Tag: расстрел

Дзень у гісторыі. 1 мая. Рымскія маёўкі. Дзень працы. Узрыў полацкай Сафіі. Першыя паштовыя маркі. Пашырэнне ЕС. Нарадзіліся Соф’я Слуцкая, П. Галавач, Я. Паплаўская, А. Глеб.

Навіна ад

Маёўкі. У Старажытным Рыме ў гэты дзень прыносілі ахвяры ў гонар багіні Зямлі Маі.

Свята ўстаноўлена ў гонар старажытнарымскай багіні Маі (Майесты), жонкі Вулкана і маці Меркурыя (Гермеса). Апошні вясновы месяц май названы рымлянамі ў гонар менавіта гэтай багіні.

Кожную вясну, акурат у першы дзень месяца, рымляне ладзілі ахвярапрынашэнні з далейшымі святкаваннямі ў гонар гэтай суровай жыхаркі неба. Не прынесці багіні ахвяру азначала застацца без ураджаю ў бліжэйшы год.

Рымляне і сталі ладзіць святы з шэсцямі, і стала гэта традыцыяй. Калі старажытнага Рыма не стала, традыцыя адышла ў нябыт, але была адноўлена нараджаючымся пралетарыятам. У канцы ХІХ стагоддзя ў Расійскай імперыі 1 мая рэвалюцыйна настроеныя рабочыя ладзілі нелегальныя мітынгі на прыродзе.

Дзень салідарнасці працоўных. Дзець працы.

Свята, якое адзначаюць у шматлікіх краінах Еўропы, Афрыкі, Лацінскай Амерыкі і Азіі вядома пад некалькімі назвамі – Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных, Дзень Вясны і Працы, Дзень працы, Дзень вясны.

Гэта дата звязана з адной са старонак гісторыі барацьбы пралетарыята з капіталам – з падзеямі, якія адбыліся ў Чыкага. 1 мая 1886 года ў горадзе пачаліся маштабныя мітынгі і дэманстрацыі працоўных з патрабаваннем васьмігадзіннага працоўнага дня. Акцыя скончылася кровапралітным сутыкненнем з паліцыяй, наступныя мітынгі прывялі да Хеймаркецкай бойні 4 мая (на загалоўнай выяве).

У ліпені 1889 года Парыжскі кангрэс прыняў рашэнне аб правядзенні 1 мая штогадовых працоўных дэманстрацый.

Упершыню дзень міжнароднай салідарнасці працоўных быў адзначаны ў 1890 годзе ў Аўстра-Венгрыі, Бельгіі, Германіі, Даніі, Іспаніі, Італіі, ЗША, Нарвегіі, Францыі, Швецыі і некаторых іншых краінах. Доўгі час Першамай быў сімвалам рэвалюцыі, непрымірымай класавай барацьбы.

У Расійскай імперыі Першамай як дзень міжнароднай салідарнасці ўпершыню адзначылі ў 1890 годзе ў Варшаве правядзеннем стачкі 10 000 рабочых.

У 1917 годзе свята было ўпершыню свабодна адзначана ў рэвалюцыйнай Расіі. 

З 1918 года свята стала афіцыйным.

Першамай святкаваўся на акупаваных немцамі тэрыторыях Беларусі ў 1942-1944 гадах як галоўнае свята германскага пралетарыята.

Першамай у Магілёве падчас нямецкай акупацыі

1555 год. Нарадзілася княгіня Соф’я Слуцкая (1585–1612).

Беларуская святая і асветніца ВКЛ. Праваслаўны дзеяч з роду Алелькавічаў, апошні яго прадстаўнік.

У 1592 годзе да Соф’і адышло ўсё Слуцкае княства з гарадамі Слуцк і Капыль.

У 11 гадоў яна была сасватана, у 15 гадоў выйшла замуж за нясвіжскага князя Януша Радзівіла. Апекавала праваслаўе ў ВКЛ, фундавала сродкі для пабудовы храмаў і шпіталёў для бедных, рабіла паломніцтвы ў святыя мясціны. Соф’і ўдалося пры дапамозе мужа атрымаць каралеўскую грамату, якая забараняла далучэнне праваслаўных вернікаў да Уніі ў яе ўладаннях.

Памерла ў час родаў, пахаваная ў Слуцкім Траецкім манастыры. Хутка сярод гараджан пайшлі чуткі пра цуды, якія адбываліся каля яе труны. Менавіта тады Соф’ю пачалі ўшаноўваць як святую, але кананізавалі толькі ў 1984 годзе. Цяпер мошчы Соф’і Слуцкай захоўваюцца ў Свята-Духавым кафедральным саборы ў Мінску. Дзень яе памяці адзначаецца 1 красавіка.

Персанаж рамана Ю. Крашэўскага «Апошняя са слуцкіх князёў» і гістарычнай драмы У.  Сыракомлі «Магнаты і сірата».

1710 год. Напярэдадні адыходу з Полацку, салдаты расійскага цара Пятра I узарвалі Сафійскі сабор.

Пасля гэтага Сафійскі сабор быў цалкам разбураны і праляжаў у руінах да 1738 года.

11 ліпеня 1705 года сабор быў зачынены расійскай арміяй. Пётр I перадаў сабор праваслаўнай абшчыне, але яна адмовілася прыняць яго, асцерагаючыся, што пасля таго як рускія войскі пакінуць горад, супраць іх пачнуцца рэпрэсіі.

Паводле польскага гісторыка XIX стагоддзя Ф. Духінскага, п’яны Пётр I уварваўся разам з салдатамі ў Сабор, які належаў уніятам, асабіста забіў настаяцеля і чатырох манахаў-базыльян, а целы загадаў утапіць у Дзвіне.

1840 год. На лонданскім паштамце ў продаж паступілі першыя ў свеце паштовыя маркі з партрэтам каралевы Вікторыі.

Чорная каштавала адзін пені, сіняя – два пенсы. Гэта былі першыя афіцыйныя паштовыя маркі, якія маюць клеявы адваротны бок.

З 6 мая гэтыя маркі дазволілі наклейваць на канверты і выкарыстоўваць пры перасыланні лістоў.

Аўтарам ідэі выкарыстання марак для аплаты паштовых адпраўленняў быў Роўлэнд Хіл, які ў 1854 годзе стаў галоўным паштмайстрам Брытаніі. 

1903 год. У в. Пабокавічы (зараз Бабруйскі раён) нарадзіўся Платон Галавач (1903–1937).

Беларускі пісьменнік, грамадскі дзеяч. Быў рэпрэсаваны.

Адзін з арганізатараў камсамольскага руху на Бабруйшчыне, у Барысаўскім павеце, першы сакратар ЦК ЛКСМБ, намеснік наркама асветы БССР (1929–1930), рэдактар газеты «Чырвоная змена», часопісаў «Маладняк», «Полымя», адзін з лідараў літаратурных аб’яднанняў «Маладняк» і БелАПП.

Арыштаваны 11 жніўня 1937 года, асуджаны 29 кастрычніка да вышэйшай меры пакарання, расстраляны праз некалькі гадзін пасля прысуду. Сям’і было абвешчана, што памёр 25 снежня 1944 года ў лагеры ад паралічу сэрца.

Аўтар апавяданняў, кніг, зборнікаў апавяданняў, аповесцей, рамана, нарысаў, якія перакладаліся на рускую, польскую, украінскую, чэшскую, ідыш ды iншыя мовы.

Многія яго творы засталіся няскончанымі, у тым ліку кніга пра паўстанне 1863–1864 гг. і Кастуся Каліноўскага.

1915 год. Нарадзіўся Іван Любачка.

Беларускі гісторык. Доктар гісторыі, прафесар шэрагу ўніверсітэтаў ЗША.

Скончыў Віцебскі педінстытут. Выкладаў у Галоўчынскай СШ Бялыніцкага раёна, служыў у войску.

Пачатак Вялікай Айчыннай вайны спаткаў у чыне капітана каля Брэста, адкуль адступаў да Палтаўшчыны, дзе трапіў у палон, потым быў выпушчаны. Вярнуўся на Беларусь, прымусова вывезены на працы ў Германію.

Пасля вайны застаўся ў Германіі, працаваў настаўнікам у беларускіх школах. У пачатку 1950-х гадоў эміграваў у ЗША. Скончыў Калумбійскі ўніверсітэт. Працаваў у шэрагу ўніверсітэтаў.

Аўтар многіх публікацый, у тым ліку «Беларусь пад савецкай уладай, 1917–1957».

Заснавальнік стыпендыяльнага фонду падтрымання доследаў у галіне беларусазнаўства.

Памёр 20 ліпеня 1977 года.

1922 год. Нарадзіўся Алесь Салавей (Альфрэд Радзюк, Альберт Кадняк).

Беларускі паэт.

У Дзяржынскай сярэдняй школе вучыўся разам з вядомым у будучым гісторыкам М. Ермаловічам.

Працаваў у рэдакцыі лагойскай раённай газеты «Чырвоная Лагойшчына», пад час вайны – у рэдакцыі мінскай «Беларускай газеты», рыжскай «Новы шлях».

У 1944 годзе выехаў на Захад. У Празе сустракаўся з Ларысай Геніюш. Удзельнічаў у выданні газеты «Зь беларускага жыцьця» і часопіса «Пагоня», вёў вялікую перапіску з беларусамі ў Нямеччыне.

У 1949 годзе пераехаў у Аўстралію. Член Згуртавання беларусаў у Вікторыі, Беларускага цэнтральнага камітэта ў Вікторыі, беларускай секцыі радыё 3ZZ у Мельбурне.

Аўтар вершаў, кнігі паэзіі «Мае песні», вершаў-мініяцюр, паэм, зборнікаў паэзіі, якія прысвечаны беларускай гісторыі, Усяславу Чарадзею, Ф. Скарыне, С. Буднаму, В. Цяпінскаму, М. Багдановічу.

Памёр 21 студзеня 1978 году ў Мельбурне.

1931 год. Нарадзіўся Алег Лойка.

Беларускі паэт, пісьменнік і літаратуразнавец. Член-карэспандэнт акадэміі навук Беларусі. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Стылістычную адметнасць лекцый А. Лойкі адзначалі студзнты БДУ, Варшаўскага, Іенскага універсітэтаў.

Аўтар дапаможнікаў «Гісторыя беларускай літаратуры: Дакастрычніцкі перыяд», «Старабеларуская літаратура». Адзін са складальнікаў хрэстаматыі для ВНУ «Беларуская літаратура XIX стагоддзя».

Пад яго кіраўніцтвам абаронена 15 дысертацый.

Аўтар больш як 450 навуковых публікацый, у тым ліку шасці манаграфій, якія прысвечаны творчасці Якуба Коласа, А.Міцкевіч, М. Багдановіча, паэзіі пачатку XX стагоддзя:

Аўтар вершаў, зборнікаў паэзіі, аповесцей, раманаў, эсэ – усяго  100 кніг.

Аўтар сцэнарыя дакументальнага фільма «Максім Багдановіч» (1990).

Перакладчык на беларускую мову П. Верлена, І. Гётэ, Ф. Шылера, асобных твораў рускіх, украінскіх, літоўскіх, латышскіх, польскіх і іншых паэтаў.

Памёр 19 лістапада 2008 года.

1942 год. Нарадзіўся Міхаіл Басалыга.

Беларускі савецкі графік. Брат Уладзіміра Басалыгі.

У 1970 скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працуе пераважна ў галіне кніжнай графікі. Вылучаюцца афармленнем: альбом «Гравюры Францыска Скарыны», кніга «Вершы пяці кніг» Г. Бураўкіна, «Дзень добры, мама», «Ave Maria» М. Танка, «Напісанае застаецца» А. Петрашкевіча.

У 2006 годзе стварыў ілюстрацыі для выдання трылогіі «На ростанях» Я. Коласа, таксама працаваў над ілюстрацыямі паэмы «Курган», верша «Хлопчык і лётчык» і іншых Я. Купалы.

Творы знаходзяцца ў Траццякоўскай галерэі, Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, Літаратурных музеях Я. Купалы і Я. Коласа, Слуцкім краязнаўчым музеі, Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава.

Выява: Міхаіл Басалыга, Бітва на Сініх Водах, 2005 г.

1949 год. Нарадзілася Ядвіга Паплаўская.

Савецкая і беларуская эстрадная спявачка, клавішніца, кампазітар, удзельніца першага складу ансамбля “Верасы”. Народная артыстка. Жонка А. Ціхановіча.

Скончыла Беларускую кансерваторыю.

Сузаснавальніца і ўдзельніца ВІА “Верасы” (1971–1987), удзельніца Дзяржаўнага аркестра Беларусі пад кіраўніцтвам М. Фінберга, групы «Шчаслівы выпадак».

Суарганізатар (1988) Тэатра песні Ядвігі Паплаўскай і Аляксандра Ціхановіча, праз студыю якога прайшло шмат маладых беларускіх выканаўцаў — Аляксандр Саладуха, гурт «Ляпіс Трубяцкой» і іншыя.

1981 год. Нарадзіўся Аляксандр Глеб.

Беларускі футбаліст, паўабаронца. Ігрок нацыянальнай зборнай Беларусі, адзін з самых паспяховых футбалістаў у гісторыі Беларусі.

Гуляў за БАТЭ, у нямецкім «Штутгарт», лонданскім «Арсенале», іспанскай «Барселоне», англійскім «Бірмінгем Сіці», «Вольфсбургу» і іншых.

У 2021 годзе ўвайшоў у новаўтвораны савет дырэктараў жодзінскага клуба «Тарпеда-БелАЗ».

1986 год. Памёр Сцяпан Александровіч (1921–1986).

Беларускі пісьменнік, літаратуразнаўца, крытык, краязнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры XIX–XX стагоддзяў, развіццё нацыянальнага кнігадрукавання і перыядычнага друку, літаратурныя сувязі, у тым ліку беларуска-ўкраінскія. Надаваў значную ролю вывучэнні творчасці Тараса Шаўчэнкі.

Вывучаў дзейнасць Ф. Скарыны, Янкі Купалы, літаратурна-гістарычную біяграфію Цішкі Гартнага. Створыў літаратурныя партрэты П. Багрыма, Ф. Савіча, Ф. Багушэвіча, Каруся Каганца, Янкі Купалы, Якуба Коласа, Цёткі, Змітрака Бядулі, Кузьмы Чорнага ды іншым.

2004 год. Адбылася самае вялікае пашырэнне за гісторыю ЕС.

У выніку пятага пашырэння ў склад ЕС увайшлі 10 краін: Венгрыя, Кіпр, Латвія, Літва, Мальта, Польшча, Славакія, Славенія, Чэхія і Эстонія.

2018 год. У Магілёве пабіты тэмпературны рэкорд 1977 года.

У Дзень працы ў абласным цэнтры тэмпература ўзнялася да 27,5 градуса цяпла. У выніку было абноўлена дасягненне 41-гадовай даўнасці ў +26,7 градуса.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 24 красавіка. Траянскі конь. Паўстанцы ўзялі Горкі. Грынвіцкі мерыдыян. Першы IBM. Дзень нараджэння газіроўкі, перакладчыцы В. Рыч, палітыка З. Пазняка.

Навіна ад

Міжнародны дзень салідарнасці моладзі (International Day of Youth Solidarity, з 1957 года).

Галоўнай мэтай яго заснавання стала ўзняцце і вырашэнне праблем сацыяльнай абароны моладзі, дзяржаўнай моладзевай палітыкі, адукацыі, культуры і вольнага часу.

