Tag: БНР

Дзень у гісторыі. 14 сакавіка. Дзень Пі. Стварэнне Магілёўскай праваслаўнай епархіі. Першая Шухаўская вежа. Пачатак вайны ў Малдове

Навіна ад

Міжнародны дзень барацьбы супраць рачных плацін, за рэкі, ваду і жыццё (International Day Against Dams, з 1997 года). 

З’явіўся па ініцыятыве амерыканскай грамадскай арганізацыі “Міжнародная сетка рэк” падчас правядзення І Міжнароднай канферэнцыі супраць будаўніцтва буйных плацін у бразільскім горадзе Курытыба.

За апошнія паўстагоддзя ва ўсім свеце ў выніку будаўніцтва буйных плацін было пераселена 60 мільёнаў чалавек. З-за будаўніцтва плацін было затоплена ў агульнай складанасці больш за 400 000 кв. км самых урадлівых земляў і каштоўных лясоў. Плаціны – асноўная прычына таго, што адна пятая відаў прэснаводных рыб у свеце або знікла, або знаходзіцца пад пагрозай знікнення.

З 177 найбуйных рэк свету толькі траціна не маюць дамбаў ці іншых збудаванняў на сваім галоўным рэчышчы. Будаўніцтва дамбаў на рэках – небяспечная тэндэнцыя, якая пагражае прыродзе ўсёй планеты.

У апошнія 11 гадоў на Беларусі пабудаваны плаціны Гродзенскай, Полацкай і Віцебскай ГЭС.

Гродзенскае вадасховішча, плошча 4 200 га
Гродзенскае вадасховішча, плошча 4 200 га

Міжнародны дзень ліку Пі (International day of pi, з 1988 года) адзначаецца аматарамі матэматыкі а 1:59:26.

Пі – матэматычная канстанта, адносіны даўжыні акружнасці да яе дыяметра. У лічбавым выразе “Пі” пачынаецца як 3,141592 і мае бясконцую матэматычную працягласць.

Упершыню Дзень быў адзначаны ў 1988 годзе ў навукова-папулярным музеі “Эксплораторыум” у Сан-Францыска, бо дата 14.03 – гэта ў амерыканскім запісе 3/14, што супадае з  першымі разрадамі ліку “Пі” = 3,14…

Да свята, якое было прызнана амерыканскім кангрэсам, паступова далучыліся фізікі і матэматыкі з усяго свету. У гэты дзень праводзяцца мерапрыемствы, якія накіраваныя на павышэнне цікавасці да матэматыкі.

У англійскай мове словы pie (пірог) і pi (лік π) гучаць аднолькава, таму прыгатаванне і паяданне пірагоў стала вясёлай часткай свята.

Помнік ліку “Пі” у Сіэтле, на прыступках перад будынкам Музея мастацтваў

Аўдоцця-вясноўка і Гуканне вясны (народны каляндар). Новы год паводле сакавіцкага каляндарнага стылю – непрацоўны дзень.

На Аўдокі голы бокі.

Калі Аўдоцця чырвоная – і вясна чырвоная.

На Аўдоццю цёплы вецер – будзе лета цёплае і мокрае.

Калі Аўдоцця з дажджом – быць лету мокраму.

1167 год. Памёр Расціслаў Мсціславіч (1100/1110-1167).

Князь смаленскі (1125-1159), вялікі князь кіеўскі (1154, 1159-1167), заснавальнік дынастыі смаленскіх князёў, горада Мсціслаў (1136).

У гады яго княжання Смаленскае княства дасягнула росквіту і ахапіла тэрыторыі Верхняга Падняпроўя з Копыссю, Лучынам, Басеяй, Мірачыцамі, Вітрына, Прупоем, Крэчутам і Верхняга Паволжа, падпарадкаваў сабе радзімічаў. 

У 1158 годзе аказаў дапамогу полацкаму князю Рагвалоду Барысавічу ў барацьбе за полацкі сталец і падтрымліваў яго пазней.

Прылічаны да ўгоднікаў божых і ўваходзіць у Сабор беларускіх святых. Дзень святкавання памяці Расціслава Мсціславіча 14 (27) сакавіка.

1633 год. Кароль Уладзіслаў IV Ваза афіцыйна прызнаў Праваслаўную царкву на тэрыторыі Рэчы Паспалітай. 

Яго прывілеем зацверджана праваслаўная епархія з цэнтрам у Магілёве, якая была выдзелена са складу Полацкай епархіі (створана ў 992 годзе) 11 лістапада 1632 года як Аршанская, Мсціслаўская і Магілёўская. 

Ліквідавана ў 1937 годзе, аднаўлялася пры немцах у 1943, зачынялася пры М. Хрушчове, адноўлена 6 ліпеня 1989 года. 

24 снежня 2004 года з яе складу выдзелена самастойная Бабруйская і Быхаўская епархія. 

1708 год. У Магілёўскі замак з пышнай світай дэлегацыі ад саюзнай дзяржавы ў вайне са Швецыяй прыбыў першы саветнік Пятра I князь Аляксандр Меньшыкаў. 

А 8 верасня 1708 года праваслаўны і саюзны Магілёў будзе спалены прадстаўнікамі “дружалюбных рускіх войскаў” і “рускага праваслаўнага свету”.

1850 год. Вядомы французскі пісьменнік Анарэ дэ Бальзак за 5 месяцаў да сваёй смерці абвянчаўся ў Бердзічаве (цяпер Жытомірская вобласць Украіны) з графіняй Эвелінай Ганскай (народжанай Ржавускай).

52-гадовая ўдава паходзіла са старажытнага ваяўнічага польскага роду. Адным са сведкаў быў граф Георг Мнішак, які быў у сваяцтве з “хуткацечнай” рускай царыцай Марынай Мнішак – жонкай Лжеідзмітрыя І, Лжэдзмітрыя ІІ, з уладальнікам Крычава Ежы Мнішак.

Пасля цырымоніі Бальзак заявіў Эве: “Ура! Я зрабіў тое, чаго не змог Банапарт!.. У тваёй асобе я пакарыў Расію”.

1920 год.  Пачалося будаўніцтва Шухаўскай вежы на Шабалаўцы ў Маскве.

Наватарская для XX стагоддзя гіпербалоідная канструкцыя, выкананая ў выглядзе апорнай сталёвай сеткаватай абалонкі. Пабудавана да 1922 года па праекце акадэміка У. Шухава.

Усяго ў свеце пабудавана 11 металічных гіпербалоідных канструкцый. Цікава, што чатыры з іх былі пабудаваны на Беларусі, захаваліся дзве: ваданапорныя вежы ў Барысаве і на чыгуначнай станцыі Коханава Талачынскага раёна. Апошняй, што пабудавана ў 1929 годзе, нададзены статус нерухомай матэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці рэгіянальнага значэння.

1931 год. Нарадзіўся Павел Місько.

Беларускі пісьменнік, празаік, паэт, публіцыст.

Працаваў у розных газетах, у тым ліку «Звязда», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя», у выдавецтве «Мастацкая літаратура».

Аўтар апавяданняў, зборнікаў апавяданняў і аповесцей, сатыры і гумару, вершаў, кніг нарысаў, раманаў, у тым ліку «Мора Герадота», рамана ў вершах, аднаактовых п’ес, вершаў, прыгодніцкіх кніг і кніг фантастыкі для дзяцей.

Яго творчасці ўласцівыя ўвага да бытавой стыхіі народнага жыцця, шчырыя адносіны да чалавека працы, жывое шматфарбнае народнае слова.

Пераклаў на беларускую мову паэму М. Гогаля «Мёртвыя душы», казку П. Яршова «Канёк-гарбунок», паасобныя творы У. Цендракова, У. Лічуціна, Я. Носава, В. Бялова, К. Чукоўскага, перакладаў таксама з украінскай, польскай і балгарскай моў.

Памёр 9 чэрвеня 2011 года.

1938 год. Нарадзіўся Мікалай Цішачкін.

Беларускі акцёр. Заслужаны артыст Беларусі.

Усё жыццё служыў у Беларускім тэатры імя Якуба Коласа.

Выконваў вострахарактарныя ролі, якія вызначаліся выразным пластычным малюнкам. Іграў у спектаклях «Несцерка» В. Вольскага, «Зацюканы апостал» А. Макаёнка), «Вайна пад стрэхамі» паводле А. Адамовіча, па творах А. Астроўскага, Ф. Дастаеўскага, А. Чэхава, Н. Думбадзе, К. Гальдоні, У. Караткевіча, У. Шэкспіра і іншых.

Памёр 30 красавіка 1993 года.

1943 год. У Празе памёр Васіль Захарка (1877-1943).

Прэзідэнт БНР (1928-1943).

Выкладаў у царкоўнапрыходскай школе, у 1898-1917 гадах быў на ваеннай службе. Член БСГ, адзін з арганізатараў з’езду беларускіх вайскоўцаў Заходняга фронту (1917), сакратар Цэнтральнай беларускай ваеннай рады, член Вялікай беларускай рады. Удзельнік І Усебеларускага з’езда, займаў міністрэрскія пасады ў розных урадах БНР. Арыштоўваўся бальшавікамі (1918).

Сябра Гродзенскага Беларускага нацыянальнага камітэта, клубу «Беларуская хатка».

Выступаў за адзінства беларускіх зямель, не прызнаў Мінск адзіным цэнтрам нацыянальна-дзяржаўнага адражэння Беларусі.

Жыў на эміграцыі ў Чэхаславакіі, збіраў архіў БНР, далучыў да гэтай справы Л. Геніюш. Аўтар прац «Галоўныя моманты беларускага руху», «Беларусь – роль і значэнне на ўсходзе Еўропы».

Пахаваны на Альшанскіх могілках.

1954 год. Памёр у харвацкім Дуброўніку Людамір Рагоўскі (1881-1954).

Польскі кампазітар і дырыжор.

Вучыўся музыцы ў Варшаве, Лейпцыгу, Мюнхене, Рыме і Парыжы.

У 1909-1912 гадах кіраваў віленскім сімфанічным аркестрам, выкладаў у школе арганістаў, быў музычным крытыкам газеты «Літоўскі кур’ер».

Захапляўся беларускім фальклорам, сябраваў з Янкам Купалам, І. Луцкевічам і А. Уласавым. Паклаў на музыку верш Янкі Купалы «А хто там ідзе?».

Кіраваў хорам у Беларускім музычна-драматычным гуртку, ствараў музычнае афармленне да спектакляў трупы І. Буйніцкага, склаў «Беларускі песеннік з нотамі для народных і школьных хароў», які прапагандаваў беларускія нацыянальныя песні. Напісаў сімфанічную «Беларускую рапсодыю» для малога аркестра «Беларускі пейзаж». Адбіткі беларускага фальклору адчуваюцца і ў сімфанічным творы «Аблокі».

Напісаў 7 сімфоній, 7 опер, 3 балеты, у тым ліку «Купала», шэраг сімфанічных паэм, аркестравых сюіт, камерных і харавых твораў, кантаты і квартэты, музыку да спектакляў.

Падарыў музычныя інструменты ў калекцыю І. Луцкевіча, якая стала пазней асновай для Беларускага музея ў Вільні.

1976 год. Памёр Віктар Заўрыеў (1908–1976).

Беларускі географ, падарожнік, педагог, прафесар, доктар геаграфічных навук, стваральнік і загадчык кафедры фізічнай геаграфіі замежных краін БДУ.

Вывучаў Урал, Сібір, Каўказ, Іран, В’етнам, Беларусь. 

Даследчык праблем Палесся, дынамікі палескіх азёр. 

З  яго імем звязана станаўленне лабараторыі возеразнаўства, кафедраў агульнага землязнаўства, геадэзіі і картаграфіі. 

Чытаў лекцыі ў розных універсітэтах СССР, Сафійскім, Белградскім, Кракаўскім. Пад яго кіраўніцтвам абаронена больш за 20 кандыдацкіх дысертацый.

1992 год. Пачатак актыўных баявых дзеянняў урадавых войск Малдовы супраць сепаратыстаў з Прыднястроўя. 

Прыднястроўе, Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка (ПМР) – непрызнанае міжнароднай супольнасцю дзяржаўнае ўтварэнне на тэрыторыі усходняй Малдовы. Мяжуе з Украінай. Сталіца – Ціраспаль. Нацыянальны склад насельніцтва: малдаване 34%, рускія – 28%, украінцы – 26%. Сепаратысцкая рэспубліка – ачаг нестабільнасці ў рэгіне, яе актыўна падтрымлівае Масква.

2 верасня 1990 года Ціраспаль абвясціў незалежнасць ПМР ад Малдовы. Урад Малдовы не прызнаў гэтага рашэння і накіраваў у рэгіен паліцыю. Пачаліся сутыкненні паміж паліцыяй і прыднястроўскімі апалчэнцамі, якія перараслі 2 сакавіка 1992 года ў канфлікт, 14 сакавіка – у баявыя дзеянні, якія працягваліся да 21 ліпеня 1992 года. З абодвух бакоў загінула каля 2000 чалавек.

2006 год. Адкрыццё Палескага драматычнага тэатра ў Пінску.

29-ы прафесійны тэатр дзяржаўнага падпарадкавання ў краіне. 

Вытокі тэатра сыходзяць у 1939 год, калі быў створаны Палескі абласны драматычны тэатр. У 1949-1954 гадах працаваў як Пінскі абласны драмтэатр.

У 1954 годзе тэатр пераехаў у Магілёў, а будынак перадалі гарадскому дому культуры, і ў яго сценах працавала самадзейная тэатральная трупа.

Тэатр размяшчаецца ў былым будынку кінематографа «Казіно», помніку архітэктуры XIX стагоддзя. Тэатр працуе пяць дзён на тыдзень.

2020 год. Памёр Ігар Есьман (1932-2020).

Беларускі архітэктар, дызайнер, вынаходнік. Член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі архітэктуры, Беларускай акадэміі архітэктуры.

Працаваў у інстытутах будаўніцтва і архітэктуры АН БССР, «Мінскпраект», дырэктарам Творчай майстэрні, у «Мэта-Інтэрнэшнл».

Сярод яго галоўных работ у Мінску – карпусы інстытутаў замежных моў, політэхнічнага, педагагічнага, народнай гаспадаркі, студэнцкіх інтэрнатаў, дашкольныя установы, жылыя дамы, вяслярная станцыя на Заслаўскім вадасховішчы, турысцкая гасцініца, станцыя метро «Пушкінская».

Дзень у гісторыі. 13 сакавіка. Памёр Аляксандр Македонскі. “Дзядзечка Сэм”. Першае ўзбуйненне БССР. Пачатак татальнай русіфікацыі. Сель у Кіеве. Вынайдзены www. Фінал Варшаўскага Дагавора

Навіна ад

323 да н.э. Памёр  Аляксандр Македонскі (356 год да н.э. – 323 год да н.э.).

Цар македонскі, адзін з найвядомейшых военачальнікаў і заваёўнікаў антычнасці.

Створаная ім у выніку ваенных паходаў дзяржава была самай вялікай у старажытным свеце, яе межы працягваліся ад Дуная да Інду. Пасля смерці Аляксандра яна хутка развалілася і на яе тэрыторыі ўзнік шэраг эліністычных дзяржаў.

Незвычайны вобраз Аляксандра Македонскага яшчэ ў старажытнасці паслужыў пісьменнікам для розных гісторыка-прыгодніцкіх твораў, якія былі шырока распаўсюджаныя ў літаратуры Грэцыі, Рыма, Блізкага Усходу. Сярод іх асаблівым захапленнем карыстаўся раман «Александрыя», які быў вельмі папулярны і на нашых землях, яго чыталі ўсе адукаваныя людзі таго часу, у тым ліку і Ф. Скарына. Пры гэтым беларускі першадрукар рэкамендаваў чытаць не «Александрыю», а біблейскую кнігу Макавеяў, дзе ўзгадваецца Аляксандр.

У ВКЛ былі вядомы розныя варыянты «Александрыі» – і пераклад з лацінскай мовы, які нёс адбітак еўрапейскага рыцарскага раману, і пераклад з грэчаскай мовы, захаваны ў Візантыі. Некаторыя сюжэты з жыцця Аляксандра трапілі ў беларускія народныя казкі і ў рэпертуар батлейкі.

1852 год. Нью-Ёркская газета “NY Lantern Weekly” апублікавала першую выяву дзядзечкі Сэма. 

Аднак папулярнай гэтая графічная выява стала ў 1860–1870-х гадах, калі дзядзю Сэма стаў адлюстроўваць карыкатурыст Томас Наст.

“Дзядзечка Сэм” стаў абазначэннем персаніфікаванай выявы ЗША і яго ўрада, быў упершыню згаданы ў амерыканскай прэсе на старонках штотыднёвіка “The Troy Post” горада Троя штата Нью-Ёрк у артыкуле аб вайне ЗША з Англіяй 7 верасня 1813 года.

