1695 год. «4 липня… выпал великий снег и пролежал в Могилеве несколько дней» – гарадская хроніка.
1776 год. У амерыканскай Філадэльфіі на Другім Кантынентальным кангрэсе аднагалосна прынята Дэкларацыя незалежнасці ЗША.
Паводле дакумента, брытанскія калоніі у Паўночнай Амерыцы абвясцілі незалежнасць ад Вялікабрытаніі. Гэты дзень святкуецца ў ЗША як Дзень незалежнасці – дзень, калі Злучанымі Штатамі сталі называцца 13 калоній (13 палос на сцягу ЗША сімвалізуюць іх), якія ў выніку дзесяцігадовага супрацьстаяння і лютага змагання адстаялі сваю свабоду і права на дзяржаўнасць.
1783 год. На рынкавай плошчы ў французскім Аноне адбылася першая публічная дэманстрацыя паветранага шара братоў Мангальф’е.
Створаны імі паветраны шар уяўляў сабою злеплены з трывалай і тонкай паперы востраканечны мех з адкрытай гарлавінай у ніжняй частцы дыяметрам каля 11 м.
На ніжняй адтуліне была ўмацавана рашотка з вінаградных лоз, якая ўсталёўвалася на падмосткі. Пад падмосткамі было разведзена вогнішча з саломы. Гарачае паветра падняло шар аб’ёмам 600 кубаметраў на вышыню 2 000 м. Перш, чым апусціцца на зямлю, шар праляцеў больш за 1,6 км.
1890 год. Перапахаванне ў Вавельскім саборы у Кракаве Адама Міцкевіча (1798-1855).
Міцкевіч – самы вядомы польскі паэт, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры, асветнік, дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху.
Меў беларускае паходжанне, ураджэнец в. Завоссе (зараз Баранавіцкі раён). Парэшткі перавезлі ў Канстантынопаль.
У Навагрудку, Стамбуле працуюць дамы-музеі А. Міцкевіча; яго імем названы вуліцы, пастаўлены помнікі ў шматлікіх гарадах Беларусі, Польшчы, Літвы, стаіць помнік у Парыжы.
Дом-музей А. Міцкевіча ў Навагрудку.
1900 год. Пачалася першая руская палярная экспедыцыя Э. Толя на шхуне “Зара” (1900-1903) па пошуках Зямлі Санікава.
У ёй удзельнічалі беларусы – зоагеограф Аляксей Бялыніцкі-Біруля (1864-1937), пазней – член-карэспандэнт АН СССР, геолаг Канстанцін Валасовіч (1869-1919). У якасці гідрофа працаваў лейтэнант Аляксандр Калчак, які стаў вядомым палітычным дзеячам, адміралам.
У гонар беларусаў названы пяць геаграфічных аб’ектаў на поўначы Еўразіі.
Удзельнікі экспедыцыі. У верхнім радзе: трэці злева над Толем – Калчак (лічба 3). Другі рад: М. Каламійцаў, Ф. Матысен, Э. Толь, Г. Вальтар, Ф. Зееберг, А. Бяльніцкі-Біруля (5)
1922 год. У в. Бахацец (цяпер – Чавускі раён) нарадзіўся Ціхан Жучкоў (1922-1987).
Савецкі лётчык-ас знішчальнай авіяцыі Ваенна-Марскога флота. Герой Савецкага Саюза. Падпалкоўнік.
З 1930 года жыў у Магілёве, у в. Нядашава, скончыў школу ў в. Амхавая Магілёўскага раёна. Працаваў на розных заводах Магілёва, скончыў аэраклуб.
З чэрвеня 1941 года ў войску. Скончыў Ваенна-марское авіявучылішча імя І. Сталіна. Удзельнічаў у прарыве блакады Ленінграда, у Ленінградска-Наўгародскай, Выбаргскай і Прыбалтыйскай аперацыях. Збіў асабіста 14 і ў складзе групы 11 самалётаў ворага, патапіў 1 катэр і спаліў 6 аўтамашын.
Пасля вайны служыў у ВМФ, у Кіеўскай ваеннай акрузе, у Групе савецкіх войскаў у Германіі і ў Далёкаўсходняй ваеннай акрузе. Памёр 9 сакавіка 1987 года.
1944 год. Савецкія войскі праз 4 дні баёў вызвалілі Полацк – найстаражытны горад краіны, “калыску” беларускай дзяржаўнасці, ад якога “пачаўся свет”.
31 вайсковае злучэнне атрымала назву “Полацкі”, больш за 30 воінаў – званне Герой Савецкага Саюза. Асаблівы гераізм праявілі 23 воіны-гвардзейцы 51-й стралковай дывізіі на чале з лейтэнантам А. Грыгор’евым. Іх гераізму прысвечана песня Ю. Візбара “Цана жыцця”.
1950 год. Пачало вяшчанне Радыё Свабодная Еўропа.
Першыя перадачы ішлі на чэшскай мове, потым колькасць моў паступова павялічвалася.
Зараз у эфір радыёстанцыі выходзяць праграмы больш як на 20 мовах. Беларуская служба бярэ пачатак ад 20 мая 1954 года. На сядзібе ў Празе працуе 550 супрацоўнікаў.
1952 год. У ЗША памёр Язэп Варонка (1891-1952).
Беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята БНР.
Міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі (1918-1920), старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».
У 1923 годзе з’ехаў у Чыкага. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, быў адным з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады, выдаваў газету “Беларуская трыбуна”, вёў праграмы на чыкагскім радыё.
Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Аўтар брашур “Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс”, “Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд”.
Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.
1989 год. Разгон кітайскімі вайсковымі падраздзяленнямі студэнцкай дэманстрацыі на плошчы Цяньаньмэнь у Пекіне.
Паводле заявы мэра Пекіна падчас “контррэвалюцыйнага мецяжу” загінулі больш за 200 чалавек з цывільнага насельніцтва, уключаючы 36 студэнтаў. Па дадзеных праваабаронцаў, аперацыя кітайскіх вайскоўцаў па “навядзенні канстытуцыйнага парадку” каштавала жыцця 3 500 жыхарам Пекіна, некалькі тысяч атрымалі раненні.
