саліст ВІА «Верасы», Дзяржаўнага аркестра сімфанічнай і эстраднай музыкі Беларусі, стваральнік і кіраўнік першага ў Беларусі Тэатра песні (і студыі пры ім; з 2003 г. – прадзюсерскі цэнтр «Прафіартвідыён»), музычны кіраўнік беларускага канала «Сталічнае тэлебачанне».

Аўтар папулярных эстрадных песень.

Памёр 28 студзеня 2017 года.

1970 год. Нарадзіўся Андрэй Цівончык.

Беларускі і нямецкі атлет (скакун з шастом), бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў 1996 года ў Атланце.

У 1995 годзе пабіў нямецкі нацыянальны рэкорд у скачках з шастом (скокнуў на 5,80 м). Трэнер па скачках з шастом зборнай Катара па лёгкай атлетыцы.

1990 год. На лясной паляне Борык каля мястэчка Грудак на Беласточчыне пачаўся І Фестываль музыкі маладой Беларусі «Басовішча».

Арганізаваны Беларускім аб’яднаннем студэнтаў і гмінным асяродкам культуры.

Мерапрыемства праводзілася 30 разоў (1990-2019) штогадова, на працягу двух дзён, як фестываль беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі.

Арганізатары вырашылі, што 30-е па ліку «Басовішча» стане апошнім.

Традыцыйна на фестывалі ладзіўся конкурс маладых выканаўцаў, якія паспяхова прайшлі адбор. Штогод на фестываль прыязджала да 15 000 чалавек.

1990 год. Абшчыне магілёўскіх вернікаў-католікаў перададзены Касцёл Святога Станіслава.

А праз 6 гадоў, у гэты ж дзень, пачаў дзейнічаць зноў асвячоны, адрэстаўраваны касцёл. Удзел у рэстаўрацыі прымаў знакаміты мастак Алесь Пушкін (1965-2023).

2020 год. Афіцыйна адкрыты мост цераз раку Сож у Слаўгарадскім раёне.

З’явіўся на шашы Слаўгарад-Краснаполле, вядзе да Блакітнай крыніцы. Раней праз раку працаваў паром. Мост мае даўжыню 500 метраў.

Аўтамабільны рух па мосце быў адкрыты 2 снежня 2019 года.

Дзень у гісторыі. 20 красавіка. Выгнанне С. Собаля з Масквы. Музей старажытнасцяў. Разгон “афганцамі” Гукання вясны. Загінуў літаратар С. Палуян.

Навіна ад 20 красавіка, 2023

Акуліна (народны каляндар).

Усходнія славяне лічылі, што ў гэты дзень прачынаюцца русалкі, з вады яны паднімаюцца зірнуць на белае святло і просяць у людзей палатна – атуліць голае цела. Яшчэ да зары некаторыя сялянкі прыносілі паношаную чыстую кашулю, ручнік ці кавалак палатніны, бо верылі, што гэты клопат адгукнецца дабром: русалкі засцерагуць ад глыбокай вады і іх, і мужа, і дзяцей.

Дзень кітайскай мовы ў ААН.

Кітайская мова была прызнана афіцыйнай мовай ААН у 1946 годзе, у 1973 годзе яна была ўключана ў лік шасці працоўных моў ААН. У свеце, паводле статыстыкі, на кітайскай гавораць 1,3 мільярды чалавек.

Дата святкавання абрана не выпадкова. Па легендзе, стваральнікам кітайскага пісьменства лічыцца прыдворны гістарыёграф Цан Цзэ і менавіта ў гэты дзень, які супадае з пачаткам сезона “гуюй” (“дождж проса”), нябесныя сілы аддзячылі Цан Цзэ за стварэнне кітайскага пісьменства, паслаўшы жыхарам Паднябеснай дождж з хлебных зерняў, які выратаваў многіх людзей ад голаду.

Пісьмовая кітайская мова лічыцца адной з самых складаных у свеце, у ёй выкарыстоўваецца каля 80 000 іерогліфаў. Пры гэтым у паўсядзённым жыцці кітайцы звычайна карыстаюцца 2000–5000 іерогліфаў.

1626 год. Вечарам загарэўся Магілёў.

Згарэлі цэнтр разам з недабудаванай ратушай, умацаванні Бліжняга Вала.

1639 год. Магілёўскі друкар Спірыдон Собаль быў выгнаны з Маскоўскай дзяржавы.

У 1637–1639 гадах Собаль займаўся асветніцкай дзейнасцю, прадаў маскоўскаму выдаўцу Бурцаву-Пратапопаву шрыфты, планаваў адкрыццё друкарні і школы друкароў.

1660 год. Нарадзіўся Крыштоф Завіша (1660–1721).

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай, пісьменнік-мемуарыст. Ваявода менскі, староста менскі і чачэрскі.

Навучаўся ў Віленскай акадэміі, потым у Кракаве.

Браў актыўны ўдзел у палітычным жыцці: некалькі разоў абіраўся дэпутатам на соймы, маршалак.

Адзін з асноўных фундатараў капліцы Святога Феліцыяна ў касцёле Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі пры калегіуме езуітаў у Мінску.

Аўтар пераробкі італьянскага раману «Любасць бяз зменаў», шэрагу прамоваў на соймах, сабраных ягонай дачкой Барбарай Радзівіл у кнізе «Водгук прыемных мелодыяў» і іншых.

Найбольш значнае з літаратурнай спадчыны К. С. Завішы – яго мемуары, у якіх апісваюцца палітычныя падзеі і шляхецкі побыт Рэчы Паспалітай XVII–XVIII стагоддзяў.

1855 год. Яўстах Тышкевіч заклаў Музей старажытнасцяў у будынку бібліятэкі Віленскага ўніверсітэту.

Музейныя прадметы былі сістэматызаваны паводле калекцыйнага прынцыпу, што адпавядала дасягненням экспазіцыйнай практыкі тагачаснай Еўропы. На момант адкрыцця экспазіцыя выглядала наступным чынам: калекцыя манет і медалёў, гравюр, геаграфічных карт і атласаў, карцін, партрэтаў і скульптур, дыпломаў, рукапісаў, аўтографаў гістарычных дзеячаў; мемарыяльная калекцыя, у складзе якой меліся скарбы мясцовых шляхецкіх родаў; археалагічная калекцыя; бібліятэка.

1895 год. Нарадзіўся Ежы Петэрбурскі (1895–1979).

Польскі, беларускі дырыжор і кампазітар. Вядомы як аўтар музыкі танга “Стомленае сонца” і вальса “Сіняя хустачка”.

Вучыўся ў Варшаўскай кансерваторыі, Венскай акадэміі музыкі. Імрэ Кальман высока цаніў яго талент. Працаваў у аркестры варшаўскага тэатра-кабарэ «Qui Pro Quo».

Аўтар аперэт, музыкі да многіх польскіх кінафільмаў 1930-х гадоў, песень. Найбольшую вядомасць Петэрбурскаму прынеслі яго танга. Сярод самых знакамітых танга «Апошняя нядзеля».

У верасні 1939 года атрымаў савецкае грамадзянства і ўзначаліў Дзяржаўны джаз-аркестр БССР. Для свайго калектыву напісаў вальс «Сіняя хустачка». У 1942 годзе ўступіў у польскую армію Андэрса.

Пасля вайны з’ехаў у Лацінскую Амерыку, з 1949 па 1967 жыў у Аргентыне і працаваў у Teatro El Nacional у Буэнас-Айрэсе капельмайстрам. Разам з паэтам А. Шэвахам напісаў вядомую калыханку на ідышы, якая ўваходзіла ў рэпертуар Сары Горбі. У 1967 годзе вярнуўся ў Польшчу.

Памёр 7 кастрычніка 1979 года. Пахаваны на варшаўскіх могілках Старыя Павонзкі.

1906 год. Адна з першых сцэнічных пастановак на беларускай мове адбылася ў маёнтку Пятроўшчына (цяпер у межах Мінска).

Арганізатары А. Бурбіс, А. Уласаў, С. Кукель і іншыя. Была пастаўлена камедыя М. Крапіўніцкага «Па рэвізіі».

“Па рэвізіі” – аднаактавая п’еса-вадэвіль, напісаная Маркам Крапіўніцкім у 1882 годзе, апублікаваная ў 1885, папулярная ў беларускіх тэатрах пачатку XX стагоддзя.

Сцэну абсталявалі на падворку. Прысутнічала больш за 300 гледачоў. Прадстаўленне ішло ў музычным суправаджэнні цымбалаў, скрыпак і бубнаў. Прагучалі таксама вершы Янкі Купалы ў выкананні Бурбіса.

1910 год. Загінуў Сяргей Палуян (1890–1910).