Менавіта ў выкананні мастака Т. Наста Дзядзечка Сэм здабыў белую бараду і гарнітур, упрыгожаны палоскамі і зоркамі. Лічыцца, што выраз “Дзядзечкаа Сэм” – гэта жартаўлівая расшыфроўка скарочанай назвы краіны: Uncle SАm – USА.

Існуе версія, што выраз увайшоў ва ўжыванне ў 1812 годзе як вытворнае ад імя мясніка з Троі. Сэм Уілсан пастаўляў мяса ў амерыканскае войска ў скрынках з надпісам U.S., што азначала скарочаную назву краіны. Гэтыя літары супадалі з ініцыяламі Ўілсана, таму салдаты жартам пачалі казаць, што мяса да іх прыбыла ад Дзядзечкі Сэма.

1720 год. Памёр Казімір Ян Павел Сапега (1637/1642-1720).

Дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Літоўскага, князь. Чашнік, падстолі вялікі літоўскі, падскарбі дворны літоўскі, гетман польны і вялікі літоўскі, ваявода полацкі, маршалак Трыбунала ВКЛ.

Валодаў шматлікімі беларускімі гарадамі і мястэчкамі, у тым ліку Старым і Новым Быхавам.

Удзельнічаў у выправах супраць туркаў у 1673 г. (камандаваў 3 харугвамі конніцы і 1 пяхоты, набранымі за кошт Сапегаў), 1674, 1683 (камандаваў 10-тысячным войскам), 1689, 1691, 1694 гадах (нанёс паражэнне каля Днястра).

На пачатку Вялікай Паўночнай вайны (1700-1721) быў на баку шведаў, на пераломе 1709–1710 перайшоў на бок Аўгуста Моцнага, застаўся ваяводай віленскім.

Памёр у Гродна. Пахаваны ў Бярозе-Картузскай.

1922 год. Нарадзіўся Лявон Луцкевіч.

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, педагог, мемуарыст. Сын прэм’ер-міністра БНР А. Луцкевіча.

У Другую сусветную вайну настаўнічаў у Радашковічах і Баранавічах, прымаў удзел у нацыянальным падполлі, далучыўся да Беларускай Краёвай Абароны.

Арыштаваны савецкай дзяржбяспекай у Польшчы ў канцы 1945 года. Рэпрэсаваны па справе кіраўніцтва Беларускай Незалежніцкай Партыі, сасланы на Калыму.

Пасля вызвалення жыў у Вільні, дзе ў 1988 годзе стварыў беларускае культурнае таварыства, удзельнічаў у беларускім адраджэнскім руху.

Аўтар кнігі “Вандроўкі па Вільні”.

Памёр 28 ліпеня 1997 года.

Браты Юрка і Лявон Луцкевічы.

1924 год. Рэзалюцыяй VI Усебеларускага надзвычайнага з’езда Саветаў БССР і згодна з пастановай ЦВК РСФСР ад 3 сакавіка 1924 года, адбылося «першае ўзбуйненне» БССР.

У склад Беларусі былі вернуты шэраг паветаў Віцебскай, Гомельскай і Смаленскай губерняў, якія была прыхапіла РСФСР у 1919 годзе, у тым ліку Аршанскі, Быхаўскі, Горацкі, Калінінскі (Клімавіцкі), Магілёўскі, Мсціслаўскі, Чавускі, Чэрыкаўскі і сам горад Магілёў. 

Тэрыторыя БССР павялічылася ўдвая, з 52,4 да 110 тыс. км², а насельніцтва з 1,5 да 4,2 мільёна чалавек.  70,4 % насельніцтва БССР складалі беларусы. 

Аднак Гомельскі і Рэчыцкі паветы заставаліся па-за межамі БССР (да 1926 года).

1935 год. Памёр Ян Міхал Развадоўскі (1867-1935).

Польскі мовазнавец-індаеўрапеіст, этнограф, тапаніміст. Член Кракаўскай, член-карэспандэнт Пецярбургскай акадэмій навук.

Прафесар Ягелонскага універсітэта, прэзідэнт Польскай Акадэміі навук.

Аўтар многіх прац па агульным, індаеўрапейскім, польскім мовазнаўстве, анамастыцы, этымалогіі, у тым ліку «Адносіны польскай мовы да іншых славянскіх», «Пра з’явы і развіццё мовы», «Даследаванні назваў славянскіх рэк».

1938 год. Руская мова ўведзена як абавязковы прадмет для вывучэння ва ўсіх школах СССР. Пачатак татальнай русіфікацыі.

З 1917 года савецкія грамадзяне абавязаны былі навучыцца пісьменнасці, але ў іх было права выбару мовы навучання. Развіваліся нацыянальныя школы: пікам стаў 1932 год, калі ў савецкіх школах выкладанне вялося на 104 мовах, у тым ліку некаторых сусветных.

Пад сцягам барацьбы з «вялікадзяржаўным шавінізмам» і «буржуазным нацыяналізмам», які загароджваў, паводле фармулёўкі Н. Крупскай, доступ беднякоў да рускай мовы, выкладанне родных моў сталі скарачаць.

Савецкія ўлады адштурхоўваліся ад трох асноўных прычын для ўвядзення абавязковага вывучэння мовы – руская мова ўвасабляла адзіны сродак зносін для шматнацыянальнай краіны, “садзейнічала гаспадарчаму і культурнаму росту народаў”, а таксама «веды рускай мовы забяспечвалі неабходныя ўмовы для паспяховага нясення ўсімі грамадзянамі СССР вайсковай службы».

Руская мова выступала як мова-«старэйшы брат» у сям’і савецкіх народаў. Тады як родныя мовы лічыліся “вясковымі”.

1940 год. Спектаклем «Каварства і каханне» Ф. Шылера ў Гродне адкрыўся Дзяржаўны польскі тэатр БССР.

З лістапада 1939 года працаваў у Беластоку, потым у 1940-1941 гадах – у Гродна.

Заснавальнік і мастацкі кіраўнік А. Вянгерка (1893–1941). Сярод пастановак: «Мараль пані Дульскай» Г. Запольскай, «Пажыццёвая рэнта» і «Помста» А. Фрэдры, «Пігмаліён» Б. Шоу, «Аптымістычная трагедыя» У. Вішнеўскага, «Жаніцьба Фігаро» П. Бамаршэ.

А. Вянгерка.

1961 год. У Кіеве здарылася самая буйная да Чарнобыля тэхнагенная катастрофа: сотні людзей былі забітыя селевым патокам з плаціны.

Па неафіцыйных толькі загінула каля 1500 чалавек.

У пачатку 1950-х гадоў у сумна вядомы Бабіны Яр вырашана было звозіць адыходы ад вытворчасці цэглы. Гэтыя адыходы змешвалі з вадой, а затым змывалі па трубах. Надзейныя здавалася б земляныя дамбы павінны былі заступаць шлях назапашанаму бруду.

А 8:45 13 сакавіка, у гадзіну пік, калі людзі ішлі на працу, дамбу прарвала. Гразевы паток, які дасягаў у вышыню 14 м, з хуткасцю да 60 км/г, рынуўся на горад, хаваючы пад сабой усё жывое. 

Ён змыў трамвайнае дэпо, некалькі вуліц, стадыён, завод, бальніцу, 80 жылых дамоў раёна Куранёўкі. З-за ўзніклых з прычыны аварыі электрычных замыканняў тут і там узнікалі ўзгаранні. 

Праз некаторы час вада, змяшаная з глінай, пачала застываць. Яшчэ нядаўна рухомы паток ператвараўся ў камень. Людзей, жыўцом пахаваных пад пластом пульпы, даводзілася літаральна выкалупваць з яе. Каўшы экскаватараў, якія ліквідавалі наступствы трагедыі, разрывалі трупы на кавалкі. Плошча каля 30 гектараў аказалася пакрытай 3-х метровым каменным пластом.

1989 год. Вынайдзена Сусветная павуціна (World Wide Web, WWW ці www), больш вядомая як Інтэрнэт.

Вынаходнік Інтэрнэту англійскі вучоны Цім Бернерс-Лі з калегамі з Еўрапейскага савета па ядзерных даследаваннях (CERN) у гэты дзень перадалі начальніку свайго аддзела дакумент, які называўся «Інфармацыйны менеджмент: некаторыя прапановы», у якім былі закладзены асноўныя прынцыпы www.

1991 год. Фармальна спынена дзейнасць Аб’яднаных узброеных сіл дзяржаў-удзельніц Варшаўскага Дагавора і іх органаў кіравання.

Варшаўскі дагавор аб сяброўстве, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамозе паміж Албаніяй, Балгарыяй, Венгрыяй, ГДР, Польшчай, Румыніяй, СССР і Чэхаславакіяй быў падпісаны на Варшаўскай нарадзе 14 красавіка 1955 года. Варшаўская Дамова – ваенна-палітычны абарончы саюз еўрапейскіх сацыялістычных дзяржаў. Ён быў заключаны на 20 гадоў з аўтаматычным падаўжэннем на наступныя 10 гадоў для тых дзяржаў, якія не дэнансуюць Дагавор за год да заканчэння гэтага тэрміну.

Зараз усе былыя краіны Варшаўскага Дагавора, акрамя правапрыемніцы СССР – Расіі, з’яўляюцца членамі НАТА. Лагічны вынік эвалюцыі.

У 1967–1976 гадах Галоўнакамандуючым Аб’яднаных узброеных сіл краін-удзельніц Варшаўскага дагавора быў ураджэнец Горацкага раёна Маршал Савецкага Саюза І. Якубоўскі, а начальнікам  штаба ў 1955-1962 гадах – ураджэнец Гродна, генерал арміі, кавалер ордэна Перамогі А. Антонаў (1896-1962).

генерал арміі А. Антонаў.

Дзень у гісторыі. 12 сакавіка. Канец савецка-фінскай вайны. Азарыцкія лагеры смерці. «Салідарныя з Беларуссю». Пашырэнне НАТА. Нарадзіўся П. Лепяшынскі

Навіна ад

1851 год. Памёр Ян Баршчэўскі (1794-1851).

Беларускі і польскі літаратар, выдавец, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры.

Вядомы за свой найбуйнейшы твор «Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях», паводле якога на “Беларусьфільме” зняты фільм В. Туравым.

Аўтар вершаў на беларускай мове, паэм, балад, аповесцей, «Нарыса паўночнай Беларусі». Яго вершы «Дзеванька», «Гарэліца» пакладзены на музыку А. Абрамовічам.

Скончыў Полацкі езуіцкі калегіум. Падарожнічаў па наваколлях возера Нешчарда, па Беларусі, у тым ліку па  Мсціслаўшчыне. Збіраў беларускі фальклор, апісваў курганы і гарадзішчы.

Выкладаў на Беларусі, у Пецярбургу. Выконваючы даручэнні марскога ведамства, пабываў у Францыі, Вялікабрытаніі і Фінляндыі. Сябраваў з А. Міцкевічам, Т. Шаўчэнкам, Г. Шапялевічам.

Займаўся выданнем штогадовага альманаха «Niezabudka» (1840-1844).

Па запрашэнні польскага пісьменніка Г. Жавускага пераехаў у г. Чуднаў на Валыні. Пасяліўся ў доме графіні Ю. Жавускай, дзе таксама жыў мастак-графік Напалеон Орда. Ва Украіне збіраў матэрыялы пра археалагічныя аб’екты, падарожнічаў.

Памёр ад сухотаў. Пахаваны ў Чуднаве.

У красавіку 2019 года ў Чудніве была ідэнтыфікаваная магільная пліта Я. Баршчэўскага, яна месцілася на адным з прыватных падворкаў, куды была калісьці перанесеная з разрабаваных за савецкім часам каталіцкіх могілак. На надмагіллі надпіс па-польску: «Ян Баршчэўскі, які любіў Бога, прыроду і людзей. Пісьменнік натхненняў і пачуцця. Жыў годна 70 гадоў».

У гонар пісьменніка пастаўлены помнікі на беразе возера Нешчарда, у Чуднаве.

Тытульны ліст кнігі «Шляхціц Завальня». Мастак Рудольф Жукоўскі

1868 год. У в. Студзянец сённяшняга Клімавіцкага раёна нарадзіўся Панцеляймон Лепяшынскі (1868-1944).

Выхаванец магілёўскай гімназіі. Прафесійны рэвалюцыянер, доктар гістарычных навук. Паплечнік У. Леніна. Стваральнік Ліцвінавіцкай школы-камуны.

Працаваў у наркамасветы, Маскоўскім універсітэце і Камуністычнай Акадэміі, дырэктарам гістарычнага музея, Музея рэвалюцыі ў Маскве. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Камісіі па распрацоўцы гісторыі РКП(б).

Аўтар драм, рамана, аповесці, апавяданняў, успамінаў, навуковых прац па гісторыі, народнай асветы, пра А. Грыбаедава, М. Салтыкова-Шчадрына і іншых.

Памёр 30 верасня 1944 года.

У Беларусі існуе Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Лепяшынскага за лепшы публіцыстычны твор.

Яго імя носіць вуліца ў Магілёве. У Чэрыкаве таксама ёсць вуліца Лепяшынскага, але ў гонар его брата – Мадэста, стваральніка Леменскай школы-камуны каля Чэрыкава.

У 1986 годзе зняты мастацкі фільм «Нетерпение души» аб стварэнні Ліцвінавіцкай школы-камуны, дзе ў ролі Лепяшынскага зняўся В. Ціханаў. У аграгарадку Ліцвінавічы Кармянскага раёна працуе мемарыяльны музей П. Лепяшынскага.

1871 год. У Парыжы памёр Леанард Ходзька (1800-1871).

Беларускі і польскі гісторык, публіцыст, выдавец.

Сябра таварыства філарэтаў, паплечнік А. Міцкевіча, Я. Чачота, Т. Зана, быў сакратаром кампазітара М. Агінскага.

З 1822 года на эміграцыі, жыў у Парыжы.

Аўтар паэм, біяграфіі Т. Касцюшкі, «Папулярнай гісторыі Польшчы», выдаў зборнікі твораў А. Міцкевіча, І. Красінскага, мемуары М. Агінскага, працы па гісторыі, геаграфіі, статыстыцы, у тым ліку «Польшча», у якой шмат матэрыялаў пра Беларусь.

Сабраў 125 тамоў дакументаў па гісторыі Польшчы, Беларусі, Украіны.

1922 год. Памёр пры загадкавых абставінах Кузьма Цярэшчанка (1888-1922).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.

Скончыў Маскоўскі сельскагаспадарчы інстытут. У час вучобы ў Маскве актыўны ўдзельнік беларускага студэнцкага гуртка.

Старшыня Пскоўскай беларускай рады, дэлегат з’езда беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску і Усебеларускага з’езда ў Мінску, член Віленскай беларускай рады.

У 1919 годзе быў камісарам Міністэрства беларускіх спраў Літоўскай тарыбы ў Беластоку, Гродне, міністр унутраных спраў БНР.

З восені 1919 года старшыня Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта ў Мінску, адзін з кіраўнікоў Цэнтральнага Беларускага саюза сельскай гаспадаркі. Член Найвышэйшай Рады БНР.

Працаваў на адказных пасадах у Цэнтральным Беларускім саюзе сельскай гаспадаркі.

1932 год. Заснавана Краснапольская раённая газета “Чырвоны сцяг. Краснаполле».

З моманту заснавання называлася “Чырвоны сцяг”, затым – “Голас Краснапольшчыны”.

Перыядычнасць выхаду: серада, субота. За час выдання выйшла 10784 нумары.

1940 год. Падпісанне мірнага дагавору паміж СССР і Фінляндыяй. Канец савецка-фінскай вайны (30 лістапада 1939 – 12 сакавіка 1940).  

Вайна фармальна не аб’яўлялася, але СССР афіцыйна разарваў дыпламатычныя адносіны з Фінляндыяй.

Прычынай для вайны быў названы інцыдэнт артылерыйскага абстрэлу тэрыторыі СССР.  Праз шмат гадоў М. Хрушчоў пісаў, што гэты абстрэл быў арганізаваны савецкім камандармам 1-га рангу Р. Куліком.

Стратэгічнае становішча СССР па выніках вайны пагоршылася: быў падарваны яго міжнародны аўтарытэт, Ліга Нацый выключыла яго са сваіх членаў, Фінляндыя адышла ад палітыкі нейтралітэту і зблізілася з Германіяй.

У захопніцкай, вельмі непапулярнай у народзе  вайне СССР паказаў сваю слабасць: 131 476 забітымі і згінуўшымі без весткі (страты фінаў – 22 830), 200 000 параненых, 51 000 захварэўшых. Страты 406 самалётаў супраць 62 фінскіх, 653 танкаў супраць 50 фінскіх.

За баявыя подзвігі ў савецка-фінляндскай вайне 20 беларусам і ўраджэнцам Беларусі было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза, у тым ліку В. Кучараваму з Чэрыкава, І. Саламонікаву з-пад Магілёва, А. Целешаву з-пад Чавус. 