Акрамя гэтага, ёсць і іншыя моладзевыя святы: 12 жніўня – Міжнародны дзень моладзі, 10 лістапада – Сусветны дзень моладзі.

У гэты дзень моладзь усяго свету заклікаюць да кансалідацыі і актыўнасці ў вырашэнні надзённых праблем – прапагадна здаровага ладу жыцця, набыццё ведаў аб правах моладзі, інфарміраванне моладзі пра працаўладкаванее і адукацыю.

На думку экспертаў, што займаюцца пытаннямі моладзі, сёння трэба зрабіць усё магчымае, каб выхоўваць моладзь у духу патрыятызму, умацоўваць пераемнасць пакаленняў, весці барацьбу з дзіцячай беспрытульнасцю, падлеткавай злачыннасцю, наркаманіяй, п’янствам, маральнай распустай.

Сёння ў свеце асноўнымі праблемамі моладзевай грамадскасці з’яўляюцца недастатковае ўзаемадзеянне паміж уладамі і творчымі калектывамі, грамадскімі, палітычнымі таварыствамі, СМІ, камерцыйнымі структурамі і простымі грамадзянамі і, як след, слаба выражаная грамадская пазіцыя і актыўнасць моладзі. Толькі праз кансалідацыю прадстаўнікоў улады і моладзевых прапаноў можна дасягнуць павышэння арганізаванасці і творчай актыўнасці моладзі ў рэалізацыі эканамічных, сацыяльных, навукова-тэхнічных і маральных праблем грамадства.

Як паказваюць апытанні, беларускую моладзь сёння больш за ўсё хвалюе пытанне працаўладкавання, жылля і вайсковага абавязку.

1184 год да н. э. Паводле падання, у гэты дзень старажытныя грэкі змаглі трапіць у Трою пры дапамозе траянскага каня.

1775 год. Нарадзіўся Якаў Забедэуш Фалькоўскі (1775–1848).

Беларускі асветнік, адзін з заснавальнікаў навучання глуханямых дзяцей мове жэстаў у Беларусі і Польшчы. 

Быў рэктарам школы ў Шчучыне Гродзенскай губерні. Менавіта па яго ініцыятыве і пры падтрымцы дзяржавы быў створаны інстытут для глуханямых.

1833 год. Дзень нараджэння газаванай вады.

У ЗША быў атрыманы патэнт на яе вытворчасць.

Яшчэ ў 1767 годзе брытанскі хімік Дж. Прыстлі адкрыў адну з уласцівасцяў дыяксіду вугляроду, з дапамогай якога і стала магчымым стварыць газаваную ваду, вырабіў першую бутэльку з ёй.

Цікавыя факты.

Швед Тоберн Бергман у 1770 году сканструяваў апарат, які дазваляе пад ціскам, з дапамогай помпы, насычаць ваду вуглякіслымі бурбалкамі і назваў яго сатуратарам (ад лац. saturo – насычаць).

Першым прамысловую вытворчасць газаванай вады пачаў Якаб Швеп у 1783 годзе. Ён выпускаў “содавую” ваду, заснаваў кампанію J.Schweppe&Co, ад якой пайшла гандлёвая марка “Швепс”.

У СССР пасля Другой сусветнай вайны газіраваную ваду прадавалі з латкоў і спецыяльна абсталяваных калясак. Пазней з’явіліся вулічныя аўтаматы, у якіх простая порцыя газаванай вады каштавала 1 капейку, а з сіропам – 3.

Сярэдні амерыканец выпівае 180 літраў (у чатыры разы больш, чым у 1950-я гады) газаванай вады ў год, сярэдні расеец – 50, кітаец – 20, беларус – каля 45 л.

1863 год. Паўстанцкі аддзел Людвіка Звяждоўскага заняў Горкі Магілёўскай губерні.  

Людвік Звяждоўскі (прозвішча Тапор; 1829–1864), капітан расійскай арміі, член тайнага таварыства З. Серакоўскага.

Скончыў Акадэмію Генштаба ў Пецярбургу. З 1860 года на службе ў Вільні. Да кастрычніка 1862 года ўзначальваў віленскі паўстанцкі цэнтр, меў уплыў на таварыства рускіх афіцэраў у Польшчы. Падчас паўстання камандаваў паўстанцкім аддзелам у Магілёўскай губерні, які быў сабраны з студэнтаў Горы-Горацкага земляробчага інстытута.

Горкі не утрымаў. 6 мая 1863 года яго аддзел уступіў у бой з расійскімі войскамі і пацярпеў паражэнне. Сутыкнуўшыся з нядобразычлівасцю і нежаданнем ваяваць з боку тутэйшых жыхароў, распусціў свой аддзел і выехаў у Царства Польскае, дзе быў прызначаны галоўнакамандуючым войскамі Сандамірскага ваяводства, камандзірам  кракаўскай дывізіі II-га Корпуса.

Паранены ў баі пад мястэчкам Апатаў, захоплены ў палон і пакараны на смерць на рынку мястэчка 23 лютага 1864 года.

Матэрыял пра Звяждоўскага змешчаны ў экспазіцыі Горацкага гісторыка-этнаграфічнага музея і музея гісторыі Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі.

1870 год. У Гродна нарадзіўся Браніслаў Багатырэвіч (1870–1940).

Беларускі і польскі вайсковец, адзін з двух ідэнтыфікаваных генералаў войска польскага, якія былі забітыя падчас катынскага расстрэлу.

Служыў у царскай арміі, 1918 годзе далучыўся да польскага войска, кіраваў аддзелам мясцовай самаабароны ў Гродна, які потым быў перафармаваны ў беларуска-літоўскую пяхотную дывізію.

У 1919 годзе ўзначаліў 81-ы пяхотны полк, потым служыў у 18-й пяхотнай дывізіі, у 1927 годзе атрымаў чын брыгаднага генерала.

У 1939 годзе быў арыштаваны НКУС і вывезены ў Казельск на тэрыторыі СССР. Увесну 1940 года быў расстраляны ў Катыні.

Цела Багатырэвіча было знойдзена і ідэнтыфікавана немцамі ў 1943 годзе падчас эксгумацыі на месцы расстрэлу.

1884 год. Грынвіч зацвердзілі месцам праходжання нулявога мерыдыяну.

Ён дзеліць Зямлю на Заходняе і Усходняе паўшар’і (паўкулі). Мерыдыян праходзіць праз вось пасажнага інструмента Грынвіцкай абсерваторыі.

Грынвіцкі мерыдыян служыць пачаткам адліку геаграфічных даўгот; з’яўляецца сярэднім мерыдыянам нулявога гадзіннага пояса. Мясцовы сярэдні сонечны час на грынвіцкім мерыдыяне шырока ўжываецца ў астраноміі для сінхранізацыі сусветнага часу.

Да канца XIX стагоддзя ў розных краінах для адліку геаграфічных даўгот выкарыстоўвалі свае ўласныя нацыянальныя нулявыя мерыдыяны, якія праходзяць, як правіла, праз цэнтральныя абсерваторыі гэтых краін. Так, у Англіі і ЗША нулявым лічыўся Грынвіцкі мерыдыян, у Францыі для гэтай мэты выкарыстоўваўся «парыжскі мерыдыян», у Расійскай імперыі — Пулкаўскі мерыдыян (ён жа – магілёўскі) і г. д.

У 1884 годзе на Міжнароднай канферэнцыі ў Вашынгтоне за нуль-пункт адліку даўгот на ўсім зямным шары было прапанавана прыняць Грынвіцкі мерыдыян.

1905 год. Нарадзіўся Іван Флёраў (1905–1941).

Камандзір першай у Чырвонай Арміі асобнай эксперыментальнай батарэі рэактыўнай артылерыі (“Кацюшы”). Герой Расіі (1995).

Упершыню БМ-13 былі выкарыстаны на тэрыторыі Беларусі, пад Оршай 13-14 ліпеня 1941 года.

Праходзіў службу ў Чырвонай Арміі з 1927 года. Скончыў Артылерыйскую акадэмію. Удзельнік вайны з Фінляндыяй.

28 чэрвеня 1941 года быў прызначаны камандзірам асобнай эксперыментальнай батарэі рэактыўнай артылерыі.

Пасля залпаў ў раёне Оршы батарэя здзейсніла залпы па захопніках пад Ельняй, Рославам, Спас-Дземенскам.

У ноч на 7 кастрычніка калона машын батарэі трапіла ў засаду недалёка ад в. Багатыр Знаменскага раёна Смаленскай вобласці. Будучы цяжка параненым, Флёраў падарваў сябе разам з галоўнай пускавой устаноўкай.

У гонар Флёрава ў Оршы названа вуліца, пастаўлены помнікі на месцы апошняга бою батарэі, каля в.  Багатыр, у г. Балашыха Маскоўскай вобласці.

Аршанскі мемарыяльны комплекс «Кацюша»

1931 год. Вада на Дняпры ў Магілёве паднялася на рэкордны за 200 гадоў назіранняў узровень – на 853 см вышэй за 0.

Вада пералівалася праз мост на Пушкінскім праспекце, затапіла Падміколле, Лупалава, часткова Палыкавічы. Блізкі пад’ём быў 1956 годзе – 834 см.

Крытычным з’яўляецца ўзровень у 610, а небяспечным – 620 см.

Абасалютны максімум ХХІ стагоддзя – 661 см – быў дасягнуты 19 красавкіа 2013 года.

У 2023 годзе максімум вады ў Дняпры ў Магілёве быў 7 красавіка – 570 см. На сёння, 24 красавіка, па дадзеным гідрапаста ў Магілёве, узровень вады складае 513 cм над нулем паста.

1932 год. У г. Горкі нарадзіўся Марк Фрэйдзін.

Беларускі эканаміст, заслужаны эканаміст БССР, кандыдат эканамiчных навук, прафесар.

Скончыў БСГА, працаваў у Горацкім райвыканкаме, БСГА, загадчыкам кафедраў кіравання, эканамічных зносін і кіравання ў АПК, аграбізнесу БСГА.

Аўтар больш за 280 навуковых і вучэбна-метадычных прац па пытаннях адаптацыі сельскагаспадарчай вытворчасці да рыначнай эканомікі ў пераходны перыяд, станаўлення і развіцця аграбізнеса.

Заснавальнік навуковай школы, падрыхтаваў 5 кандыдатаў эканамічных навук.

Яго актыўная праца па ўмацаванні навуковых і культурных сувязяў паміж Беларуссю і Польшчай была адзначана медалём камісіі народнай адукацыі Польшчы.

1936 год. Нарадзілася Вера Рыч (1936–2009).

Англійская паэтэса і перакладчыца з усходнеславянскіх моў, у тым ліку беларускіх твораў на англійскую мову. Аўтар прац аб творчасці Максіма Багдановіча, аб беларускіх элементах у скандынаўскіх сагах.

Скончыла Оксфардскі ўніверсітэт. Доўгі час працавала журналісткай у часопісах «Nature», «New Scientist».

Заснавала літаратурны часопіс «Manifold», на старонках якога друкавала свае пераклады. Чытала лекцыі па славянскіх літаратурах у Бірмінгемскім універсітэце.

Аўтар прац па беларусістыцы ў часопісе «The Journal of Byelorussian Studies», перакладаў  зборнікаў беларускай паэзіі «Like Water, Like Fire» («Як вада, як агонь», творы 41 аўтара), М. Багдановіча, А. Гаруна, Зм. Бядулі «The Images Swarm Free» («Снуецца зданяў рой»), паэмы «Тарас на Парнасе», санетаў і «Кургана» Янкі Купалы.

Выступала з лекцыямі пра беларускую літаратуру.

1944 год. Заходні фронт пераўтвораны ў 3-і Беларускі.

Дзейнічаў да 15 жніўня 1945 года. У яго склад уваходзілі 5-я, 31-я, 39-я і 1-я паветраная арміі, у далейшым – 2-я і 11-я гвардзейскія, 3-я, 21-я, 28-я, 33-я, 43-я, 48-я, 50-я арміі, 5-я гвардзейская танкавая і 3-я паветраная арміі.

Войскі фронту пад час Беларускай аперацыі (1944), сумесна з іншымі франтамі правялі Віцебска-Аршанскую (1944), Мінскую (1944), сваімі сіламі Вільнюскую аперацыю (1944), на заключным этапе вайны адыгралі вырашальную ролю ў правядзенні Усходне-Прускай аперацыі (1945).

Камандуючыя: генерал-палкоўнік, з 26 чэрвеня 1944 г. генерал арміі І. Чарняхоўскі (красавік 1944 – люты 1945), Маршал Савецкага Саюза А. Васілеўскі (люты – красавік 1945), генерал арміі І. Баграмян (з красавіка 1945). Член ваеннага савета генерал-лейтэнант В. Макараў, начальнік штаба генерал-палкоўнік А. Пакроўскі.

І. Чарняхоўскі

1944 год. Нарадзіўся Зянон Пазняк.

Беларускі палітык і грамадскі дзеяч, археолаг, мастацтвазнаўца, пісьменнік. Кандыдат мастацтвазнаўства. Адзін з заснавальнікаў “Мартыралогу Беларусі” і Беларускага Народнага Фронту “Адраджэнне”, старшыня Кансерватыўна-Хрысціянскай партыі – БНФ.

Унук беларускага дзеяча ў Заходняй Беларусі Янкі Пазняка.

Займаўся выратаваннем ад знішчэння гістарычнай вуліцы Няміга, Траецкага, Ракаўскага прадмесцяў, Верхняга горада ў Мінску, мастацтвазнаўствам, археалогіяй.

Працаваў у інстытутах мастацтвазнаўства, гісторыі акадэміі навук, адкрыў і археалагічна даследаваў масавыя пахаванні людзей у Курапатах.

Як дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1990–1996) дабіваўся адкрыцця праўды пра маштабы Чарнобыльскай катастрофы, вяртання бел-чырвона-белага сцяга, герба Пагоні, мемарыялізацыі Курапатаў, незалежнасці Беларусі.

Вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты Беларусі на выбарах 1994 і 1999 гадоў.

З 1996 года жыве на эміграцыі, займаецца палітычнай дзейнасцю.

Пад яго кіраўніцтвам распрацавана праграма «Вольная Беларусь» як праект новай Беларусі.

Даследаваў археалогію і архітэктуру сярэдневяковых гарадоў і мястэчак Беларусі, беларускае мастацтва і мастацкую культуру, займаўся тэорыяй і практыкай аховы і аднаўлення культурна-гістарычнай спадчыны Мінска.

Аўтар кніг па мастацтве і архітэктуры, некалькіх зборнікаў паэзіі і фотаальбомаў.

1954 год. У Магілёве нарадзілася Галіна Раковіч.

Беларуская спартсменка-парашутыстка. Першай у Беларусі здзейсніла больш за 10 тысяч скачкоў з парашутам.

Майстар спорту СССР міжнароднага класа (1978) па парашутным спорце, абсалютная чэмпіёнка СССР (1984), 2-разовая чэмпіёнка свету ў камандным заліку (1984, Францыя; 1986, Турцыя), 2-разовая рэкардсменка свету. Сярэбраны прызёр II Сусветных авіяцыйных гульняў у камандным заліку (2001, Гранада, Іспанія). З 2004 – галоўны трэнер зборнай Беларусі па парашутным спорце.

1981 год. Адбылася прэзентацыя першага персанальнага кампутара IBM.