Беларускі публіцыст, празаік, літаратуразнавец, адзін з кіраўнікоў Беларускай сацыялістычнай грамады.

Аўтар апавяданняў, вершаваных і драматычных твораў, рэцэнзій, першага ў беларускай крытыцы агляднага артыкула «Беларуская літаратура ў 1909 г.», першага гістарычнага нарыса новай беларускай літаратуры «Беларуская паэзія ў яе тыповых прадстаўніках».

Даследаваў украінскую культуру і літаратуру, беларуска-ўкраінскія літаратурныя сувязі.

Адстойваў правы беларусаў на развіццё сваёй мовы і культуры.

Сябраваў з Янкам Купалам, Якубам Коласам, М. Багдановічам, Цішкам Гартным, Ядвігіным Ш. і іншымі.

Скончыў жыццё самагубствам у 1910 годзе, у 20 гадовым узросце.

Памяці Сяргея Палуяна Янка Купала прысвяціў паэму «Курган» і верш, Максім Багдановіч —зборнік «Вянок» і верш, Ядвігін Ш. — верш у прозе «Раны».

1918 год. “Менскае беларускае прадстаўніцтва” дамаглося згоды германскага камандавання на стварэнне груп беларускіх саветнікаў пры акупацыйнай адміністрацыі – губернскіх і павятовых камендантаў.

1939 год. На другі дзень пасля ўхвалення ЦК ВКП(б) і Саўнаркамам СССР пераноса сталіцы з Мінска, ЦК КП(б)Б вызначыла тэрмін пераноса сталіцы ў Магілёў – лістапад 1939 года.

Мары магілёўцаў не ажыццявіліся. Планы пераносу былі скасаваны пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР у верасні 1939 года.

1957 год. Нарадзілася Людка Сільнова.

Беларуская паэтэса. Скончыла БДУ.

Працавала на Маладзечанскай фабрыцы мастацкіх вырабаў, БДУ, ва ўстановах асветы Уздзенскага раёна і Мінска, у Нацыянальнай бібліятэцы.

Вершы паэтэсы перакладзены на польскую, украінскую, славацкую мовы. Аўтар 6 кніг і зборнікаў паэзіі.

1960 год. Створана першае ў БССР Магілёўскае абласное аддзяленне Саюза пісьменнікаў Беларусі на чале з Пятром Шасцярыкавым.

1986 год. У Мінску на Траецкім прадмесці некалькі дзясяткаў удзельнікаў Афганскай вайны, нацкаваных камсамолам і КДБ, напалі на падлеткаў, што святкавалі Гуканне вясны.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 18 красавіка. Дзень помнікаў. Аблога Мсціслава. Стварэнне БДУ. Нарадзіліся друкар І. Фёдараў, археолаг Я. Тышкевіч, скульптар В. Магучы

Навіна ад 18 красавіка, 2023

Сусветны дзень радыёаматара (World radio amateur day).

Устаноўлены ў гонар заснавання 18 красавіка 1925 года ў Парыжы Міжнароднага саюза радыёаматараў. Менавіта ў гэты дзень, у сталіцы Францыі энтузіястамі радыёсправы быў створаны «Міжнародны радыёаматарскі саюз», закліканы аб’яднаць усіх людзей, якія займаюцца радыёаматарскай сувяззю, якая ў той час лічылася чымсьці фантастычным.

Свята таксама з’яўляецца нагодай падзякаваць і адзначыць працу радыёаматараў падчас стыхійных бедстваў – яны падтрымліваюць сувязь, калі іншыя «прафесійныя» сістэмы выходзяць з ладу.

Міжнародны дзень помнікаў і мясцін (International Day of Monuments and Places, з 1984 года).

Гэты дзень устаноўлены ў 1983 годзе Асамблеяй Міжнароднага савета па пытаннях аховы помнікаў і славутых мясцін, створанай пры ЮНЕСКА.

Свята – нагода яшчэ раз прыцягнуць увагу шырокай грамадскасці і прадстаўнікоў улады да пытанняў абароны і захавання розных мясцовых помнікаў і гістарычных мясцін і аб’ектаў сусветнай культурнай спадчыны.

На Беларусі ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА уваходзяць Нацыянальны парк “Белавежская пушча” (з 1992 года), замкавыя комплексы ў Міры, Нясвіжы, пункты геадэзічнай Дугі Струвэ.

У папярэдні спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА уключаны Аўгустоўскі канал, Спаса-Праабражэнская царква і Сафійскі сабор у Полацку, Барысаглебская (Каложская) царква ў Гродне, культавыя збудаванні абароннага тыпу, драўляныя цэрквы Палесся.

Архітэктурны ансамбль праспекта Незалежнасці ў Мінску прэтэндуе на статус аб’екта Спіса сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў складзе транснацыянальнай намінацыі з папярэдняй назвай “Сацыялістычная пасляваенная архітэктура ў краінах Усходняй і Цэнтральнай Еўропы”.

У спісе нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА ў Беларусі ўваходзяць: абрады “Калядныя цары”, “Юр’еўскі карагод”, Будслаўскі фэст, культура бортніцтва Беларусі і Польшчы, саломапляценне Беларусі.

1386 год. Вялікі князь смаленскі Святаслаў ўзяў у аблогу горад Мсціслаў.

Святаслаў лічыў Мсціслаў сваёй вотчынай на той падставе, што горад быў заснаваны ў 1135 годзе смаленскім князем Расціславам Мсціслававічам. У 1180 годзе смаленскі князь Раман Расціслававіч адпісаў паселішча ў валоданне свайму сыну Мсціславу, які пераўтварыў яго ў сталіцу ўдзельнага княства.

Ва ўмовах унутрыпалітычнай барацьбы ў ВКЛ вялікі князь смаленскі Святаслаў Іванавіч падтрымаў полацкага князя Андрэя Альгердавіча, спадзяючыся вярнуць страчаны раней Мсціслаў, аблажыў горад, аднак узяць яго не здолеў.

29 красавіка падышло вялікалітоўскае войска на чале з Свідрыгайлам, Карыбутам, Лугвенам і Вітаўтам. Бітва адбылася на рацэ Віхры, вялікалітоўскае войска перамагло, Святаслаў Іванавіч загінуў у бітве.

1510 год(?). Нарадзіўся Іван Фёдараў (Федаровіч, 1510–1583).

Усходнееўрапейскі друкар, пачынальнік друкарскай справы ва Украіне і ў Маскоўскай дзяржаве.

Месца яго нараджэння невядома, але, зыходзячы з геральдычнай трактоўкі друкарскага знака Фёдарава, некаторыя навукоўцы лічаць, што ён паходзіць дробнай заходнебеларускай ці палеска-падляшскай шляхты, падпісваўся радавым гербам Рагозаў «Шранява».

Вучыўся ў Кракаўскім універсітэце.

Працаваў друкаром ў Маскве. У 1564 годзе разам з Пятром Мсціслаўцам выдаў у Маскве першую дакладна датаваную расійскую друкаваную кнігу «Апостал», у 1565 – 2 выданні «Часоўніка».

У 1566 годзе з-за ганенняў Фёдараў і Мсціславец пакінулі Маскву і накіраваліся ў Беларусь. Заснавалі друкарню ў Заблудаве каля Беластока, надрукавалі «Евангелле вучыцельнае».

У канцы 1572 – пачатку 1573 года пераехаў у Львоў і заснаваў там першую ва Украіне друкарню, дзе ў 1574 выдаў першую ўкраінскую дакладна датаваную друкаваную кнігу «Апостал», потым надрукаваў у Львове «Азбуку».

Фёдараў у Астрожскай друкарні, у 1578 годзе надрукаваў новае выданне «Азбукі» з дапаўненнямі, пазней – Псалтыр і Новы Запавет, «Храналогію» Андрэя Рымшы – першы беларускі друкаваны каляндар і першы асобна выдадзены твор беларускай паэзіі, «Астрожскую Біблію».

Памёр 16 снежня 1583 года ў Львове.

1518 год. Вялікі князь і кароль польскі Жыгімонт Стары ажаніўся з Бонай Сфорцай.

Жыгімонт Стары (1467–1548), сын Казіміра Ягелончыка, унук Ягайлы. Бона Сфорца (1494–1557) – міланская прынцэса, вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта.

Бона Сфорца адыгрывала пры сваім мужы значную ролю ў палітычным жыцці дзяржавы, намагалася забяспечыць стальцы Польшчы і ВКЛ сыну Жыгімонту Аўгусту.

Разам займаліся мецэнацтвам, мелі значную бібліятэку, запрашалі да свайго двара вядомых скульптараў, архітэктараў, жывапісцаў, падтрымалі першадрукара Ф. Скарыну. Імкнулася ўзмацніць палітычную ўладу і эканамічную моц манархіі, абараняла дзяржаўныя землі ад незаконнага прысваення феадаламі.