1944 год. Нямецкімі захопнікамі створаны тры Азарыцкія лагеры смерці ў Даманавіцкім (зараз Калінкавіцкі) раёне ў якасці жывой заслоны на шляху наступу Чырвонай арміі.

Створаны па загаду камандзіра 9-й арміі Ё. Гарпэ. У лагеры прыгналі каля 50 000 жыхароў Гомельскай, Магілёўскай і Палескай абласцей БССР, Смаленскай і Арлоўскай РСФСР.

Папярэдне ў лагеры завезлі хворых на сыпны тыф, каб сарваць наступ Чырвонай арміі за кошт эпідэміі сярод вайскоўцаў.

19 сакавіка 1944 года наступаючыя часткі Чырвонай арміі знайшлі гэтыя лагеры на балотах. Подступы да іх былі замінаваныя. Ніякіх пабудоваў, нават лёгкага тыпу, на тэрыторыі лагераў не было. Зняволеныя размяшчаліся на зямлі. Ім было забаронена разводзіць вогнішчы, збіраць галлё для падсцілкі.

З  трох лягераў вызвалілі 33 480 чалавек, з іх 15 960 (48 %) дзяцей да 13 гадоў і 13 072 (39 %) жанчынаў, 4 448 (13 %) старых.

У 1965 годзе на месцы лагераў узвялі мемарыяльны комплекс, у 2004 годзе ў Азарычах адчынілі Музей памяці.

2006 год. На Замкавай плошчы ў Варшаве прайшоў першы канцэрт пад лозунгам «Салідарныя з Беларуссю».

Праведзены напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі.

“Салідарныя з Беларуссю” – серыя канцэртаў, праведзеных польскай грамадскай арганізацыяй Ініцыятыва «Вольная Беларусь» у Варшаве на Замкавай плошчы. На канцэртах выступалі польскія і беларускія музыкі Л. Вольскі, Зм. Вайцюшкевіч, А. Кулінковіч, Руся і іншыя.

Другі канцэрт быў праведзены 25 сакавіка 2007, трэці – 30 сакавіка 2008 года.

1988 год. Нарадзілася Марына Літвінчук (Паўтаран).

Беларуская вяслярка на байдарцы. Трохразовая чэмпіёнка свету, шасьціразовая чэмпіёнка Еўропы, двухразовы бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў (2012, 2016).

Чэмпіёнка Еўропы 2011 году ў гонцы-адзіночцы на 5000 м, прызёр чэмпіянатаў свету і Еўропы.

1999 год. У блок НАТА ўступілі Чэхія, Польшча і Венгрыя.

Гэта было 4-е пашырэнне ваенна-палітычнай арганізацыі краін Паўночнай Амерыкі і Еўропы, створанай на падставе Паўночнаатлантычнага дагавора ад 4 красавіка 1949 года. І першы выпадак уступлення былых сацыялістычных краін, былых членаў Варшаўскай дамовы 1955-1991 гадоў.

У 2004 годзе да НАТА далучыліся Балгарыя, Эстонія, Латвія, Літва, Румынія, Славакія, Славенія, у 2009 годзе – Албанія, Харватыя, у 2017 – Чарнагорыя, у 2020 – Паўночная Македонія.

Перамовы аб магчымым далучэнні вядуцца з Грузіяй, Сербіяй, Босніяй і Герцэгавінай, Украінай. Імкнецца ў НАТА і Малдова.

18 мая 2022 года прадстаўнікі Фінляндыі і Швецыі перадалі ў штаб-кватэру НАТА афіцыйныя заяўкі на далучэнне да Альянсу.

Беларусь удзельнічае ў Савеце еўраатлантычнага партнёрства з 1992 года, у праграме «Партнёрства дзеля міру» – з 1995 года. Пастаяннае прадстаўніцтва Беларусі пры НАТА адкрыта ў 1998 годзе. 

Адносіны Беларусі з НАТА застаюцца складанымі. Першае сур’ёзнае абвастрэнне адбылося пасля прэзідэнцкіх выбараў 2006 года. Наступны віток супрацьстаяння адбыўся ў 2020-2021 гадах на фоне беларускіх пратэстаў, інцыдэнта з самалётам Ryanair і інструменталізацыі нелегальных мігрантаў на мяжы Беларусі з Польшчай і Літвой.

У сувязі з уварваннем Расіі ва Украіну ў 2022 годзе, у Беларусі нечакана заявілі аб гатоўнасці супрацоўнічаць з НАТА.

Дзень у гісторыі. 9 сакавіка. Абвяшчэнне БНР. Крывавае пахаванне Сталіна. Першая Barbie. Нарадзіліся Т. Шаўчэнка, Ф. Аляхновіч, Ю. Гагарын

Навіна ад

Міжнародны дзень ды-джэя (International DJ Day, з 2001 года) святкуецца па пастанове ЮНЕСКА.

Арганізатары фонду World DJ Day Foundation заклікаюць ды-джэяў ахвяраваць усе заробленыя ў гэтую ноч грошы дзіцячым дамам і дабрачынным арганізацыям.

Свята па маштабах гучней за ўсіх адзначаецца ў Вялікабрытаніі. Вядучыя ды-джэі і клубы на працягу тыдня бесперапынна іграюць музыку. Усе сабраныя сродкі пасля такога маштабнага свята паступаюць дзецям-сіротам.

Штогод у акцыі бяруць удзел не менш за 3 000 ды-джэяў з 82 краін свету.

Стварэнне клубнай музыкі – цэлая навука. Ёсць нават школы ды-джэяў. Проста ставіць кампазіцыю – гэтага ўжо мала. Ды-джэю трэба зрабіць рытм, пад які будуць танчыць сотні людзей.

1497 год. Польскі манах Мікалай Капернік (1473-1543) зрабіў першае са сваіх 27 планетарных назіранняў.

Вынікі яго назіранняў былі скарыстаны ў трактаце “Аб зваротах нябесных сфер”, які змяніў карціну свету. Ён з’яўляецца стваральнікам геліяцэнтрычнай сістэмы.

Навуковыя доследы Каперніка былі падтрыманы кардыналам М. Шэнбергам, нашчадак якога, Гергард Шэнберг (1875-1954) працаваў прафесарам і загадчыкам кафедры геаграфіі (1946-1954) Магілёўскага педінстытута.

1652 год. Дэпутат ад ВКЛ Уладзіслаў Сіцінскі ўпершыню выкарыстаў права liberum veto у Сейме Рэчы Паспалітай і спыніў працу сейма.

«Вольнае вета», Liberum veto – прынцып парламенцкага ладу ў Рэчы Паспалітай, які дазваляў любому дэпутату сейма спыніць абмеркаваньне пытання ў сейме і працу сейма наогул, выступіўшы супраць.

1814 год. Нарадзіўся Тарас Шаўчэнка (1814-1861).

Вядомы ўкраінскі мастак і літаратар. Нацыянальны герой Украіны.

Праехаў па Беларусі ў 1829 годзе, у час прыезду свайго ўладніка П. Энгельгарта ў Вільню.

У 1843 годзе, здабыўшы волю, Шаўчэнка па дарозе з Пецярбурга да Украіны наведаў Віцебск, Магілёў, Гомель. Гэтым жа шляхам вяртаўся ў Пецярбург у 1847 годзе. Падрымліваў сувязі са многімі беларускімі літаратарамі, удзельнікамі вызваленчага руху.

У 1863 годзе ў Вільні быў выдадзены «Кабзар» Шаўчэнкі на польскай мове ў перакладзе У. Сыракомлі.

Да пачатку XX стагоддзя адносяцца пераклады Шаўчэнкі на беларускую мову, якія зрабілі зрабілі Янка Купала, А. Гурло, А. Паўловіч. Першым даследчыкам паэтыкі Т. Шаўчэнкі ў Беларусі быў М. Багдановіч. У аснове паэмы Янкі Купалы “Тарасава доля” адлюстраваны жыццёвы шлях вялікага Кабзара.

Перакладалі Шаўчэнку і беларускія паэты міжваеннага і паваеннага часу, у іхнім ліку – Рыгор Барадулін.

У яго гонар у Беларусі усталяваны помнікі ў Брэсце, Слуцку, Гомелі, Мінску, Магілёве (2005). У 2015 годзе помнік у Магілёве быў пашкоджаны вандаламі.

Выява Шаўчэнкі разам з Гогалем і Пушкіным размешчана на мемарыяльнай дошцы на будынку па Ленінскай, 33 у Магілёве.

У Беларусі вуліцы Шаўчэнкі ёсць у шматлікіх гарадах, у тым ліку Бабруйску, Магілёве.

1831 год. У Алжыры заснаваны Французскі замежны легіён.

Ваеннае фарміраванне, якое спачатку прыцягвала замежных наймітаў. Першапачаткова фармаванне прызначалася для аперацый у афрыканскіх уладаннях Францыі. Салдаты кляліся “служыць не Францыі, але Легіёну”, і лацінская формула “Legio patria nostra” (“Легіён – наша Айчына”) была іх неафіцыйным дэвізам.

Сёння Замежны легіён – высокапрафесійны і дысцыплінаваны наёмны спецназ, які здолеў захаваць свой рамантычны арэол для шукальнікаў прыгод. Яго афіцэрамі з’яўляюцца толькі французы. Іншаземцы ж, якія добрасумленна адслужылі радавымі не менш за адзін пяцігадовы тэрмін, могуць прэтэндаваць на французскае грамадзянства.

Да 1 000 беларусаў і выхадцаў з Беларусі, не менш за 30 магіляўчан, служылі ў шэрагах Легіёна.

1838 год. Памёр Іасафат Булгак (1758-1838).

Грэка-каталіцкі царкоўны дзеяч.

Яго смерць зняла апошнюю перашкоду для скасавання Берасцейскай уніі 1596 года.

Вучыўся ў школе пры Жыровіцкім манастыры і ў Рыме.

Член ордэна базыльян. Доктар тэалогіі і кананічнага права. Выкладаў у манастырскіх школах у Беразвеччы, Жыровічах.

Падчас царавання Паўла I садзейнічаў вяртанню ў унію прыходаў, якія былі пераведзены ў праваслаўе.

Епіскап брэсцкі, архіепіскап полацкі, мітрапаліт грэка-каталіцкай царквы (1817-1838).

У канцы жыцця яго акружалі епіскапы, прыхільнікі аб’яднання з праваслаўнай царквой – І. Сямашка, А. 3убко, В. Лужынскі і іншыя, што вяло да змяншэння яго ўплыву.

1858 год. У амерыканскай Філадэльфіі выдадзены патэнт на вулічную паштовую скрыню.

У Рэчы Паспалітай паштовыя скрыні вядомы з 1633 года. На радзіму паштовай скрыні прэтэндуе Легніца. 

1883 год. Нарадзіўся Францішак Аляхновіч.

Беларускі драматург, празаік, паэт, публіцыст.

Яго аповесць «У капцюрох ГПУ» ёсць адным з ранніх твораў сусветнай літаратуры, які апісвае жыццё ў сталінскім канцэнтрацыйным лагеры непасрэдна з погляду арыштанта.

Яго п’есы (17) актыўна ставіліся калектывамі Беларусі, Латвіі, Чэхіі і найбольш трупай У. Галубка. За плённую працу Францішка Аляхновіча на ніве тэатра яшчэ пры жыцці яму прысвоілі званне «бацькі найноўшай беларускай драматургіі».

Супрацоўнічаў з «Нашай Нівай», удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху, у тэатральных пастаноўках, арганізаваў віленскі тэатральны гурток Беларуская драматычная дружына, стварыў і паставіў дзіцячыя п’есы, ставіў пастаноўкі ў Менску, Вільні, меў сваю мінскую ўласную трупу, працаваў дырэктарам Беларускага савецкага тэатра, у Другім дзяржаўным тэатры ў Віцебску.

1 студзеня 1927 года арыштаваны, атрымаў 10 гадоў катаргі на Салавецкіх астравах.

У пачатку восені 1933 года быў абмяняны на арыштаванага ў Польшчы беларускага палітыка і філолага Б. Тарашкевіча.

Пад час вайны быў рэдактарам віленскай газеты «Беларускі голас», уваходзіў у Цэнтральны Камітэт Беларускай незалежніцкай партыі, ставіў у Мінску п’есы.

Увечары 3 сакавіка 1944 года быў застрэлены на сваёй кватэры. Яго забойства ўскалыхнула беларусаў Вільні. Яго застрэліць маглі і байцы Арміі Краёвай, і савецкія партызаны, і немцы.

З вялікаю ўрачыстасцю пахаваны на Кальвінскіх могілках у цэнтры Вільні, у 1989 годзе перапахаваны на могілках Росы, дзе пастаўлены помнік.

Творы Ф. Аляхновіча зноў пачалі ставіць на беларускай сцэне ў 1990-х гадах.

1918 год. Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага з’езда прымае Другую Устаўную грамату, абвешчана Беларуская Народная Рэспубліка ў этнічных межах.

Першая Грамата была выдадзена 21 лютага, у якой Выканкам аб’явіў сябе часовай уладай у Беларусі. Спасылаючыся на права народаў на самавызначэнне, Рада . Яназаяўляла, што ўлада ў краіне павінна фармавацца згодна з воляй народаў, якія насяляюць краіну, шляхам дэмакратычных выбараў ва Усебеларускі Устаноўчы Сойм.

Трэцяя Статутная грамата была выдадзена 25 сакавіка 1918 года а 8:00 у будынку мінскага сялянскага пазямельнага банка на вуліцы Серпухоўскай (цяпер – Валадарскага, 9). Яна аб’явіла аб абвяшчэнні незалежнай Беларускай Народнай Рэспублікі.

БНР мела тэрыторыю 300 000 квадратных кіламетраў.

1934 год. Нарадзіўся Юрый Гагарын (1934-1968).

Першы ў свеце касманаўт, Герой Савецкага Саюза.

У юнага Гагарына любімым творам быў верш Янкі Купалы “Хлопчык і лётчык”, які, верагодна, абумовіў выбар прафесіі.

У Магілёве ў гонар першага касманаўта Зямлі названа вуліца ў Задняпроўі.

1953 год. У бяльгійскім Лёвене памёр Мікола Равенскі (1886-1953).

Беларускі кампазітар, дырыжор, музычны крытык.

Працаваў рэгентам у Навагрудку, Чэрвені, хормайстрам мінскага гарадскога тэатра, выкладчыкам у музычным тэхнікуме, Беларускай кансерваторыі.

3 1944 года на эміграцыі ў Германіі, Бельгіі. Працаваў у Лёвенскі універсітэце, дзе стварыў студэнцкі ансамбль беларускай музыкі, кіраваў хорам беларускіх студэнтаў Бельгіі, з якім гастраляваў па Еўропе. Супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва.

Музычная і кампазітарская творчасць цесна звязана з беларускім фальклорам.

Аўтар апрацовак беларускіх народных песень і песень на вершы М. Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, К. Буйло, Ц. Гартнага, З. Бядулі, оперы «Браніслава» (лібрэта У. Дубоўкі; у 1930 годзе канфіскавана), першай беларускай аперэты на словы В. Дуніна-Марцінкевіча «Залёты», музыкі для «Пагоні», на тэксты царкоўных малітваў, у тым ліку «Магутны Божа» (на словы Н. Арсенневай).

Аўтар даследавання «Характэрныя рысы беларускай народнай песні».

1953 год. Пахаванне І. Сталіна і тысячы загінулых. 

Цела Сталіна хаваюць у Маўзалеі, над галоўным уваходам якога змяшчаецца вялізны маналіт чорнага лабрадора са словамі: Ленін, Сталін.

Пазней цела Сталіна будзе вынесена з Маўзалея.

Сталін памёр 5 сакавіка. На чатыры дні ў СССР была аб’яўлена ўсенародная дзяржаўная жалоба. Тры дні запар жывая шматкіламетровая чалавечая рака, выгінаючыся па вуліцах Масквы, накіроўвалася да Калоннай залы Дома Саюзаў, да труны з целам нябожчыка.

З-за шматтысячнай вялікай колькасці людзей утвараліся цісканіны. Многія памерлі далёка на подступах. Па сведчаннях відавочцаў, усе раздушаныя целы складалі на грузавікі і вывозілі за горад. Сярод раздушаных былі такія, якія прыходзілі ў сябе, прасілі дапамогі. Але хуткая медыцынская дапамога практычна не працавала: па цэнтральных вуліцах забаранялася ездзіць. Параненыя нікога не цікавілі. На многіх вуліцах разыгрываліся сапраўдныя трагедыі. Цісканіна была такой моцнай, што людзей проста ўціскалі ў сцены дамоў. Абвальваліся платы, ламаліся брамы, разбіваліся вітрыны крам. Людзі залазілі на жалезныя ліхтарныя слупы і, не ўтрымаўшыся, падалі адтуль, каб ужо ніколі не падняцца. Некаторыя ў роспачы наадварот спрабавалі пралезці пад грузавікамі, але іх туды не пускалі. Па іх тапталіся, напіралі ззаду. Натоўп гушкаў хвалямі то ў адзін бок, то ў другі. Аб колькасці загінуўшых у тым страшным гармідары забаранялася нават казаць. І толькі праз некалькі гадоў, ужо ў гады выкрыцця культу асобы, сталі з’яўляцца сведчанні ўдзельнікаў тых падзей аб тысячах загінуўшых.