Кампутар меў 64 кілабайты аператыўнай памяці, флопі-дыскавод, аперацыйную сістэму DOS.

Дзень у гісторыі. 21 красавіка. Заснаванне Рыма. Забойства мучаніка С. Радакоўскага, Д. Дудаева. Дзень памяці дзеяча БНР Б. Рагулі, беларусіста Г. Пікарда, паэта А. Вярцінскага.

Навіна ад

Сусветны дзень творчасці і інавацыйнай дзейнасці (World Creativity and Innovation Day, з 2017 года).

Зацверджаны Генеральнай Асамблеяй ААН.

Устанаўленне Дня звязваецца  з Міжнародным днём Маці-Зямлі, якое адзначаецца 22 красавіка, а таксама з папярэдняй датай нараджэння вялікага вучонага, мысляра і вынаходніка Леанарда да Вінчы, што адзначаецца 15 красавіка. У першым выпадку сувязь паказвае на магчымасці творчасці і інавацый у справе стварэння і захавання нашага агульнага дома – Зямлі, а ў другім – на ўклад вялікага вынаходніка ў развіццё навукі і творчых працэсаў.

Засноўваючы новае свята, ААН імкнулася прыцягнуць увагу прадстаўнікоў улад, навукі і тэхнікі, сістэм адукацыі да пытання развіцця творчага мыслення, стварэння ўмоў для рэалізацыі разнастайных інавацый і ўкараненню іх у розных сферах жыцця чалавецтва.

753 год да н.э. Ромул і Рэм заснавалі “вечны горад” Рым на Альбанскіх узгорках у вобласці Лацый.

Рыму – 2776 гадоў. Але ёсць і больш старажытныя гарады – Конья (Турцыя) існуе прыкладна з 7500 г. да н.э., Іерыхон (Палесціна) – з 6800 г. да н.э., Плоўдзіў (Балгарыя) – 6000 г. да н.э., Бібл (Ліван) – 5000 г. да н.э., Луксор, Эль-Фаюм (Егіпет) – 3200 да н.э, Дамаск – 2500 г. да н.э.,  італьянскі г. Мантуя – 2000 г. да н.э. У СНД самы стары – Эребуні-Ерэван, які старэйшы за Рым на 29 гадоў.

Познія рымскія легенды звязвалі заснаванне Рыма з Траянскай вайной, калі, пасля падзення горада траянцы на чале з Энеем прыбылі ў Лацый і заснавалі горад Альба Лонга. Нашчадкам Энея ў 14-м пакаленні лічылі Нумітара, звергнутага яго братам Амуліям. Жадаючы засцерагчы сябе ад помсты з боку нашчадкаў Нумітара, Амулій зрабіў яго дачку Рэю Сільвію весталкай (жрыцы багіні Весты не мелі права браць шлюб), але яна нарадзіла двух братоў-двайнят (Ромул і Рэм) ад бога вайны Марса. Амулій загадаў пасадзіць блізнят у кошык і адправіць плыць па рацэ Тыбр, але хвалі вынеслі кошык на бераг ля ўзгорка Палацін, дзе іх выкарміла сваім малаком ваўчыца.

Пасля іх знайшоў пастух і прынёс дадому. Ён даў ім імёны Ромул і Рэм і выхаваў іх адважнымі і моцнымі.

Калі яны даведаліся таямніцу свайго нараджэння, то вырашылі адпомсціць і забілі Амулія і аднавілі на троне Нумітара. Пазней, у пошуках месца для новага паселішча, браты паспрачаліся аб тым, які з узгоркаў падыходзіць лепш. Для вырашэння спрэчкі браты звярнуліся да азнакаў. Перамог Ромул, які прапаноўваў Палацінскі ўзгорак. З-за далейшага канфлікту Ромул забіў Рэма, а новаму гораду даў сваё імя – Рым (Roma).

1835 год. У Віцебску нарадзіўся Ялегі Пранціш Вуль (Элігій-Францішак Карафа-Корбут).

Беларускі паэт. Удзельнік паўстання Кастуся Каліноўскага, за ўдзел у якім быў сасланы ў Сібір.

Вучыўся ў Віцебскай гімназіі. Працаваў у Віцебскай Палаце дзяржаўных маёмасцей.

Быў знаёмы з беларускім пісьменнікам А. Вярыгам-Дарэўскім. Свае польскія вершы друкаваў у часопісе «Ruch Muzyczny».

Уся яго сям’я ўдзельнічала ў паўстанні 1863–1864 гадоў. Яго брат, бацька былі асуджаны на пасяленне і да катаргі.

Апошнія гады жыцця правёў у Варшаве, дзе з В. Каратынскім і А. Плугам стварыў беларускі гурток. Працаваў карэктарам у «Газеце польскай».

Аўтар аглядаў культурнага жыцця Віцебска ў варшаўскай «Gazetę codzienną», прац «Воспоминания детства и юности», «Витебск», «Крестины ў белорусских крестьян», «О Державине вообще и об оде „Бог“ в особенности».

Аўтар верша «К дудару Арцёму ад надзвінскага мужыка» – аднаго з найлепшых узораў раннебеларускай грамадзянскай лірыкі. Тэкст быў уключаны ў «Хрэстаматыю беларускае літаратуры» М. Гарэцкага. Разглядаецца асобнымі даследчыкамі як магчымы аўтар альбо суаўтар паэмы «Тарас на Парнасе».

Памёр 8 снежня 1894 года.

1902 год. Нарадзіўся Вацлаў Пянткоўскі (1902–1991).

Беларускі каталiцкi царкоўны дзеяч, арганізатар нелегальнай духоўнай семінарыі. Доктар тэалогіі.

Вучыўся ў Беластоцкай гімназіі, у Пінскай духоўнай семінарыі, Папскім Латэранскім ўніверсітэце ў Рыме. Настаўнічаў у школах, быў віцэ-рэктарам Пінскай семінарыі, рэктарам касцёла Перамянення Пана ў Навагрудку, прэфектам Навагрудскай гімназіі, у Брэсце.

Падчас Другой сусветнай вайны ў Брэсце. У 1946 годзе прызначаны генеральным вікарыем Пінскай дыяцэзіі, служыў у розных касцёлах, пробашчам парафіі Св. Апосталаў Пятра і Паўла ў в. Мядзведзічы.

Арыштаваны ў 1950 годзе, абвінавачваўся ў шпіянажы на карысць Ватыкана. Вязень ГУЛАГ. У 1956 годзе вярнуўся ў Мядзведзічы пробашчам, дзе ў 1970-х гадах арганізаваў падпольную семінарыю. Сярод яе выхаванцаў  беларускія біскупы – К. Велікаселец і А. Дзям’янка. Першым жа выпускніком стаў ксёндз Р. Юнік.

Папам Янам Паўлам II у студзені 1988 года быў менаваны інфулатам. Абавязкі Генеральнага Вікарыя выконваў да 1989 года. Аўтар успамінаў.

Памёр 2 студзеня 1991 года.

Касцёл у в. Мядзведзічы.

1933 год. Расстраляны Сергій Радакоўскі (1882–1933).

Беларус, настаяцель Свята-Троіцкай царквы в. Таль Бабруйскага павета (зараз Любанскі раён). Адзін з 23 свяшчэннамучанікаў Мінскіх.

Сваяк блажэннай Валянціны Мінскай.

Скончыў Мінскую духоўную семінарыю. Служыў у храмах Навагрудскага павета, святаром санітарнага цягніка, палкавым святаром, святаром у в. Таль.

Арыштаваны ў 1930 годзе і накіраваны на прымусовыя работы па нарыхтоўцы драўніны. У другі раз арыштаваны ў 1933 годзе, асуджаны за «антысавецкую агітацыю» да вышэйшай меры пакарання.

У 1999 годзе Сінодам Беларускай праваслаўнай царквы далучаны да ліку святых навамучанікаў.

1967 год. Выйшаў у пракат пасля прэм’еры 17 красавіка фільм “Начальнік Чукоткі” з М. Конанавым у галоўнай ролі.

“Начальнік” Чукоткі Міхаіл Мандрыкаў (1888–1920) нарадзіўся ў в. Горы Горацкага раёна. Удзельнік усталявання Савецкай улады на Чукотцы.

Расстраляны пасля «контрарэвалюцыйнага» перавароту.

У гонар Мандрыкава адкрыты мемарыяльны комплекс на Чукотцы, яго імем названы пасёлак і саўгас на Чукотцы, судна ледакольнага тыпу, вуліцы ў Анадыры, у в. Горы щсталяваны бюст. У музеі Горацкай сярэдняй школы яму прысвечана экспазыцыя. Ён герой рамана Ю. Рытхэў «Канец вечнай мерзлаты».

1903 год. Нарадзіўся Мікола Аляхновіч (1903–1959).

Беларускі літаратурны крытык.

Скончыў Барысаўскую мужчынскую гімназію, БДУ. Настаўнічаў, кіраваў Барысаўскай філіяй «Маладняка», працаваў у Інстытуце літаратуры і мастацтва АН БССР, выкладаў у Мінскім педінстытуце.

У 1936 годзе быў рэпрэсаваны, адбываў ссылку на Калыме.

Аўтар артыкулаў і рэцэнзій пра творчасць А. Александровіча, М. Багдановіча, М. Зарэцкага, Якуба Коласа, Р. Мурашкі, П. Труса, Я. Скрыгана, А. Пушкіна, М. Горкага і іншых.

1923 год. Памёр Ігнат Канчэўскі (1896–1923).

Беларускі паэт, філосаф і публіцыст, аўтар праграмнага эсэ «Адвечным шляхам».

Скончыў Віленскае рэальнае вучылішча, вучыўся ў Маскоўскім універсітэце.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, прапаршчык. Рэвалюцыю 1917 года сустрэў у Украіне, падтрымліваў украінскі нацыянальны рух.

Пасля вайны скончыў Вышэйшыя кааператыўныя курсы пры ўніверсітэце імя А. Шаняўскага ў Маскве.

Працаваў у Цэнтральным саюзе льнаводаў у Смаленскай губерні, у Саўнаргасе ў Мінску, у Беларускім цэнтральным саюзе спажывецкіх таварыстваў, у Віленскім саюзе кааператываў, займаўся культурна-асветніцкай дзейнасцю, быў членам Цэнтральнай беларускай Рады Віленшчыны і Гродзеншчыны, вёў геаграфічны гурток у Віленскай беларускай гімназіі.

Аўтар вершаў, артыкулаў, рэцэнзій, эсэ «Адвечным шляхам» пра драматызм беларускіх гістарычных лёсаў.  

Аснова светапогляднай і жыццёвай пазіцыі І. Канчэўскага — адданасць беларускай справе, любоў да Бацькаўшчыны, самаахвярная праца на карысць народа.

Памёр ад сухотаў.

1996 год. Расійскай ракетай забіты Джахар Дудаеў (1944–1996).

Першы прэзідэнт Чачэнскай Рэспублікі Ічкерыя, генерал-маёр ВПС СССР. Адзіны генерал-чачэнец у Савецкай Арміі.

Быў выселены з Чачні разам з сям’ёй у Казахстан. Скончыў Тамбоўскае ваеннае лётнае вучылішча. У 1980-х гадах браў удзел у вайне ў Афганістане, быў камандзірам авіядывізіі, якая размяшчалася ў ГДР.

27 кастрычніка 1991 года быў абвешчаны прэзідэнтам Чачні.

У яго гонар названы вуліцы ў гарадах Босніі і Герцагавіны, Латвіі, Літвы, Польшчы, Турцыі (3), Украіны (4).

2005 год. Памёр Барыс Рагуля (1920–2005).

Беларускі вайсковы і палітычны дзеяч, доктар медыцыны, заступнік старшыні Рады БНР, Старшыня сусветнай арганізацыі «Канфэрэнцыя Вольных Беларусаў». Старшыня філіі Беларускага Інстытуту Навукі і Мастацтва ў Канадзе, дзейны сябра Згуртавання Беларусаў Канады. Выбітны дзеяч беларускай дыяспары ў Канадзе. Доктар медыцыны, лекар анкалагічных хвароб, прэзідэнт London Academy of Medicine (Канада).

Скончыў польскую падафіцэрскую школу. З пачаткам Другой сусветнай вайны ваяваў супраць нямецкіх войскаў у складзе Войска Польскага, трапіў у палон. Уцёк з палону ў Беларусь. Настаўнічаў у Любчы.

У 1941 годзе арыштаваны НКУС, быў асуджаны на смерць, але здолеў вырвацца на волю на пачатку нямецка-савецкай вайны. Працаваў перакладчыкам у Навагрудку, выкладчыкам настаўніцкай семінарыі, быў камандзірам акруговага аддзелу Беларускай самааховы, беларускага батальёна ў Навагрудку.

Пасля вайны скончыў Лювенскі ўніверсітэт (Бельгія) і далучыўся да Рады БНР.

З 1954 года жыў у Канадзе. Працаваў над праблемамі выяўленнем ранніх сімптомаў рака, стаў прэзідэнтам London Academy of Medicine, дамогся забароны курэння на тэрыторыі школ, у шпіталях і публічных месцах. Актыўна ўдзельнічаў у беларускім эміграцыйным жыцці.

У 1976–1978 гадах працаваў з прадстаўнікамі латышоў, літоўцаў, эстонцаў і ўкраінцаў над дакументам пра дэкаланізацыю Савецкага Саюзу. Дакумент быў уручаны Асамблеі ААН.

Актыўна ўдзельнічаў у Камітэце дапамогі дзецям-ахвярам Чарнобылю.

2007 год. Памёр Гай Пікарда (1931–2007).

Англійскі беларусіст.

Скончыў Оксфардскі ўніверсітэт і ўніверсітэт у Сарбоне.

Працаваў у французскай амбасадзе, выкладаў у беларускай школе імя Кірылы Тураўскага ў Лондане.

У 1950-х гадах удзельнічаў у экспедыцыі на Падляшшы, дзе збіраў старажытныя беларускія царкоўныя спевы. Вывучаў творчасць беларускіх кампазітараў М. Равенскага, М. Куліковіча-Шчаглова, дзейнасць Ф. Скарыны, распрацоўваў гісторыю перакладаў Бібліі на беларускую мову, праблематыку гісторыі ВКЛ.

Выдаў «Беларускі царкоўны спеўнік. Святая Літургія», «Беларускі духоўны спеўнік», склаў даведнік пра Беларускую бібліятэку імя Ф. Скарыны ў Лондане, анталогію беларускіх шматгалосых песнапенняў «Залатая Беларусь».

Знайшоў і апублікаваў звесткі пра беларуска-брытанскія кантакты даўнейшых часоў: пра Яна Літвіна (адзін з англійскіх першадрукароў), А. Рыпінскага, А. Іваноўскую і «Кембрыджскую хеўру», брытанскія кантакты Рады БНР і іншыя.

Выдаваў англамоўны часопіс «Byelorussian Chronicle».

Член Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, кіруючай рады Беларускай бібліятэкі і музея імя Ф. Скарыны, сакратар Англа-беларускага таварыства.

Сталы член журы Міжнароднага фестываля духоўнай музыкі ў Магілёве “Магутны божа”.

Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны, дыпломам UNESCO.

Яго парэшткі пахаваныя ў крыпце Чырвонага касцёла ў Мінску.

2022 год. Памёр Анатоль Вярцінскі (1931–2022).

Беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. Заслужаны работнік культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР за кнігу «Нью-Ёркская сірэна», Лаўрэат прэміі «Залаты апостраф».

Працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», выдавецтве «Беларусь». Член Беларускага ПЭН-цэнтра.

У 1990–1995 гадах – дэпутат Вярхоўнага Савета Беларусі, намеснік старшыні пастаяннай Камісіі па пытаннях галоснасці, сродкаў масавай інфармацыі і правоў чалавека, член Канстытуцыйнай камісіі.

Аўтар вершаў, паэм, п’ес для дзяцей, кніг паэзіі, зборнікаў вершаў, літаратурнай крытыкі і публіцыстыкі.

Паасобныя вершы пакладзены на музыку. Па паэме «Колькі лет, колькі зім!» пастаўлены тэлеспектакль (1980), чатыры п’есы ставіліся ў тэатрах.

Пераклаў на беларускую мову некаторыя п’есы Лопэ дэ Вэгі, М. Себасцьяна, В. Пальчынскайтэ, якія пастаўлены ў тэатрах, асобныя вершы з класічнай і сучаснай рускай, украінскай, літоўскай, латышскай, балгарскай, польскай, венгерскай, кубінскай паэзіі.

Узнагароджаны Медалем 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Фота з адкрытых крыніц

Дзень у гісторыі. 19 красавіка. Панамскі канал і Галынскі. Магілёў – сталіца. Фота Нэсі. ВАЗ-“капейка”. Рэкордны ўзровень Дняпра. Нарадзіўся гісторык У. Ігнатоўскі.

Навіна ад

Міжнародны Дзень пралескі (International Snowdrop Day, з 1984 года).

Радзіма свята – Вялікабрытанія. У паўночным паўшар’і, у залежнасці ад кліматычнай зоны, пралескі зацвітаюць ад студзеня да красавіка.

Лацінская назва пралескі – “галянтус” – “малочная кветка”. Расліна вядома з 1 тысячагоддзя, у сярэдявеччы яе шанавалі як сімвал бязгрэшнасці.

У розных краінах кветку называюць па-рознаму: ангельцы – снежная кропля, снежная завушніца, чэхі – сняжынка, немцы – снежны званочак, у нас – пралеска.

Адна старажытная легенда абвяшчае, што калі Адам і Ева былі выгнаныя з раю, то пайшоў снег. Ева змерзла і стала плакаць, успамінаючы аб цёплых райскіх садах Эдэма. Каб суцешыць яе, Бог ператварыў некалькі сняжынак у кветкі пралескі. Убачыўшы кветкі, Ева павесялела і ў яе з’явілася надзея на лепшае. 

Пралеска – сімвал надзеі.

Пралеска – сваячніца нарцыса, належаць да сямейства амарылісавых.

1655 год. Пад час вайны Расіі з Рэччу Паспалітай (1654–1667) магілёўцы, якія перайшлі на бок Масквы, вытрымалі аблогу войскаў гетмана Радзівіла быццам бы дзякуючы іконе Магілёўскага Богаяўленскага храма.

Штурмы горада адбываліся 28 лютага, 18-19 сакавіка, 19, 23 красавіка, 11 мая 1655 года.

Першы раз ікону выкарысталі ў мэтах абароны горада ў 1655 годзе, у тым ліку 19 сакавіка (1 красавіка) 1655 года, у дзень святых мучанікаў Хрысанфа і Дарыі.

З гэтага часу Магілёва-Брацкая ікона Божай Маці прызнаецца цудатворнай. Захоўвалася ў Брацкім Богаяўленскім мужчынскім манастыры да пачатку XX стагоддзя.

Потым Божая Маці праславіла свой абраз у 1708 годзе, калі князь Меньшыкаў, будучы ў Магілёве, задумаў адпомсціць жыхарам горада за забойства «маскавіцян» у 1661 годзе падчас паўстання гараджан супраць маскоўскага гарнізона. Паводле падання, стоячы ў Богаяўленскім храме перад цудатворным абразом, ён раптам быў павалены на зямлю невядомай сілай і пасля гэтага, застрашаны і збянтэжаны гневам Божым, больш не адважваўся ні ўваходзіць у царкву, ні задумваць спусташэння непакорлівага горада над Дняпром.

А ў 1910 годзе Божая Маці выратавала ўвесь горад ад знішчэння агнём. Тады загарэлася прадмесце Лупалава, пажар з-за ветру перайшоў у горад і пагражаў Васкрасенскай царкве і Богаяўленскаму манастыру. Магілёўцы вынеслі цудатворны абраз на агорнутыя полымем вуліцы – і вецер, раптам павярнуўшы, пагнаў агонь у зваротным напрамку ад цэнтра горада.

Пасля бязбожнага ліхалецця XX стагоддзя лёс цудатворнай Магілёва-Брацкай святыні невядомы.

У Трохсвяціцельскім кафедральным саборы Магілёва знаходзіцца старажытны спіс (рэпліка) абраза.

1734 год. Справаводам Магілёўскага магістрата абраны Юры (Рыгор, Ежы) Трубніцкі (1680–1747).

Адзін з аўтараў “Магілёўскай хронікі». Вёў запісы за 1701–1747 гады. Пісаў на польскай мове. Член магістрата з 1725 года, рэгент гарадской канцылярыі з 1734 года.

Працягнуў працу свайго папярэдніка Трафіма Сурты. Першы запіс, зроблены яго рукой адносіцца да восені 1709 года, апошні – да 1746 года.

У якасці крыніц інфармацыі выкарыстоўваў успаміны сучаснікаў і сведкаў падзей, дакументальныя матэрыялы магілёўскага архіва, гісторыка-летапісныя крыніцы і ўласныя назіранні. У рукапіс хронікі ўнёс алегарычную сатыру «Карнавал іншаземны ў Польшчы», зроблены ім пераказ падзей з кніг па гісторыі Даніі і Швецыі.

Пасля смерці Юрыя напісанне Магілёўскай хронікі працягнуў яго сын Аляксандр, магілёўскі купец і дарадца магістрата, які вёў хроніку з 1747 па 1788 год. Справу Юрыя і Аляксандра працягнуў сын апошняга Міхаіл, які давёў змест летапісу да 1856 года.

1773 год. У Варшаве распачалася праца Вальнага сойму, які зацвердзіў першы падзел Рэчы Паспалітай (адбыўся ў 1772 годзе).

Да Расіі адыйшлі беларускія землі ў 92 тысяч км² з 1 мільёнам 300 тысяч чалавек – па Дзвіне, Друці, Дняпру, уключаючы Віцебск, Полацк, Мсціслаў, Магілёў, Гомель.

1850 год. Вялікабрытанія і ЗША падпісалі дамову аб сумесным будаўніцтве Панамскага канала (пазней ЗША вырашылі будаваць канал саматугам).

Панамскі канал – суднаходны канал, які злучае Панамскі заліў Ціхага акіяна з Карыбскім морам і Атлантычным акіянам, размешчаны на Панамскім перашыйку на тэрыторыі дзяржавы Панама.

Канал аказаў неацэнны ўплыў на развіццё суднаходства і эканомікі ў цэлым у Заходнім паўшар’і і ва ўсім свеце, што абумовіла яго надзвычай высокае геапалітычнае значэнне.

Дзякуючы Панамскаму каналу марскі шлях з Нью-Ёрка ў Сан-Францыска скараціўся з 22 500 да 9 500 км.

Ідэю будаўніцтва Панамскага канала падаў ураджэнец Крычава Аляксандр Галынскі (1816–1893) – журналіст, падарожнік, аўтар падрабязнай карты Каліфорніі.

1881 год. Нарадзіўся Валянцін Волкаў (1881–1964).

Народны мастак БССР, прафесар, аўтар выяў герба БССР (1927, 1938), мадыфікацыя якіх з’яўляецца цяперашнім афіцыйным гербам Беларусі.

З 1919 года жыў на Беларусі. Выкладаў у Віцебскім мастацкім тэхнікуме, Мінскім мастацкім вучылішчы, тэатральна-мастацкім інстытуце, кіраваў мастацкімі студыямі Саюза архітэктараў БССР, юных талентаў пры Доме народнай творчасці ў Мінску.

Бацька Анатоля Волкава і дзед Сяргея Волкава, таксама мастакоў.

Працаваў у жанрах тэматычнай карціны, пісаў пейзажы, нацюрморты. Ствараў сюжэтна-тэматычныя карціны, прысвечаныя гісторыі Беларусі, партрэты.

У 1918 годзе ў Петраградзе ён займаўся ўбраннем горада да 1-й гадавіны Кастрычніцкай рэвалюцыі – працы захоўваюцца ў Дзяржаўным Рускім музеі. Адзін з першых беларускіх жывапісцаў стварыў вобраз Леніна.

Ілюстраваў і аформіў шэраг кніг для Дзяржаўнага выдавецтва БССР.

Сярод яго шматлікіх работ – «Кастусь Каліноўскі», «Барыкады», партрэты М. Багдановіча,  М. Гусева, дзеячаў тэатра імя Я. Купалы. Шырокую вядомасць мае велізарная кампазіцыя «Мінск 3-га ліпеня 1944 года» (фота).

1881 год. Нарадзіўся Усевалад Ігнатоўскі (1881–1931).

Беларускі грамадскі дзеяч, гісторык, першы прэзідэнт Беларускай акадэміі навук (1928–1931), яе акадэмік і акадэмік Усеўкраінскай акадэміі навук.

Займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Працаваў Членам Часовага ваенна-рэвалюцыйнага камітэта ССРБ, наркамам земляробства, асветы, членам Прэзідыума ЦВК БССР (1920–1930), прафесарам БДУ, старшынёй Інбелкульта, першым прэзідэнтам Акадэміі навук і дырэктарам Інстытута гісторыі.

Актыўны распрацоўшчык палітыкі беларусізацыі, барацьбіт за ўзбуйненне БССР. Увёў новую перыядызацыю гісторыі Беларусі.

У 1930 годзе патрапіў пад рэпрэсіі, зняты з пасады Прэзідэнта Акадэміі навук. Выклікаўся на допыты ў ДПУ. Пасля аднаго з іх скончыў жыццё самагубствам. Паводле другой версіі быў застрэлены супрацоўнікамі ДПУ ў сваім доме 4 лютага 1931 года.

Яго імя носіць Камянецкая цэнтральная раённая бібліятэка, на будынку якой устаноўлена мемарыяльная дошка.

1908 год. Нарадзіўся Вільгельм Гараўскі.

Беларускі празаік. Брат літаратара Адама Гракала-Гараўскага, унук мастака Гілярыя Гараўскага.

Максім Гарэцкі адгукаўся пра яго так: «Змалку, як і ўсе сялянскія дзеці, быў пастухом, пасля вучыўся, але пашкодзіла вайна і акупацыя»,  «пад уплывам польскага патрыятызму» ў 1921 годзе, у 13 гадоў, выехаў у Польшчу, але праз два месяцы вярнуўся ў БССР. Трапіў у Інстытут сацыяльнага перавыхавання (дзіцячы прытулак) у Мінску, адкуль потым уцёк і як беспрытульнік вандраваў па Украіне і Каўказе. 

Скончыў польскі педтэхнікум. Выкладаў у польскіх школах у Беларусі. Пісаў на польскай і беларускай, друкаваўся ва «Узвышшы» і «Маладняку», у мінскіх і бабруйскіх выданнях. Ягоная лірычная імпрэсія «Скрыпка», аповесць «На ўздыме» выклікалі рэзананс.

У 1931 годзе браў удзел у І Усесаюзным з’ездзе польскіх пралетарскіх пісьменнікаў. Арыштаваны ў пачатку 1937 года. Расстраляны НКУС 27 жніўня 1937 года.

Гракала-Гараўскія належылі да старажытнага герба «Кораб», які вядомы з XIII стагоддзя

1926 год. Нарадзіўся Барыс Аракчэеў (1926–2013).

Беларускі мастак, педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працаваў у станковым жывапісе, у жанрах пейзажа, нацюрморта, тэматычных карцін і батальных сцэн. Пад час вайны служыў у Бабруйску, Мінску.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Тэатральна-мастацкі інстытут (першы выпуск, разам з будучымі народнымі мастакамі А. Анікейчыкам, В. Грамыкам, А. Кашкурэвічам i Л. Шчамялёвым).

Сярод яго твораў – пейзажы, нацюрморты, серыя партрэтаў сучаснікаў і знакамітых людзей. З’яўляўся адным з чатырох стваральнікаў дыярамы «Мінскі кацёл» у Музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы, Акадэміі мастацтваў, з’яўляўся настаўнікам многіх вядомых беларускіх мастакоў.

Творы мастака знаходзяцца ў шматлікіх  музеях: у Нацыянальным мастацкім музеі, Фондзе Саюза Мастакоў, Магілёўскім мастацкім музеі і іншых, галерэях Гомеля, Светлагорска, Полацка, Крупак, Баранавічаў, у прыватных калекцыях замежных краін.

Імя мастака носіць галерэя ў г. Крупкі.

Мемарыяльная дошка на доме, дзе працаваў Б. Аракчэеў.

1934 год. Гістарычнае фота лохнескай пачвары, нэсі.

Палкоўнік медыцынскай службы хірург Кенэт Уілсан ішоў з прыяцелем па беразе возера Лох-Нес. Таварыш Уілсана раптам застыў на месцы, узіраючыся ў возера, і выклікнуў: “Божа, ды гэта ж пачвара!”. Уілсан павярнуўся і ўбачыў у вадзе, прыкладна за 200 метраў ад берага, дзіўную жывёліну. Хірург спешна схапіў фотаапарат і зрабіў чатыры здымкі. Праз пару хвілін пачвара пагрузілася ў водную роўнядзь і знікла з выгляду. З чатырох здымкаў толькі адзін захаваў профіль невядомай свету істоты.

Гэты здымак зрабіў фурор ва ўсім свеце. Ён быў надрукаваны ў “Дэйлі мэйл”. Экспертыза пацвердзіла сапраўднасць здымка. 

Было вызначана, што на ім адлюстраваны старажытны плезіязаўр. Навукоўцы даказалі, што плезіязаўр цалкам мог ацалець у возеры Лох-Нес, калі яно аддзялілася ад мора. Асяроддзе пасялення цалкам падыходзіла яму. Глыбіня возера складае да 330 метраў, што глыбей Паўночнага мора, дно рассечана расколінамі, дзе можна схавацца, а рыбы для пражытка плезіязаўра там дастаткова.

Лічыцца, што першая пісьмовая згадка аб пачвары зроблена абатам шатландскага Аёнскага манастыра Адамнанам, каля 700 года.

1939 год. Прынята пастанова ЦК ВКП(б) і Саўнаркама СССР “Аб гарадскім будаўніцтве ў Магілёве ў сувязі з пераводам сталіцы БССР».

Пытанне аб пераносе сталіцы было пастаўлена яшчэ 16 снежня 1937 года Пратаколам палітбюро № 56 ЦК ВКП(б) за 11 снежня 1937 – 21 студзеня 1938 года, дзе ў пункце 114 запісана: “Прыняць прапанову… аб пераводзе сталіцы…”.

Мары магілёўцаў стаць сталічнымі жыхарамі не ажыццявіліся. Планы пераносу былі скасаваны пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР у верасні 1939 года. Верагодна, дзякуючы гэтаму, цэнтр Магілёва, у пэўнай ступені, захаваў свой аўтэнтычны выгляд.

1970 год. На Волжскім аўтазаводзе (пабудаваны італьянцамі) на базе “Fiat” быў сабраны першы ВАЗ-2101 – у народзе “капейка”.