Бона Сфорца правяла эканамічную рэформу – Валочная памера (1557) на прынцыпах інтэнсіўнага вядзення гаспадаркі, з выкарыстаннем меліярацыі, палепшанага севазварота, з унармаваным падаткаабкладаннем.

Паспрыяла пашырэнню найноўшых заходнееўрапейскіх кулінарных, культурных, тэхнічных дасягненняў, спажывецкіх прыхільнасцяў эпохі Рэнесансу ў Польшчы і ВКЛ. З яе дзейнасцю звязваюць з’яўленне або пашырэнне ў меню арыстакратыі экзатычнай усходняй садавіны – апельсінаў, лімонаў, гранатаў, фігаў, прыпраў – шафрану, фенхелю, імбіру, цынамону, цукру, а таксама аліўкаў, разынак, мігдалаў, марцыпанаў, рысу і іншых.

Найбольш яскравым новаўвядзеннем эпохі Боны лічыцца салата і іншая агародніна, а таксама ўвядзенне ў карыстанне відэльцаў.

Імем Боны Сфорцы была названа цэнтральная плошча мястэчка Моталь (зараз – плошча Леніна).

1563 год. Іван Фёдараў (1510–1583) і Пётр Мсціславец (?-1577) скончылі падрыхтоўку да друкавання ў Маскве першай кнігі «Апостал».

Кніга друкавалася з 19 красавіка 1563 да 1 сакавіка 1564 года. Гэта першая дакладна датаваная руская друкаваная кніга. Захаваўся 61 асобнік. Рыхтуючы яе да выдання, першадрукары правялі вялікую тэксталагічную і рэдактарскую работу, аб чым сведчыць Сымон Будны ў прадмове да Новага Запавету (Лоск, 1574).

48 заставак гэтай кнігі, надрукаваных з 20 дошак, 22 буквіцы і іншыя друкарскія аздабленні вызначаюцца высокім мастацкім майстэрствам.

Фёдараў (Федаровіч) і Мсціславец стварылі старадрукарскі стыль, які потым атрымаў вялікае пашырэнне ў мастацкім аздабленні друкаваных і рукапісных кніг. Шрыфт «Апостала» Фёдараў выкарыстоўваў і ў іншых сваіх выданнях.

1814 год. Нарадзіўся Яўстафій Тышкевіч (1814–1873).

Беларускі археолаг, гісторык, этнограф і краязнавец, граф.

Служыў у розных установах, у тым ліку ў канцылярыях віленскага генерал-губернатара, Чарнігаўскага, Палтаўскага і Харкаўскага генерал-губернатара, быў Барысаўскім павятовым маршалкам, ганаровым папячыцелем мінскай губернскай гімназіі.

На беларускіх землях вывучаў курганы, гарадзішчы і замчышчы. З’яўляўся членам Дацкага каралеўскага таварыства аматараў старажытнасцей, Стакгольмскай каралеўскай акадэміі выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей.

Заснаваў Віленскую археалагічную камісію і Віленскі музей старажытнасцей.

Аўтар прац археалагічнага і краязнаўчага характару.

Памёр 25 жніўня 1873 года ў Вільні.

У 2022 годзе пастаўлены помнік каля Акадэміі Навук у Мінску (фота).

1838 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Дыбоўскі.

Беларускі, расійскі, польскі заолаг, батанік, палеантолаг, мінеролаг і фалькларыст. Доктар мінералагічных навук. Брат Бенедыкта Дыбоўскага.

Скончыў Дэрпцкі ўніверсітэт.

За ўдзел у паўстанні 1863–1864 гадоў прыгавораны да турэмнага зняволення.

Працаваў у Дэрпцкім універсітэце. Даследаваў выкапнёвыя рэшткі Усходняй Прыбалтыкі, Сібіры, флору i фаўну Навагрудчыны i іншых частак Расійскай імперыі.

Збіраў беларускі фальклор. Апублікаваў «Беларускія прыказкі з Навагрудскага павета» (768 тэкстаў), «Беларускія загадкі з Мінскай губерні» (112 тэкстаў).

Памёр 27 ліпеня 1910 года.

1850 год. Памерла Ганна Цюндзявіцкая (Прушынская, 1803–1850).

Аўтарка папулярных гаспадарчых дапаможнікаў, папулярнай кулінарнай кнігі «Літоўская гаспадыня» (1848).

Збірала народныя кулінарныя і лекавыя рэцэпты, правярала іх на практыцы.

Некаторыя даследчыкі лічылі аўтарам «Літоўскай гаспадыні» В. Завадскую. Аўтарства Г. Цюндзявіцкай атрыбутавана прафесарам А. Мальдзісам.

Таксама Цюндзявіцкая падрыхтавала да друку дапаможнік “Гаспадарчы штогоднік”, які выйшаў ужо пасля яе смерці. Пакінула рукапіс працы пра сялянскія лекавыя рэцэпты.

1921 год. Пастанова Прэзідыума ЦВК ССРБ аб адкрыцці ў Мінску Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Першыя рэальныя крокі да яго стварэння зрабіў Народны сакратарыят Беларускай Народнай Рэспублікі ў сакавіку 1918 года. Працу над праектам універсітэта ўзначальвалі М. Доўнар-Запольскі, Я. Карскі. Намаганнямі Беларускага нацыянальнага камісарыята ў Маскве і Беларускага культурна-асветнага таварыства ў Коўне былі створаны правобразы класічнага ўніверсітэта – Беларускі народны ўніверсітэт.

11 ліпеня 1921 года ў гарадскім тэатры абнародаваны тэкст Дэкрэта аб адкрыцці БДУ. Афіцыйна адкрыўся 30 кастрычніка 1921 года.

Першым рэктарам стаў гісторык Уладзімір Пічэта.

1 лістапада 1921г. на трох факультэтах – рабочым, медыцынскім і грамадскіх навук – пачаліся заняткі для 1390 студэнтаў. Працавалі 14 прафесараў, 59 выкладчыкаў і 10 асістэнтаў.

Зараз у БДУ 26 факультэтаў, інстытутаў, 191 кафедра, 16 корпусаў, 8000 супрацоўнікаў, 25 500 студэнтаў.

1956 год. У в. Свенск Слаўгарадскага раёна нарадзіўся Віктар Несцяроўскі.

Украінскі географ, геолаг, доктар геалагічных навук, прафесар, дырэктар Геалагічнага музея Кіеўскага нацыянальнага ўніверсітэта.

Скончыў Кіеўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Т. Шаўчэнкі. Працаваў у Інстытуце геалагічных навук НАН Украіны, у Кіеўскім ўніверсітэце імя Т. Шаўчэнкі.

Аўтар больш за 200 навуковых прац. Першаадкрывальнік Уладзімірэцкай бурштынавай зоны ў Ровенскай вобласці. Кіраўнік універсітэцкага аддзялення Мінералагічнага таварыства Украіны. Падрыхтаваў 5 кандыдатаў навук.

1959 год. Нарадзіўся Валерый Магучы.

Беларускі скульптар.

Скончыў Беларускую акадэмію мастацтваў.

Удзельнік выставак у Мінску, Санкт-Пецярбургу, Германіі.

Працаваў у Віцебску. З 2018 года жыве ў г. Віфлеем, штат Нью-Гэмпшыр, ЗША.

Працуе ў манументальнай і станкавай скульптуры. Аўтар помнікаў паэтэсе Е. Лось, М. Шагалу, І. Салерцінскаму, герба Віцебска, дыптыха скульптур «Асклепій» і «Гіпакрат», мемарыяльных дошак З. Азгуру, В. Быкаву, шэрагу медалёў.

2019 год. Зацверджаны герб і сцяг Магілёўскага раёна.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 15 красавіка. Дзень экалагічных ведаў, культуры, мастацтва. Магілёўская архідыяцэзія. “Міс Свету”. Нарадзілася Кацярына I, гісторык Л. Маракоў

Навіна ад 15 красавіка, 2023

Дзень экалагічных ведаў (Day of environmental knowledge, з 1992 года).

Устаноўлены на Канферэнцыі ААН у Рыа-дэ-Жанейра па праблемах навакольнага асяроддзя. Асноўная мэта свята – прасоўванне экалагічных ведаў і фарміраванне экалагічнай культуры насельніцтва, інфармаванне грамадскасці аб стане спраў у галіне экалагічнай бяспекі і аб стане навакольнага асяроддзя, а таксама выхаванне і падрыхтоўка грамадзяніна, які ўмее думаць экалагічна.