Адны студэнты патрабавалі дэмакратычных рэформаў, другія абураліся беспакаранасцю партнаменклатуры, трэція выступалі супраць інфляцыі і беспрацоўя. Але ўсіх аб’ядноўвала ідэя барацьбы з карупцыяй і лозунг “Далоў прадажных чынуш!”.
Сімвалам гэтых падзей сталі не ахвяры, а просты кітаец з авоськамі, які спыніў танкі на плошчы Цяньаньмэнь і ўтрымліваў іх на працягу паўгадзіны.
2008 год. А 00:25 у Мінску падчас святкавання Дня незалежнасці адбыўся тэракт.
Узрыў выбухнуў на гала-канцэрце пад час выступлення на сцэне Таісіі Павалій, каля стэлы “Мінск – горад-герой”. Ад узрыву самаробнай прылады ў літровым пакеце з-пад соку “Садачок”, якая была начыненая балтамі і гайкамі, ніхто не загінуў, але пацярпелі 54 чалавекі, шпіталізавана – 47.
У серыі тэрактаў (2005, 2008, 2011) былі абвінавачаны і пакараны смерцю ўраджэнцы Віцебска Дзмітры Канавалаў і Уладзіслаў Кавалёў.
2012 год. У Беларусі адбыўся “Плюшавы дэсант” альбо «мядзведзіроўка».
Акцыя шведскіх лётчыкаў, якія перасяклі межы беларускай паветранай прасторы, праляцелі над Івянцом і даляцелі да мінскага Сухарава.
Яны скідвалі з самалёта пакеты з парашутамі, на якія былі прывязаны цацкі ў выглядзе мядзведзяў з улёткамі, што заклікалі да выканання свабоды слова ў Беларусі.
1431 год. У Руане спалена Жанна д’Арк (1412-1431).
Нацыянальная гераіня Францыі, адна з галоўных камандуючых французскіх войскаў у Стогадовай вайне.
Каб цалкам падпарадкаваць Францыю, ангельцам трэба было ўзяць Арлеан.
Жанну наведвалі бачанні яшчэ ў дзяцінстве, а ў 17 гадоў ёй з’явіліся Святыя, пераконваючы ісці да законнага караля Карла VII і выратаваць краіну. Увесну 1429 года яна прыбыла ў замак Шынон, дзе знаходзіўся Карл VII, і абвясціла яму, што яе “галасы” паведамілі ёй: яна абрана Богам, каб зняць аблогу з Арлеана, а затым узвесці Дафіна на трон і выгнаць захопнікаў з каралеўства.
Карл пасля ваганняў перадаў Жанне камандаванне войскамі, з якімі яна адправілася ў Арлеан. Пагалоска, што Жанна – менавіта тая панна, што выратуе Францыю, натхніла войска, і ў выніку шэрагу бітваў, аблога Арлеана была знята, і за гэтым рушыла серыя перамог французскіх войскаў. Яны пераканалі французаў, што Бог лічыць іх справу правым і дапамагае ім.
23 траўня 1430 года Жанна патрапіла ў палон да ангельцаў. На царкоўным судзе ў Руане яна была абвінавачана ў ерасі і вядзьмарстве, асуджана на смерць.
У 1455-1456 гадах у Буржы прайшоў працэс пасмяротнай рэабілітацыі Жаны д’Арк, а 16 мая 1920 года яна была прылічана каталіцкай царквой да святых.
1780 год. Адбылася закладка Кацярынай ІІ і Іосіфам ІІ Іосіфаўскага кафедральнага сабора ў Магілёве.
Будаваўся з цэглы ў 1780-1798 гадах архітэктарам Мікалаем Львовым.
Адзін з найбольш ранніх помнікаў класіцызму ў культавай архітэктуры Беларусі. Зруйнаваны ў 1937 годзе ў адпаведнасці з ажыццяўленнем генеральнага плана забудовы сталічнага Магілёва. На яго месцы пабудавалі гатэль “Дняпро”.
У кастрычніку 2011 года агучваліся планы гарвыканкама аб аднаўленні сабора
1888 год. У Магілёве нарадзіўся Сяргей Мігай (1888-1959).
Артыст оперы (барытон), спявак Вялікага тэатра, Ленінградскай оперы, прафесар Маскоўскай кансерваторыі, Народны артыст РСФСР.
Актыўна ўдзельнічаў у рабоце Магілёўскага літаратурна-музычна-драматычнага гуртка.
Скончыў Магілёўскую гімназію, Адэскае музычнае вучылішча, Оперную студыю К. Станіслаўскага.
Сярод лепшых партый: Анегін («Яўген Анегін» П. Чайкоўскага), Мізгір, Гразной («Снягурачка», «Царская нявеста» М. Рымскага-Корсакава), Князь Ігар («Князь Ігар» А. Барадзіна) і іншыя.
Аўтар мастацтвазнаўчых і метадычных прац. Сярод вучняў С. Мігая народны артыст СССР А. Саўчанка.
У Магілёве яго імем названы завулак.
Памёр 8 снежня 1959 года ў Маскве. Пахаваны на Новадзявочых могілках у Ленінградзе (Пецярбургу).
1896 год. У Рагачове нарадзіўся Канстанцін Саннікаў (1896-1965).
Беларускі і савецкі рэжысёр, акцёр, Народны артыст БССР, Лаўрэат двух Сталінскіх прэмій. Дзед Андрэя Саннікава, палітычнага і грамадскага дзеяча, кандыдата у прэзыдэнты на выбарах 2010 года.
На сцэне з 1916 года. Скончыў Беларускую драматычную студыю ў Маскве. Працаваў у коласаўскім тэатры, кіраваў 3-м беларускім тэатрам, быў мастацкім кіраўніком купалаўскага тэатра, прафесарам Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.
Памёр 12 ліпеня 1965 года. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.
К. Саннікаў у фільме “Несцерка”.
1927 год. Нарадзіўся Вітаўт Кіпель (1927-2022).
Беларуска-амерыканскі грамадскі дзеяч і публіцыст, намеснік Старшыні Рады БНР, доктар мінералогіі, ганаровы доктар Гродзенскага ўніверсітэта, адзін з кіраўнікоў скаўцкага руху беларусаў у эміграцыі і амерыканскага скаўцкага руху.
Разам з жонкай Зорай Кіпель сабраў і сістэматызаваў найбагацейшую калекцыю эміграцыйнай беларускай перыёдыкі і друку, выдадзеных на Захадзе.