Колькасць ахвяр магчыма была куды большая за Хадынскую трагедыю, калі 30 траўня 1896 года ў дні ўрачыстасцяў з нагоды каранацыі Мікалая II загінула ад 1 389 да 4 000 чалавек.

1959 год. У продаж паступаюць першыя лялькі Барбі па 3 долары.

Амерыканская фірма “Матэл” прадставіла на выставе цацак у Нью-Йорку сваю ляльку “Барбі”, якая стала кумірам дзяцей ва ўсім свеце.

Барбі – самая папулярная ў свеце цацка. Кожны тыдзень у свеце прадаецца каля мільёна лялек, кожную секунду – дзве лялькі. У амерыканскай дзяўчынкі ва ўзросце 3-10 гадоў у сярэднім 8 такіх лялек, у італьянкі – 7, у францужанкі, немкі і англічанкі – па 5.

Адна з лялек, набытых у 1959 годзе за 3 долары, у 2004 годзе была прададзена на аўкцыёне eBay за 3 552 долары, а ў 2006 на аўкцыёне Christie’s у Лондане яе кошт вырас да 17 000.

1992 год. Памёр ураджэнец Брэста Менахем Бегін (Мечыслаў Бягун, 1913–1992).

Шосты прэм’ер-міністр Ізраіля, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру.

20 верасня 1940 года ў Вільні быў арыштаваны НКУС і заключаны ў Лукішскую турму як «агент брытанскага імперыялізму», быў этапаваны ў лагер у Комі АССР. У 1941 годзе ўступіў у войска Андэрса і ў траўні 1942 года апынуўся ў Палестыне.

Бегін – актыўны ўдзельнік Вайны за незалежнасць Ізраіля. Рэфарматар.

Аўтар артыкулаў і трох кніг мемуарнага характару, у тым ліку пра савецкую турму і лагер.

У Брэсце ў яго гонар усталяваны бюст.

Дзень у гісторыі. 8 сакавіка. Жаночы дзень. Рабаванне Кіева. Першая лётчыца. Нарадзіліся палітыкі А. Чарвякоў, А. Саннікаў, “беларускі Шаляпін” П. Конюх, паэт С. Адамовіч. Памёр дзеяч БНР П. Крачэўскі.

Навіна ад

Міжнародны жаночы дзень – свята, якое адзначаюць у шэрагу краін як «жаночы дзень». 

Сэнс, закладзены ў гэтае вызначэнне, вар’іруецца ад дня барацьбы жанчын за грамадзянскія і сацыяльныя правы да дня шанавання жанчын, што некаторымі ўспрымаецца як праява сексізму.

У 1910 годзе ў Капенгагене адбылася 2-я Міжнародная канферэнцыя працоўных жанчын. Лідэр жаночай групы сацыял-дэмакратычнай партыі Германіі Клара Цэткін прапанавала, каб Жаночы дзень адзначаўся штогод у кожнай краіне ў адзін і той жа дзень. Мэтай гэтага свята Цэткін назвала барацьбу жанчын за свае правы. Гэтая прапанова атрымала аднадушную падтрымку канферэнцыі з удзелам больш за 100 жанчын з 17 краін.

Міжнародны жаночы дзень упершыню адзначаўся 19 сакавіка 1911 года ў Аўстрыі, Германіі, Даніі і Швейцарыі. 8 сакавіка 1914 года камуністкі, суфражысткі і эмансіпе Еўропы правялі мітынгі ў знак салідарнасці са сваімі сёстрамі.

У ходзе вайны, расійскія жанчыны, работніцы ткацкіх фабрык сталі адзначаць дзень жанчын 23 лютага па юліянскім календары, аднак па грыгарыянскім календары гэта было 8 сакавіка.

У СССР Дзень жанчын стаў афіцыйным святам, але быў рабочым днём. Толькі з 1965 года гэтае свята стала не працоўным.

У 1975 годзе падчас Міжнароднага года жанчын ААН зацвердзіла дзень 8 сакавіка ў якасці Міжнароднага. 

1169 год. Кіеў узяты войскам уладзімірскага князя Андрэя Багалюбскага “на шчыт” і ўпершыню падвергнуты рабаванню ва ўнутрыусобных войнах.

Летапісы павядамляюць, што за тры дні былі “разрабаваны ўвесь горад, Падол і Гара, і манастыры, і Сафія, і Дзесяцінная Багародзіца, і не было памілавання нікому і ніадкуль. Жонкі адведзены былі ў палон. Цэрквы агалілі ад абразоў, кніг, рыз, і званы вынеслі. Усімі смольнянамі, і суздальцамі, і чарнігаўцамі, і Вольгавай дружынаю ўсе святыні ўзяты былі. Запалены быў манастыр Пячэрскай Святой Багародзіцы, але Бог малітвамі Святой Багародзіцы збярог ад такой страты. І было ў Кіеве ўсім людзям стогн, і туга, і скруха няўцешная, і слёзы няспынныя”.

Узяцце Кіева ўспрымалася сучаснікамі як нешта беспрэцэдэнтнае: “яго не было ніколі”, пісаў суздальскі летапісец. 

З гэтага моманту Кіеўская Русь няўхільна рухалася да поўнага заняпаду. 

1882 год. Нарадзіўся Аляксандр Чарвякоў (Чарвяк).

Дзяржаўны дзеяч БССР, партыйны дзеяч РКП(б) і КП(б)Б.  Старшыня Беларускага нацыянальнага камісарыята, падпісант “Маніхвэста аб абвяшчэнні ССРБ” 1 студзеня 1919 года, член Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі. Камісар асветы ССРБ, намеснік наркама асветы Літоўска-Беларускай ССР, член ЦВК Літоўска-Беларускай ССР.

Падпісант Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі 31 ліпеня 1920 года. Першы Старшыня ЦВК БССР (1920-1937), СНК БССР (1920-1924), Прэзідыума ЦВК СССР ад БССР (1922-1937), 1-ы Народны камісар замежных спраў БССР (1920-1923).

Скончыў Віленскі настаўніцкі інстытут. Служыў у царскай арміі, прапаршчык. Прымаў актыўны ўдзел у ліпеньскіх падзеях у Петраградзе 1917 года, пазнаёміўся з І. Сталіным.

Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Беларускай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі, удзельнік Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Петраградзе,  Першага Усебеларускага з’езда ў Мінску (1917).

Вялікую ўвагу аддаваў умацаванню і развіццю беларускай савецкай дзяржаўнасці, нацыянальнай культуры, асветы, ліквідацыі непісьменнасці, прыхільнік беларусізацыі. Аўтар прац па гісторыі барацьбы беларускага народа за савецкую ўладу, эканамічным і культурным становішчы беларускай рэспублікі.

У канцы 1920 – пачатку 1930-х гадоў стаў абвінавачвацца ў падтрымцы поглядаў М. Бухарына.

Асабліва жорстка яго крытыкавалі на XVI з’ездзе КП(б)Б, ад яго патрабавалі тлумачэнняў, чаму ў часе праверкі партыйных дакументаў не выкрыў ні аднаго «ворага народа», абвінавачвалі ў тым, што ён з’яўляецца ідэйным натхняльнікам і кіраўніком нацыянал-апартуністычнай плыні ў партыі. 

16 чэрвеня 1937 года ў перапынку з’езда застрэліўся ў сваім службовым кабінеце.

1910 год. Нарадзіўся  Пётр Конюх.

Беларускі сусветна вядомы оперны спявак, бас, “беларускі Шаляпін”. 

Падчас Другой сусветнай вайны ваяваў польскім корпусе генерала Андэрса на поўначы Афрыцы і на поўдні Еўропы. Удзельнік бітвы пры Монтэ-Касіна. 

Скончыў Рымскую акадэмію мастацтваў. Спяваў у операх усяго свету на беларускай, італьянскай, польскай, французскай, англійскай, нямецкай, рускай і ўкраінскай мовах. Жыў у ЗША, выконваў беларускія песні, дапамагаў ставіць голас беларускаму спеваку Данчыку. 

27 гадоў працаваў у хоры данскіх казакоў С. Жарава, запісваў беларускія песні на пласцінкі, у тым ліку і «Магутны Божа». У 1975 г. прыязджаў у Беларусь.

Памёр у ЗША 14 ліпеня 1994 года.

1910 год. Францужанка Эліз дэ Лараш стала першай жанчынай-пілотам.

Здзейсніла экзаменацыйны палёт і стала 36 пілотам у Францыі і першай жанчынай-пілотам.

Лараш раз’язджала з “лятаючым цыркам” па Еўропе. У чэрвені 1919 гады паставіла два “жаночых” сусветных рэкорды – на вышыню і далёкасць палёту.

18 ліпеня 1919 года дэ Лараш загінула ў авіякатастрофе на аэрадроме Кротуа. Яна ляцела пасажыркай.

Помнік лётчыцы ўстаноўлены ў аэрапорце Ле Буржэ.

1917 год. Нарадзіўся Сяргей Селіханаў.

Беларускі скульптар, класік партрэтнага жанру ў беларускай скульптуры. Народны мастак. Лаўрэат Ленінскай прэміі за стварэнне цэнтральнай скульптурнай групы мемарыяльнага комплексу «Хатынь».

Прадстаўнік старэйшага пакалення беларускіх савецкіх скульптараў, адзін з найбольш вядомых скульптараў эпохі росквіту сацыялістычнага рэалізму ў мастацтве.

Найбольш вядомыя яго помнікі – К. Заслонаву ў Оршы, М. Казею ў Мінску, «Няскораны чалавек» у Хатыні.

Аўтар партрэтаў І. Мележа, А.Якімовіча, Г. Цытовіча і іншых.

У яго гонар у Віцебску, Мінску ўстаноўлены мемарыяльныя дошкі.

Памёр 28 верасня 1976 года.

1928 год. Памёр Пётр Крачэўскі (1879-1928).

Беларускі палітычны і грамадска-культурны дзеяч, трэці старшыня Рады БНР.

Удзельнік Усебеларускага з’езда. Арганізатар Усебеларускай канферэнцыі 1921 года  ў Празе, якая асудзіла Рыжскі мірны дагавор і пацвердзіла ідэалы незалежнасці Беларусі, дамогся ад урада Чэхаславакіі стыпендый для беларускіх студэнтаў.

Адзін са стваральнікаў Беларускага загранічнага архіва ў Празе, выдавец альманаха «Замежная Беларусь».

Аўтар вершаванай драмы «Рагнеда», вершаў, гістарычных і літаратурных эсэ, перакладаў з рускай, чэшскай і ўкраінскай моў.

Пахаваны на Ольшанскіх могілках у Празе.

Дзеячы БНР, 1918 год. Злева направа, сядзяць: А. Бурбіс, Я. Серада, Я. Варонка, В. Захарка; стаяць: А. Смоліч, П. Крачэўскі, К. Езавітаў, А. Аўсянік, Л. Заяц

1931 год. Нарадзіўся Сямён Падокшын.

Беларускі філосаф і гісторык-медыявіст, даследчык культуры Адраджэння і Рэфармацыі, культуролаг. Доктар філасофскіх, кандыдат гістарычных навук.

Працаваў у Інстытуце філасофіі і права АН БССР.

Аўтар прац «Рэфармацыя і грамадская думка Беларусі і Літвы (2-я палова XVI – пачатак XVII ст.», «Скарына і Будны: Нарыс філасофскіх поглядаў», «Францыск Скарына», «Філасофская думка эпохі Адраджэння ў Беларусі: Ад Францыска Скарыны да Сімяона Полацкага», «Унія. Дзяржаўнасць. Культура: Філасофска-гістарычны аналіз», «Беларуская думка ў кантэксце гісторыі і культуры» і іншых.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.

Памёр 21 снежня 2004 года.

1941 год. Нарадзілася Жанна Дапкюнас.

Беларускі літаратуразнавец і арганізатар музейнай справы. Унучатая пляменніца Янкі Купалы.

Скончыла БДУ. Працавала намеснікам дырэктара, дырэктарам у Літаратурным музеі Янкі Купалы. Заснавальнік і нязменны намеснік старшыні Міжнароднага фонду Янкі Купалы.

Ініцыятар і арганізатар стварэння ландшафтнага заказніка «Купалаўскі», філіялаў Літаратурнага музея Янкі Купалы ў Акопах (Лагойскі раён) і Яхімоўшчыне (Маладзечанскі раён, 2001).

Кіравала творчай групай па стварэнні галоўнай экспазіцыі музея, экспазіцый у філіялах музея ў Вязынцы і Ляўках, музея-кватэры Янкі Купалы ў Пячышчах (Татарстан), гісторыка-літаратурнага музея «Над ракою Арэсай» у Любанскім раёне.

Аўтар шматлікіх артыкулаў пра жыццёвы шлях і творчасць Янкі Купалы, навукова-папулярнага кінафільма «Янка Купала», радыёперадач, складальнік зборніка Я. Купалы «Публіцыстыка», 3-га тома збору твораў Купалы ў трох тамах, укладальнік кніг, буклетаў і альбомаў, якія прысвечаны Купале.

1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Козак.

Беларускі акцёр, тэатральны дзеяч, Заслужаны дзеяч мастацтваў, дырэктар і мастацкі кіраўнік Брэсцкага акадэмічнага тэатра драмы, дырэктар Міжнароднага тэатральнага фестывалю «Белая Вежа» (Брэст).

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Усё сваё жыцце прысвяціў служэнню ў Брэсцкім  тэатры драмы імя Ленінскага камсамола Беларусі.

Найбольш значныя яго ролі ў пастаноўках «Брэсцкая крэпасць» К. Губарэвіча, «Пакажыце пропуск» Я. Шабана, «І змоўклі птушкі» І. Шамякіна, «Апраўданне крыві» паводле І. Чыгрынава і іншыя.

1954 год. Нарадзіўся Андрэй Саннікаў.

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч. Унук рэжысёра К. Саннікава. Мае ранг Надзвычайнага і Паўнамоцнага Пасла, каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», кандыдат у прэзідэнты Рэспублікі Беларусь на выбарах у 2010 годзе, палітвязень Беларусі, вязень сумлення.

Скончыў Дыпламатычную акадэмію Міністэрства замежных спраў СССР у Маскве.

Працаваў у Нью-Ёрку ў сакратарыяце ААН, саветнікам прадстаўніцтва Беларусі ў Швейцарыі, намеснікам міністра замежных спраў Беларусі.

У 1996 годзе, напярэдадні рэфэрэндуму падаў у адстаўку ў знак пратэсту. Выступіў ініцыятарам стварэння «Хартыі-97». Разам з Г.Карпенкам стварыў Каардынацыйныю Раду дэмакратычных сілаў Беларусі. Адзін з ініцыятараў грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» (2008), арганізатар шматлікіх маршаў пратэсту, акцый супраць фальсіфікацыі выбараў у 2001, 2004, 2006, 2008 гадах.

У 2010 годзе быў зарэгістраваны ў якасці кандыдата ў Прэзідэнты Беларусі. Затрыманы падчас мітынгу супраць афіцыйных вынікаў прэзідэнцкіх выбараў 19 снежня 2010 года ў Мінску, жорстка збіты і змешчаны пад варту ў СІЗА КДБ. Жонка палітыка, Ірына Халіп, таксама была арыштаваная, а трохгадовага сына Даніка ўлады спрабавалі выкрасці з дзіцячага садку і адправіць у дзіцячы дом.

11 студзеня 2011 года Amnesty International прызнала Саннікава вязнем сумлення.

14 мая 2011 года судом асуджаны  да 5 гадоў пазбаўлення волі. Пакаранне адбываў ў калоніях Наваполацка, Бабруйска, Віцебска. У 2012 годзе памілаваны А. Лукашэнкам, атрымаў палітычны прытулак у Вялікабрытаніі.

1962 год. Нарадзіўся Славамір Адамовіч.

Беларускі паэт, грамадскі дзеяч. Адзін з заснавальнікаў Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя», лідар арганізацыі «Правы рэванш», сябра «Таварыства вольных літаратараў», актывіст Руху салідарнасці «Разам».

Скончыў БДУ. Працаваў у «Настаўніцкай газеце». Атрымаў літаратурную прэмію «Гліняны вялес» за зборнік вершаў «Каханне пад акупацыяй».