Экалагічная адукацыя – прыярытэтны напрамак навучання і выхавання ў свеце. Дзейнасць па фармаванні экалагічнай культуры насельніцтва і беражлівых адносін да навакольнага прыроднага асяроддзя – гэта заклад бяспечнай будучыні для ўсяго чалавецтва.

Дзень экалагічных ведаў значны не толькі для тых, хто займаецца экалагічнай асветай і адукацыяй, але і для ўсіх жыхароў планеты, бо гаворка ідзе аб бяспечным жыцці ў будучыні ўсіх нас. Прывіццё экалагічнай культуры сёння – залог захавання здароўя будучых пакаленняў.

Міжнародны дзень культуры (International Day of Culture).

Дата свята звязана з прыняццем 15 красавіка 1935 года ў Вашынгтоне Пакта Рэрыха – першага міжнароднага акта аб ахове культурных каштоўнасцей, які стаў асновай многіх дзеючых дамоўленасцей аб захаванні культурнай спадчыны.

Ідэя збору правілаў, якія рэгулявалі б ахову помнікаў гісторыі і культуры ад разбуральнага ўплыву знешніх сіл, узнікла ў мастака і філосафа Мікалая Рэрыха яшчэ ў першай палове ХХ стагоддзя. У 1929 годзе ён звярнуўся да ўрадаў і народаў розных краін з прапрацаваным праектам міжнароднай дамовы, які сцвярджаў перавагу захавання культурнай спадчыны перад ваеннай неабходнасцю. Яго падтрымалі многія вядомыя дзеячы культуры і навукі. Праект Пакта Рэрыха адобрылі Камітэт па справах музеяў пры Лізе нацый і Панамерыканскі саюз.

М. Рэрых адлюстраваў сімвал свята ў выглядзе трох чырвоных кругоў у чырвонай акружнасці на белым фоне (на фота).

Міжнароднаму дню культуры штогод прысвечаны розныя мерапрыемствы. Ладзяцца ўрачыстыя канцэрты, выставы нацыянальных культур, канферэнцыі і лекцыі на розныя культурныя тэмы, музычныя і паэтычныя вечарыны, танцавальныя і тэатралізаваныя паказы і многае іншае.

Сусветны дзень мастацтва (World Art Day, з 2019 года).

Сусветны дзень мастацтва, закліканы садзейнічаць прасоўванню, распаўсюджванню і атрыманню задавальнення мастацтва, быў абвешчаны на 40-й сесіі Генеральнай канферэнцыі ЮНЕСКА ў 2019 годзе.

Мастацтва стымулюе творчасць, інавацыі і культурную разнастайнасць усіх народаў свету і адыгрывае важную ролю ў абмене ведамі і заахвочванні цікаўнасці і дыялогу. Гэтыя якасці, якімі мастацтва заўсёды валодала і будзе валодаць, калі мы працягнем падтрымліваць асяроддзе, у якім артысты і свабода творчасці заахвочваюцца і абараняюцца.

Свята своечасова нагадвае нам аб тым, што мастацтва можа аб’ядноўваць і звязваць нас нават у самых складаных абставінах. Нядаўнія канфлікты і крызісы, у тым ліку пандэмія COVID-19, ясна паказалі нам, што сіла мастацтва заключаецца ў тым, каб аб’ядноўваць людзей, натхняць і вылечваць іх і дзяліцца прыгожым.

1684 год. Нарадзілася Марта Скаўронская – расійская імператрыца Кацярына I (1864–1727).

Кіруючая імператрыца ў 1721–1727 гадах. Другая жонка Пятра I, маці імператрыцы Лізаветы Пятроўны, Ганны – герцагіні гальштэйнскай, бабка імператара Пятра III.

Прайшла шлях да стальца больш казачны, чым Папялушка. Існуюць звесткі, што Скаўронскія (Скаўрашчукі) паходзілі з Мінскага ваяводства, з-пад Мінска. Бацька Марты Самуіл (або Янка) Скаўрашчук быў прыгонным селянінам Сапегаў і ад прыгнёту ўцёк ва ўладанні шведаў.

У 1702 годзе трапіла ў палон да Б. Шарамецева, які перадаў яе А. Меншыкаву. У 1706 годзе Марта была прывезена ў Магілёў і саступлена Меншыкавым Пятру I. Выйшла замуж за цара ў лютым 1712 года.

Мела ўплыў на цара. Вакол Кацярыны гуртавалася новая знаць, у тым ліку выхадцы з Беларусі: А. Меншыкаў, П. Ягужынскі, П. Шафіраў і іншыя.

У час яе панавання расійскі ўрад пачаў выкупляць з прыгону ў паноў на Беларусі і ў Літве братоў і сясцёр Кацярыны. Яны і іх нашчадкі ў 1742 годзе ад імператрыцы Лізаветы атрымалі графскія тытулы – Скаўронскія, Гендрыкавы, Яфімоўскія.

У гонар яе названы горад Екацерынбург, Кацярынінскі палац у Царскім Сяле.

1783 год. Утворана каталіцкая Магілёўская архідыяцэзія.

У 1773–1783 гадах – каталіцкая епархія (дыяцэзія) у Расійскай імперыі пасля Першага падзелу Рэчы Паспалітай. Скасавана 13 красавіка 1991 года і ўключана ў Мінска-Магілёўскую архідыяцэзію.

Архідыяцэзіі падпарадкоўваліся 1 мільён каталікоў Расіі на усход ад магілёўскага мерыдыяна, у тым ліку ў Маскве і Санкт-Пецярбургу, Фінляндыі (да 1920 года).

Магілёўскія мітрапаліты, як правіла, знаходзіліся ў Санкт-Пецярбургу.

Пры СССР былі разбурылі ўсе структуры каталіцкай царквы. На падставе дэкрэту Пія XI у 1926 годзе Магілёўская архідыяцэзія была падзелена на пяць апостальскіх адміністратур: у Магілёве, Маскве, Ленінградзе, Харкаве і Казані, Самары і Сімбірску. Само існаванне архідыяцэзіі і мітраполіі да канца 1930-х стала фармальнасцю.

Пры аднаўленні і рэарганізацыі структур каталіцкай царквы на тэрыторыі СССР Папам Янам Паўлам II была ўтворана Мінска-Магілёўская архідыяцэзія і мітраполія, чыя юрысдыкцыя абмяжоўвалася толькі Беларуссю.

Найбольш вядомая фрэска з касцёла Св. Станіслава з панарамай горада 1765 года. Злева двухвежавы кармеліцкі касцёл да перабудовы

1847 год. Памёр Станіслаў Юндзіл (1761–1847).

Прыродазнавец, адзін з першых даследчыкаў расліннага і жывёльнага свету Беларусі, доктар філасофіі і тэалогіі, прафесар Віленскага ўніверсітэта, загадчык кафедры гісторыі прыроды.

Атрымаўшы пасвячэнне на ксяндза, настаўнічаў у піярскіх школах.

Пасля сканчэння Віленскай акадэміі, кіраваў шчучынскай школай піяраў, рэфармаваў у ёй выкладанне ў адпаведнасці з новым статутам Адукацыйнай камісіі, пачаў ствараць навуковы гербарый мясцовай флоры. Пры ім школа стала адной з лепшых піярскіх школ.

Працаваў у піярскай школе Вільні, калекцыянаваў насякомых, птушак, гербарныя ўзоры ў наваколлях Вільні, Ліды і Шчучына, складаў настаўленні-дапаможнікі са звесткамі пра лекавыя расліны Беларусі, Літвы і Польшчы і іх выкарыстання, напісаў навуковы трактат па батаніцы, бібліяграфічны нарыс, працы «Апісанне лiтоўскіх раслін паводле сістэмы Лінея», «Аб саляных радовішчах і солі ў Стоклішках».

З 1792 года працаваў, з перапынкамі, прафесарам Віленскай акадэміі. Арганізаваў батанічны сад, які ўзначальваў 27 год, стварыў кабінет гісторыі прыроды, распрацаваў метады знішчэння саранчы, напісаў кнігі «Прыкладная батаніка, ці звесткі аб уласцівасцях і ўжытку раслін у гандлі, эканоміцы, рукадзеллі, аб іх радзіме, размнажэнні і даглядзе», «Асновы батанікі», «Кароткі курс заалогіі», мемуары — каштоўную крыніцу з гісторыі Віленскага ўніверсітэта і культурнага жыцця ВКЛ.

Пад псеўданімам Ваўрынец Кастрыца выдаваў сатырычны часопіс «Бібліяфобія».

1852 год. У Парыжы памёр Тадэвуш Тышкевіч (1774–1852).

Дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ і Расійскай імперыі.

Падчас паўстання 1794 года быў ад’ютантам Якуба Ясінскага, кіраваў атрадам у Вільні. Удзельнік абароны Прагі (прадмесце Варшавы).