У 1933-1942 гадах разам з бацькамі знаходзіўся ў высылцы ў Расіі. Падчас Вялікай Айчыннай вайны вярнуўся ў Беларусь. Вучыўся ў Мінску, пакуль у 1944 годзе не выехаў у Германію.
Скончыў беларускую гімназію імя Я. Купалы, Лювенскі ўніверсітэт (Бельгія) са спецыяльнасцю геолага.
З 1955 года жыў у ЗША. Працаваў у Балтымарскім універсітэце, бібліятэкарам у Нью-Ёркскай публічнай бібліятэцы, выкладаў у беларускай школе ў Брукліне, супрацоўнічаў з радыё «Свабода». Перадаў на захаванне ў Нью-Ёркскую публічную бібліятэку 171 скрыню з матэрыяламі па беларусістыцы, якія збіраў і сістэматызаваў.
Памёр 3 снежня 2022 года. Пахаваны ў Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі на беларускіх могілках царквы Жыровіцкай Божай Маці.
Актыўна ўдзельнічаў у беларускім жыцці ў ЗША, быў сябрам многіх арганізацый, у тым ліку Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшынём Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.
Аўтар шэрагу грунтоўных бібліяграфічных даведнікаў, а таксама дзясяткаў публікацый, у т. л. артыкулаў беларусазнаўчай тэматыкі ў амерыканскіх энцыклапедыях. У 1993 годзе ў Мінску выйшла яго манаграфія “Беларусы ў ЗША”.
1946 год. У Віцебску нарадзіўся ВальдоКалінін.
Беларускі цыган, падданы Вялікабрытаніі, паэт (на цыганскай і беларускай мовах), перакладчык.
Скончыў Калінінскі педінстытут (зараз – Цвярскі ўніверсітэт), Біблейскі каледж у ірландскім Белфасце.
Служыў у паветрана-дэсантных войсках. Працаваў у Віцебску настаўнікам, загадчыкам кафедры замежных моў Інстытута ўдасканалення настаўнікаў, перакладчыкам рэлігійнай літаратуры. У Ірландыі зацікавіўся старажытнымі яўрэйскай і грэчаскай мовамі, у віцебскай сінагозе вывучыў ідыш.
Перакладчык Бібліі на цыганскую мову.
Пра пераезд у Вялікабрытанію кажа: “Я не лічу сябе эмігрантам, і я не эмігрант. Я паехаў працаваць… беларусы, пакінуўшыя Бацькаўшчыну, якія ніколі ў жыцці не размаўлялі па-беларуску, там, у Лондане, усе пачалі размаўляць паміж сабой на роднай мове. Мы шануем толькі бел-чырвона-белы сцяг, спяваем гімн “Магутны Божа”… Я ўсюды кажу, што мая Радзіма – Беларусь”.
1933 год. Памёр ураджэнец Пружанаў Сямён Гершгорын (1901-1933).
Матэматык. Прафесар. Працаваў у галіне дастасоўнай матэматыкі.
Скончыў Петраградскі тэхналагічны інстытут. Працаваў у Ленінградскім політэхнічным інстытуце. Займаўся працамі па алгебры, тэорыі функцый, набліжаных і колькасных мэтадах (тэарэма Гершгорына для малых ваганняў у мэтадах функцыянальнага аналізу), колькасным і механічным інтэграванні дыфэрэнцыйных раўнанняў з частковымі вытворнымі.
Аўтар кругавой тэарэмы па тэорыі матрыцаў. Яго даследванні паспрыялі з’яўленню новага класу аналагавых вылічальных машын.
1975год. У Магілёве нарадзіўся Зміцер Грумо.
Дырэктар Інстытута эксперыментальнай батанікі НАНБ, геабатанік, эксперт міжнародных праектаў Глабальнага экалагічнага фонду і праграмы развіцця ААН па пытаннях стварэння асабліва ахоўваемых прыродных тэрыторый, развіцця экатурызма, другаснага забалочвання.
Выхаванец біялагічнага факультэта МДУ імя А. Куляшова (1997).
Аўтар першай кнігі па асабліва ахоўваемых прыродных тэрыторыях Магілёўскай вобласці.
1990год. Да Магілёва дайшлі хвалі карпацкага землятруса.
У Магілёве адбываліся землятрусы 29 жніўня 1893 года, 4 балы, 12 лістапада 1896 года, 4 балы. Фіксаваліся хвалі карпацкага землятруса і 4 сакавіка 1977 года ў 4-5 балаў.
Карта праяваў сейсматэктанічных працэсаў на тэрыторыі Беларусі.
1999 год. Адбылася трагедыя на станцыі метро Няміга.
У пераходзе станцыі мінскага метрапалітэну “Няміга” адбылася масавая таўкатня, у якой загінулі 53 чалавекі і пацярпела больш за 250 чалавек – яны хаваліся ад дажджу з градам.
Трагедыя адбылася на праваслаўную Тройцу, пры правядзенні “Аліварыяй” піўнога фэсту. Большасць загінулых – асобы 14-20 гадоў, уключаючы 42 дзяўчыны і 2 супрацоўнікаў міліцыі. Большасць загінула ад удушша і траўм. Свята было прыпынена толькі праз гадзіну пасля трагедыі. У краіне была абвешчана трохдзённая жалоба.
На месцы трагедыі, 30 мая 2002 года ўсталяваны помнік у выглядзе 53 ружаў, раскіданых па прыступках, малая каплічка з крыжом.
Крымінальная справа спынена 25 сакавіка 2002 года ў сувязі з заканчэннем тэрміну даўнасці. Вінаватых у трагедыі не назвалі.
2001 год. Адкрыццё для наведвальнікаў філіяла Літаратурнага музея Янкі Купалыў в. Яхімоўшчына.
Створаны 24 студзеня 1997 года. У Яхімоўшчыне ў 1906-1907 гадах Янка Купала працаваў памочнікам вінакура Сасноўскага на бровары. Тут паэт напісаў многія свае славутыя вершы, сярод якіх “А хто там ідзе?”, “Ворагам беларушчыны”, “Дайце мне волю”, “Гэта крык, што жыве Беларусь…”, якія пазьней склалі першы зборнік “Жалейка”.