Гэта адбылося а 7:00. Першы аўтамабіль звёў з канвеера італьянскі шэф-інструктар. Рытмічная праца галоўнага канвеера пачалася толькі ў жніўні.

У розных мадыфікацыях было выраблена ў 1970-1988 гадах 4,85 мільёнаў “капеек”. Апошні аўтамабіль на базе ВАЗ-2101 выраблены 17 верасня 2012 года.

2013 год. Узровень Дняпра у Магілёве дасягнуў абсалютнага максімума 661 см. Найвялікшы паказчык за ХХІ стагоддзе.

Крытычным з’яўляецца ўзровень у 610, а небяспечным – 620 см.

У гэтым, 2023 годзе, максімуму вышыня вады ў Дняпры ў Магілёве дасягнула 7 красавіка – 570 см.

Гістарычны максімальны пад’ём вады рэгістраваўся 24 красавіка 1931 года – 853 см, калі вада пералівалася праз Пушкінскі праспект. Блізкі пад’ём быў у 1956 годзе – 834.

Дзень у гісторыі. 15 красавіка. Дзень экалагічных ведаў, культуры, мастацтва. Магілёўская архідыяцэзія. “Міс Свету”. Нарадзілася Кацярына I, гісторык Л. Маракоў

Навіна ад

Дзень экалагічных ведаў (Day of environmental knowledge, з 1992 года).

Устаноўлены на Канферэнцыі ААН у Рыа-дэ-Жанейра па праблемах навакольнага асяроддзя. Асноўная мэта свята – прасоўванне экалагічных ведаў і фарміраванне экалагічнай культуры насельніцтва, інфармаванне грамадскасці аб стане спраў у галіне экалагічнай бяспекі і аб стане навакольнага асяроддзя, а таксама выхаванне і падрыхтоўка грамадзяніна, які ўмее думаць экалагічна.

Экалагічная адукацыя – прыярытэтны напрамак навучання і выхавання ў свеце. Дзейнасць па фармаванні экалагічнай культуры насельніцтва і беражлівых адносін да навакольнага прыроднага асяроддзя – гэта заклад бяспечнай будучыні для ўсяго чалавецтва.

Дзень экалагічных ведаў значны не толькі для тых, хто займаецца экалагічнай асветай і адукацыяй, але і для ўсіх жыхароў планеты, бо гаворка ідзе аб бяспечным жыцці ў будучыні ўсіх нас. Прывіццё экалагічнай культуры сёння – залог захавання здароўя будучых пакаленняў.

Міжнародны дзень культуры (International Day of Culture).

Дата свята звязана з прыняццем 15 красавіка 1935 года ў Вашынгтоне Пакта Рэрыха – першага міжнароднага акта аб ахове культурных каштоўнасцей, які стаў асновай многіх дзеючых дамоўленасцей аб захаванні культурнай спадчыны.

Ідэя збору правілаў, якія рэгулявалі б ахову помнікаў гісторыі і культуры ад разбуральнага ўплыву знешніх сіл, узнікла ў мастака і філосафа Мікалая Рэрыха яшчэ ў першай палове ХХ стагоддзя. У 1929 годзе ён звярнуўся да ўрадаў і народаў розных краін з прапрацаваным праектам міжнароднай дамовы, які сцвярджаў перавагу захавання культурнай спадчыны перад ваеннай неабходнасцю. Яго падтрымалі многія вядомыя дзеячы культуры і навукі. Праект Пакта Рэрыха адобрылі Камітэт па справах музеяў пры Лізе нацый і Панамерыканскі саюз.

М. Рэрых  адлюстраваў сімвал свята ў выглядзе трох чырвоных кругоў у чырвонай акружнасці на белым фоне (на фота).

Міжнароднаму дню культуры штогод прысвечаны розныя мерапрыемствы. Ладзяцца ўрачыстыя канцэрты, выставы нацыянальных культур, канферэнцыі і лекцыі на розныя культурныя тэмы, музычныя і паэтычныя вечарыны, танцавальныя і тэатралізаваныя паказы і многае іншае.

Сусветны дзень мастацтва (World Art Day, з 2019 года).

Сусветны дзень мастацтва, закліканы садзейнічаць прасоўванню, распаўсюджванню і атрыманню задавальнення мастацтва, быў абвешчаны на 40-й сесіі Генеральнай канферэнцыі ЮНЕСКА ў 2019 годзе.

Мастацтва стымулюе творчасць, інавацыі і культурную разнастайнасць усіх народаў свету і адыгрывае важную ролю ў абмене ведамі і заахвочванні цікаўнасці і дыялогу. Гэтыя якасці, якімі мастацтва заўсёды валодала і будзе валодаць, калі мы працягнем падтрымліваць асяроддзе, у якім артысты і свабода творчасці заахвочваюцца і абараняюцца.

Свята своечасова нагадвае нам аб тым, што мастацтва можа аб’ядноўваць і звязваць нас нават у самых складаных абставінах. Нядаўнія канфлікты і крызісы, у тым ліку пандэмія COVID-19, ясна паказалі нам, што сіла мастацтва заключаецца ў тым, каб аб’ядноўваць людзей, натхняць і вылечваць іх і дзяліцца прыгожым.

1684 год. Нарадзілася Марта Скаўронская – расійская імператрыца Кацярына I (1864–1727).

Кіруючая імператрыца ў 1721–1727 гадах. Другая жонка Пятра I, маці імператрыцы Лізаветы Пятроўны, Ганны – герцагіні гальштэйнскай, бабка імператара Пятра III.

Прайшла шлях да стальца больш казачны, чым Папялушка. Існуюць звесткі, што Скаўронскія (Скаўрашчукі) паходзілі з Мінскага ваяводства, з-пад Мінска. Бацька Марты Самуіл (або Янка) Скаўрашчук быў прыгонным селянінам Сапегаў і ад прыгнёту ўцёк ва ўладанні шведаў.

У 1702 годзе трапіла ў палон да Б. Шарамецева, які перадаў яе А. Меншыкаву. У 1706 годзе Марта была прывезена ў Магілёў і саступлена Меншыкавым Пятру I. Выйшла замуж за цара ў лютым 1712 года.

Мела ўплыў на цара. Вакол Кацярыны гуртавалася новая знаць, у тым ліку выхадцы з Беларусі: А. Меншыкаў, П. Ягужынскі, П. Шафіраў і іншыя.

У час яе панавання расійскі ўрад пачаў выкупляць з прыгону ў паноў на Беларусі і ў Літве братоў і сясцёр Кацярыны. Яны і іх нашчадкі ў 1742 годзе ад імператрыцы Лізаветы атрымалі графскія тытулы – Скаўронскія, Гендрыкавы, Яфімоўскія.

У гонар яе названы горад Екацерынбург, Кацярынінскі палац у Царскім Сяле.

1783 год. Утворана каталіцкая Магілёўская архідыяцэзія.

У 1773–1783 гадах – каталіцкая епархія (дыяцэзія) у Расійскай імперыі пасля Першага падзелу Рэчы Паспалітай.  Скасавана 13 красавіка 1991 года і ўключана ў Мінска-Магілёўскую архідыяцэзію.

Архідыяцэзіі падпарадкоўваліся 1 мільён каталікоў Расіі на усход ад магілёўскага мерыдыяна, у тым ліку ў Маскве і Санкт-Пецярбургу, Фінляндыі (да 1920 года).

Магілёўскія мітрапаліты, як правіла, знаходзіліся ў Санкт-Пецярбургу.

Пры СССР былі разбурылі ўсе структуры каталіцкай царквы. На падставе дэкрэту Пія XI у 1926 годзе Магілёўская архідыяцэзія была падзелена на пяць апостальскіх адміністратур: у Магілёве, Маскве, Ленінградзе, Харкаве і Казані, Самары і Сімбірску. Само існаванне архідыяцэзіі і мітраполіі да канца 1930-х стала фармальнасцю.

Пры аднаўленні і рэарганізацыі структур каталіцкай царквы на тэрыторыі СССР Папам Янам Паўлам II была ўтворана Мінска-Магілёўская архідыяцэзія і мітраполія, чыя юрысдыкцыя абмяжоўвалася толькі Беларуссю.

Найбольш вядомая фрэска з касцёла Св. Станіслава з панарамай горада 1765 года. Злева двухвежавы кармеліцкі касцёл да перабудовы

1847 год. Памёр Станіслаў Юндзіл (1761–1847).

Прыродазнавец, адзін з першых даследчыкаў расліннага і жывёльнага свету Беларусі, доктар філасофіі і тэалогіі, прафесар Віленскага ўніверсітэта, загадчык кафедры гісторыі прыроды.

Атрымаўшы пасвячэнне на ксяндза, настаўнічаў у піярскіх школах.

Пасля сканчэння Віленскай акадэміі, кіраваў шчучынскай школай піяраў, рэфармаваў у ёй выкладанне ў адпаведнасці з новым статутам Адукацыйнай камісіі, пачаў ствараць навуковы гербарый мясцовай флоры. Пры ім школа стала адной з лепшых піярскіх школ.

Працаваў у піярскай школе Вільні, калекцыянаваў насякомых, птушак, гербарныя ўзоры ў наваколлях Вільні, Ліды і Шчучына, складаў настаўленні-дапаможнікі са звесткамі пра лекавыя расліны Беларусі, Літвы і Польшчы і іх выкарыстання, напісаў навуковы трактат па батаніцы, бібліяграфічны нарыс, працы «Апісанне лiтоўскіх раслін паводле сістэмы Лінея», «Аб саляных радовішчах і солі ў Стоклішках».

З 1792 года працаваў, з перапынкамі, прафесарам Віленскай акадэміі. Арганізаваў батанічны сад, які ўзначальваў 27 год, стварыў кабінет гісторыі прыроды, распрацаваў метады знішчэння саранчы, напісаў кнігі «Прыкладная батаніка, ці звесткі аб уласцівасцях і ўжытку раслін у гандлі, эканоміцы, рукадзеллі, аб іх радзіме, размнажэнні і даглядзе», «Асновы батанікі», «Кароткі курс заалогіі», мемуары — каштоўную крыніцу з гісторыі Віленскага ўніверсітэта і культурнага жыцця ВКЛ.

Пад псеўданімам Ваўрынец Кастрыца выдаваў сатырычны часопіс «Бібліяфобія».

1852 год. У Парыжы памёр Тадэвуш Тышкевіч (1774–1852).

Дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ і Расійскай імперыі.

Падчас паўстання 1794 года быў ад’ютантам Якуба Ясінскага, кіраваў атрадам у Вільні. Удзельнік абароны Прагі (прадмесце Варшавы).

За ўдзел у аўстра-французскай вайне 1809 года ўзнагароджаны ордэнам «Віртуці Мілітары».

У вайну 1812 года ваяваў на баку французаў, генерал кавалерыйскай брыгады, удзельнічаў у баях пад Мірам, Смаленскам, у Барадзінскай бітве. 

Падчас паўстання 1830–1831 гадоў узначаліў Часовы паўстанцкі ўрад Літвы, на чале паўстанцкіх войск штурмаваў Вільню.

1900 год. Нарадзіўся айцец Васіль, Уладзімір Тамашчык.

Беларускі грамадскі і рэлігійны дзеяч, архіепіскап Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.

Актывіст беларускага руху ў Заходняй Беларусі, належаў да КПЗБ.

Пасля трох гадоў адбывання тэрміну ў польскай турме, з 1930 года жыў у Чэхаславакіі. Скончыў Пражскі політэхнічны ўніверсітэт.

Працаваў у Пражскім інстытуце заалогіі, браў удзел у грамадскім беларускім жыцці, быў сакратаром старшыні Рады БНР Васіля Захаркі.

З пачаткам Другой сусветнай вайны працаваў у беластоцкай газеце «Новая дарога», у Беларускім камітэце. Удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе.

З 1944 года у эміграцыі ў Германіі. Быў старшынём Беларускага цэнтральнага камітэта. У 1949 прыняў манаства пад імем Васiль і стаў епіскапам Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.

У 1951 годзе пераехаў у Нью-Ёрк. Стаў архіепіскапам Канадска-Амерыканскім. Браў актыўны ўдзел у беларускім грамадскім жыцці ў ЗША.

Забіты невядомымі ў сваёй кватэры ў Нью-Ёрку 9 чэрвеня 1970 года.

1940 год. У мінскай турме памёр Павел Корчык (Язэп Лагіновіч, 1894–1940).

Настаўнічаў на Капыльшчыне, удзельнічаў у Першай cусветнай вайне, у беларускім вайсковым руху. Удзельнік З’езда беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску ў снежні 1917 года.

Удзельнічаў у Слуцкім збройным чыне, быў інтэрнаваны.

З 1921 года працаваў у Вільні. Сузаснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай арганізацыі, сябар Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, Першы сакратар Кампартыі Заходняй Беларусі, рэдактар газет «Наш Сцяг», «Вольны Сцяг».

У 1924 годзе быў арыштаваны польскай дэфензівай, але з дапамогай партызанаў вызвалены, збег у БССР. З 1925 года вярнуўся ў Заходнюю Беларусь на падпольную партыйную работу. У 1928 годзе арыштаваны ў Берліне нямецкай паліцыяй і высланы ў СССР, але зноў вяртаецца ў Польшчу.

Па прыбыцці ў Мінск, арыштаваны НКУС у 1936 годзе к «агент польскай дэфензівы», асуджаны на 5 гадоў, сасланы ў лагер у Комі АССР. 15 сакавіка 1938 года прыгавораны да расстрэлу, але прысуд не выканалі і вярнулі Корчыка ў Мінск. 26 кастрычніка 1939 года ў другі раз прыгавораны да расстрэлу.

1951 год. Дзень нараджэння міжнароднага конкурсу прыгажосці “Міс Свету”.

У гэты дзень у рэкламнага агента Эрыка Морлі з Лондана ўзнікла ідэя арганізаваць конкурс, фінал якога адбыўся 29 ліпеня. Дзякуючы гэтай падзеі Лондан атрымаў славу сталіцы сусветнай прыгажосці.

За званне першай прыгажуні ў свеце ў першым конкурсе прэтэндавала 26 дзяўчат з Вялікабрытаніі, Даніі, ЗША, Нідэрландаў, Францыі і Швецыі. Яны з’явіліся на сцэне ў купальніках “бікіні”, у той час яшчэ не вядомых у Англіі, чым зрабілі фурор.

Першай пераможцай конкурсу “Міс Свету” ў 1951 годзе стала 22-гадовая шведка Керсцін (“Кікі”) Хокансан – на загалоўным фота. У якасці прыза яна атрымала чэк на 1 000 фунтаў, каралі і магчымасць з’яўляцца на старонках таблоідаў.

У СССР першы конкурс прыгажосці адбыўся толькі ў 1988 годзе. Арганізацыяй агляду “Міс Масква-88” займаўся камсамол, спонсарам выступіў канцэрн “Бурда”.

Але самы першы конкурс прыгажосці адбыўся 19 верасня 1888 года ў бельгійскім горадзе Спа. Тады 21 дзяўчына з 350 кандыдатак дасягнула фіналу, дзе выключна мужчынскае журы “аглядала” іх за зачыненымі дзвярыма.

А першы конкурс “Міс Еўропа” быў праведзены ў 1929 годзе ў Парыжы.

Тройка пераможцаў конкурсу “Міс Свету” 1951 года

1958 год.  Нарадзіўся Леанід Маракоў (1958–2016).