За ўдзел у аўстра-французскай вайне 1809 года ўзнагароджаны ордэнам «Віртуці Мілітары».

У вайну 1812 года ваяваў на баку французаў, генерал кавалерыйскай брыгады, удзельнічаў у баях пад Мірам, Смаленскам, у Барадзінскай бітве.

Падчас паўстання 1830–1831 гадоў узначаліў Часовы паўстанцкі ўрад Літвы, на чале паўстанцкіх войск штурмаваў Вільню.

1900 год. Нарадзіўся айцец Васіль, Уладзімір Тамашчык.

Беларускі грамадскі і рэлігійны дзеяч, архіепіскап Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.

Актывіст беларускага руху ў Заходняй Беларусі, належаў да КПЗБ.

Пасля трох гадоў адбывання тэрміну ў польскай турме, з 1930 года жыў у Чэхаславакіі. Скончыў Пражскі політэхнічны ўніверсітэт.

Працаваў у Пражскім інстытуце заалогіі, браў удзел у грамадскім беларускім жыцці, быў сакратаром старшыні Рады БНР Васіля Захаркі.

З пачаткам Другой сусветнай вайны працаваў у беластоцкай газеце «Новая дарога», у Беларускім камітэце. Удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе.

З 1944 года у эміграцыі ў Германіі. Быў старшынём Беларускага цэнтральнага камітэта. У 1949 прыняў манаства пад імем Васiль і стаў епіскапам Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.

У 1951 годзе пераехаў у Нью-Ёрк. Стаў архіепіскапам Канадска-Амерыканскім. Браў актыўны ўдзел у беларускім грамадскім жыцці ў ЗША.

Забіты невядомымі ў сваёй кватэры ў Нью-Ёрку 9 чэрвеня 1970 года.

1940 год. У мінскай турме памёр Павел Корчык (Язэп Лагіновіч, 1894–1940).

Настаўнічаў на Капыльшчыне, удзельнічаў у Першай cусветнай вайне, у беларускім вайсковым руху. Удзельнік З’езда беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску ў снежні 1917 года.

Удзельнічаў у Слуцкім збройным чыне, быў інтэрнаваны.

З 1921 года працаваў у Вільні. Сузаснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай арганізацыі, сябар Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, Першы сакратар Кампартыі Заходняй Беларусі, рэдактар газет «Наш Сцяг», «Вольны Сцяг».

У 1924 годзе быў арыштаваны польскай дэфензівай, але з дапамогай партызанаў вызвалены, збег у БССР. З 1925 года вярнуўся ў Заходнюю Беларусь на падпольную партыйную работу. У 1928 годзе арыштаваны ў Берліне нямецкай паліцыяй і высланы ў СССР, але зноў вяртаецца ў Польшчу.

Па прыбыцці ў Мінск, арыштаваны НКУС у 1936 годзе к «агент польскай дэфензівы», асуджаны на 5 гадоў, сасланы ў лагер у Комі АССР. 15 сакавіка 1938 года прыгавораны да расстрэлу, але прысуд не выканалі і вярнулі Корчыка ў Мінск. 26 кастрычніка 1939 года ў другі раз прыгавораны да расстрэлу.

1951 год. Дзень нараджэння міжнароднага конкурсу прыгажосці “Міс Свету”.

У гэты дзень у рэкламнага агента Эрыка Морлі з Лондана ўзнікла ідэя арганізаваць конкурс, фінал якога адбыўся 29 ліпеня. Дзякуючы гэтай падзеі Лондан атрымаў славу сталіцы сусветнай прыгажосці.

За званне першай прыгажуні ў свеце ў першым конкурсе прэтэндавала 26 дзяўчат з Вялікабрытаніі, Даніі, ЗША, Нідэрландаў, Францыі і Швецыі. Яны з’явіліся на сцэне ў купальніках “бікіні”, у той час яшчэ не вядомых у Англіі, чым зрабілі фурор.

Першай пераможцай конкурсу “Міс Свету” ў 1951 годзе стала 22-гадовая шведка Керсцін (“Кікі”) Хокансан – на загалоўным фота. У якасці прыза яна атрымала чэк на 1 000 фунтаў, каралі і магчымасць з’яўляцца на старонках таблоідаў.

У СССР першы конкурс прыгажосці адбыўся толькі ў 1988 годзе. Арганізацыяй агляду “Міс Масква-88” займаўся камсамол, спонсарам выступіў канцэрн “Бурда”.

Але самы першы конкурс прыгажосці адбыўся 19 верасня 1888 года ў бельгійскім горадзе Спа. Тады 21 дзяўчына з 350 кандыдатак дасягнула фіналу, дзе выключна мужчынскае журы “аглядала” іх за зачыненымі дзвярыма.

А першы конкурс “Міс Еўропа” быў праведзены ў 1929 годзе ў Парыжы.

Тройка пераможцаў конкурсу “Міс Свету” 1951 года

1958 год. Нарадзіўся Леанід Маракоў (1958–2016).

Пісьменнік, журналіст, гісторык, энцыклапедыст, даследчык рэпрэсій савецкіх уладаў на Беларусі.

Скончыў Мінскі радыётэхнічны інстытут. Працаваў на заводзе ЭВМ, у Акадэміі навук.

У сярэдзіне 1990-х гадоў звярнуўся да пошуку інфармацыі пра расстралянага бальшавікамі дзядзьку, любімага вучня Янкі Купалы, паэта 1930-х гадоў Валера Маракова. Даследаванне біяграфіі паэта і іншых рэпрэсаваных сваякоў ператварылася ў планамернае і прафесійнае даследаванне гісторыі ўсіх беларускіх культурных і грамадскіх дзеячаў, якія пацярпелі ў гады сталінскага кіравання.

Аўтар унікальнага энцыклапедычнага даведніка ў 10 тамах «Рэпрэсаваныя пісьменнікі, навукоўцы, работнікі адукацыі, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794–1991», у які ўвайшлі біяграфіі больш за 20 000 дзеячаў беларускай культуры, расстраляных ці загінулых у сталінскіх канцлагерах (ГУЛАГу), кніг “Знішчэнне”, “Ахвяры і карнікі”, даведніка «Рэпрэсаваныя праваслаўныя святары і царкоўныя служыцелі Беларусі. 1917–1967».

2010 год. Памёр Алег Елізараў (1969–2010).

Беларускі мастак-авангардыст. Апошняя яго карціна “Адзінокае неба” набыта сузаснавальнікам карпарацыі “Майкрасофт” Стывам Бламерам.

Скончыў мастацка-графічны факультэт Віцебскага ўніверсітэта.

Падчас вучобы вылучаўся добрай падрыхтоўкай, пачаў выкарыстоўваць мінімум фарбы, эксперыментаваў з дадаваннем розных матэрыялаў, прыйшоў да свайго «белага стылю».

Працаваў у полацкай Дзіцячай мастацкай школе, дзе сфарміраваўся своеасаблівы стыль аўтара, у большасці работ якога асноўным кампазіцыйным элементам з’яўлялася полацкая архітэктура, белы, святочны настрой горада. У Полацку заснаваў і згуртаванне маладых мастакоў «Белы Круг».

Пасля Полацка, працаваў у салігорскай мастацкай школе.

Быў аўтарам і ўдзельнікам шматлікіх персанальных і калектыўных выстаў.

2015 год. Памёр Уладзімір Содаль (1937–2015).

Беларускі літаратуразнавец, краязнавец.

Інвалід па зроку з дзяцінства. Працаваў на Беларускім тэлебачанні, рэдактарам асветніцкіх перадач «Роднае слова», «У кожнага была свая вайна». Сябар Рэспубліканскай Рады Таварыства беларускай мовы імя Францыска Скарыны, рэдкалегіі газеты «Наша слова».

Удзельнік Устаноўчых з’ездаў БНФ, ТБМ, адзін з падпісантаў творчай інтэлігенцыі ліста ў ЦК КПСС аб стане беларускай мовы ў рэспубліцы. Неаднойчы быў затрыманы або збіты за свае палітычныя погляды..Даследчык творчасці класікаў беларускай літаратуры. Занесены ў кнігу гонару «Рупліўцы твае, Беларусь».

Дзень у гісторыі. 17 лютага. Першы падзел Рэчы Паспалітай. Трагедыя Росіцы. Марш “недармаедаў”. Нарадзіліся археолаг К. Тышкевіч, падарожнік па Амерыцы К. Ельскі

Навіна ад 17 лютага, 2023

Міжнародны Дзень спантанай праявы дабрыні (International Spontaneous Kindness Day, з 1998 года).