За верш «Убей президента!» быў арыштаваны 6 красавіка 1996 года. У турме КДБ трымаў сухую галадоўку. Праз 10 месяцаў выпушчаны пад падпіску пра нявыезд.

У жніўні 1997 на адным з апазіцыйных мітынгаў публічна зашыў сабе рот у знак пратэсту супраць ціску ўладаў на незалежныя СМІ і незалежных журналістаў.

У 2000 годзе жыў ў Нью-Ёрку, потым у Нарвегіі, Беларусі.

2004 год. У Парыжы памёр Міхась Наўмовіч (1922–2004).

Дзеяч беларускай эміграцыі, старшыня Беларускага Згуртавання ў Францыі «Хаўрус» і член рады БНР, мастак, фізіятэрапэўт.

Скончыў Наваградскую гімназію (1944). Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР не хацеў разумець і прызнаваць савецкую ўладу, таму ў гімназіі адбываліся канфлікты на гэтай глебе.

У 1944 годзе быў мабілізаваны ў Беларускую краёвую абарону, адкуль уцёк, прабраўся ў Францыю і далучыўся да францускіх партызанаў, потым уступіў у армію Андэрса.

Пасля дэмабілізацыі ў 1947 годзе пераехаў у Парыж. Скончыў факультэт скульптуры Нацыянальнай вышэйшай школы прыгожых мастацтваў, школу фізіятэрапіі ў Парыжы. Выкладаў анатомію і марфалогію ў дзяржаўных і прыватных школах фізіятэрапіі і мастацтва.

З 1946 года ўзначальваў Аб’яднанне беларускіх работнікаў у Францыі. Сустваральнік Беларускай незалежніцкай арганізацыі моладзі, выдавец часопіса «Моладзь», кіраўнік Аб’яднання беларускіх студэнтаў, Беларускага аб’яднання камбатантаў, прадстаўнік у Францыі Беларускага камітэту дапамогі ахвярам радыяцыі, арганізаванага ў 1989 годзе пры Беларускай каталіцкай місіі ў Лондане з ініцыятывы айца Аляксандра Надсана.

Аўтар больш за 10 скульптурных твораў з каменю, у тым ліку помніка на магіле М. Равенскага, скульптур для касцёлаў, мосту Аляксандра III і Новага мосту ў Парыжы, працы «Вяселле ў Кане Галілейскай», пераможца конкурсу на стварэнне статуі Жанны д’Арк.

Аформіў выдадзеныя ў замежжы кнігі «Спадчына» Янкі Купалы, «Сымон-музыка» Якуба Коласа, «Матчын дар» Алеся Гаруна, альманах «Ля чужых берагоў». Маляваў і акварэллю.

Некаторыя мастацкія працы захоўваюцца ў Беларускай бібліятэцы і музэі імя Ф. Скарыны ў Лондане.

Беларуская бібліятэка ў Лондане.

Дзень у гісторыі. 5 сакавіка. Лівонія – васал ВКЛ. Расстрэл польскіх афіцэраў. «Жалезная заслона». Нарадзіўся Кандрат Крапіва. Памерлі І. Сталін, гісторык В. Грыцкевіч, загінуў М. Ермаловіч.

Навіна ад

Дзень нараджэння стэплера.

Стэплер – рэч універсальная, асабліва для офісных працаўнікоў.

У пачатку X стагоддзя чалавецтва навучылася звязваць разам неабходныя дакументы невялікімі тасёмкамі. У XVII стагоддзі ў кабінеце французскага караля Людовіка XV дакументы сталі змацоўвацца клямкамі ручной працы і з каралеўскай эмблемай.

5 сакавіка 1867 года амерыканец МакГіл атрымаў патэнт на прэс, які дазваляў змацоўваць аркушы паперы клямарамі. Гэты стэплер быў грувасткім, дарагім і не вельмі зручным у выкарыстанні. У яго ўстаўлялася ўсяго адна клямара. Але гэты механізм выкарыстоўваўся для змацавання кніг, папер, брашур, замацаванні дываноў і абіўкі мэблі.

У 1905 году амерыканская фірма Jahn Manufacturing Company распрацавала свой стэплер з блокам з 25 металічных клямараў.

Упершыню слова “stapler” з’явілася ў 1901 году ў амерыканскай газеце, у рэкламе навамодных сшывальнікаў. Да гэтага выкарыстоўвалі слова змацавальнік.

Бесскрэпачны стэплер быў вынайдзены Крысціянам Бергерам у 1997 годзе, а ў 1999 запатэнтаваны. З гэтага часу прыблізна стэплеры з’явіліся ў продажы і ў Беларусі.

1279 год. Перамога войска ВКЛ на чале з Трайдзенем над ордэнскім войскам у бітве пры Ашарадэне.

На пачатку 1279 года лівонскія войскі ўварваліся ў Літву, аблажылі Кернаву, але ўзяць не здолелі, разрабавалі ваколіцы і з вялікімі палонам у лютым вярнуліся ў Лівонію. Трайдзень нагнаў іх і 5 сакавіка разбіў.

Трайдзень – вялікі князь літоўскі (1270–1282). Вёў барацьбу з Тэўтонскім ордэнам і Галіцка-Валынскім княствам, не павялічыў дзяржаўнай тэрыторыі, але здолеў утрымаць ВКЛ у ранейшых межах. Вывеў дзяржаву з залежнасці ад Галіцка-Валынскага княства і ўмацаваў яе міжнароднае становішча, пакінуў яе мацнейшай, чым атрымаў.

Пры ім шмат прусаў ад нямецкага націску перасялілася ў ВКЛ, галоўным чынам, у ваколіцы Гародні і Слоніма.

У 1280 годзе Трайдзень заснаваў Коўна.

Пазнейшая «Хроніка Быхаўца» паведамляе, што ў 1782 годзе Трайдзеня забілі падасланыя забойцы. Паводле ж Галіцка-Валынскага летапісу, ён памёр сваёй смерцю.

М. Андрыёлі. Сустрэча Трайдзеня з будучай жонкай, мазавецкай князёўнай Ганнай

1562 год. Магістр Лівонскага ордэна Готхард Кетлер у Рыжскім замку прынёс ленную прысягу на вернасць каралю Жыгімонту Аўгусту, якога прадстаўляў канцлер вялікі літоўскі і ваявода віленскі Мікалай Радзівіл «Чорны». Перадаў пячатку Ордэна і ключы ад Рыгі, прызнаючы свае ўладанні часткай ВКЛ.

Каталіцкая дзяржава і ваенная арганізацыя рыцараў ва Усходняй Прыбалтыцы на латышскіх і  эстонскіх землях, якая была заснавана як Ордэн Мечаносцаў у 1202 годзе, перастала існаваць.

5 жніўня 1579 года ў лагеры польска-літоўскай арміі ў Дзісне пад Полацкам Кетлер прызнаў сваю васальную залежнасць ад новага караля польскага і вялікага князя літоўскага Стэфана Баторыя.

Разам з тэрыторыяй Лівоніі да ВКЛ перайшлі і лівонскія калоніі: востраў Джэймс у Гвінейскім заліве (сённяшняя афрыканская Гамбія) і востраў Табага ў Паўднёвай Амерыцы.

1777 год. Нарадзіўся Юзаф Маралёўскі.

Беларускі паэт і педагог.

Вучыўся ў Аршанскім і Полацкім езуіцкіх калегіумах. Выкладаў у езуіцкіх калегіумах Мсціслава, Магілёва, Оршы.

Яго творчасць выяўляла характэрныя рысы літаратуры часоў пераходу ад класіцызму да рамантызму. Адначасова з класіцыстычнымі трэнамі, элегіямі, эпіграмамі, панегірыкамі, наследаваннямі Гарацыю пісаў у перадрамантычным стылі лірычныя песні, у якіх з агульнагуманістычных і хрысціянскіх пазіцый разважаў пра выхаваўчае значэнне паэзіі. Выказваў замілаванне прыродай і родным краем.

Памёр 12 жніўня 1845 года.

Мсціслаў. Касцёл Святога Міхаіла Арханёла

1861 год. У Даравальную нядзелю 5 сакавіка зачытаны па ўсіх цэрквах маніфест Аляксандра II аб вызваленні сялян.

Маніфест  «Пра ўсяміласцівае дараванне прыгонным людзям правоў стану свабодных сельскіх абывацеляў» і «Палажэнне аб сялянах, якія выходзяць з прыгоннай залежнасці» быў падпісаны імператарам 3 сакавіка.

1896 год. Нарадзіўся Кандрат Крапіва (Атраховіч).

Беларускі пісьменнік, паэт, сатырык, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, літаратуразнавец. Народны пісьменнік. Герой Сацыялістычнай Працы. Лаўрэат дзвюх Сталінскіх, Дзяржаўнай прэмій СССР. Акадэмік, доктар філалагічных навук. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў у Цэнтральным бюро краязнаўства, ў часопісах, газетах, дырэктарам Інстытута мовазнаўства АН БССР, віцэ-прэзідэнтам АН БССР.

Неаднаразова абіраўся дэпутатам, старшынёй Вярхоўнага Савета БССР.

Аўтар вершаваных фельетонаў, сатырычных вершаў, куплетаў, баек, прозы, крытычных, лінгвістычных артыкулаў, каля 20 кніг сатыры і гумару. Майстар  камедыйнага жанру, па п’есах зняты кінафільмы.

Яго творы перакладзены на многія мовы свету. Сам шмат пераклаў твораў рускай і замежнай класікі.

Адзін з навуковых рэдактараў «Русско-белорусского словаря», рэдактар «Беларуска-рускага слоўніка», «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5 тамах. Узначальваў Тэрміналагічную камісію Беларускай Савецкай Энцыклапедыі, непасрэдна займаўся распрацоўкай тэрміналогіі ў розных галінах навукі. Навуковы рэдактар «Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы».

У яго гонар названы Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі наук, Уздзенская СШ № 2, названы вуліцы ў Мінску і Уздзе. У Мінску на доме па праспекце Незалежнасці, 76, устаноўлена мемарыяльная дошка.

Памёр 7 студзеня 1991 года.

1910 год. Нарадзіўся Аўген Калубовіч (Каханоўскі).

Беларускі гісторык, палітычны дзеяч, настаўнік, дзеяч эміграцыі ў ЗША.

Рэпрэсаваны ў 1930 годзе па справе моладзевай “Беларускай Арганізацыі Альтруістых”. Вязень ГУЛАГу.

Пасля лагераў, з 1933 года настаўнічаў, быў звольнены, адноўлены на рабоце з дапамогай А. Чарвякова. Перад вайной працаваў у наркамасветы БССР.

З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны мабілізаваны ў армію. Трапіў пад Масквой у акружэнне, вярнуўся ў Мінск. Уваходзіў у склад Беларускай рады даверу, Беларускай Цэнтральнай Рады.

З 1944 года на эміграцыі. Выкладаў у Беларускай гімназіі імя Я. Купалы ў Рэгенсбургу, быў прэм’ер-міністрам Урада БНР (1948-1953).

З 1950 года жыў у ЗША. Выдаваў «Бюлетэнь» Злучанага беларускага камітэта ў Кліўлендзе, бюлетэнь «Абежнік Цэнтральнага Камітэту Аб’яднання беларускіх нацыянал-дэмакратаў».

Аўтар успамінаў пра палітычныя рэпрэсіі 1930-х на Беларусі, прац «Мова ў гісторыі беларускага пісьменства», «Айцы БССР і іхны лёс». Укладальнік, рэдактар і адзін з аўтараў зборніка «Янка Купала і Якуб Колас. 1882-1982: Вянок успамінаў пра іх» (1982). Даследаваў гісторыю Беларусі XX стагоддзя.

Памёр 25 мая 1987 года

https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%9E%D0%B3%D0%B5%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87

1940 год. Палітбюро ЦК ВКП(б) прыняло рашэнне аб расстрэле ваеннапалонных польскіх афіцэраў, якія знаходзіліся ў савецкіх турмах.

У верасні-кастрычніку 1939 года афіцэры польскай арміі – сярод іх і беларусы – былі інтэрніраваны Чырвонай Арміяй у час паходу ў Заходнюю Беларусь і Заходнюю Украіну і зняволены ў лагерах Асташкаўскім, Казельскім, Старабельскім.

Масавае забойства адбылося ў Катыні пад Смаленскам вясной 1940 года. Паводле абнародаваных архіўных дакументаў, усяго былі расстраляныя 21 857 чалавек.

1946 год. Уінстан Чэрчыль у сваёй прамове называе мяжу з Усходнім блокам «Жалезнай заслонай».

Чэрчыль пад час выступу ў амерыканскім Фултане ужыў словазлучэнне “жалезная заслона”, якое мела хаджэнне ў Еўропе падчас абедзвюх сусветных войн. Але толькі пасля таго, як ім была вымаўлена знакамітая фраза: “Ад Шчэцына на Балтыцы да Трыеста на Адрыятыцы на кантынент апусцілася жалезная заслона…” – гэта словазлучэнне стала палітычным тэрмінам, які абазначае лінію падзелу Еўропы на зоны ўплыву і кантролю, пачатак “халоднай вайны”. 

Цікава, што абзац аб “жалезнай заслоне” Чэрчыль не ўключыў у папярэдне раздадзены прэсе тэкст. Стэнаграфісты і рэпарцёры, якія не чакалі, ад яго такой “адсябяціны”, ледзь не ўпусцілі гэты гістарычны абзац.

1953 год. Памёр Іосіф Сталін (1879-1953).

Савецкі палітычны і дзяржаўны дзеяч. Генеральны сакратар Цэнтральнага Камітэта Усесаюзнай камуністычнай партыі (бальшавікоў), кіраўнік савецкага ўрада, генералісімус Савецкага Саюза.

Сталіным была ўсталяваная асабістая дыктатура, якая абапіралася на магутныя партыйна-дзяржаўныя структуры, тэрор і гвалт, механізмы ідэалагічнай маніпуляцыі грамадствам. Ён валодаў большай палітычнай уладай, чым любая іншая фігура ў гісторыі, быў не проста сімвалам рэжыму, а лідарам, які прымаў прынцыповыя рашэнні і быў ініцыятарам усіх колькі-небудзь значных дзяржаўных мер.

Перамога ў апошняй вайне адбылася не дзякуючы, а насуперак Сталіну. У адкрытым лісце 25-ці дзеячаў савецкай навукі, літаратуры і мастацтва гаворыцца пра адказнасць Сталіна за негатоўнасць да вайны. У адкрытым лісце ад 20 красавіка 2010 года ветэраны таксама падвергнулі Сталіна крытыцы, ахарактарызаваўшы яго змову з Гітлерам як «злачынную».

1985 год. У Гданьску памёр Тодар Куніцкі (1899-1985).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч. Адзін з заснавальнікаў Беларускага студэнцкага саюза ў Віленскім універсітэце, Беларускага сялянскага саюза.

Працаваў у Беларускім інстытуце гаспадаркі і культуры, урачом на Беласточчыне.

3 чэрвеня 1937 года Галоўліт БССР Указам № 33 «Спіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі з бібліятэк грамадскага карыстання, навучальных устаноў і кнігагандлю»  «усе кнігі» Куніцкага прадугледжвалася «спальваць».

У час Другой сусветнай вайны працаваў у Вільні, пасля вайны працаваў урачом у Гданьску.

Сябры Беларускага студэнцкага саюза, 1930-я гады.

2000 год. Трагічна загінуў Мікола Ермаловіч (1921-2000).

Беларускі публіцыст, крытык, літаратуразнавец, брат магілёўскага тэатральнага рэжысёра Валянціна Ермаловіча (1925-2004).

Аўтар і выдавец непадцэнзурных тэкстаў 1960–1980-х гадоў. Заснавальнік новай беларускай рамантычнай гістарыяграфіі, якая супярэчыла афіцыйным савецкім канцэпцыям гісторыі Беларусі. У прыватнасці, ён даказваў, што Літва ніколі не заваёўвала Беларусь, а ВКЛ з’яўлялася беларускай дзяржавай.

Альтэрнатыўнае бачанне гісторыі Беларусі выклікала раздражненне ўлады, пераслед КДБ.

Выдаваў рукапісны самвыдавецкі часопіс «Падснежнік» («Гутаркі», 1963-1976, каля 50 выпускаў) пад псеўданімам Сымон Беларус.

Аўтар кніг «Па слядах аднаго міфа», «Дарагое беларусам імя» (1970), «Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды», «Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд», «Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае».

Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаванне сучаснай грамадскай думкі і гістарыяграфіі Беларусі.

У апошні дзень жыцця амаль невідушчы 78-гадовы навуковец трапіў пад колы аўтамабіля ў Мінску. Кіроўца ўцёк з месца здарэння.

2013 год. Памёр Валянцін Пятровіч Грыцкевіч (1933-2013).

Беларускі ўрач, грамадскі дзеяч. Кандыдат медыцынскіх навук, доктар культуралогіі.

Скончыў Інстытут замежных моў, медыцынскі інстытут, гістарычны факультэт БДУ.