Плошча экспазыцыі філіяла больш за 100 м²: у двух пакоях размяшчаюцца экспазыцыйныя залы, а трэці пакой-кабінет, дзе жыў Янка Купала – мемарыяльны.
2009 год. У ЗША памёр ураджэнец БеларусіАба Шагаловіч (1922-2009).
Беларускі шахматыст, майстар спорту СССР, заслужаны трэнер БССР, старшыня шахматнай федэрацыі БССР і член прэзідыуму шахматнай федэрацыі СССР.
Падрыхтаваў каля 20 гросмайстраў, у тым ліку В.Купрэйчыка, В.Дыдышка, міжнародных майстраў Л. Басіна, А.Капенгута, Дз. Навіцкага.
А. Шагаловіч справа.
2014 год. Памёр Генадзь Бураўкін (1936-2014).
Беларускі паэт, дзяржаўны дзеяч. Cтapшыня Дзяpжкaмiтэтa БССР пa тэлeбaчaннi i paдыёвяшчaннi, дэпyтaт Bяpxoўнaгa Сaвeтa БССР, пacтaянны пpaдcтaўнiк Бeлapyci ў ААН, нaмecнiк мiнicтpa кyльтypы і друку.
У 2000 годзе, сумесна з Р. Гарэцкім і Р. Барадуліным, стаў ініцыятарам і арганізатарам Усебеларускага з’езда за незалежнасць.
Член Беларускага ПЭН-Цэнтра. Быў кіраўніком назіральнага савета тэлеканала “Белсат”.
Аўтар многіх зборнікаў паэзіі, кніг для дзяцей, дакументальных аповесцяў, сцэнарыяў для фільмаў, літаратурна-крытычных артыкулаў, перакладаў вершаў рускіх, украінскіх, малдаўскіх, балгарскіх паэтаў. Укладальнік кнігі «Наш Быкаў».
На яго вершы напісана шмат папулярных песень («Белы снег», «Зачараваная», «Матылі», «Малітва» і інш.). «Калыханку» на яго словы кожны вечар у тэлеперадачы пяюць малым Беларусі.
Міжнародны жаночы дзень – свята, якое адзначаюць у шэрагу краін як «жаночы дзень».
Сэнс, закладзены ў гэтае вызначэнне, вар’іруецца ад дня барацьбы жанчын за грамадзянскія і сацыяльныя правы да дня шанавання жанчын, што некаторымі ўспрымаецца як праява сексізму.
У 1910 годзе ў Капенгагене адбылася 2-я Міжнародная канферэнцыя працоўных жанчын. Лідэр жаночай групы сацыял-дэмакратычнай партыі Германіі Клара Цэткін прапанавала, каб Жаночы дзень адзначаўся штогод у кожнай краіне ў адзін і той жа дзень. Мэтай гэтага свята Цэткін назвала барацьбу жанчын за свае правы. Гэтая прапанова атрымала аднадушную падтрымку канферэнцыі з удзелам больш за 100 жанчын з 17 краін.
Міжнародны жаночы дзень упершыню адзначаўся 19 сакавіка 1911 года ў Аўстрыі, Германіі, Даніі і Швейцарыі. 8 сакавіка 1914 года камуністкі, суфражысткі і эмансіпе Еўропы правялі мітынгі ў знак салідарнасці са сваімі сёстрамі.
У ходзе вайны, расійскія жанчыны, работніцы ткацкіх фабрык сталі адзначаць дзень жанчын 23 лютага па юліянскім календары, аднак па грыгарыянскім календары гэта было 8 сакавіка.
У СССР Дзень жанчын стаў афіцыйным святам, але быў рабочым днём. Толькі з 1965 года гэтае свята стала не працоўным.
У 1975 годзе падчас Міжнароднага года жанчын ААН зацвердзіла дзень 8 сакавіка ў якасці Міжнароднага.
1169 год. Кіеў узяты войскам уладзімірскага князя Андрэя Багалюбскага “на шчыт” і ўпершыню падвергнуты рабаванню ва ўнутрыусобных войнах.
Летапісы павядамляюць, што за тры дні былі “разрабаваны ўвесь горад, Падол і Гара, і манастыры, і Сафія, і Дзесяцінная Багародзіца, і не было памілавання нікому і ніадкуль. Жонкі адведзены былі ў палон. Цэрквы агалілі ад абразоў, кніг, рыз, і званы вынеслі. Усімі смольнянамі, і суздальцамі, і чарнігаўцамі, і Вольгавай дружынаю ўсе святыні ўзяты былі. Запалены быў манастыр Пячэрскай Святой Багародзіцы, але Бог малітвамі Святой Багародзіцы збярог ад такой страты. І было ў Кіеве ўсім людзям стогн, і туга, і скруха няўцешная, і слёзы няспынныя”.
Узяцце Кіева ўспрымалася сучаснікамі як нешта беспрэцэдэнтнае: “яго не было ніколі”, пісаў суздальскі летапісец.
З гэтага моманту Кіеўская Русь няўхільна рухалася да поўнага заняпаду.
1882 год. Нарадзіўся Аляксандр Чарвякоў (Чарвяк).
Дзяржаўны дзеяч БССР, партыйны дзеяч РКП(б) і КП(б)Б. Старшыня Беларускага нацыянальнага камісарыята, падпісант “Маніхвэста аб абвяшчэнні ССРБ” 1 студзеня 1919 года, член Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі. Камісар асветы ССРБ, намеснік наркама асветы Літоўска-Беларускай ССР, член ЦВК Літоўска-Беларускай ССР.
Падпісант Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі 31 ліпеня 1920 года. Першы Старшыня ЦВК БССР (1920-1937), СНК БССР (1920-1924), Прэзідыума ЦВК СССР ад БССР (1922-1937), 1-ы Народны камісар замежных спраў БССР (1920-1923).
Скончыў Віленскі настаўніцкі інстытут. Служыў у царскай арміі, прапаршчык. Прымаў актыўны ўдзел у ліпеньскіх падзеях у Петраградзе 1917 года, пазнаёміўся з І. Сталіным.
Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Беларускай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі, удзельнік Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Петраградзе, Першага Усебеларускага з’езда ў Мінску (1917).
Вялікую ўвагу аддаваў умацаванню і развіццю беларускай савецкай дзяржаўнасці, нацыянальнай культуры, асветы, ліквідацыі непісьменнасці, прыхільнік беларусізацыі. Аўтар прац па гісторыі барацьбы беларускага народа за савецкую ўладу, эканамічным і культурным становішчы беларускай рэспублікі.