Устаноўлены па ініцыятыве міжнародных дабрачынных арганізацый на канферэнцыі ў Токіа. У гэты дзень, як заклікаюць арганізатары, трэба імкнуцца быць добрым да ўсіх, і не проста добрым, а добрым бязмежна і бескарысліва.

Калі чалавек чакае падзякі за сваю дабрыню, гэта не можа лічыцца сапраўднай дабрынёй.

Добрыя справы самі па сабе павінны дастаўляць вам задавальненне, і пры гэтым, даючы нешта іншым ці дапамагаючы ім, вы не павінны чакаць узнагароды. Такая сапраўдная дабрыня.

Нямногія ў наш неспакойны час здольныя на такі “подзвіг” – у стане стомленасці і раздражненні ад надзённых клопатаў мы ўсё часцей абыякава праходзім міма чужых праблем, пакуль яны не закрануць нас саміх.

І тады мы шукаем падтрымку і ўдзел у людзей, для якіх “бескарыслівая дапамога”, “міласэрнасць” і “спагадлівасць” не проста словы, а сэнс жыцця, які стаў пакліканнем.

1772 год. Прускі кароль Фрыдрых II і Кацярына II падпісалі Пецярбургскую канвенцыю аб першым падзеле Рэчы Паспалітай.

5 жніўня 1772 года набыла моц аналагічная руска-аўстрыйская канвенцыя. У верасні 1772 года рускія, аўстрыйскія і прускія войскі занялі адпаведныя тэрыторыі.

Рэч Паспалітая працягвала існаваць, але яе тэрыторыя істотна скарацілася. У верасні 1773 года кароль Станіслаў Панятоўскі прызнаў новыя межы, падпісаўшы мірныя дамовы з Аўстрыяй, Прусіяй і Расіяй.

Наступныя падзелы Рэчы Паспалітай адбыліся ў 1793 і 1795 гадах.

1806 год. Нарадзіўся Канстанцін Тышкевіч.

Беларускі археолаг, гісторык, краязнавец, адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі. На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў Лагойскі музей старажытнасцей.

Член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана.

Адзін з заснавальнікаў Віленскага музея старажытнасцей, член Віленскай археалагічнай камісіі. Даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў.

У памяць аб вучоным з 2007 года праводзіцца водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» па Віліі.

Памёр 13 ліпеня 1868 года.

1837 год. Нарадзіўся Канстанцін Ельскі.

Беларускі вучоны-біёлаг, географ, геолаг і падарожнік.

Сваяк кампазітара С. Манюшкі.

Вучыўся ў Маскоўскім і Кіеўскім універсітэтах. Адзін з першых у Расійскай імперыі дарвіністаў.

Удзельнічаў у падрыхтоўцы паўстання 1863-1864 гадоў ва Украіне. Жыў у эміграцыі.

Займаўся геалагічнай практыкай у Турцыі, працаваў у парыжскім Прыродазнаўчым інстытуце, даследаваў Французскую Гвіяну ў Паўднёвай Амерыцы (1865-1869), Перу (1869-1878), Кардыльеры, вярхоўі Мараньёна – аднаго з вытокаў Амазонкі. Прэпараваныя ім пудзілы адпраўляліся ў музеі Еўропы, адных толькі павукоў даслаў каля 300 экзэмпляраў, адкрыў невядомыя віды жывёл. Сустваральнік і захавальнік прыродазнаўчага музея ў перуанскай Ліме.

Па вяртанні з Амерыкі, працаваў у Варшаве, захавальнікам прыродазнаўчых калекцый Кракаўскай акадэміі навук, у Турцыі, Германіі. Удзельнічаў у геалагічных экспедыцыях на французскі паўвостраў Брэтань, у балканскай Далмацыі.

У гонар вучонага названы від лаўра, некаторыя віды птушак і звяроў.

Памёр 26 лістапада 1896 года.

1937 год. У вёсцы Машанакі Магілёўскага раёна нарадзілася Зінаіда Бандарэнка.

Герой Сацыялістычнай працы, Ганаровы хімік СССР.

Усё яе працоўнае жыццё прайшло на Магілёўскім вытворчым аб’яднанні «Хімвалакно»: прадзільшчыца, апаратчыца. Выбіралася ад калектыва Дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР (1976-1981).

Упершыню ў СССР разам з напарніцай выйшла з брыгады каб на дваіх абслугоўваць адразу 15 станкоў. Пераможца пяці пяцігодак.

1938 год. Памёр у ГУЛАГу Міхась Багун.

Беларускі паэт, празаік, перакладчык.

Працаваў у газетах «Чырвоная Полаччына», «Літаратура і мастацтва», у Белдзяржвыдавецтве.

Аўтар лірычных рамантычна-акрыленых твораў: шэрагу зборнікаў, паэм. Пісаў і апавяданні для дзяцей. Перакладчык на беларускую мову М. Астроўскага «Як гартавалася сталь», вершаў А. Пушкіна, У. Маякоўскага, Э. Багрыцкага і іншых.

Некаторыя яго вершы, пакладзеныя на музыку, увайшлі ў фальклорныя запісы.

Арыштаваны ў лістападзе 1936 года, прыгавораны да 8 гадоў пазбаўлення волі.

1943 год. Нацысты спалілі 1530 жыхароў, уключая двух каталіцкіх святароў, вёскі Росіца Верхнядзвінскага раёна.

16-18 лютага тут прайшла карная аперацыя «Зімовы цуд». Карнікі звезлі мясцовых жыхароў у стайню і падпалілі яе. Святары Антоні Ляшчэвіч і Юры Кашыра адмовіліся пакінуць сваіх парафіянаў і прынялі разам з імі пакутніцкую смерць.

У 1999 годзе Ян Павал II абвясціў ксяндзоў Ю. Кашыру і А. Ляшчэвіча блаславёнымі. 19 жніўня 2000 года ў Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне касцёла.

Па колькасці ахвяр Росіца – трэцяя на Беларусі апасля в. Боркі Кіраўскага раёна (2000), былой в. Ала Светлагорскага раёна (1758 чалавек).

1949 год. Заступіў на пасаду першы прэзідэнт Ізраіля Хаім Вайцман (1874–1952).

Ураджэнец м. Моталь пад Пінскам. Выбітны навуковец-хімік, палітык, прэзідэнт (1929-1946) Сусветнай сіянісцкай арганізацыі. Заснавальнік даследчага інстытуту, які цяпер носіць ягонае імя.

Ганаровы доктар Ерусалімскага універсітэта, Ганаровы грамадзянін Ерусаліма.

1952 год. Нарадзіўся Уладзімір Крываблоцкі.

Беларускі мастак-манументаліст, жывапісец. Скончыў Рэспубліканскую школу-інтэрнат па музыцы і выяўленчым мастацтве імя Ахрэмчыка (дыпломнай працай стаў вялізны два з паловай метры ў вышыню трыпціх «Хатынь»), Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.

Маляваць пачаў у дзяцінстве, свае малюнкі дасылаў у газету «Піонэр Беларусі» і тройчы перамагаў у конкурсах.

Асновай творчасці з’яўляецца Беларусь, яе мінуўшчына, людзі, прырода. Прымаў удзел у рэканструкцыі Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы і балета, аздабленні будынку Нацыянальнай бібліятэкі.

Творы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім гісторыі і культуры, Магілёўскім абласным мастацкім, Віцебскім краязнаўчым музеях.

Яго вітражы ўпрыгожваюць многія будынкі Мінска, Кобрына, Брэста, Цэнтральнага Батанічнага сада, Ушацкага Музея народнай славы, Палаца Культуры Мсціслава. Паліпціх «Рэквіем» памерам 33 м² – у Музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

Жывапіс прысвечаны вязням канцлагеру ў Азарычах ствараўся 3,5 гады. За гэту працу быў вылучаны на атрыманне Дзяржаўнай прэміі Беларусі.

«Зямля», мазаіка на фасадзе Брэсцкага электра-механічнага завода

1955 год. Нарадзіўся Уладзімір Вішнеўскі.

Беларускі мастак-графік, кніжны ілюстратар, жывапісец, скульптар, педагог. Акадэмік графікі Беларускай акадэміі выяўленчага мастацтва.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Загадчык кафедры графікі Беларускай Акадэміі мастацтваў. Выдатны майстар станковай і кніжнай графікі, працуе ў тэхніках афорта, літаграфіі, тэмперы.

Аўтар шматлікіх графічных серый, сярод іх «Птушкаловы», «Кірмаш спадзяванняў», «Пабудова чалавека», «Туга страчанага сусвету», ілюстрацый да кніг У. Ягоўдзіка, Якуба Коласа, К. Крапівы, А. Разанава, М. Лужаніна, Ф. Дастаеўскага, А. Пашкевіч (Цёткі).