Працаваў урачом у Мінскай вобласці, Мінску, Ленінградзе, супрацоўнікам Ваенна‑медыцынскага музея, прафесарам Ленінградскага ўніверсітэта культуры.

Даследаваў гісторыю беларускай медыцыны («З факелам Гіпакрата», «Адысея наваградскай лекаркі: Саламея Русецкая»), біяграфістыкі – «Падарожжы нашых землякоў», «Дзесяць шляхоў з Вільні», «Нашы славутыя землякі», «Ад Нёмана да берагоў Ціхага акіяна», «Эдуард Пякарскі» і іншыя, апісанні падарожжаў як гістарычнай крыніцы – «Шляхі вялі праз Беларусь».

Аўтар прац у галіне крыніцазнаўства, музеязнаўства і гісторыі турызму, «История музейного дела в мире: До конца XVIII в.», «История туризма в древности», «История музейного дела конца XVIII – начала ХХ вв.», «История и теория источниковедения».

Адзін з арганізатараў і неадменны старшыня Беларускага грамадска‑культурнага таварыства ў Пецярбургу, член Міжнароднага ПЭН‑цэнтра, ганаровы член Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, член Рускага геаграфічнага таварыства, Пецярбургскага таварыства гісторыкаў медыцыны, замежны член Беларускага таварыства гісторыкаў медыцыны, член Вялікай Рады Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына».

Дзень у гісторыі. 4 сакавіка. Вынаходніцтва мікрафона. АЭС у Антарктыдзе. Нарадзіліся атэіст К. Лышчынскі, рэпарцёр Р. Капусцінскі, атлет А. Рыбакоў. Не стала М. Гогаля, К. Шэрмана.

Навіна ад

Міжнародны дзень акулярыка (International day of bespectacled)

Першыя лінзы знайшлі яшчэ пры раскопках Троі – іх узрост каля 2500 гадоў да н.э.

Старажытным цывілізацыям былі вядомыя празрыстыя лінзы з горнага крышталя. Але няма ніводнага гістарычнага сведчання, што гэтыя лінзы выкарыстоўваліся ў якасці лупы для практычных мэт.

У І палове XI стагоддзя арабскі навуковец Ібн аль-Хайсам апісаў лінзы, якія павялічваюць. Але Усход не здолеў зрабіць з гэтага ніякіх практычных высноваў. На Захадзе першым у 1267 годзе паспрабаваў выкрыстаць лінзы для вачэй навуковец і мысляр Роджэр Бэкан.

Першыя акуляры з’явіліся ў XIII стагоддзі ў Італіі. У 1285 годзе майстар-шкловыдзімальнік Сальвіна Армаці з Фларэнцыі першым арганізаваў вытворчасць акуляраў з лінзамі, якія ўстаўляліся ў аправу і дазвалялі карэкціраваць дальназоркасць. 

У Беларусі акуляры носяць да 40% мужчын і больш за 45% жанчын. Гэта не тычыцца сонечных акуляраў.

1484 год. У  Вільні памёр Казімір Казіміравіч, Святы Казімір (1458-1484).

Намеснік вялікага князя літоўскага, кананізаваны каталіцкай царквой. Каралевіч польскі і вялікі княжыч літоўскі. Каталіцкі святы, патрон Вільні, апякун земляў Вялікага Княства Літоўскага, патрон Гродзенскага біскупства.

Сын Казіміра Ягелончыка. Кіраўнік справамі ў Польшчы (1481-1483), займаўся дабрачыннасцю.

Кананізаваны ў 1522 годзе.

Асаблівае значэнне культ Святога Казіміра атрымаў на землях ВКЛ, дзе ў яго гонар праводзіцца асобная служба 4 сакавіка. У Вільні ў гэты дзень адбываецца святочны кірмаш – “Казюкас”.

1634 год. Нарадзіўся Казімір Лышчынскі.

Вялікалітоўскі філосаф, мысліцель-атэіст, педагог і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай. Упершыню ўжыў тэрмін «атэіст». Пакараны смерцю за атэізм.

Скончыў Віленскую акадэмію. Прымаў удзел у маскоўскай, шведскай, турэцкай ваенных кампаніях. Выкладаў у Львове, Берасці. Працаваў настаўнікам, меў юрыдычную практыку.

У 1666 годзе выйшаў з ордэна езуітаў, ажаніўся, пераехаў у свой родавы маёнтак Лышчыцы на Берасцейшчыне. Карыстаўся аўтарытэтам сярод шляхты. Шмат судовых спраў правёў на карысць мяшчан і шляхты, якія судзіліся з езуітамі за захопленыя землі, даўгі. Меў сваю школу, вучыў дзяцей шляхты і сялян.

Напісаў трактат «Аб неіснаванні Бога». Рукапіс кнігі выкраў агент езуітаў Ян Бжоска.

У 1687 годзе царкоўны суд за цяжкае злачынства –  атэізм – пастанавіў спаліць яго жывога на вогнішчы. Па ўласнай просьбе асуджанага кара была заменена на адсячэнне галавы.

30 сакавіка 1689 года на плошчы Старога Мяста ў Варшаве абезгалоўлены і спалены на вогнішчы.

1782 год. Нарадзіўся Казімір Ельскі.

Беларускі скульптар, архітэктар, мастак; выхаванец Віленскага ўніверсітэта і яго прафесар. Прадстаўнік класіцызму. Сын мастака і скульптара Караля Ельскага.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт, удасканальваў сваё майстэрства ў Акадэміі мастацтваў у Пецярбургу.

Выкладаў ў Віленскім універсітэце, стварыў бюсты прафесараў для новай залы ўніверсітэцкай бібліятэкі, працаваў над рознымі элементамі дэкору для будынкаў універсітэта, заснаваў кабінет скульптуры.

Аўтар працы пра сувязь архітэктуры, скульптуры і жывапісу – першую на польскай мове. Стваральнік паркавых скульптур, надмагільных помнікаў для радавых капліц.

Рэстаўраваў ковенскую Ратушу, ляпныя ўпрыгожванні Пажайсляйскага кляштара.

Адным з яго вучняў быў віленскі мастак А. Сляндзінскі.

1812 год. Памёр Яўхім Храптовіч (1729–1812).

Грамадскі, палітычны, дзяржаўны дзеяч ВКЛ, публіцыст, паэт і перакладчык. Апошні канцлер вялікі літоўскі (1793-1795), граф.

Пасля стварэння Адукацыйнай камісіі (1773) – першага ў свеце міністэрства адукацыі – стаў камісарам дэпартаменту Віленскай акадэміі і школаў ВКЛ, значна павялічыў колькасць школ розных узроўняў.

Аўтар вершаў на польскай мове і латыні, на гутарковай беларускай мове лацініцай. Валодаў кніжнасцю на старабеларускай мове.

1852 год. Памёр Мікалай Гогаль (Янкоўскі) (1809–1852).

Рускі і ўкраінскі пісьменнік, драматург, паэт. Заснавальнік крытычнага рэалізма ў рускай літаратуры.

Падчас навучання ў Нежынскай гімназіі выступаў на сцэне тэатра як акцёр і рэжысёр-пастаноўшчык спектакляў, заснаваных на сюжэтах антычнасці або побыту, спазнаў сусвет старажытнай украінскай гісторыі, народных звычаяў і народнай творчасці.

Пасля пераезду ў 1828 годзе ў Пецярбург, займаўся напісаннем паэм, аповесцей, апавяданняў, драматычных твораў, камедый.

Этапнай у гісторыі тэатра стала яго сацыяльная камедыя «Рэвізор» (1836). Пасля  яе прэм’еры, вандраваў па Германіі, Швейцарыі, Францыі, Італіі, пісаў паэму-раман «Мёртвыя душы» (1842). У 1848 годзе вярнуўся ў Маскву і працаваў над другім томам «Мёртвых душ», але незадоўга перад смерцю рукапіс спаліў.

У 1828 годзе наведваў Магілёў.

Раздзелы другога тома «Мёртвых душ» занава перапрацаваў нібыта на падставе накідак, якія былі атрыманы ад сябра Гогаля М. Пракаповіча, магілёўскі інжынер М. Ястржэмбскі. У студзені 1872 года чытачы гістарычнага часопіса “Руская даўніна”, да свайго невымоўнага здзіўлення, выявілі “Прыгоды Чычыкава, або Мёртвыя душы. Паэма Н. У. Гогаля. Новыя ўрыўкі і варыянты” – містыфікацыю ад Ястржэмбскага па матывах Гогаля.

У гонар М. Гогаля названы вуліца і 3 завулкі ў Магілёве, вуліцы ў большасці буйных гарадоў Беларусі.

1877 год. Амерыканскі вынаходнік Эміль Берлінер стварыў мікрафон.

За год да гэтага А. Бэл таксама стварыў мікрафон, які зваўся вадкасным перадатчыкам. Гэты перадатчык быў прадстаўлены на Філадэльфійскай выставе. Там яго і ўбачыў Берлінер і вырашыў, што зможа зрабіць прыбор не горшым.

Берлінер здолеў ачысціць і ўзмацніць гукі і вынайшаў своеасаблівы тэлефонны перадатчык з няшчыльным кантактам, які назваў мікрафонам. Дзякуючы ўдасканаленням Берлінера тэлефон перастаў быць проста тэхнічнай навінкай і стаў эфектыўным сродкам сувязі, здольным перадаваць гукі на вялікія адлегласці.

А. Бэл спрабаваў судзіцца з Берлінэрам, але суд стаў на бок Берлінера. Тады Бэл вырашыў пайсці іншым шляхам – ён выкупіў патэнт у Берлінера за 50 000 даляраў, а сам вынаходнік быў прыняты ў Bell Telephone Company ў якасці галоўнага спецыяліста па тэлефоннай тэхніцы.

1890 год. Нарадзіўся Вінцук Адважны (Язэп Германовіч).

Беларускі пісьменнік, каталіцкі святар усходняга абраду, паэт, публіцыст.

Скончыў Віленскую духоўную каталіцкую семінарыю. Працаваў у касцёлах Беласточчыны, Слонімскага, Дзісненскага павету, Друйскім кляштары марыянаў, у Друйскай гімназіі, у Харбіне (Маньчжурыя), Вільне. Член Таварыства беларускай школы, арганізаваў беларускую школу, у касцёле гаварыў казанні на беларускай мове.

Яго празаічныя і паэтычныя творы рэгулярна з’яўляліся на старонках перыядычнага друку. Пераследаваўся польскімі свецкімі і духоўнымі ўладамі.

У 1948 годзе арыштаваны кітайскай паліцыяй і перададзены КДБ. Асуджаны да 25 гадоў прымусовых работ у сібірскіх лагерах.

Па вызваленні ў 1955 годзе выехаў у Польшчу, у 1959 – у Рым, потым ў Лондан. Быў дырэктарам школы-інтэрнату Св. Кірылы Тураўскага, выдаваў рэлігійна-грамадскі часопіс «Божым шляхам», прымаў удзел у рэлігійным і культурным жыцці беларускага замежжа. Пра сваё знаходжанне ў лагерах напісаў успаміны «Кітай – Сібір – Масква», якія былі апублікаваныя на беларускай, італьянскай, польскай, літоўскай мовах.

Памёр 26 снежня 1978 года ў Лондане. Пахаваны на Могілках Святога Панкрата ў Лондане у адной магіле з айцом Львом Гарошкам, з якім меў пры жыцці не найлепшыя адносіны.

1911 год. Нарадзіўся Васіль Стома.

Беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч эміграцыі.

З 1949 года жыў у ЗША. Адзін з дзеячаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня ў Беларускім культурна-асветным камітэце, сябра рэдкалегіі газеты «Беларус», сябра Рады БНР, выкладчык беларускай суботняй школы, ініцыятар школьных тэатральных пастановак.

Памёр 31 мая 1992 года ў Нью-Брансуіку. Пахаваны на могілкай царквы Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансуіку.

1932 год. У Пінску нарадзіўся Рышард Капусцінскі.

Польскі сусветна вядомы рэпарцёр, журналіст, пісьменнік, паэт, фатограф, «імператар рэпартажу».

Дэбютаваў як паэт у 17 гадоў. У 24 гады атрымаў першую ўзнагароду – Залаты Крыж Заслугі – за газетны рэпартаж. Працаваў у выданнях “Polityka”, “Kultura”, Польскім прэс-агенцтве (PAP) як замежны карэспандэнт у Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.

Удзельнік руху «Салідарнасць».

Па яго кнізе «Імператар» пра ўпадак рэжыму ў Эфіопіі, у 1987 годзе лонданскі Royal Court Theatre паставіў сцэнічную адаптацыю.

Ганаровы доктар Слянскага, Уроцлаўскага, Ягелонскага, Гданьскага ўніверсітэтаў. Лаўрэат каля 40 прэмій і ўзнагарод.

Двойчы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

Памёр 23 студзеня 2007 года.

У Пінску на доме, дзе жыў Капусцінскі, ўсталявана мемарыяльная дошка.

1938 год. У Оршы нарадзіўся Леанід Трушко.

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст БССР.

Працаваў у  Аршанскім народным,  Беларускім тэатры імя Якуба Коласа (1967-1999).

Выканавец шматлікіх ролей у пастаноўках «Радавыя», «Парог» А. Дударава, «Трыбунал» А. Макаёнка, «Амністыя» М. Матукоўскага, «Матухна Кураж і яе дзеці» Б. Брэхта, «Званы Віцебска» У. Караткевіча і іншых, ролей у кіно.

Мастацкі фільм “Вясна на Одары”, 1967.

1962 год. Запрацаваў ядзерны рэактар АЭС на амерыканскай антарктычнай станцыі Мак-Мерда. Адзінкавы выпадак у гісторыі Антарктыды.

Лічылі, што электрастанцыя дазволіць зэканоміць вялізныя сродкі, якія выдаткоўваюцца на падвоз дызпаліва і яго бесперапынны падагрэў – каб пазбегнуць замярзання. 

Аднак у 1972 годзе ў корпусе рэактара выявіліся расколіны. Было прынята рашэнне ўстаноўку дэмантаваць, а з прычыны тэхналагічных складанасцей і экалагічных рызык ад далейшых праектаў развіцця атамнай энергетыкі ў Антарктыдзе – адмовіцца.

1982 год. У Магілёве нарадзіўся Андрэй Рыбакоў.

Беларускі цяжкаатлет.

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2004, 2008 гадоў у Афінах, Пекіне атрымаў срэбныя медалі ў мужчынскай вагавай катэгорыі да 85 кг. Але ў 2016 годзе Міжнародны алімпійскі камітэт пазбавіў яго пекінскага срэбра за ўжыванне допінгу.

Чэмпіён Беларусі 2012 года ў катэгорыі да 94 кг.

Яму належаць сусветныя рэкорды ў катэгорыі да 85 кг у рыўку – 187 кг (чэмпіянат свету, 2007) і па суме рыўка і штуршка – 394 кг (пекінская алімпіяда, 2008). Рэкорд па суме перасягнуты іранцам Кіянушам Растамі ў 2016 годзе.

2005 год. Памёр Карлас Шэрман (1934-2005).

Беларуска-уругвайска-іспанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца.

Нарадзіўся ва Уругваі ў сям’і выхадца з Заходняй Беларусі. Працаваў у аргенцінскіх газетах. У 1956 годзе прыехаў на Беларусь.

Дэбютаваў у аргенцінскім перыядычным друку ў 1952, у рускай перыёдыцы Беларусі – з 1964, на беларускай мове – з 1975 года.

Загадчык рэдакцыйна-выдавецкага сектара Фундаментальнай бібліятэкі імя Якуба Коласа АН БССР,  віцэ-прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра.

Перакладчык іспанамоўных аўтараў: Г. Гарсія Маркеса, Н. Гільена, Ф. Піта Радрыгеса і іншых.

З беларускай на іспанскую пераклаў асобныя творы А. Куляшова, М. Танка, І. Шамякіна, В. Быкава, Я. Купалы,  Я. Коласа, Р. Барадуліна і іншых.

Аўтар кніг, зборнікаў паэзіі.

Дзень у гісторыі. 3 сакавіка. Дзень пісьменніка. Бітва на Нямізе. Брэсцкі мір. Нарадзіўся касманаўт У. Кавалёнак. Забіты Ф. Аляхновіч.

Навіна ад

Сусветны дзень пісьменніка (World Writer’s Day, з 1986 года).

Адзначаецца па рашэнні 48-га кангрэса Міжнароднага ПЭН-клуба 1986 года.

ПЭН-клуб – міжнароднае аб’яднанне пісьменнікаў. Ён узнік у 1921 годзе ў Лондане па  ініцыятыве Дж. Голсуорсі і Кэтрын Эмі Доўсан-Скот. 

Назва клуба ўтварылася ад першых літар англійскіх слоў Poets – паэты, Essayists – эсэісты і Novelists – раманісты. Абрэвіятура супадае са словам Pen – асадка.