У канцы 1920 – пачатку 1930-х гадоў стаў абвінавачвацца ў падтрымцы поглядаў М. Бухарына.
Асабліва жорстка яго крытыкавалі на XVI з’ездзе КП(б)Б, ад яго патрабавалі тлумачэнняў, чаму ў часе праверкі партыйных дакументаў не выкрыў ні аднаго «ворага народа», абвінавачвалі ў тым, што ён з’яўляецца ідэйным натхняльнікам і кіраўніком нацыянал-апартуністычнай плыні ў партыі.
16 чэрвеня 1937 года ў перапынку з’езда застрэліўся ў сваім службовым кабінеце.
1910 год. Нарадзіўся Пётр Конюх.
Беларускі сусветна вядомы оперны спявак, бас, “беларускі Шаляпін”.
Падчас Другой сусветнай вайны ваяваў польскім корпусе генерала Андэрса на поўначы Афрыцы і на поўдні Еўропы. Удзельнік бітвы пры Монтэ-Касіна.
Скончыў Рымскую акадэмію мастацтваў. Спяваў у операх усяго свету на беларускай, італьянскай, польскай, французскай, англійскай, нямецкай, рускай і ўкраінскай мовах. Жыў у ЗША, выконваў беларускія песні, дапамагаў ставіць голас беларускаму спеваку Данчыку.
27 гадоў працаваў у хоры данскіх казакоў С. Жарава, запісваў беларускія песні на пласцінкі, у тым ліку і «Магутны Божа». У 1975 г. прыязджаў у Беларусь.
Памёр у ЗША 14 ліпеня 1994 года.
1910 год. Францужанка Эліз дэ Лараш стала першай жанчынай-пілотам.
Здзейсніла экзаменацыйны палёт і стала 36 пілотам у Францыі і першай жанчынай-пілотам.
Лараш раз’язджала з “лятаючым цыркам” па Еўропе. У чэрвені 1919 гады паставіла два “жаночых” сусветных рэкорды – на вышыню і далёкасць палёту.
18 ліпеня 1919 года дэ Лараш загінула ў авіякатастрофе на аэрадроме Кротуа. Яна ляцела пасажыркай.
Помнік лётчыцы ўстаноўлены ў аэрапорце Ле Буржэ.
1917 год. Нарадзіўся Сяргей Селіханаў.
Беларускі скульптар, класік партрэтнага жанру ў беларускай скульптуры. Народны мастак. Лаўрэат Ленінскай прэміі за стварэнне цэнтральнай скульптурнай групы мемарыяльнага комплексу «Хатынь».
Прадстаўнік старэйшага пакалення беларускіх савецкіх скульптараў, адзін з найбольш вядомых скульптараў эпохі росквіту сацыялістычнага рэалізму ў мастацтве.
Найбольш вядомыя яго помнікі – К. Заслонаву ў Оршы, М. Казею ў Мінску, «Няскораны чалавек» у Хатыні.
Аўтар партрэтаў І. Мележа, А.Якімовіча, Г. Цытовіча і іншых.
У яго гонар у Віцебску, Мінску ўстаноўлены мемарыяльныя дошкі.
Памёр 28 верасня 1976 года.
1928 год. Памёр Пётр Крачэўскі (1879-1928).
Беларускі палітычны і грамадска-культурны дзеяч, трэці старшыня Рады БНР.
Удзельнік Усебеларускага з’езда. Арганізатар Усебеларускай канферэнцыі 1921 года ў Празе, якая асудзіла Рыжскі мірны дагавор і пацвердзіла ідэалы незалежнасці Беларусі, дамогся ад урада Чэхаславакіі стыпендый для беларускіх студэнтаў.
Адзін са стваральнікаў Беларускага загранічнага архіва ў Празе, выдавец альманаха «Замежная Беларусь».
Аўтар вершаванай драмы «Рагнеда», вершаў, гістарычных і літаратурных эсэ, перакладаў з рускай, чэшскай і ўкраінскай моў.
Пахаваны на Ольшанскіх могілках у Празе.
Дзеячы БНР, 1918 год. Злева направа, сядзяць: А. Бурбіс, Я. Серада, Я. Варонка, В. Захарка; стаяць: А. Смоліч, П. Крачэўскі, К. Езавітаў, А. Аўсянік, Л. Заяц
1931 год. Нарадзіўся Сямён Падокшын.
Беларускі філосаф і гісторык-медыявіст, даследчык культуры Адраджэння і Рэфармацыі, культуролаг. Доктар філасофскіх, кандыдат гістарычных навук.
Працаваў у Інстытуце філасофіі і права АН БССР.
Аўтар прац «Рэфармацыя і грамадская думка Беларусі і Літвы (2-я палова XVI – пачатак XVII ст.», «Скарына і Будны: Нарыс філасофскіх поглядаў», «Францыск Скарына», «Філасофская думка эпохі Адраджэння ў Беларусі: Ад Францыска Скарыны да Сімяона Полацкага», «Унія. Дзяржаўнасць. Культура: Філасофска-гістарычны аналіз», «Беларуская думка ў кантэксце гісторыі і культуры» і іншых.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Памёр 21 снежня 2004 года.
1941 год. Нарадзілася Жанна Дапкюнас.
Беларускі літаратуразнавец і арганізатар музейнай справы. Унучатая пляменніца Янкі Купалы.
Скончыла БДУ. Працавала намеснікам дырэктара, дырэктарам у Літаратурным музеі Янкі Купалы. Заснавальнік і нязменны намеснік старшыні Міжнароднага фонду Янкі Купалы.
Ініцыятар і арганізатар стварэння ландшафтнага заказніка «Купалаўскі», філіялаў Літаратурнага музея Янкі Купалы ў Акопах (Лагойскі раён) і Яхімоўшчыне (Маладзечанскі раён, 2001).
Кіравала творчай групай па стварэнні галоўнай экспазіцыі музея, экспазіцый у філіялах музея ў Вязынцы і Ляўках, музея-кватэры Янкі Купалы ў Пячышчах (Татарстан), гісторыка-літаратурнага музея «Над ракою Арэсай» у Любанскім раёне.