За ілюстрацыі кніг «Вянок беларускіх народных песень» і «Палата кнігапісная» М. Нікалаева атрымаў дыпломы беларускіх рэспубліканскіх конкурсаў «Мастацтва кнігі».

Творы мастака знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, у прыватных зборах Беларусі і замежжа.

2013 год. Памёр Сакрат Яновіч.

Беларускі, польскі пісьменьнік, публіцыст, грамадскі дзеяч Беласточчыны. Працаваў ў газеце «Ніва», узначальваў Беларускае дэмакратычнае аб’яднанне, займаўся актыўнай літарганізатарскай дзейнасцю. У яго Villa Socrates праходзілі шматлікія беларускія і міжнародныя інтэлектуальныя спатканні.

Аўтар зборнікаў апавяданняў і мініяцюр, каля 30 кніг, сярод якіх «Беларусь, Беларусь», «Доўгая смерць Крынак» і інш. Пераклаў на польскую мову «Вітражы» Я. Брыля, п’есу Я. Шабана «Шрамы» для Драматычнага тэатра імя Я. Вянгеркі ў Беластоку.

2017 год. У Мінску адбыўся «Марш абураных беларусаў» супраць прэзідэнцкага Дэкрэта № 3 і эканамічнай палітыкі ўлад.

Удзельнічала больш за 2 000 чалавек. Арганізатарамі акцыі сталі апазіцыйныя палітыкі М. Статкевіч, У. Някляеў і іншыя. Марш прайшоў ад Кастрычніцкай плошчы па праспекце Незалежнасці да будынка Міністэрства па падатках і зборах Беларусі, каля якога адбыўся кароткі мітынг.

Затым пратэсты перакінуліся на іншыя гарады Беларусі: Гомель, Магілёў (каля 500 чалавек прайшлі па вуліцы Ленінскай), Брэст, Гродна, Віцебск і іншыя. Удзельнікі маршу актыўна даводзілі, што яны не “дармаеды”, і пратэставалі супраць уторгнення непразрыстай дзяржавы ў зоны асабістай свабоды грамадзян.

Дэкрэт № 3 «Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства», больш вядомы як Дэкрэт аб дармаедстве, быў выдадзены 2 красавіка 2015 года. Ён не адпавядае Канстытуцыі, міжнародным дагаворам і іншым заканадаўчым актам краіны.

Падобны ўказ быў прыняты ў 1961 годзе ў СССР, там дармаедства адносілі да крымінальна-каральных злачынстваў.

Улады Беларусі рабілі спробы ўвесці падатковы збор з беспрацоўных грамадзян з 2013 года, з ініцыятывы прэм’ер-міністра М. Мясніковіча.

Дзень у гісторыі. 26 студзеня. Перамога на Уле. Расстрэл уніятаў. Самы вялікі ў свеце алмаз. Выжыць пры падзенні з 10 кіламетраў. Беларуская мова стала дзяржаўнай. Памерлі Алесь Адамовіч, Уладзімір Мулявін.

Навіна ад 26 студзеня, 2023

Міжнародны дзень мытніка (International Customs Day, з 1983).

Прафесійнае свята ўсіх працаўнікоў мытных службаў планеты. Устаноўлена да 30-годдзя Сусветнай мытнай арганізацыі (World Customs Organization). На сённяшні дзень Сусветная мытная арганізацыя аб’ядноўвае 182 дзяржавы-члены, якія кантралююць 98% усяго міжнароднага гандлю.

Беларусь уступіла ў Сусветную мытную арганізацыю ў 1993 годзе.

У Вялікім Княстве Літоўскім мытня месцілася ў каморы. Мыта (цло) збіралі з купцоў за правоз тавараў праз мяжу і па землях ВКЛ.

1564 год. Войскі ВКЛ у ходзе Лівонскай вайны разбілі маскоўскую армію на рацэ Ула.

Вялікалітоўская кавалерыя ў 10 000 шабель на чале з вялікім гетманам Мікалаем Радзівілам Рудым, Р. Сангушкам і Р. Хадкевічам перамагла 24-тысячную маскоўскую армію П. Шуйскага на рацэ Уле на Іванскіх палях пад Чашнікамі.

Імклівая франтальная атака, спалучаная з нападам з тылу, павярнула маскоўцаў наўцёкі, якіх гналі «5 міляў» і значную частку ўзялі ў палон.

Мясцовыя сяляне не толькі прыносілі важныя звесткі пра рух маскоўскага войска, але і ўдзельнічалі ў бітве. Ваяводу Шуйскага забіў сякерай адзін з мясцовых сялян.

Гэтая перамога, разам з наступнай перамогай на Дуброўне пад Оршай у тым жа годзе, сарвала планы вялікага маскоўскага паходу 1564 года.

1617 год. Мінскі кашталян Пётр Тышкевіч пацвердзіў права мусульман на мячэць пабудаваную ў Татарскай слабадзе.

Слабада ўзнікла ў сувязі з пасяленнем тут у пачатку XVI стагоддзя ўзятых у палон крымскіх татараў, якія ўдзельнічалі ў набегах на беларускія землі і былі разбітыя пад Клецкам у 1506 годзе, хаця існуе меркаванне, што масавае пасяленне палонных татараў у Мінску ўзнікла значна раней, яшчэ ў часы вялікага князя Вітаўта.

Першая драўляная мячэць з’явілася ў Мінску ў 1599 годзе, на яе месцы на пачатку 1900-х гадоў быў узведзены мураваны будынак, разбураны ў 1962 годзе для будаўніцтва гасцініцы «Юбілейная». Каля мячэці знаходзіўся мізар, які таксама быў знішчаны ў 1960-я.

На тэрыторыі краіны было больш за 10 мячэцей, зараз засталіся ў Іўе, Мінску, Смілавічах, Навагрудку, Слоніме.

1690 год. Памёр Марцыян Аляксандр Агінскі.

Дзяржаўны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага. Адзін з уплывовых магнатаў. Чашнік, стольнік, крайчы і канцлер вялікі літоўскі, ваявода троцкі.

Граф «на Дуброўне», меў ва ўласнасці многія землі, у тым ліку Рагачоўскае староства.

Удзельнік Паўночнай вайны (1655-1660), вайны з Маскоўскай дзяржавай (1654-1667). На чале ўласнага палка браў удзел у Хоцінскай бітве (1673). Удзельнік падпісання «Вечнага міру» (1686) з Масковіяй.

Сябар праваслаўнага Віленскага Святадухаўскага і Магілёўскага Богаяўленскага брацтваў.

1784 год. Бенджамін Франклін выказаў шкадаванне аб тым, што арол стаў сімвалам ЗША, заяўляючы, што ён упадабаў бы індычку.

Пасля абвяшчэння незалежнасці першых штатаў ЗША ў 1776 годзе перад амерыканцамі стаў выбар – каго лічыць нацыянальным сімвалам. Эмблемай свабоднай Амерыкі вырашана было зрабіць толькі тую птушку, якая насяляе толькі ЗША.

Такіх выявілася дзве – белагаловы арлан і дзікая індычка. Спрэчкі працягваліся цэлых 6 гадоў. Бенджамін Франклін быў катэгарычна супраць арлана, лічыў яго ганебным, баязлівым і злосным: “Гэта птушка нізкай маралі, як тыя людзі, хто жыве жорсткасцю і рабаваннем. Індычка ж, хоць дурная і самазадаволеная, але ўсё ж лепшы выбар.”

1874 год. Пры абароне сваёй царквы ад ператварэння яе ў праваслаўную загінула 13 беларускіх сялян-уніятаў з в. Пратулін на Падляшшы.

500 уніятаў вёскі, узброеныя каламі, занялі абарону вакол царквы, каб не пусціць туды праваслаўнае духавенства. Супраць вернікаў 2 роты царскіх салдатаў ужылі зброю: 9 чалавек забіта, з 14 цяжка параненых 4 памерлі. Аналагічныя сутыкненні уніятаў з войскамі адбыліся ў вёсках Дралёва (загінула 5 чалавек) і Палубічы.

У 1875 у Парыжы ў іх гонар быў выбіты медаль з надпісам «Братам-русінам, замардаваным маскоўскім царызмам, за вернасць царкве і Польшчы. 1874» з імёнамі 18 уніятаў, забітых у Пратуліне і Дралёве.

6 кастрычніка 1996 года 13 падляшскіх мучанікаў урачыста беатыфікаваны ў Рыме.

1905 год. У Паўднёвай Афрыцы знойдзены самы вялікі ў гісторыі чалавецтва алмаз “Кулінан” – 3106 каратаў, 621,2 грам.

Выпадкова вынайдзены кіраўніком рудніка “Прэм’ер” Ф. Уэлсам пры вячэрнім абыходзе, калі ён заўважыў яркі бляск і зіхаценне, якія зыходзілі з кропкі на сценцы кар’ера.