Пісьменнік, журналіст, гісторык, энцыклапедыст, даследчык рэпрэсій савецкіх уладаў на Беларусі.

Скончыў Мінскі радыётэхнічны інстытут. Працаваў на заводзе ЭВМ, у Акадэміі навук.

У сярэдзіне 1990-х гадоў звярнуўся да пошуку інфармацыі пра расстралянага бальшавікамі дзядзьку, любімага вучня Янкі Купалы, паэта 1930-х гадоў Валера Маракова.  Даследаванне біяграфіі паэта і іншых рэпрэсаваных сваякоў ператварылася ў планамернае і прафесійнае даследаванне гісторыі ўсіх беларускіх культурных і грамадскіх дзеячаў, якія пацярпелі ў гады сталінскага кіравання.

Аўтар унікальнага энцыклапедычнага даведніка ў 10 тамах «Рэпрэсаваныя пісьменнікі, навукоўцы, работнікі адукацыі, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794–1991», у які ўвайшлі біяграфіі больш за 20 000 дзеячаў беларускай культуры, расстраляных ці загінулых у сталінскіх канцлагерах (ГУЛАГу), кніг “Знішчэнне”, “Ахвяры і карнікі”, даведніка «Рэпрэсаваныя праваслаўныя святары і царкоўныя служыцелі Беларусі. 1917–1967».

2010 год. Памёр Алег Елізараў (1969–2010).

Беларускі мастак-авангардыст. Апошняя яго карціна “Адзінокае неба” набыта сузаснавальнікам карпарацыі “Майкрасофт” Стывам Бламерам.

Скончыў мастацка-графічны факультэт Віцебскага ўніверсітэта.

Падчас вучобы вылучаўся добрай падрыхтоўкай, пачаў выкарыстоўваць мінімум фарбы, эксперыментаваў з дадаваннем розных матэрыялаў, прыйшоў да свайго «белага стылю».

Працаваў у полацкай Дзіцячай мастацкай школе, дзе сфарміраваўся своеасаблівы стыль аўтара, у большасці работ якога асноўным кампазіцыйным элементам з’яўлялася полацкая архітэктура, белы, святочны настрой горада. У Полацку заснаваў і згуртаванне маладых мастакоў «Белы Круг».

Пасля Полацка, працаваў у салігорскай мастацкай школе.

Быў аўтарам і ўдзельнікам шматлікіх персанальных і калектыўных выстаў.

2015 год. Памёр Уладзімір Содаль (1937–2015).

Беларускі літаратуразнавец, краязнавец. 

Інвалід па зроку з дзяцінства. Працаваў на Беларускім тэлебачанні, рэдактарам асветніцкіх перадач «Роднае слова», «У кожнага была свая вайна». Сябар Рэспубліканскай Рады Таварыства беларускай мовы імя Францыска Скарыны, рэдкалегіі газеты «Наша слова».

Удзельнік Устаноўчых з’ездаў БНФ, ТБМ, адзін з падпісантаў творчай інтэлігенцыі ліста ў ЦК КПСС аб стане беларускай мовы ў рэспубліцы. Неаднойчы быў затрыманы або збіты за свае палітычныя погляды..Даследчык творчасці класікаў беларускай літаратуры. Занесены ў кнігу гонару «Рупліўцы твае, Беларусь».

Дзень у гісторыі. 14 красавіка. Памёр Усяслаў Чарадзей. Валадарства Жыгімонта. Катастрофа “Тытаніка”. Нарадзіліся літаратары Я. Дыла, С. Рак-Міхайлоўскі, А. Карпюк

Навіна ад

Мар’я Егіпецкая і Прабуджэнне хатніка (народны каляндар).

Прыкметы.

На Мар’ю – разводдзі.

Калі разліў на Марыю Егіпецкую – травы будзе шмат, а калі паводкі яшчэ няма, то лета будзе халодным і дажджлівым.

Калі ноч ясная і цячэ цёплая вада, то лета будзе цёплае і сухое.

На Марыю Егіпецкую снег і пад кустом растаў.

Лёд на беразе ракі застанецца – год будзе цяжкі.

1101 год. Памёр Усяслаў Брачыслававіч Чарадзей (1029–1101).

Князь полацкі (1044–1068, 1071–1101), вялікі князь кіеўскі (1068–1069), пры ім быў пабудаваны Полацкі Сафійскі сабор.

Адзін з герояў «Слова пра паход Ігараў» і ўсходнеславянскага фальклору. Княжыў 54 гады – самы працяглы перыяд кіравання дзяржавай у гісторыі Беларусі.

Я. Драздовіч. Пярсцёнак Усяслава Чарадзея

1432 год. Пачаў валадарыць Жыгімонт Кейстутавіч (1365–1440).

Вялікі князь літоўскі, брат Вітаўта.

Доўгі час не ўсімі часткамі Вялікага Княства Літоўскага прызнаваўся за законнага валадара.

Падчас барацьбы за ўладу паміж Вітаўтам і Ягайлам быў зняволены апошнім (1382–1384). У 1384 годзе ў Прусіі разам з Вітаўтам заключыў дагавор з Тэўтонскім ордэнам супраць Ягайлы, але ў 1386 прысягнуў яму. 

Прымаў удзел у перамовах і заключэнні пагадненняў з Тэўтонскім ордэнам у 1398, 1411, 1422, 1431 гадах, уній з Польшчай. Удзельнічаў у бітве на Ворскле (1399), Грунвальдскай бітве (1410). Пры панаванні Вітаўта не меў палітычнага ўплыву, падтрымліваў брата.

У выніку змовы Жыгімонт быў забіты ў Троцкім замку 20 сакавіка 1440 года.

1669 год. Згодна з Андрусаўскім замірэннем (1667) Масква мусіла вярнуць Кіеў Рэчы Паспалітай, але маскавіты адмовіліся прытрымлівацца дамовы.

Масковіі па дамове 1667 года давалася два гады для вываду свайго гарнізона з Кіева і яго перадачы Рэчы Паспалітай. Масква адмовілася і пазней прапанала за Кіеў выкуп у 146 000 рублёў у рамках “Вечнага міру” 1686 года.

1853 год. Нарадзіўся Уладзімір Завітневіч (1853–1927).

Беларускі археолаг і гісторык, прафесар (1904).

Скончыў Мінскую духоўную семінарыю, Пецярбургскую духоўную акадэмію.

Працаваў настаўнікам у Варшаве і Кіеўскай духоўнай акадэміі.

Вывучаў старажытнарускую гісторыю. Даследаваў каля 700 пахаванняў дрыгавічоў у 82 курганных могільніках.

Вызначыў межы рассялення дрыгавічоў. Яго высновы выкарыстоўвалі ў сваіх працах А. Грушэўскі, Я. Карскі, А. Спіцын і іншыя гісторыкі і археолагі.

У 1890-я гады супрацоўнічаў з газетай «Минский листок».

1880 год. Нарадзіўся Язэп (Восіп) Дыла.

Беларускі пісьменнік і культурны дзеяч.

Вучыўся у Слуцкай гімназіі, сябраваў з Альгердам Абуховічам. Выключаны з Юр’еўскага ветінстытута за ўдзел у студэнцкіх хваляваннях.

Працаваў у газеце «Северо-Западный край» (Мінск), у выдавецтвах Пецярбурга, Арэнбурга, Казані, Масквы. У снежні 1917 удзельнічаў у І Усебеларускім з’ездзе.

Быў камісарам працы ў Часовым урадзе БССР, на розных кіраўнічых пасадах у Мінску, членам ЦВК БССР, дырэктарам Інстытута па вывучэнні мастацтва, дырэктарам Беларускага тэатра імя Янкі Купалы, намеснікам загадчыка Белдзяржкіно, інспектарам наркамата асветы. Правадзейны член Інбелкульта. Разам з прафесарам У. Пічэтам, акадэмікам Я. Карскім распрацаваў статут Інбелкульта.

Арыштоўваўся ДПУ у 1930, 1938 гадах, высылаўся на Урал, на Волгу.

Памёр 7 красавіка 1973 года ў Саратаве.

Аўтар апавяданняў, гістарычнага рамана «На шляху з варагаў у грэкі», аповесцей,  п’ес, публіцыстычных артыкулаў, мемуараў, успамінаў пра Цішку Гартнага, Я. Райніса.

Даследваў узнікненне беларускага тэатра, вступаў у якасці навуковага кансультанта аднаго з першых беларускіх фільмаў – «Кастусь Каліноўскі» (1928).

1885 год. Нарадзіўся Сымон Рак-Міхайлоўскі (1885–1938).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, педагог, сябра Рады БНР, пасол сейма Польшчы. Аўтар музыкі на словы М. Багдановіча «Зорка Венера».

Дзеяч Беларускай сацыялістычнай грамады, Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі і Беларускай сялянска-работніцкай грамады. Публікаваўся ў газетах “Наша Ніва”, “Беларусь”, “Звон” і іншых.

Працаваў у сектары навукі Наркамасветы, дырэктарам Беларускага дзяржаўнага сацыяльна-гістарычнага музея. У 1931–1932 гадах быў сябрам ЦВК БССР.

Арыштаваны ДПУ ў 1933 годзе, у 1934 прыгавораны да расстрэлу. Прысуд заменены на 10 гадоў лагераў. Вязень Салавецкіх лагераў. У  верасні 1937 этапаваны ў Мінск, 14 лістапада 1938 года НКУС прыгавораны да расстрэлу. Расстраляны 27 лістапада 1937 года ў Мінску.

У яго гонар усталяваны мемарыяльныя дошкі на колішнім будынку манастыра базыльян у Барунах, у якім у 1920–1922 гадах дзейнічала беларуская настаўніцкая семінарыя, дырэктарам якой ён быў, у в. Максімаўка Маладзечанскага раёна.

1900 год. У Парыжы пачалася Сусветная выстава. 

Як і раней, на ёй былі прадстаўлены беларускія дасягненні. Графіня Патоцкая за калекцыю якаснага насення атрымала Гран-пры. Начальнік Палескіх чыгунак С. Міхін прадставіў палепшаныя вагоны, асабістую дрэзіну, пнеўмапад’ёмнікі, пнеўмабур. Гран-пры атрымаў начальнік тэлеграфа Палескіх чыгунак Андэрс за свой электрычны семафорапаўтарыцель. Натоўпы стаялі каля пудзіла белавежскага зубра. 

Залатую медаль прывёз у Горкі мясцовы аптэкар Казімір Паздзерскі за вынайдзены ім цуда-крэм ад вяснушак, за якім утвараліся чэргі ў аптэках не толькі Магілёўшчыны, але і па ўсёй Еўропе.

1905 год. У г. Горкі нарадзіўся Ізраіль Разгон. 

Савецкі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар. Лаўрэат Сталінскай прэміі.

Скончыў Горацкую школу, Другі Маскоўскі ўніверсітэт. Працаваў у горацкай райлесканторы, у сакратарыяце Галоўнай рэдакцыі “Истории гражданской войны в СССР”, прафесарам гістарычнага факультэта МДУ, у Камісіі па гісторыі Вялікай Айчыннай вайны Прэзідыума АН СССР.

У перыяд “барацьбы з касмапалітызмам” звольнены з навуковых устаноў Масквы і ў 1949–1986 гадах узначальваў кафедру гісторыі СССР Томскага ўніверсітэта.

Складальнік і рэдактар кніг па гісторыі кастрычніцкай рэвалюцыі, грамадзянскай вайны, член рэдкалегіі, адзін з аўтараў 4-га і 5-га тамоў “Истории Сибири с древнейших времен до наших дней”.

На адным з карпусоў Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта ўстаноўлена мемарыяльная дошка. 

Памёр 16 лютага 1987 года.

1910 год. У в. Стары Дзедзін (зараз Клімавіцкі раён) нарадзіўся Алесь Пруднікаў (1910–1941).

Беларускі паэт, стрыечны брат пісьменніка Паўла Пруднікава.

Актыўны ўдзельнік працэса беларусізацыі, разам з братам быў пазаштатным карэспандэнтам некаторых газет. Так, у прыватнасці, калі быў знойдзены скарб старажытных манет каля в. Стары Дзедзін, ён з Паўлам напісаў пра гэта рэпартаж.

Аўтар вершаў, паэмы «Зямныя зоры».

Працаваў на будаўніцтве чыгункі Асіповічы – Магілёў – Рослаў (1930), на новабудоўлях Мінска, у Дзяржвыдавецтве, у БелТА.

У 1933 годзе быў арыштаваны НКУС. Пасля вызвалення з турмы быў прызваны ў Чырвоную Армію. Быў супрацоўнікам Клімавіцкай раённай газеты «Камуна».

Пасля сканчэння Ленінградскага настаўніцкага інстытута (1938), працаваў настаўнікам, інспектарам у Карэльскай АССР.

Загінуў на фронце 5 жніўня 1941 года.

1912 год. Катастрофа на лайнеры “Тытанік”.

У ноч з 14 на 15 красавіка адбылося сутыкненне «Тытаніка» з айсбергам. Перад гэтым радыёстанцыя карабля прыняла сем лядовых папярэджанняў, аднак лайнер працягваў рухацца.

У 23:39 капітану паступіў даклад, што айсберг рухаеца прама па курсе. Менш як праз хвіліну адбылося сутыкненне. Атрымаўшы некалькі прабоін, параход пачаў тануць. У шлюпкі саджалі ў першую чаргу жанчын і дзяцей.

У 2:20 15 красавіка, разламаўшыся на дзве часткі, “Тытанік” затануў разам з 1495 пасажырамі (ёсць таксама падлікі, што ад 1995 да 1635). 712 чалавек, якія выратаваліся, падабраў параход “Карпат”. Сігнал “SOS”, пададзены з карабля, быў прыняты на адлегласці 58 міль (107 км). Судна падышло да месца катастрофы праз 3,5 гадзіны.

Сярод загінулых былі і жыхары Беларусі: Сымон Літман, Зельман Злакоўскі, Гары Корн, Сымон Вайсман, Якоб Кук, Лезлі Гелінскі, Насан Гольдшміт, Іосіф Мурдлін, Вульф Спектар, Абрам Гермед, Самсон Абельсон, Самуіл Грынберг, Зяліна Кантар, Польнер Ушер, Абе Віллер і Іосіф Антвіла. 

1918 год. На з’ездзе Саветаў заходніх губерняў Расіі прынята рашэнне аб стварэнні Заходняй вобласці з цэнтрам у Смаленску. 

З’езд адмовіўся прызнаць права беларускага народа на самавызначэнне.

У сувязі з заняццем беларускіх зямель германскімі войскамі ў ходзе Першай сусветнай вайны, замацаваным Брэсцкім мірам, Заходняя вобласць была рэарганізавана, у яе склад увайшлі беларускія землі ў складзе Віцебскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў, а адміністрацыйны цэнтр перамясціўся з Мінска ў Смаленск.

Расійскія бальшавікі лічылі, што ўтварэнне нацыянальных дзяржаў, межаў з’яўляюцца перашкодай для сусветнай рэвалюцыі, што беларусы не з’яўляюцца самастойнай нацыяй, і таму прынцып самавызначэньня ім не падыходзіць.

Смаленск. Багаяўленскі сабор, 1919.

1920 год. Нарадзіўся Аляксей Карпюк.

Беларускі пісьменнік, грамадскі дзеяч Гродненскай вобласці. Заслужаны работнік культуры БССР, Лаўрэат Літаратурнай прэміі.