Аўтар шматлікіх артыкулаў пра жыццёвы шлях і творчасць Янкі Купалы, навукова-папулярнага кінафільма «Янка Купала», радыёперадач, складальнік зборніка Я. Купалы «Публіцыстыка», 3-га тома збору твораў Купалы ў трох тамах, укладальнік кніг, буклетаў і альбомаў, якія прысвечаны Купале.
1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Козак.
Беларускі акцёр, тэатральны дзеяч, Заслужаны дзеяч мастацтваў, дырэктар і мастацкі кіраўнік Брэсцкага акадэмічнага тэатра драмы, дырэктар Міжнароднага тэатральнага фестывалю «Белая Вежа» (Брэст).
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Усё сваё жыцце прысвяціў служэнню ў Брэсцкім тэатры драмы імя Ленінскага камсамола Беларусі.
Найбольш значныя яго ролі ў пастаноўках «Брэсцкая крэпасць» К. Губарэвіча, «Пакажыце пропуск» Я. Шабана, «І змоўклі птушкі» І. Шамякіна, «Апраўданне крыві» паводле І. Чыгрынава і іншыя.
1954 год. Нарадзіўся Андрэй Саннікаў.
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч.Унук рэжысёра К. Саннікава. Мае ранг Надзвычайнага і Паўнамоцнага Пасла, каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», кандыдат у прэзідэнты Рэспублікі Беларусь на выбарах у 2010 годзе, палітвязень Беларусі, вязень сумлення.
Скончыў Дыпламатычную акадэмію Міністэрства замежных спраў СССР у Маскве.
Працаваў у Нью-Ёрку ў сакратарыяце ААН, саветнікам прадстаўніцтва Беларусі ў Швейцарыі, намеснікам міністра замежных спраў Беларусі.
У 1996 годзе, напярэдадні рэфэрэндуму падаў у адстаўку ў знак пратэсту. Выступіў ініцыятарам стварэння «Хартыі-97». Разам з Г.Карпенкам стварыў Каардынацыйныю Раду дэмакратычных сілаў Беларусі. Адзін з ініцыятараў грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» (2008), арганізатар шматлікіх маршаў пратэсту, акцый супраць фальсіфікацыі выбараў у 2001, 2004, 2006, 2008 гадах.
У 2010 годзе быў зарэгістраваны ў якасці кандыдата ў Прэзідэнты Беларусі. Затрыманы падчас мітынгу супраць афіцыйных вынікаў прэзідэнцкіх выбараў 19 снежня 2010 года ў Мінску, жорстка збіты і змешчаны пад варту ў СІЗА КДБ. Жонка палітыка, Ірына Халіп, таксама была арыштаваная, а трохгадовага сына Даніка ўлады спрабавалі выкрасці з дзіцячага садку і адправіць у дзіцячы дом.
11 студзеня 2011 года Amnesty International прызнала Саннікава вязнем сумлення.
14 мая 2011 года судом асуджаны да 5 гадоў пазбаўлення волі. Пакаранне адбываў ў калоніях Наваполацка, Бабруйска, Віцебска. У 2012 годзе памілаваны А. Лукашэнкам, атрымаў палітычны прытулак у Вялікабрытаніі.
1962 год. Нарадзіўся Славамір Адамовіч.
Беларускі паэт, грамадскі дзеяч. Адзін з заснавальнікаў Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя», лідар арганізацыі «Правы рэванш», сябра «Таварыства вольных літаратараў», актывіст Руху салідарнасці «Разам».
Скончыў БДУ. Працаваў у «Настаўніцкай газеце». Атрымаў літаратурную прэмію «Гліняны вялес» за зборнік вершаў «Каханне пад акупацыяй».
За верш «Убей президента!» быў арыштаваны 6 красавіка 1996 года. У турме КДБ трымаў сухую галадоўку. Праз 10 месяцаў выпушчаны пад падпіску пра нявыезд.
У жніўні 1997 на адным з апазіцыйных мітынгаў публічна зашыў сабе рот у знак пратэсту супраць ціску ўладаў на незалежныя СМІ і незалежных журналістаў.
У 2000 годзе жыў ў Нью-Ёрку, потым у Нарвегіі, Беларусі.
2004 год. У Парыжы памёр Міхась Наўмовіч (1922–2004).
Дзеяч беларускай эміграцыі, старшыня Беларускага Згуртавання ў Францыі «Хаўрус» і член рады БНР, мастак, фізіятэрапэўт.
Скончыў Наваградскую гімназію (1944). Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР не хацеў разумець і прызнаваць савецкую ўладу, таму ў гімназіі адбываліся канфлікты на гэтай глебе.
У 1944 годзе быў мабілізаваны ў Беларускую краёвую абарону, адкуль уцёк, прабраўся ў Францыю і далучыўся да францускіх партызанаў, потым уступіў у армію Андэрса.
Пасля дэмабілізацыі ў 1947 годзе пераехаў у Парыж. Скончыў факультэт скульптуры Нацыянальнай вышэйшай школы прыгожых мастацтваў, школу фізіятэрапіі ў Парыжы. Выкладаў анатомію і марфалогію ў дзяржаўных і прыватных школах фізіятэрапіі і мастацтва.
З 1946 года ўзначальваў Аб’яднанне беларускіх работнікаў у Францыі. Сустваральнік Беларускай незалежніцкай арганізацыі моладзі, выдавец часопіса «Моладзь», кіраўнік Аб’яднання беларускіх студэнтаў, Беларускага аб’яднання камбатантаў, прадстаўнік у Францыі Беларускага камітэту дапамогі ахвярам радыяцыі, арганізаванага ў 1989 годзе пры Беларускай каталіцкай місіі ў Лондане з ініцыятывы айца Аляксандра Надсана.
Аўтар больш за 10 скульптурных твораў з каменю, у тым ліку помніка на магіле М. Равенскага, скульптур для касцёлаў, мосту Аляксандра III і Новага мосту ў Парыжы, працы «Вяселле ў Кане Галілейскай», пераможца конкурсу на стварэнне статуі Жанны д’Арк.
Аформіў выдадзеныя ў замежжы кнігі «Спадчына» Янкі Купалы, «Сымон-музыка» Якуба Коласа, «Матчын дар» Алеся Гаруна, альманах «Ля чужых берагоў». Маляваў і акварэллю.