Сваю назву атрымаў у гонар уладальніка рудніка Т. Кулінана. Камень дзівіў усіх не толькі сваімі вагой і памерам 10 x 6,5 x 5 сантыметраў – з’яўляўся абломкам буйнейшага крышталя, – але і дзіўнай чысцінёй, поўнай адсутнасцю мінеральных уключэнняў, бурбалак і расколін.

Кошт дыямента быў такі высокі, што на працягу шэрагу гадоў на яго не знаходзілася пакупніка. Ён два гады быў выстаўлены на ўсеагульны агляд у банку ў Ёханэсбургу.

Камень быў набыты за 150 000 фунтаў стэрлінгаў і падораны англійскаму каралю да дня яго нараджэння 9 лістапада 1907 года.

Сучасныя эксперты-гемалогі лічаць, што пакупнікам унікальны камень дастаўся практычна дарма: па цэнах таго часу яго кошт складаўся не менш за 8 мільёнаў фунтаў, а цяперашні эквівалентны кошт – 94 тоны золата.

У 1908 годзе “Кулінан” вырашана было разбіць на часткі і аграніць. Для гэтага яго адправілі ў Амстэрдам да знакамітых ювеліраў братам Асскор. Алмаз быў расколаты на 9 буйных частак і каля 100 дробных.

Агранка камянёў была завершана ў 1912 годзе. Было атрымана 105 дыяментаў агульнай вагой 1063,65 карата, 34,25% ад масы зыходнага каменя. 9 самых буйных і знакамітых дыяментаў складаюць гонар англійскай кароны.

1947 год. Нарадзілася Святлана Акружная.

Беларуская актрыса. Народная артыстка Беларусі.

Скончыла Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. З 1969 года працуе ў Беларускім нацыянальным драматычным акадэмічным тэатры імя Якуба Коласа.

Сыграла больш за 30 роляў у тэатры, а таксама ў кіно, у тым ліку, у фільмах “Плач перапёлкі”, “Зацюканы апостал” і іншых. Пра яе асаблівы талент напісана больш 450 нарысаў і артыкулаў у кнігах, часопісах, газетах і біяграфічных даведніках, зняты дакументальны фільм «Святлана» (рэжысёр А. Трафіменка).

1961 год. Нарадзіўся Уэйн Грэцкі.

Знакаміты канадскі хакеіст. Унук выхадца з Гродзеншчыны Цярэнція Грэцкі.

Адзін з самых вядомых спартсменаў XX стагоддзя. У Нацыянальнай хакейнай лізе, дзе Грэцкі атрымаў мянушку «Вялікі», ён усталяваў 61 рэкорд і неаднаразова заваёўваў індывідуальныя прызы Лігі, уключаючы 9 прызоў самаму каштоўнаму гульцу і 10 — лепшаму бамбардзіру сезону.

Быў у ліку 5 спартсменаў, якія запалілі агонь Алімпіяды-2010 у Ванкуверы.

Увайшоў у сімвалічную зборную стагоддзя «Centennial All-Star Team» Міжнароднай федэрацыі хакея з шайбай.

1972 год. Югаслаўка Вясна Вулавіч засталася жывой пасля падзення з самалёта з вышыні 10160 метраў. Рэкорд Кнігі Гінэса.

Самалёт югаслаўскай кампаніі JAT, на якім яна была сцюардэсай, пралятаючы над нямецкай вёскай Хінтэрхермсдорф, узарваўся ў паветры, а яго абломкі ўпалі ў раёне чэхаславацкай вёскі Србска-Камяніцы.

Вуловіч аказалася адзінай выжылай у гэтым рэйсе, паколькі знаходзілася ў хвасце самалёта і была прышпілена рамянямі бяспекі.

Яна была некалькі сутак у коме, правяла некалькі месяцаў у шпіталях: пералом чэрапа, зламаныя абедзве нагі і тры пазванкі, з-за чаго некаторы час была паралізаваная ніжэй пояса.

Пасля трагедыі, ужо не змагла быць сцюардэсай і працавала ў кампаніі JAT на адміністрацыйнай пасадзе.

1990 год. Вярхоўны Савет БССР прыняў Закон «Аб мовах». Абвяшчэнне беларускай мовы дзяржаўнай.

Закон аб мовах павінен быў спыніць татальную русіфікацыю Беларусі. Беларуская мова абвяшчалася адзінай дзяржаўнай у Беларусі, расійская мова — «мовай міжнацыянальных зносін».

Але на Рэферэндум 1995 года, разам з іншымі пытаннямі, першым было вынесена: «Ці згодныя вы з наданнем рускай мове роўнага статусу з беларускай?».

Улетку 1998 года у Закон «Аб мовах у Рэспубліцы Беларусь» былі ўнесены змены і дапаўненні. У адпаведнасці з імі была выключаная ўзнёслая прэамбула Закона і ўстаноўлены ў якасці дзяржаўных моваў беларуская і руская мовы.

З прыняццем новай рэдакцыі Закона аб мовах ад 13 ліпеня 1998 года было спынена прыярытэтнае развіццё беларускай мовы, як і адменена дзяржаўная праграма яе развіцця.

Некаторыя сацыялагічныя даследаванні паказваюць, што 1/3 беларусаў заяўлялі пра свабоднае валоданне беларускай мовай, але толькі каля 6 % беларусаў гавораць, што ўвесь час карыстаюцца беларускай мовай, амаль 74 % увесь час карыстаюцца рускай, а 21 % не карыстаюцца беларускай мовай наогул.

У афіцыйнай сферы выкарыстанне беларускай мовы вельмі абмежаванае. Справаводства ў Беларусі амаль цалкам рускамоўнае.

Назвы населеных пунктаў на дарожных паказальніках падаюцца, у асноўным, на беларускай мове, хоць часам сустракаюцца і рускамоўныя шыльды.

Удзельная вага вучняў школ з беларускай мовай навучання каля 10% і яна мае тэндэнцыю да скарачэння.

8 лістапада 2021 года Вярхоўны суд Беларусі ліквідаваў “Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны”.

1994 год. Памёр Алесь Адамовіч.

Беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч.

Крытык, навуковец, кінасцэнарыст, публіцыст. Доктар філалагічных навук, прафесар, член-карэспандэнт Акадэміі навук БССР. Член Саюза пісьменнікаў СССР, Саюза журналістаў СССР і Саюза кінематаграфістаў.

Дырэктар Усесаюзнага НДІ кінематаграфіі, сустаршыня Міжнароднага фонду «Дапамога ахвярам Чарнобыля». Народны дэпутат СССР. Удзельнік працы Сойму БНФ.

Найбольш вядомы па творах, якія экранізаваны – «Вайна пад стрэхамі», «Сыны сыходзяць у бой» (аўтар і выканаўца песень У. Высоцкі), «Хатынская аповесць», «Я з вогненнай вёскі», «Карнікі» (ляглі ў аснову сцэнару кінафільма «Ідзі і глядзі»).

Суаўтар «Блакаднай кнігі», аўтар серыі артыкулаў пра творчасць Максіма Гарэцкага, кніг публіцыстыкі.

У п. Глушы Бабруйскага раёна, дзе прайшло дзяцінства пісьменніка, ёсць вуліца яго імя, у 2018 адкрыты арт-аб’ект — «Прыпынак Адамовіча», у 2019 – адкрыты бюст.

2003 год. Памёр Уладзімір Мулявін.

Беларускі і рускі артыст, спявак, кампазітар, народны артыст БССР і СССР, Заслужаны дзеяч культуры Польшчы, заснавальнік і мастацкі кіраўнік ансамбля «Песняры».

Працаваў у Беларускай дзяржаўнай філармоніі, у ансамблі Беларускай ваеннай акругі. Стварыў ВІА «Лявоны» (1968), які ў 1970 годзе змяніў назву на «Песняры».

У 1976 годзе гастраляваў з «Песнярамі» у ЗША разам з амерыканскай кантры-групай «Нью Крысці Мінстрэлс».

У яго творчай дзейнасці своеасаблівае выканальніцкае майстэрства спалучалася з глыбокім веданнем народнай песеннай творчасці, захаваннем і ўзбагачэннем яе лепшых традыцый. Аўтар шматлікіх апрацовак беларускіх народных песень, якія вызначылі стыль і творчую накіраванасць ансамбля, арганічна спалучаюць стылістыку беларускай народнай песеннасці і эстраднай музыкі.

Узнагароджаны медалём і ордэнам Францыска Скарыны.

14 мая 2002 года трапіў у аўтакатастрофу, 26 студзеня 2003 года памёр у Маскве ў шпіталі імя Бурдэнкі.