Удзельнік вайны: падпольшчык, вязень канцлагера Штутгоф (з яго уцёк), камандзір партызанскага атрада імя К. Каліноўскага. Працаваў на кіраўнічых пасадаў ва ўстановах адукацыі, культуры, турызму, у газетах.

Аўтар раманаў, аповесцей, шэрагу кніг аповесцей і апавяданняў. Вакол яго ў Гродне ў 1960-1970-х узнік своеасаблівы клуб вольнадумнай інтэлігенцыі, з якім кантактавалі В. Быкаў, Д. Бічэль-Загнетава, В. Іпатава, Б. Ржэўскі. Карпюк падтрымліваў кантакты з пісьменнікамі-дысідэнтамі ў СССР, ліставаўся з А. Салжаніцыным.

Актывіст БНФ, адзін з заснавальнікаў ЗБС «Бацькаўшчына». За сувязь з дысідэнтамі пераследваўся КДБ, быў зволены з працы (аднавілі па загаду П. Машэрава). У яго абарону пісаў В. Быкаў.

Памёр 14 ліпеня 1992 года.

Iмя А. Карпюка носiць адна з вулiц Гродна, усталявана Мемарыяльная шыльда па вуліцы Э. Ажэшкі ў Гродне.

1941 год. У г. Лідзе нарадзілася Поля Ракса.

Польская актрыса, Маруся-“Аганёк” у серыяле (1966–1970) “Чатыры танкісты і сабака”.

Скончыла Вроцлаўскі ўніверсітэт, Вышэйшую школу тэатра і кіно ў Лодзі.

Здымалася ў шматлікіх польскіх і савецкіх кінафільмах, працавала ў тэатрах «Повшэхны» ў Лодзі, «Вспулчэсны» ў Варшаве.

Вялікую вядомасць ёй прынесла роля Гелены дэ Віт у фільме «Попел» (1965), выключную вядомасць прынесла актрысе роля Марусі-«Аганёк» у фільме «Чатыры танкісты і сабака».

Фактычна кінакар’ера Раксы доўжылася ўсяго 10 гадоў: з 1960 па 1970. Пасля стала здымацца на тэлебачанні, у тым ліку ў тэлевізійных спектаклях.

2021 год. Памёр Анатоль Клышка (1935–2021).

Беларускі пісьменнік і педагог, аўтар “Буквара” (1969, перапрацоўка 1997), які выкарыстоўваўся ў школах да 2021/2022 навучальнага года.

Скончыў Навагрудскае педвучылішча, БДУ.

Працаваў у навагрудскай газеце «Звязда», рэспубліканскіх «Фізкультурнік Беларусі», «Літаратура і мастацтва», у ЦК ЛКСМБ, часопісе «Полымя», на кінастудыі «Беларусьфільм», у Інстытуце педагогікі Міністэрства асветы БССР, выдавецтве «Юнацтва». Адзін з арганізатараў Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны, дзе ўзначальваў камісію па культуры мовы.

Аўтар вершаў, кнігі літаратурна-крытычных артыкулаў, «Буквара» (23 выданні), “Пропісаў да «Буквара», «Пропісаў для 1 класа», дапаможніка для 1 класа «Верасок», «Чабарок» (чытанка для 4 класа), «Беларуска-польскага размоўніка», шматлікіх кніг для дзяцей, у тым ліку  «Францыск Скарына, альбо Як да нас прыйшла кніга».

Пераклаў на беларускую мову «Новы запавет», раман старажытна-грэчаскага пісьменніка Лонга «Пастушыная гісторыя пра Дафніса і Хлою», творы з польскай, нямецкай, лацінскай, украінскай і іншых моў.

Даследчык праблем развіцця беларускай паэзіі, вершазнаўства, методыкі навучання і выкладання літаратуры ў школе.

Дзень у гісторыі. 12 красавіка. Пакарэнне космаса. Самы моцны вецер. Нараджэнне беларускага рок-н-рола. Нарадзіліся асветнік І. Пацей, падарожнік М. Пржавальскі, акцёр Я. Капелян

Навіна ад

Сусветны дзень авіяцыі і касманаўтыкі. Міжнародны дзень палёту чалавека ў космас.

Абвешчаны 8 красавіка 2011 года на 65-й сесіі Генеральнай Асамблеяй ААН у гонар таго, што 12 красавіка 1961 года грамадзянін СССР Ю. Гагарын на касмічным караблі “Усход” за 108 хвілін упершыню ў свеце здзейсніў арбітальны аблёт Зямлі, адкрыўшы эпоху пілатуемых касмічных палётаў.

У космас зляталі 5 беларусаў, у тым ліку першая жанчына-касманаўт В. Церашкова. У бліжэйшы час плануецца палёт у космас яшчэ адной беларускі. 

У Магілёве ёсць вуліца і плошча Касманаўтаў, вуліцы Гагарына, Камарова, завулак Цітова.

1541 год. Нарадзіўся Іпацій Пацей (1541–1613).

Царкоўны і дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай, пісьменнік-палеміст, асветнік, фундатар школ. Прамовы вёў у асноўным на беларускай мове. 

Абаронца царкоўнай уніі, змагар за канфесійную талерантнасць, першым у беларускай літаратуры сфармуляваў ідэю роўнасці грамадзянскіх і палітычных правоў для людзей свецкага і духоўнага станаў.

1633 год. У Рыме пачаўся працэс над Галілеа Галілеям.

Галілей (1564–1642) быў абвінавачаны ў прызнанні “ілжывага вучэння” Мікалая Каперніка аб тым, што “Сонца, а не Зямля, знаходзіцца ў цэнтры свету, і што апошняя рухаецца, у тым ліку здзяйсняе абарачэнне вакол Сонца за адзін год”.

Навукоўца трымалі ў зняволенні ў Палацы святой інквізіцыі. Ён карыстаўся незвычайнымі прывілеямі – займаў тры пакоі, меў у сваім распараджэнні слугу, атрымліваў ад сяброў перадачы, вёў перапіску. На допытах Галілей доўга спрабаваў лавіраваць, але пад пагрозай катавання 22 чэрвеня змушаны быў зрачыся ад “ерасі, выкліканай яму д’яблам”.

1827 год. Зацверджана паштова-дыліжансная лінія Пецярбург–Радзівілаў (зараз у Ровенскай вобласці Украіны).

Лінія праходзіла праз Віцебск, Шклоў, Магілёў.

1839 год. Нарадзіўся Мікалай Пржавальскі (1839–1888).

Сусветна вядомы падарожнік, географ, кліматолаг, даследчык Цэнтральнай Азіі, асветнік, ганаровы член Пецярбургскай Акадэміі навук, генерал-маёр.

Належаў да беларускага шляхецкага роду Перавальскіх, герба Лук, што быў дараваны каралём Стэфанам Баторыем.

Ажыццявіў вялікія экспедыцыі: Усурыйскую, Мангольскую, Лабнорскую, Джунгарскую, Тыбецкія. Даследаваў горныя сістэмы Цэнтральнай і Усходняй Азіі,  адкрыў цэлы шэраг новых форм жывёл: дзікі вярблюд, конь Пржэвальскага.

Імператарская Санкт-Пецярбургская акадэмія навук узнагародзіла яго медалём «Першаму даследчыку прыроды Цэнтральнай Азіі».

Пахаваны паводле ўласнага запавету на беразе возера Ісык-Куль, Кыргызстан.

1890 год. Нарадзіўся Янка Нёманскі.

Беларускі пісьменнік, празаік, публіцыст, эканаміст, грамадскі дзеяч.

Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю. Удзельнік І Сусветна вайны,  прапаршчык. Загадваў выдавецкім аддзелам Беларускага нацыянальнага камісарыята, разам з Цішкам Гартным выдаваў газету «Дзянніца».

Працаваў у планава-эканамічных органах, намеснікам старшыні Дзяржплана, у праўленні літаб’яднання «Полымя», у Інбелкульце, загадчыкам аддзела эканомікі НДІ прамысловасці, дырэктарам Інстытута эканомікі БелАН, загадчыкам кафедры ў інстытуце народнай гаспадаркі. Акадэмік акадэміі навук, яе неадменны сакратар.

Аўтар апавяданняў, няскончанага рамана «Драпежнікі».

Арыштаваны 26 красавіка 1937 года, асуджаны НКУС 29 кастрычніка 1937 года да расстрэлу і на наступны дзень расстраляны.

1912 год. У Рэчыцы нарадзіўся Яфім Капелян (1912–1975).

Акцёр тэатра і кіно, адзін з вядучых акцёраў Вялікага драматычнага тэатра ў Ленінградзе. Народны артыст СССР.

Скончыў Рэчыцкую школу. Працаваў мастаком пры Рэчыцкім кінатэатры, у Вялікім драматычным тэатры імя М. Горкага. У гады вайны быў акцёрам франтавога Тэатра народнага апалчэння.

Адначасова шмат здымаўся ў кіно, выканаў мноства яркіх характэрных роляў у фільмах «Няўлоўныя мсціўцы», «Інтэрвенцыя», «Даўрыя», «Вечны кліч», «Саламяны капялюшык». Адна з найбольш вядомых работ – аўтарскі тэкст у тэлесерыяле “Семнаццаць імгненняў вясны”. 

Браў удзел у дубляжы замежных фільмаў на кінастудыі “Ленфільм”, агучыў адну з роляў у фільме “Паласаты рэйс”. Спрабаваў сябе ў рэжысуры, паставіў некалькі спектакляў на Ленінградскім тэлебачанні.

1934 год. На амерыканскай метэастанцыі Маунт-Вашынгтон зафіксаваны самы моцны наземны вецер у свеце.

Хуткасць склала 371,75 км у гадзіну. Увогуле гэтаму месцу ўласцівыя моцныя вятры. Напрыклад, вецер хуткасцю 112 км у гадзіну тут лічыцца “лёгкім брызам”.

Максімальная хуткасць ветра ў Беларусі – 40 м/с (144 км/гадз.) рэгістравалася ў Докшыцах (1967, 1969 гг.), у Слуцку (1959).

1938 год. У Парыжы памёр Фёдар Шаляпін (1873–1938).

Рускі оперны спявак. У розны час саліст Вялікага і Марыінскага тэатраў, Метрапалітэн Опера, першы савецкі народны артыст  (1918–1927).

Выступаў у міланскім тэатры «Ла Скала», у шматлікіх тэатрах і операх Еўропы, ЗША. Пад час знаходжання царскай Стаўкі ў Магілёве (1915–1917), неадноўчы выступаў на сцэне мясцовага тэатра.

Свае грошы накіроўваў на падрымку рабочых у 1905 годзе, на адкрыццё двух ваенных лазарэтаў, на падтрымку эмігрантаў.

У 1922 годзе выехаў на гастролі за мяжу. У 1927 годзе Пастановай СНК РСФСР яго пазбавілі звання Народнага артыста і права вяртання ў СССР.

1962 год.  Нарадзіўся Міхаіл Турэцкі.

Расійскі спявак, музычны прадзюсер, хормайстар і шоумен. Заснавальнік і прадзюсар арт-групы “Хор Турэцкага” і жаночага музычнага калектыву “Soprano”. Народны артыст Расіі.

Нарадзіўся ў Маскве ў яўрэйскай сям’і выхадцаў з Магілёўскай губерні.

1968 год. Распачаўся Першы фестываль біт-ансамбляў Мінска.

Першы беларускі рок-фестываль, першы рок-фестываль у СССР працаваў 12-14 красавіка 1968 года ў актавай зале Мінскага радыётэхнічнага інстытута. Праводзіўся дзеля папулярызацыі сучаснай эстраднай музыкі, эстэтычнага выхавання моладзі. Музычны крытык Сяргей Будкін лічыць 12 красавіка 1968 года днём нараджэння рок-н-рола ў Беларусі.

Пачынаючы з 1965 года ў Мінску ўтварылася крытычная маса гуртоў, якія гралі блюз, рок-н-рол і самы модны тады напрамак – біг-біт. Амаль кожны інстытут, школа, прадпрыемства, установа мелі як мінімум адзін свій вакальна-інструментальны ансамбль.

1969 год. У Вялікабрытаніі памёр Сяргей Малафееў (1901–1969).

Беларускі ўрач, дзеяч беларускага руху.

Адзін з заснавальнікаў Беларускага студэнцкага саюза ва Універсітэце Стэфана Баторыя ў Вільні (1920). Закончыў медыцынскі факультэт Універсітэта. Працаваў дырэктарам павятовага шпіталя ў Свянцянах, хірургам.

У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС, трапіў у лагер пад Архангельск.

У час ІІ Сусветнай вайны трапіў у Армію генерала Андэрса, ваяваў пад Табрукам.

З 1947 года жыў у Вялікабрытаніі, працаваў у польскім шпіталі ў Пэнлі, урачом на параходах.

Фота. Віленскі ўніверсітэт.

1984 год. Нарадзіўся Алег Касцючэнка.

Сучасны беларускі мастак-жывапісец, манументаліст

Паходзіць з дынастыі беларускіх жывапісцаў.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча імя А. Глебава, Беларускую акадэмію мастацтваў.

Працуе ў галіне манументальнаяга і станковага жывапісу. Творы мастака часта маюць філасофскі падтэкст і метафарычны змест.

Актызна ўдзельнічае ў рэспубліканскіх, міжнародных мастацкіх выставах Беларусі, Расіі, Германіі, Швецыі, Польшчы.

А. Касцючэнка, “Сняданак N”

1986 год. Памёр Тамілоўскіх Віталь (1910–1986).

Старшы сержант, Герой Савецкага Саюза.

У ліку першых 27 чэрвеня 1944 года пераправіўся праз Дняпро каля в. Палыкавічы. Умела арганізаваўшы абарону, надзейна ўтрымліваў захопленыя пазіцыі, чым спрыяў пераправе іншых падраздзяленняў палка. Удзельнічаў у баях за вызваленне г. Магілёва.

Дзень у гісторыі. 10 красавіка. Смаленская авіякатастрофа. Адплыў “Тытанік”. Магілёўскае “цунамі”. Нарадзіліся акадэмік Г. Гарэцкі, паэт І. Чыгрын, гісторык С. Вітушка

Навіна ад

Міжнародны Дзень братоў і сясцёр (Siblings Day, з 1998 года).

Ініцыятыва ўключэння такога свята ў сусветны каляндар належала амерыканцы Клаўдзіі Эварт. У раннім дзяцінстве яна страціла сястру і брата, цяжка перажываючы страту, жадаючы нагадаць астатнім людзям аб важнасці роднасных адносін, выступіла ініцыятарам новага свята.

Гэтае свята – выдатная нагода ўспомніць аб тым, што на Зямлі ёсць блізкая роднасная душа. Яно нясе ў сабе дабро, каханне, клопат і разуменне, вучыць павазе да блізкіх і родных.

У гэты дзень прынята дарыць падарункі брату ці сястры, сустракацца ў кавярні ці ўсёй сям’ёй дома, дорачы цяпло і радасць адзін аднаму і бацькам, для якіх няма нічога больш прыемнага, чым блізкія і добрыя адносіны паміж іх дзецьмі.

Міжнародны дзень руху супраціўлення (International day of the resistance movement)

Прысвечаны ўсім, хто супрацьдзейнічаў фашыстам падчас Другой сусветнай вайны (1939–1945) на тэрыторыях, акупаваных войскамі Трэцяга рэйха.