Мэта свята – супрацьстаяць ціску на прэсу, падтасоўцы і скажэнням інфармацыі, парушэнням свабоды слова.

У 1923 годзе цэнтры ПЭН-клуба былі створаны ў 11 краінах, сёння такія цэнтры дзейнічаюць у 130 краінах.

Беларускі ПЭН-цэнтр узнік у 1989 годзе. Яго прэзідэнтамі былі Р. Барадулін (1990–1999), В. Быкаў (1999–2003), Л. Баршчэўскі (2003–2005), У. Някляеў (2005–2008), А.  Хадановіч (2008–2017), Т. Нядбай (2017–2019), зараз яго ўзначальвае С. Алексіевіч.

Першым лаўрэатам Нобелеўскай прэміі па літаратуры стаў у 1901 годзе французскі паэт і эсэіст Сюлі-Прудам, шостым у свеце (1905 год) і першым з беларускіх зямель і з літоўска-беларускімі і літоўска-татарскімі каранямі – Генрых Сянкевіч (1846–1916). Нобелеўскім Лаўрэатам (1980) быў „ліцвін польскай культуры“ Чэслаў Мілаш – пляменік французскага паэта, ураджэнца Беларусі Оскара Мілаша. 

У 2015 годзе яе лаўрэатам стала беларуская пісьменніца, журналістка Святлана Алексіевіч (адна з 17 жанчын – лаўрэатаў).

1067 год. Адбылася бітва на Нямізе паміж злучанымі дружынамі кіеўскіх Яраславічаў і войскам полацкага князя  Усяслава Брачыславіча Чарадзея. 

Першая летапісная згадка пра Менеск (Мінск).

Дата разрабавання і зруйнавання горада ўзята за адлік яго гісторыі.

У сакавіку 1499 года каралём Аляксандрам Ягелончыкам даравана гораду Магдэбургскае права. Мінск багацеў і павольна пераўтвараўся ў буйны гандлёвы, эканамічны, транспартны цэнтр. 

З 1919 года – сталіца Беларусі. 

29 ліпеня 1939 года Вярхоўны Савет БССР сваёй пастановай змяніў беларускую назву горада Менск на прынятую ў Расійскай імперыі паланізаваную форму Мінск. 

Зараз Мінск – двухмільённы горад, буйны эканамічны, культурны і палітычны цэнтр краіны.

1718 год. Нарадзіўся Казімір Галоўка (1718–1787).

Вялікалітоўскі географ, аўтар падручнікаў па геаграфіі, педагог, езуіт.

Выкладаў граматыку, паэзію, рыторыку, філасофію, тэалогію маральную, геаграфію, гісторыю, матэматыку ў езуіцкіх навучальных установах у Вільні, Варшаве, Любчы, Пінску. 

Выдаў падручнікі па геаграфіі, нарысы па геаграфіі Рэчы Паспалітай (на лацінскай і польскай мовах), «Геаграфічныя карты Галіі, Нямеччыны, Польшчы і ВКЛ», «Гістарычныя календары».

Фота. Віленскі ўніверсітэт 

1850 год. Нарадзіўся Вайніслаў Савіч-Заблоцкі, Лада-Заблоцкі.

Беларускі і польскі пісьменнік, паэт, публіцыст. Адзін з пачынальнікаў рэвалюцыйнага дэмакратызму на Беларусі.

Вучыўся ва ўніверсітэтах Прагі, Лейпцыга і Страсбурга.

Далучыўся да руху беларускага нацыянальнага адраджэння, у 1868–1870 гадах кіраваў «Крывіцкім вязком» у Санкт-Пецярбургу.

Жыў і падарожнічаў у Аўстра-Венгрыі, Германіі, Егіпце, Францыі, Бельгіі.

Перапісваўся па-беларуску з украінскім вучоным М. Драгманавым, ліставаўся з Я. Карловічам, М. Канапніцкай, А. Ельскім і іншымі.

Аўтар сатырычнай паэмы, аповесцей, драм, беларускіх вершаў, нарысаў, беларускамоўных і этнаграфічна-фальклорных матэрыялаў.

Рукапісная спадчына захоўваецца ў бібліятэках Польшчы, Літвы, Расіі.

Памёр 3 лютага 1893 года.

1890 год. Нарадзіўся Лявон (Леанард) Заяц.

Беларускі палітык, дзеяч БНР, дыпламат, публіцыст, мемуарыст.

Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта. За часамі вучобы ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім руху, сябра Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Санкт-Пецярбурга, удзельнічаў у тэатральных пастаноўках.

З 1916 года ў Мінску, удзельнік беларускага руху, сябруе з М. Багдановічам. Удзельнік З’ездза беларускіх нацыянальных арганізацый, Усебеларускага з’езда 1917 года, член прэзідыума Беларускага нацыянальнага камітэта, кіраўнік спраў у Народным Сакратарыяце Беларусі, народны сакратар юстыцыі БНР, дзяржаўны кантралёр Рады Народных Міністраў.

У 1926 годзе вярнуўся з Прагі ў Менск. Працаваў у Наркамаце фінансаў БССР.

18 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ, асуджаны і сасланы ва Уфу. 25 ліпеня 1935 года паўторна арыштаваны. Памёр у турме ў час следства 23 верасня 1935 года.

Кіраўнікі беларускіх прадстаўніцтваў і місій у еўрапейскіх краінах. Сядзяць (злева направа): Яўген Ладноў, Васіль Захарка, Пётра Крачэўскі, Леанард Заяц; стаяць: Лявон Вітан-Дубейкаўскі, Янка Чарапук, Яўхім Бялевіч. Берлін, кастрычнік 1919 г.

1900 год. У в. Паддуб’е Магілёўскага раёна нарадзіўся Герасім Якушка (1900-1942).

Беларускі архітэктар. Дзядзька вядомага географа, доктара геаграфічных навук Вольгі Якушкі.

Скончыў Магілёўскае рэальнае вучылішча, Петраградскі інстытут грамадзянскіх інжынераў.

У 1936-1941 гадах працаваў галоўным архітэктарам Мінска.

Па яго пректах у Мінску, Магілёве, Барысаве і іншых гарадах БССР было пабудавана каля двух дзясяткаў арыгінальных жылых дамоў і грамадскіх будынкаў.

У Магілёве па яго праекту пабудаваны  5-павярховы 96-кватэрны жылы дом (Дом МУСаўцаў, Дом ля фантана, 1940 год) па вуліцы Ленінская, 68.

Пабудаваў будынкі, якія паўплывалі на фарміраванне аблічча сучаснага Мінска, у тым ліку па праекту забудовы праспекта Незалежнасці паміж плошчамі Перамогі і Якуба Коласа.

1918 год. Паміж Германіяй і Савецкай Расіяй заключаны Брэсцкі мір.

Падпісаны ў Брэст-Літоўску ў Белым палацы Брэсцкай крэпасці, ратыфікаваны 4-м Надзвычайным Усерасійскім з’ездам Саветаў 15 сакавіка і германскім імператарам Вільгельмам II 26 сакавіка 1918 года. 

Ад Расіі аддзяліліся Прыбалтыка, частка Беларусі, Каўказа. 

Украінская Народная Рэспубліка і Каралеўства Фінляндыя прызнаваліся самастойнымі дзяржавамі. 

Усяго Расія страчвала тэрыторыі каля 1 000 000 км² з насельніцтвам больш за 50 000 000 чалавек.  

Брэсцкі мір фармальна завяршыў перыяд удзелу Расіі ў Першай сусветнай вайне, з’явіўся вынікам няздольнасці Расіі працягваць вайну, краіна знаходзілася ў стане эканамічнага крызісу. Старая армія распалася, новая не была створана. 

Мірная дамова прывяла да пачатку Грамадзянскай вайны, у тым ліку і на тэрыторыі Беларусі.

Белы палац, месца падпісання Брэсцкага міру (фота 1930-х гг.)

1941 год. Памёр ураджэнец в. Шасцёраўка (зараз – Клімавіцкі раён) Клім Грыневіч (1912–1941).

Беларускі паэт.

Працаваў на будаўніцтве чыгункі Асіповічы–Магілёў–Рослаў (1929–1930).

Скончыў Рагачоўскі педтэхнікум, вучыўся ў Мінскім, Ленінградскім педінстытутах. Працаваў у друкарні, у газетах «Рабочий» і «Сельгасрабочы», у ЦК прафсаюза работнікаў сельскай гаспадаркі.

Аўтар вершаў у газетах «Піянер Беларусі», «Чырвоная змена», зборніка паэзіі «На бераг», які прыхільна сустрэты крытыкай.

Арыштаваны НКУС у 1933 годзе, сасланы ў Казахстан. Пасля ссылкі служыў у арміі, настаўнічаў у школах г. Балагое.

Клімавічы, пачатак ХХ стагоддзя.

1942 год. Нарадзіўся Уладзімір Кавалёнак.

Беларускі, савецкі касманаўт. Двойчы Герой Савецкага Саюза, Герой ГДР, Герой Манголіі, уладальнік польскага Крыжа Грунвальда. Генерал-палкоўнік авіацыі. Кандыдат ваенных навук, прафесар.

Двойчы быў у космасе ў якасці камандзіра карабля: у 1977 і 1978 (устанавіў рэкорд знаходжання чалавека ў космасе — 139 сутак 14 гадзін і 47 хвілін) гадах.

Служыў намеснікам начальніка ўпраўлення падрыхтоўкі касманаўтаў Цэнтра падрыхтоўкі касманаўтаў імя Ю.  Гагарына, намеснікам камандуючага 37-й паветранай арміяй стратэгічнага прызначэння, намеснікам начальніка кафедры Ваеннай акадэміі Генеральнага штаба, начальнікам Ваенна-паветранай інжынернай акадэміі імя М. Жукоўскага.

У 1989–1992 год з’яўляўся народным дэпутатам Рэспублікі Беларусь. Прэзідэнт Беларускай рэспубліканскай федэрацыі касманаўтыкі.

1944 год. Забіты Францішак Аляхновіч (1883-1944).

Беларускі драматург, празаік, паэт, публіцыст.

Яго аповесць «У капцюрох ГПУ» ёсць адным з ранніх твораў сусветнай літаратуры, які апісвае жыццё ў сталінскім канцлагеры непасрэдна з погляду арыштанта.

Яго п’есы (17) актыўна ставіліся калектывамі Беларусі, Латвіі, Чэхіі і найбольш трупай У. Галубка. За плённую працу Францішка Аляхновіча на ніве тэатра яшчэ пры жыцці яму прысвоілі званне «бацькі найноўшай беларускай драматургіі».

Супрацоўнічаў з «Нашай Нівай», удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху, у тэатральных пастаноўках, арганізаваў віленскі тэатральны гурток Беларуская драматычная дружына, стварыў і паставіў дзіцячыя п’есы, ставіў пастаноўкі ў Менску, Вільні, меў сваю мінскую ўласную трупу, працаваў дырэктарам Беларускага савецкага тэатра, у Другім дзяржаўным тэатры ў Віцебску.

1 студзеня 1927 года арыштаваны,  атрымаў 10 гадоў катаргі на Салавецкіх астравах.

У пачатку восені 1933 года быў абмяняны на арыштаванага ў Польшчы беларускага палітыка і філолага Б. Тарашкевіча.

Падчас вайны быў рэдактарам віленскай газеты «Беларускі голас», уваходзіў у Цэнтральны Камітэт Беларускай незалежніцкай партыі, ставіў у Мінску п’есы.

Увечары 3 сакавіка 1944 года быў застрэлены на сваёй кватэры. Яго забойства ўскалыхнула беларусаў Вільні. Яго застрэліць маглі і байцы Арміі Краёвай, і савецкія партызаны, і немцы.

З вялікаю ўрачыстасцю пахаваны на Кальвінскіх могілках у цэнтры Вільні, у 1989 годзе перапахаваны на могілкі Росы, дзе пастаўлены помнік.

Творы Ф. Аляхновіча зноў пачалі ставіць на беларускай сцэне ў 1990-х гадах.

2018 год. Памерла Валянціна Лемцюгова (1935-2018).

Беларуская мовазнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар. Выхоўвалася на Чавушчыне.

Працавала ў Інстытуце мовазнаўства АН БССР, старшынёй Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры НАН Беларусі, членам Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Беларусі,  анамастычнай камісіі пры Міжнародным камітэце славістаў. Узначальвала анамастычную школу ў Беларусі.

Абаронца беларускай тапанімікі, адстойвала артыкул у Законе аб геаграфічных назвах, згодна з якім спачатку назва даецца на беларускай мове, а таксама традыцыйную беларускую лацінку, супраць якой (транслітэрацыя) сталі выступаць некаторыя чыноўнікі са снежня 2022 года.

Аўтар манаграфіі «Беларуская айканімія», у якой даследавала працэс узнікнення і эвалюцыйнага развіцця беларускіх назваў населеных пунктаў (4 000 айконімаў), «Усходнеславянская айканімія апелятыўнага паходжання». 

Пад яе кіраўніцтвам створаны «Спіс населеных месцаў Расійскай імперыі» (44 тамы), «Беларуская граматыка», «Лексікалогія сучаснай беларускай мовы», «Агульнаславянскі лінгвістычны атлас», «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак», нарматыўны даведнік «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» у 6 кнігах па абласцях і іншыя.

Дзень у гісторыі. 27 лютага. Стварэнне друкарні ў Любчы, Літбел. Нарадзіліся магнаты Людвіка і Караль Радзівіл, сувязіст Д. Сарноў.

Навіна ад

Міжнародны дзень палярнага мядзведзя (International polar bear day, з 2008 года).

Міжнародны дзень палярнага мядзведзя праводзіцца з ініцыятывы амерыканскай некамерцыйнай арганізацыі Polar Bears International, якая змагаецца за захаванне папуляцыі белых мядзведзяў.

Белы мядзведзь – самы буйны прадстаўнік атрада драпежных сысуноў, якія насяляюць сушу.

Па дадзеных Сусветнага Фонду Дзікай Прыроды, у свеце налічваецца менш за 25 000 асобін белага мядзведзя (каля 60% папуляцыі – у Канадзе).

Белы мядзведзь занесены ў Чырвоную кнігу Міжнароднага саюза аховы прыроды.

1612 год. Пачалася дзейнасць друкарні ў Любчы.

Заснавана выдаўцом і друкаром Пятром Бластусам Кмітам. 

Выдала больш за 80 кніг лацінай і польскай па гісторыі, медыцыне, філасофіі, некалькі паэтычных твораў. Сярод выданняў: «Эпітоме» С. Рысінскага, «Апафеграмы» С. Буднага, «Навагрудскі дыспут» Я. Зыгроўскага, «Гісторыя іудзейскай вайны» І. Флавія, «Генеалогія, альбо Кароткае апісанне вялікіх князёў літоўскіх»  М. Стрыйкоўскага, «Статут Слуцкай школы». 

Абслугоўвала патрэбы пратэстантаў, але зрэдку прымала заказы і католікаў. 

З Любчанскай друкарняй супрацоўнічаў вядомы гравёр К. Гётке.

Ю. Пешка. Любча, пачатак XIX стагоддзя

1667 год. Нарадзілася Людвіка Караліна Радзівіл.

Рэлігійная дзеячка, мецэнатка.

Дачка Багуслава Радзівіла. Рана асірацела. У спадчыну атрымала вялікія маёнткі.

Падтрымлівала грашыма і будавала кальвінісцкія зборы ў Літве і Беларусі, плаціла стыпендыі студэнтам, якія вучыліся ў пратэстанцкіх універсітэтах. Паводле яе загаду ў 1684 у Караляўцы быў надрукаваны малітоўнік на літоўскай мове для сялян-кальвіністаў.

Утрымлівала Слуцкую друкарню. У 1690 годзе выдала прывілей, у якім абвяшчала на будучыню ў сваіх гарадах і маёнтках свабоду веравызнання пратэстантам і праваслаўным і гарантавала, што царкоўная унія ў яе ўладаннях не будзе ўведзена.

Пасля смерці Людвікі Караліны 25 сакавіка 1695 года, яе латыфундыі сталі аб’ектам спрэчак паміж магнатамі ВКЛ і нямецкімі князямі.

1734 год. Нарадзіўся  Караль Станіслаў Радзівіл “Пане Каханку”.

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай і ВКЛ. Патрыёт.

Ваявода віленскі, староста львоўскі, вялікі мечнік літоўскі. “Пане Каханку” яго называлі паводле любімага выслоўя, з якім ён звяртаўся да ўсіх, не выключаючы і караля.

Генеральны маршалак Радамскай і Барскай канфедэрацый. Праціўнік гарантыйнага трактату (1768), паводле якога Рэч Паспалітая станавілася расійскім пратэктаратам.