Некаторыя мастацкія працы захоўваюцца ў Беларускай бібліятэцы і музэі імя Ф. Скарыны ў Лондане.
Міжнародны дзень дапамогі бедным (International Day to Assist the Poor, з 1995 года).
Устаноўлены ААН. Амаль кожны чацвёрты жыхар Зямлі цягне жабрацкае існаванне. У сувязі з гэтым ААН прынята некалькі праграм, якія ставяць за мэту выкараненне галечы.
Першыя праграмы па ліквідацыі галечы пачалі дзейнічаць у пачатку 2000 года, аднак пакуль колькасць тых, хто жыве за рысай беднасці, не змяншаецца.
ААН разглядае беднасць як “стан працяглай вымушанай адсутнасці неабходных рэсурсаў для забеспячэння здавальняючага ладу жыцця”. Беднасць азначае не толькі недахоп грошай, але і адсутнасць годнай працы, зручнага жылля, доступу да добрай адукацыі і аховы здароўя. Праблема беднасці актуальная і для Беларусі – самай беднай краіны Еўропы, разам з Малдовай і Украінай, у якой ідзе вайна, але гэта не прызнаецца тут на афіцыйным узроўні.
Памагаты сіратам і бедным – Святы Мікалай.
Мікола зімовы (праваслаўны каляндар).
«Без Міколы не бывае ні зіма, ні лета». «Да Міколы няма зімы ніколі». Праўда, надвор’е не заўсёды слухалася ўлюбёнага народам святога, таму казалі яшчэ і так: «Ніводнаму Міколу ня вер ніколі».
На Беларусі Мікола самы любімы і народны святы: Мікалай Цудатворац, Мікалай Угоднік, Свяціцель Мікалай.
Мікалай шанаваўся як хуткі памагаты маракам, падарожнікам, купцам, несправядліва асуджаным і дзецям. На Захадзе Святы Мікалай трансфармаваўся ў Санта-Клаўса.
Дзень святога Мікалая – свята, якое з нецярпеннем чакаюць дзеці, бо ў ноч з 18 на 19 снежня яны абавязкова знойдуць пад падушкай салодкія падарункі, доўгачаканую цацку, адзенне, гульню, білет на забаўляльнае мерапрыемства, кнігу.
Здаўна лічылася, што пасля 19 снежня пачынаюцца моцныя маразы. У гэты дзень абавязкова трэба запальць свечку на добры ўраджай у наступным годзе, памаліцца аб здароўі дзяцей, дапамозе ў дарозе і падарожжы, дабрабыце, дапамозе сіротам і бедным, вылячэнні ад хвароб.
Гаспадыні пяклі пірагі, накрывалі святочныя сталы і запрашалі суседзяў у госці, каб разам адзначаць свята.
Галоўнае ў Дзень Мікалая неабходна быць у добрым здароўі і добрым настроі, ні ў якім разе не лаяцца, а толькі цешыцца і дзякаваць святому за тое, што адбываецца ў вашым жыцці.
1492 год. У лісце літоўскага князя Аляксандра крымскаму хану Менглі Гірэю ўпершыню змяшчаецца пісьмовая згадка аб казаках.
Казакоў як асобны субэтнас вылучаў Леў Гумілёў. У склад казакоў у бытнасць іх саслоўем уваходзілі і групы беларусаў, паўднёвых славян, грэкаў, асецін, татараў, мардвы-эрзя, башкір, калмыкаў, бурат і іншых народаў – у Расійскай імперыі ўсе прадстаўнікі сярэднявечных воінскіх саслоўяў залічваліся ў казакі. У выпадку з беларусамі гэта былі служылых сяляне – панцырныя баяры і інш.
Упершыню слова «казак» у значэнні «вартаўнік» сустракаецца ў перакладным слоўніку куманскай (старакыпчацкай) мовы ў 1303 годзе.
Казак: 1) цюркскае, «вольны качэўнік, вольны чалавек, валацуга», той жа этымалогіі, што і этнонім казах. 2) мангольскае: “ко/ка” – “браня” і “зах” – “рубеж”. Ва Ўсходняй Еўропе да канца XVIII стагоддзя мелі назву таксама чаркасы.
Рускі ўрад часта выкарыстоўваў казакоў для сваіх мэт супраць ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Напрыклад, у 1654 годзе рускія даручылі магілёўскаму шляхціцу К. Паклонскаму стварыць беларускі казацкі полк у Радамскім замку з беларускай шляхты, гараджан і сялян Магілёўскага, Мсціслаўскага і Чавускага паветаў (каля 6 000 чалавек). Палкоўнік Паклонскі па ўзяцці Магілёва абрабаваў яго, зншчыў амаль усё габрэйскае насельніцтва. Па легендзе, удалося выратавацца толькі адной пары, ад якой і працягнулася яўрэйскае насельніцтва горада. А самы першы ў гісторыі габрэйскі пагром у Магілёве зладзілі казакі С. Налівайкі ў 1595 годзе.
Кіраўнік СССР (1964-1982), Генеральны Сакратар КПСС (1966-1982) і Старшыня Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР (1960-1964, 1977-1982).
Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы.
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Парада Перамогі. Маршал Савецкага Саюза.
Меў 117 савецкіх і замежных узнагарод, у тым ліку вышэйшага ваеннага ордэна “Перамога” (за подпісам Старшыні Вярхоўнага Савета М. Гарбачова).
Пасля сканчэння Курскага земляўпарадкавальна-меліяратыўнага тэхнікума (1927), працаваў у Коханаўскім раёне Аршанскай акругі (зараз – в. Багданаўка Талачынскага раёна).
Падчас вучобы ў музычным тіэхнікуме займаўся ледзь не па 24 гадзіны ў суткі. Як піяніст-канцартмайстар быў запрошаны ў беларускую оперную студыю, працаваў са спеваком, зоркай Вялікага імператарскага тэатра А. Баначычам, з заснавальнікам опернага тэатра І. Гітгарцам, зрабіў запісы на грампласцінкі з цымбалістам І. Жыновічам.
У 1939-1941 гадах з’яўляўся галоўным дырыжорам сімфанічнага аркестра Усебеларускага радыёкамітэта. Пад яго кіраўніцтвам ставіліся і агучваліся ў жывым эфіры буйнейшыя музыкальна-сцэнічныя творы.