Калі расійскія войскі з баямі ўзялі Нясвіж і Слуцк, быў вымушаны з’ехаць у Прусію. Да 1777 года знаходзіўся на эміграцыі ў Венгрыі, Турцыі, Чэхіі, Францыі, Венецыі.

Найзаможны магнат Рэчы Паспалітай і Еўропы ІІ паловы XVIII стагоддзя. Яму належала 16 гарадоў і 683 вёскі. Здабыў сабе сярод шляхты агромністую папулярнасць дзякуючы шчодрасці, сармацкім звычаям, схільнасці да бясед і жартаў. З іншага боку, вядомы дзікімі выбрыкамі і раздражняльнасцю.

Доўгі час па смерці хадзілі анекдоты аб дзіўных выпадках з ягонага жыцця. Караль Радзівіл – герой паэмы А. Міцкевіча «Пан Тадэвуш», твораў Г. Жэвускага, В. Поля, І. Ходзькі, Ю. Крашэўскага.

Памёр 21 лістапада 1790 года.

1919 год. Стварэнне Літоўска-Беларускай ССР (Літбел) на І З’ездзе Саветаў Літвы ў Вільні.

Літбел была створана на занятых Чырвоным войскам тэрыторыях сучасных Беларусі і Літвы. Утварэнне праіснавала да 19 ліпеня 1919 года, калі СНК Літбела прыняў пастанову аб перадачы ўсіх спраў Мінскаму губернскаму камітэту. Неўзабаве пасля прыняцця згаданай пастановы, пасля 40 дзён абароны, польскімі войскамі быў заняты і Мінск (8 жніўня). 

Літбел уключала 5 губерняў: Віленскую, Гродзенскую, Ковенскую, Мінскую, Сувалкскую. У красавіку 1919 года Рэчыцкі павет Мінскай губерні быў перададзены Гомельскай губерні РСФСР.

1888 год. Нарадзіўся Яфім Бялевіч.

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху

Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, удзельнік Першай сусветнай вайны, штабс-капітан.

Член прэзідыума І Усебеларускага з’езда ад вайскоўцаў-беларусаў, міністр юстыцыі і фінансаў у Народным сакратарыяце – першым урадзе БНР, дыпламатычны прадстаўнік урада БНР у Кіеве, Адэсе, Берліне.

У 1920–1930-я гады служыў у Гомелі ў чыгуначных войсках, быў упаўнаважаным Наркамфіна БССР, працаваў у Белшвейаддзяленні Вышэйшага савета народнай гаспадаркі.

Арыштаваны ў 1932 годзе, асуджаны да 5 гадоў і этапаваны ў Свірскі канцлагер. Зноў арыштаваны ў 1936, асуджаны да 5 гадоў зняволення. Памёр 13 снежня 1942 года ў Магаданскім канцлагеры.

1891 год. Ва Узлянах (цяпер – Пухавіцкі раён) нарадзіўся Давід Сарноў.

Амерыканскі сувязіст і бізнесмен беларускага яўрэйскага паходжання, адзін з заснавальнікаў радыё і тэлевяшчання ў ЗША. Ганаровы доктар Калумбійскага, Нью-Ёркскага і іншых універсітэтаў, брыгадны генерал.

Працаваў у «Кампаніі бесправаднога тэлеграфа Марконі», прэзідэнтам Радыёвяшчальнай карпарацыі Амерыкі (RCA). 14 красавіка 1912 года прыняў радыётэлеграму аб крушэнні лайнера «Тытанік» і трое сутак падтрымліваў сувязь з выратавальнікамі.

У 1926 годзе заснаваў Нацыянальную радыёвяшчальную кампанію (NBC). 3 пачатку 1920-х гадоў з’яўляўся саветнікам 10-і прэзідэнтаў ЗША.

Арганізаваў рэгулярнае тэлевяшчанне ў ЗША (з 1939). Пад яго кіраўніцтвам створана сістэма каляровага тэлебачання, сумяшчальная з чорна-белай, зроблены запіс тэлеперадачы на магнітную відэастужку (1956), зняты першы тэлевізійны мастацкі фільм (1964).

Удзельнічаў у стварэнні сістэм касмічнай сувязі, камп’ютарызацыі ЗША. Міжнародны інстытут інжынераў-электрыкаў заснаваў прэмію яго імя за дасягненні ў галіне электронікі (1959).

Памёр 12 снежня 1971 года. Пахаваны ў маўзалеі на могілках Кенсіка ў Вальхале, штат Нью-Ёрк.

1906 год. Нарадзілася Рыта (Рэбека) Млодак.

Беларуская оперная спявачка (лірыка-драматычнае сапрана), народная артыстка Беларусі.

Скончыла Віцебскі музычны тэхнікум, Беларускую студыю оперы і балета. Працавала салісткай Беларускага тэатра оперы і балета. Пад час вайны працавала ў оперных тэатрах Свярдлоўска, Пярмі, удзельнічала ў канцэртах франтавых брыгад.

Сярод галоўных партый: Таццяна, Ліза, Тамара, Маргарыта, Мікаэла, Аксана ў пастаноўцы «Чаравічкі», Марыся – у «Міхась Падгорны» і іншыя. Выступала і як канцэртная спявачка.

Памерла 3 снежня 1969 года.

1935 год. Нарадзіўся  Фёдар Клімчук.

Беларускі мовазнавец, дыялектолаг, гісторык. Кандыдат філалагічных навук. Лаурэат Дзяржаўнай прэміі ў складзе аўтарскага калектыву за цыкл прац «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак» у 5-ці тамах.

Скончыў гістарычныя факультэты Пінскага настаўніцкага і Мінскага педінстытутаў.

Асноўныя кірункі навуковай дзейнасці: дыялекталогія, лінгвагеаграфія, лексікаграфія, тапаніміка, міжмоўныя і міжэтнічныя кантакты, сацыялінгвістыка, фальклор, этнаграфія, этналінгвістыка.

Старшыня «Заходнепалескага навукова-краязнаўчага таварыства „Загароддзе“.

Выдаў пераклад «Новага Запавету» на заходнепалескім дыялекце.

Памёр 22 кастрычніка 2018 года.

2005 год. У Францыі памёр Віктар Жаўняровіч (1913-2005).

Беларускі мастак і спявак.

Нарадзіўся ў Чыце ў сям’і чыгуначнага служачага, выхадца з Друі.

Скончыў гімназію імя Л. Сапегі ў Друі, вучыўся ў віленскай Кансерваторыі, адначасова займаўся маляваннем, удзельнічаў у выставах Таварыства незалежных мастакоў. Быў знаёмы з Ф. Рушчыцам, Я. Драздовічам, П. Сергіевічам.

Другая сусветная вайна перапыніла навучанне. 

У 1945 годзе апынуўся ў Францыі. Вучыўся ў Парыжскай кансерваторыі. Спяваў і маляваў прыватна. З часам стаў удзельнікам найважнейшых мастацкіх выставаў, што ладзіліся ў Парыжы, атрымоўваў узнагароды. Меў пэрсанальную выставу, ладжаную БІНіМам у Нью-Ёрку. Тэмы твораў у яго былі ў асноўным беларускія.

 

Дзень у гісторыі. 22 лютага. «Марш пустых каструляў». Нарадзіліся палітычныя дзеячы С.Булак-Балаховіч, В. Цапкала, скульптар І. Міско

Навіна ад

Міжнародны дзень падтрымкі ахвяр злачынстваў (International Day of Support for Victims of Crime).

Закліканы звярнуць увагу на праблемы пацярпелых ад крымінальных дзеянняў людзей.

29 лістапада 1985 года Генеральная Асамблея ААН зацвердзіла Дэкларацыю асноўных прынцыпаў правасуддзя для ахвяраў злачынства і злоўжывання ўладай.

У свеце дзейнічае да 200 праграм дапамогі пацярпелым ад злачынстваў.

У гэты дзень у розных краінах праводзяцца адукацыйныя мерапрыемствы, грамадскія акцыі, «гарачыя лініі», канферэнцыі, збор сродкаў у падтрымку ахвяраў злачынстваў

Сімвалічна, што гэты дзень праводзіцца на наступны дзень пасля Міжнароднага дня роднай мовы, бо ў выпадку з беларускай мовай гэта выглядае цалкам лагічна.

1862 год. Памёр Вікенцій Дмахоўскі. 

Класік беларускага жывапісу.

Вучыўся ў Віленскім універсітэце, браў урокі малявання ў Яна Рустэма. Прымаў удзел у паўстанні (1830–1831), пасля паражэння якога быў пэўны час на эміграцыі.

У Вільні адкрыў сваю мастацкую майстэрню-школу.

Аўтар шматлікіх і разнастайных твораў, замалёвак краявідаў, больш за 100 пейзажаў і жанравых карцін. Яго называлі «Клод Ларэн віленскіх ваколіц».

Творчая спадчына мастака захоўваецца ў музеях Літвы і Польшы.

Вядомы і як скульптар і сцэнограф. Афармляў многія спектаклі ў Віленскім гарадскім тэатры, у тым ліку, «Галька» С. Манюшкі.

Яго сын Уладзіслаў Дмахоўскі, таксама жывапісец.

В. Дмахоўскі. Лясны пажар

1883 год. Нарадзіўся Станіслаў Булак-Балаховіч.

Беларускі, польскі і расійскі вайсковы дзеяч. Афіцэр кавалерыі рускай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал БНР, камандзір добраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка.

У 1921 годзе быў прызнаны Дзяржаўным камітэтам БНР «вярхоўным камандуючым над усімі ўзброенымі сіламі Беларусі». У паваенны час займаўся сельскай і лясной гаспадаркай у Белавежскай пушчы. Агенты АДПУ арганізавалі на яго некалькі замахаў.

Пасля акупацыі Польшчы Трэцім Рэйхам спрабаваў арганізаваць партызанскі атрад для барацьбы з нацысцкімі акупантамі, удзельнічаў у абароне Варшавы. Быў забіты ў Варшаве 10 мая 1940 года нямецкім патрулём.

У Варшаве на будынку праваслаўнай духоўнай семінарыі ў раёне Саска-Кэмпа знаходзіцца памятная дошка ў памяць пра Булак-Балаховіча.

Вядомыя яго два вершы па-беларуску: «Покліч бацькі» і «Шарак ці брысь». Выпусціў дзве кнігі пра магчымасць вайны з Германіяй: «Вайна, будзе ці не будзе», «Далоў Гітлера ці хайль Гітлер?».

1889 год. Нарадзіўся Мікола Байкоў. 

Беларускі мовазнавец і педагог.

Скончыў Маскоўскую духоўную акадэмію, кандыдат багаслоўя. Выкладаў ў Мінскай духоўнай семінарыі, у гімназіі, прыватных навучальных установах, Мінскім настаўніцкім інстытуце, на Мінскіх беларускіх настаўніцкіх курсах. Працаваў вучоным сакратаром Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, у Слоўнікавай камісіі Інбелкульту, Інстытуце мовазнаўства АН БССР, рэдактарам часопіса «Школа и культура Советской Белоруссии», у часопісе «Асвета».

Пасля арышту ДПУ БССР у 1930 годзе, на акадэмічную працу вярнуцца яму не дазволілі.

Улетку 1944 года выехаў у Германію. Арыштаваны «Смерш» у Берліне і перавезены ў мінскую турму. Далейшы лёс невядомы.

Аўтар прац па літаратуразнаўстве, у тым ліку «Паэма „Новая зямля“, як манументальны твор беларускай паэзіі», «Месца Я. Купалы ў беларускай літаратуры», педагогіцы, саўкладальнік многіх слоўнікаў.

1899 год. Нарадзіўся Уладзімер Тамашэвіч. 

Дзяржаўны дзеяч. Першы рэктар БДУ (1946–1949) паходжаннем з горада, а не з вёскі.

Скончыў маскоўскі Камуністычны ўніверсітэт. Працаваў намеснікам рэктара па вучэбнай частцы і загадчыкам кафедры савецкай эканомікі БДУ, у Гомельскім гаркаме партыі, загадчыкам кафедры палітэканоміі Усесаюзнага завочнага фінансава-эканамічнага інстытута ў Маскве, у Маскоўскім інстытуце інжынераў транспарту, сакратаром мінскага абкама КП(б)Б, загадчыкам кафедры палітэканоміі Мінскага педагагічнага інстытута.

У якасці рэктара БДУ спрыяў атрыманню права абароны кандыдацкіх дысертацый па палітэканоміі. Загадваў кафедрай палітэканоміі.

Даследаваў працэс індустрыялізацыі народнай гаспадаркі Беларусі. Падрыхтаваў 10 кандыдатаў эканамічных навук.

1903 год. Нарадзіўся Антон Сеўчанка.

Беларускі фізік, акадэмік АН БССР, рэктар БДУ. Заслужаны дзеяч навукі. Ганаровы доктар Енскага ўнівэрсытэту.

Пасля сканчэння БДУ, у 1934–1953 гадах працаваў у Дзяржаўным аптычным інстытуце ў Ленінградзе. Пасля 1953 года працаваў дырэктарам Інстытуту фізыкі і матэматыкі АН БССР, рэктарам БДУ (1957–1972), дырэктар Інстытута прыкладных праблем БДУ, які зараз  носіць яго імя.

Пад яго кіраўніцтвам БДУ бурна развіваўся, быў пабудаваны галоўны корпус.

Аўтар больш за 230 навуковых прац. Асноўныя навуковыя працы датычацца спектраскапіі і люмінісцэнцыі арганічных і неарганічных рэчываў, малекулярнай спектраскапіі, квантавай электронікі, спектраскапіі паўправаднікоў.

Памёр 26 верасня 1978 года.

1918 год. Памерла Сафія Кавалеўская (Лянтоўская). 

Беларуская фалькларыстка, этнограф, пісьменніца.

Сабрала калекцыю прадметаў народных рамёстваў, твораў мастацтва, матэрыялы пра паўстанне 1863–1864 гадоў на Міншчыне і прысьвяціла яму некалькі артыкулаў і кнігу «3 успамінаў выгнанца 1863 года».

Аўтар працы «Вясельная ўрачыстасьць у Вялейскім павеце ў ваколіцах Маладзечна і Радашковічаў», кнігі ўспамінаў выкладчыка Мінскай гімназіі Ф. Шаблоўскага «Мінскія абразкі 1850–1863 гг.» пра гісторыю гімназіі, тэатр, сям’ю В. Дунін-Марцінкевіча, памятныя мясціны, артыкулы і апавяданняў для газеты «Kurier Litewski» і часопіса «Wisła».

1932 год. Нарадзіўся Іван Міско. 

Беларускі скульптар. Народны мастак Беларусі.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працуе ў галіне станковай і манументальнай скульптуры. Пачынаючы з 1960-х гадоў касмічная тэма займае ўсё больш важнае месца ў яго творчасці.

Галоўнае месца ў творчасці займаюць партрэты сучаснікаў: акадэмікаў, дзеячаў мастацтва, у тым ліку Я. Цікоцкага, Р. Шырмы, касманаўтаў П. Клімука, У. Кавалёнка і іншых.

Суаўтар Манумента ў гонар маці-патрыёткі, бронзавай статуі Л. Сапегі ў Слоніме, аўтар праекта помнікаў І. Буйніцкаму ў в. Празарокі Глыбоцкага раёна, І. Кабушкіну ў г. Баранавічы, бюста П. Клімука ў Брэсце, надгроб’я Л. Бяды на Маскоўскіх могілках у Мінску, М. Горкаму ў Цэнтральным дзіцячым парку г. Мінска, адзін з аўтараў помніка Максіму Танку ў Мядзеле.

У Слоніме адкрыты музей І. Міско, куды скульптар перадаў частку сваіх твораў.

1965 год. Нарадзіўся Валер Цапкала. 

Беларускі палітык і дыпламат. Кандыдат юрыдычных навук.

Скончыў Беларускі тэхналагічны інстытут,  Маскоўскі інстытут міжнародных зносін.

Працаваў першым намеснікам Міністра замежных спраў Беларусі (1994-1997), Надзвычайным і Паўнамоцным Амбасадарам у ЗША і Мексіцы (1997-2002).

У 2020 годзе спрабаваў балатавацца ў прэзыдэнты Беларусі, але не быў зарэгістраваны як кандыдат і быў вымушаны эміграваць з Беларусі.

6 студзеня 2021 года абвясціў аб стварэнні Беларускага Дэмакратычнага форума з мэтай аб’яднаць «усё разумныя сілы ў канстытуцыйных пераўтварэннях як разумную альтэрнатыву народнай большасці ў адказ на псеўданацыянальны Усенародны сход».

1997 год. У  Мінску адбыўся апазыцыйны «Марш пустых каструляў». 

300 жанчынаў, трымаючы міскі, рондалі і лыжкі, прайшлі ад плошчы Якуба Коласа да парку Горкага з лозунгамі “Грошы, што ідуць на АМАП – дзецям на лекі”, “Мужыкі, падыміцеся з каленяў. Мы любім герояў, а не халуёў”.