Еўрапейскай знакамітасцю яго зрабіла аўтарства музыкі да першай дзіцячай оперы па казцы Г. Андэрсена «Салавей».
У вайну не здолеў эвакуіравацца з Мінска і працаваў дырыжорам сімфанічнага аркестра гарадскога тэатра, паставіў оперы «Вяселле Фігара», «Кармэн», «Севільскі цырульнік», «Цыганскі барон». Ратаваў яўрэяў з гета, прыкрываў аркестрантаў, якія былі звязаны з падполлем.
У 1948 годзе быў арыштаваны, прыгавораны да расстрэлу, які заменены на 25 год лагераў. У лагеры сачыняў музыку, аднавіў па памяці шматлікія творы, партытуру оперы Лысенкі «Наталка-полтавка» і сіламі зняволеных у 1950 годзе паставіў яе.
Пасля вызвалення працаваў у Рэспубліцы Комі галоўным дырыжорам тэатра, потым 30 год працаваў канцэртмайстрам ў калужскай філармоніі. Пад канец жыцця канчаткова аслеп.
Скончыў Мінскі медыцынскі інстытут. Працаваў у Міністэрстве сацыяльнага забеспячэння БССР, Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі.
Вывучаў заканамернасць зменлівасці генетыка-антрапалагічных і адаптыўных тыпаў, генадэмаграфічных працэсаў сярод насельніцтва Беларусі і сумежных тэрыторый.
Адзін з аўтараў прац «Нарысы па антрапалогіі Беларусі», «Антрапалогія Беларускага Палесся», «Біялагічнае і сацыяльнае у фарміраванні антрапалагічных асаблівасцяў», «Спадчынныя і сацыяльна-гігіенічныя фактары даўгалецця».
Аўтар працы “Беларусы ў генетычнай прасторы. Антрапалогія этнасу” (2005).
Памёр 12 студзеня 2021 года.
1935 год. Нарадзілася Валянціна Лемцюгова.
Беларуская мовазнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар. Выхоўвалася на Чавушчыне.
Працавала ў Інстытуце мовазнаўства АН БССР, старшынёй Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры НАН Беларусі, членам Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Беларусі, анамастычнай камісіі пры Міжнародным камітэце славістаў. Узначальвала анамастычную школу ў Беларусі.
Абаронца беларускай тапанімікі, адстойвала артыкул у Законе аб геаграфічных назвах, згодна з якім спачатку назва даецца на беларускай мове, а таксама традыцыйную беларускую лацінку, супраць якой (транслітэрацыя) стаў выступаць адзін магілёўскі чыноўнік у снежні гэтага года.
Аўтар манаграфіі «Беларуская айканімія», у якой даследавала працэс узнікненьня і эвалюцыйнага развіцьця беларускіх назваў населеных пунктаў (4 тысячы айконімаў), «Усходнеславянская айканімія апэлятыўнага паходжання». Пад яе кіраўніцтвам, удзеле створаны «Спіс населеных месцаў Расейскай імпэрыі» (44 тамы), «Беларуская граматыка», «Лексікалогія сучаснай беларускай мовы», «Агульнаславянскі лінгвістычны атлас», «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак», нарматыўны даведнік «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» у 6 кнігах па абласцях і іншыя.
Беларускі савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Першы сакратар ЦК КПБ (1956-1965), Першы намеснік Старшыні Савета Міністраў СССР (1965-1978). Герой сацыялістычнай працы.
Стваральнік камсамольскага падполля на тэрыторыі Беларусі падчас вайны, удзельнік партызанскуга руху.
Пасля вайны ўзначальваў ЦК ЛКСМБ, працаваў першым сакратаром Мінскага гаркама, абкама партыі.
Пасля смерці Сталіна быў старшынёй Савета міністраў БССР (1953-1956).
З імем Мазурава звязаны шматлікія поспехі беларускага народу ў развіцці эканомікі, навукі і культуры, рэабілітацыя рэпрэсаваных. Стаў праваабаронцай незаслужана абгавораных падпольшчыкаў. Былі пабудаваны Наваполацкія нафтаперапрацоўчы завод і хімкамбінат «Палімір». Намагаўся аднавіць беларусізацыю.
У гонар Мазурава усталяваны мемарыяльныя шыльды ў Мінску (К. Маркса, 36), названы вуліцы ў Мінску і Гомеле.
Працавала выкладчыцай нямецкай мовы ў Белаазёрску.
Аўтар вершаў, паэм, зборнікаў паэзіі і казак, п’ес для тэатра лялек «Прыгоды трох парасят» (пастаўлена ў 1976), «Крок у бессмяротнасць» (пастаўлена ў 1977), тэлесцэнараў пра творчасць В. Бялыніцкага-Бірулі, Р. Кента.
Перакладала з нямецкай, польскай, французскай.
Лаўрэат Літаратурных прэмій імя А. Куляшова, імя У. Калесніка, прэміі Усебеларускага фестывалю моладзі
На выбары былі высунуты 19 кандыдатаў, удзельнічала 10, у тым ліку Р. Кастусёў, У. Няклаеў, А. Саннікаў, М. Статкевіч – найбольшая колькасць кандыдатаў за ўсю гісторыю беларускіх выбараў.
Пасля агалошання папярэдніх вынікаў (паводле афіцыйных крыніц перамог А. Лукашэнка з 83% галасоў, паводле расійскага Агенцтва эфектыўных камунікацый «Inside» за Лукашэнку прагаласавалі 37,8%) прыхільнікі апазіцыйных кандыдатаў сабраліся на мітынг на плошчы Незалежнасці.
Пасля нападаў і збівання мітынгоўцаў міліцыяй, большасць удзельнікаў пакінула плошчу. Каля 5 тысяч з іх засталіся, разам з Саннікавым і Рымашэўскім. Апоўначы і яны былі разагнаны сілавікамі.
Былі затрыманы Кастусёў, Міхалевіч, Някляеў, Рымашэўскі, Саннікаў, Статкевіч, Вус і іншыя – усяго 639 асоб.
Былі асуджаныя кандыдаты ў прэзідэнты У. Някляеў, А. Саннікаў, М. Статкевіч, Дз. Вус, В. Рымашэўскі да пазбаўлення волі на розныя тэрміны ад 2 да 6 гадоў.