Рух супраціўлення быў арганізаваны пры ўдзеле жыхароў акупаваных тэрыторый, якія супрацьстаялі нямецкім войскам, і адрозніваўся разнастайнасцю форм барацьбы супраць акупантаў.

Найбольшы размах рух супраціўлення набыў на тэрыторыі СССР, Італіі, Польшчы, Францыі, Югаславіі, Балгарыі і іншых. У кожнай асобнай краіне рух супраціву быў глыбока нацыянальным па сваім характары, але, у той жа час, гэта быў інтэрнацыянальны рух, бо меў агульную для ўсіх народаў, якія змагаюцца, мэту – разгром сіл фашызму, вызваленне ад захопнікаў тэрыторый акупаваных краін.

1660 год. Дзісенскі замак вызвалены войскамі ВКЛ.

Замак існаваў у XIV–XVIII стагоддзях на востраве Замак у сутоку Дзісны і Заходняй Дзвіны ў Мёрскім раёне на месцы старажытнага паселішча XI стагоддзя. 

Фарпост Полацка на Заходняй Дзвіне. 

25 ліпеня 1654 года быў заняты маскоўскімі войскамі, у 1655 годзе меў 14 вежаў, 40 гармат. Знішчаны ў час Паўночнай вайны.

1762 год. Шклоў атрымаў герб.

Кароль Аўгуст III надаў Шклову Магдебургскае права, зацвердзіў герб і пячатку. Гарадская пячатка мела зверху Пагоню, знізу – гарадскі герб.

За дату заснавання Шклова бярэцца 1535 год, калі горад быў спалены падчас маскоўска-вялікалітоўскай вайны (1534–1537), за дату першай згадкі – 1520.  Упершыню ўскосна згадваецца ў 1466 годзе ў лісце наваградскага намесніка М. Гаштольда да свайго шклоўскага намесніка Комара. У тастаменце Яна Неміровіча ад 1518 года згадваецца шклоўскі намеснік Гаштольда Ф. Дурасовіч. 

У 1526 годзе праз Шклоў у Маскву праехаў імператарскі пасол Сігізмунд Герберштэйн.

Сёння Шклоў – 15-тысячны цэнтр раёна, у ім працуюць прадпрыемствы харчовай, папяровай, камбікормавай прамысловасці.

1900 год. У в. Малая Багацькаўка Мсціслаўскага павета (зараз – раён) нарадзіўся Гаўрыла Гарэцкі (1900–1988).

Геолаг, географ, эканаміст, адзін з заснавальнікаў акадэміі навук. Доктар геолага-мінералагічных навук, заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, Дзяржаўнай прэміі БССР. Родны брат класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.

Першы дырэктар (1927) Беларускага навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі. У 28 гадоў стаў акадэмікам – самы малады сярод акадэмікаў да гэтага часу.

Арыштоўваўся ДПУ (1920, 1922, 1930, 1937, 1938). У 1931, 1938 годах прыгаворваўся да расстрэлу.

Вязень ГУЛАГ. У лагерах стаў геолагам. У 1939–1968 гадах – удзельнік будоўляў амаль усіх найбуйнейшых ГЭС у еўрапейскай частцы Расіі і Украіны, каналаў, вадасховішчаў, абвадняльных, арашальных і шлюзавых сістэм.

Па вяртанню на Беларусь, працаваў у Інстытуце геахіміі і геафізікі АН БССР.

Аўтар даследаванняў па эканоміцы, насельніцтве, фальклоры, дэмаграфіі, археалогіі, геалогіі. Ім закладзены асновы новай у СССР галіны ведаў – палеапатамалогіі, вучэння аб старажытных рэках.

Адзін са стваральнікаў руска-беларускага слоўніка. Аўтар успамінаў пра Максіма Горкага, Якуба Коласа, Янку Купалу, Максіма Гарэцкага і іншых.

Дамогся вяртання імя і творчасці Максіма Гарэцкага.

У гонар яго названы 13 відаў выкапнёвых раслін і жывёл.

Магілёву бракуе вуліцы ў гонар знакамітага ўраджэнца.

1912 год. Брытанскі лайнер “Тытанік” выйшаў з Саўтгемптанскага порта ў сваё першае і апошняе плаванне.

Яшчэ на выхадзе з порта ён ледзь не сутыкнуўся з параходам “Нью-Ёрк”. Праз 5,5 гадзін, прайшоўшы 147 км, лайнер узяў на борт пасажыраў з французскага Шэрбура. Другім прыпынкам быў ірландскі Квінстаунаў, якога “Тытанік” дасягнуў апоўдні 11 красавіка, там былі папоўнены запасы правізіі, а на борт падняліся апошнія пасажыры.

Склад пасажыраў быў надзвычай разнастайным – ад жабракоў-эмігрантаў з Ірландыі, Італіі, Швецыі, Расіі, Сірыі, Арменіі, якія адпраўляліся на пошукі лепшай долі ў ЗША, да арыстакратаў і мільянераў.

У ноч з 14 на 15 красавіка адбылося сутыкненне «Тытаніка» з айсбергам. Загінула ад 1495 да 1635 чалавек з 2208-2225 людзей на борце, у тым ліку жыхары Беларусі. Газета “Минское слово” 11 мая 1912 года надрукавала спіс загінуўшых: Сымон Літман, Зельман Злакоўскі, Гары Корн, Сымон Вайсман, Якоб Кук, Лезлі Гелінскі, Насан Гольдшміт, Іосіф Мурдлін, Вульф Спектар, Абрам Гермед, Самсон Абельсон, Самуіл Грынберг, Зяліна Кантар, Польнер Ушэр, Абе Віллер і Іосіф Антвіла. Толькі 712 чалавек былі эвакуіраваны з «Тытаніка».

1931 год. У Менску адбыліся суды над прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі.

Іх абвінавачвалі ў антысавецкай дзейнасьці. Сярод засуджаных на 5 гадоў высылкі ў расійскую глыбінку – пісьменнік Максім Гарэцкі, паэт Уладзімір Дубоўка, літаратуразнаўца Уладзімір Чаржынскі, гісторык Мікола Улашчык і іншыя.

Многія былі расстраляны, астатнія знаходзіліся ў ГУЛАГ.

У. Дубоўка правёў 27 гадоў у лагерах за імкненне тварыць на беларускай мове.

У. Дубоўка з жонкай

1931 год. Нарадзіўся Іван Чыгрын (1931–2006).

Беларускі літаратуразнаўца, паэт, крытык. Кандыдат філалагічных навук.

Скончыў БДУ. Настаўнічаў у школах Слонімскага, Дзятлаўскага раёнаў, працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. 

Аўтар і суаўтар літаратурна-крытычных артыкулаў,  рэцэнзій, кніг «Станаўленне беларускай прозы і фальклор: Дакастрычніцкі перыяд», «Проза „Маладняка“: Дарогамі сцвярджэння», “Крокі: Проза «Узвышша», «Беларуская літаратура і праблемы сучаснасці», раздзелаў «Истории белорусской советской литературы», «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры» (1981).

Выступаў ў друку з вершамі. выдаў шэраг зборнікаў вершаў.

Пераклаў паасобныя вершы Ф. Цютчава, У. Сыракомлі, Я. Лучыны, склаў «Выбраныя творы» Ядвігіна Ш. і зборнік «Веснаход» (апавяданні «Маладняка»).

1942 год. У Магілёве адбыўся патоп на рацэ Дубравенцы, праз які загінулі больш за 1 000 гараджан, разбурана каля 100 будынкаў.

Прычына – возера і навала крыг перад трубой пад чыгуначным насыпам, праз якую цячэ рака. Нямецкія сапёры прасвідравалі 3 адтуліны ў насыпе, каб спусціць ваду, але гэта не вырашала праблему, тады яны зрабілі невялікі выбух, каб зняць верхнюю частку насыпу.

Выбух і прывёў да трагедыі. Самі сапёры сталі першымі ахвярамі патопа. Вада хлынула ўніз у пойму ракі і знесла ўсё на сваім шляху: дамы, дрэвы, Быхаўскі рынак (у базарны дзень), лазню, людзей. Першы вал вады дасягаў да 15 м. Стыхія бушавала каля 20 хвілін. Калі вада сышла, уся пойма ракі аказалася засыпана глеем.

«Дрэвы плылі, дамы плылі, каровы плылі. Людзі пайшлі ў лазню і яе таксама знесла… Калі ўсё сціхла, на берагах чаго толькі не было, і швейныя машынкі, і мэбля – усю маёмасць, апошнімі вынеслі з разбураных дамоў…» – казалі сведкі.

Літаральна перад самым патопам па Дубровенцы хадзілі немцы і прасілі людзей пакінуць гэтыя мясціны. Але людзі да апошняга не верылі.

Як выглядаў насып у 1942 годзе – фота з калекцыі Алега Давіда Лісоўскага

1965 год. Нарадзіўся Сяржук Вітушка (1965–2012).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, кіраўнік таварыства «Талака», гісторык і педагог, аўтар казак для дарослых і дзяцей.

З 1991 году жыў у Вільні, працаваў настаўнікам гісторыі ў віленскай беларускай школе імя Ф. Скарыны. Арганізатар і першы дырэктар адноўленага Віленскага Беларускага музея імя І. Луцкевіча. Выдаваў газэту «Vilnia i kraj» (1993).

Актыўна супрацоўнічаў з радыёстанцыяй «Балтыйскія хвалі» і літоўскім тэлебачаннем, друкаваўся ў газэтах «Наша Ніва» і «Рунь».

Ініцыятар і арганізатар беларускіх набажэнстваў у віленскай царкве Святога Мікалая. Хварэў на цукровы дыябет. Страціўшы зрок, не спыніў актыўнай дзейнасці, арганізоўваў «сляпыя экскурсіі» для беларусаў па Вільні, пісаў казкі, п’есы-батлейкі, вершы і беларускія тэксты на музыку вядомых песень.

2010 год. У выніку смаленскай авіякатастрофы загінуў прэзідэнт Польшчы Лех Качыньскі разам з прадстаўнікамі польскай палітычнай і вайсковай эліты – усяго 89 пасажыраў і 7 членаў экіпажа.

Польскі самалёт, які выконваў рэйс у Смаленск для наведвання ўрадавай дэлегацыяй катынскага мемарыяла, пацярпеў крушэнне. Дэлегацыя накіроўвалася на жалобныя мерапрыемствы з нагоды 70-х угодкаў Катынскага расстрэлу.

Катастрофа пад Смаленскам стала найбуйнейшай па колькасці ахвяр авіякатастрофай, у якіх гінулі першыя асобы дзяржавы.

Следства выявіла сляды выбухоўкі на 190 элементах самалёта Ту-154М. Брытанская лабараторыя пацвердзіла наяўнасць гексагену, трацілу і пентрыкса ў 89 з 238 даследаваных узораў.

2010 год. Загінуў у смаленскай авіякатастрофе беларус Мірон (Міраслаў) Хадакоўскі, 1957–2010.

Архіепіскап гайнаўскі, праваслаўны ардынарый Войска Польскага, брыгадны генерал Войска Польскага. Доктар тэалогіі.

Скончыў Варшаўскую Духоўную семінарыю, Вышэйшую Духоўную семінарыю ў Яблечна. Кіраваў аднаўленнем Супрасльскага Дабравешчанскага манастыра, архімандрыт.

У 1998 годзе прызначаны праваслаўным ардынарыем Войска Польскага.

Неаднаразова наведваў Казахстан, Расію, Украіну.

2021 год. Памёр Уладзімір Папковіч (1935–2021).

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Скончыў Мінскі педінстытут замежных моў. Працаваў у інстытуце замежных моў, інжынерам-перакладчыкам патэнтнага бюро Інстытута навукова-тэхнічнай інфармацыі і прапаганды пры Савеце Міністраў БССР, у Мінскім вышэйшым інжынерна-радыётэхнічным вучылішчы, на Мінскім оптыка-механічным заводзе, у Віцебскім педінстытуце, Віцебскім індустрыяльным тэхнікуме.

Лаўрэат прэміі «Сузор’е муз» імя У. Караткевіча.

З 1962 года друкаваўся ў рэспубліканскіх, абласных і гарадскіх выданнях у Мінску і Віцебску: часопісах «Нёман», «Полымя», «Маладосць», альманахах «Дзень паэзіі», «Далягляды», «Братэрства», «Дзвіна», «Ратуша».

2021 год. Памерла Арыядна Ладыгіна (1927–2021).

Беларускі вучоны ў галіне эстэтыкі, педагог. Доктар філасофскіх навук, прафесар.

Сястра беларускай спявачкі, Народнай артысткі СССР Ларысы Александроўскай.

Скончыла Маскоўскую кансерваторыю. Выкладала ў Саратаўскім музвучылішчы, Маскоўскай, Казанскай кансерваторыях, працавала у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі, у Беларускай акадэміі музыкі.

Даследавала праблемы народнасці мастацтва, пераемнасць культур (пераважна на матэрыяле беларускай музыкі), гісторыю беларускага музычнага тэатра.

Выступала як музычна-тэатральнальны крытык.

Беларуская акадэмія музыкі

Дзень у гісторыі. 7 красавіка. Адкрыццё Карлава універсітэта. Перапахаванне Я. Святаполк-Мірскага. Нарадзіўся мастак В. Славук. Дзень памяці Л. Геніюш.

Навіна ад

Сусветны дзень здароўя (World Health Day, з 1950 года).

Устаноўлены ў гонар стварэння ў 1948 годзе Сусветнай арганізацыі аховы здароўя. У арганізацыю ўваходзіць 191 дзяржава свету.

Сусветная арганізацыя створана на падставе прынцыпу, які заключаецца ў тым, што ўсе людзі павінны мець магчымасць для рэалізацыі свайго права на валоданне найвышэйшым дасягальным узроўнем здароўя. І была пераемніцай Міжнароднага бюро грамадскай гігіены (1907 год).

Здароўе – гэта самае каштоўнае, што мае чалавек у жыцці. Каб нагадаць аб гэтым грамадскасці і прыцягнуць увагу да самых актуальных праблем і праходзіць святкаванне дня здароўя ва ўсім свеце.

Дабравешчанне, Благавешчанне або Звеставанне.

Праваслаўныя вернікі адзначаюць Благавешчанне Прасвятой Багародзіцы. У гэты дзень пасланец Бога Архангел Гаўрыіл абвясціў Дзеве Марыі, што яна атрымала Боскую ласку і народзіць Сына Божага.

У католікаў і пратэстантаў святкуецца 25 сакавіка. У праваслаўі ўваходзіць у лік дванадзясятых святаў.

1348 год. Імператар Святой Рымскай імперыі Карл IV заснаваў у Празе першы ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе ўніверсітэт.

Прадметы выкладаюцца на чэшскай і англійскай мовах. Ва ўніверсітэце вучацца больш за 47 000 студэнтаў з усяго свету.

Найбольшую папулярнасць ў Карлавым універсітэце маюць медыцынскі (8 000 студэнтаў), філасофскі (6 500) і юрыдычны (4 000) факультэты. Акрамя іх працуюць факультэты – фармацэўтычны, фізіка-матэматычны, педагагічны, сацыяльных навук (эканоміка, менеджмент, журналістыка, дызайн, міжнародныя адносіны), прыродазнаўчы, фізічнай культуры і спорту, гуманітарных навук.

У міжваенны перыяд (1918–1939) нешматлікія ў агульнай масе беларускай эміграцыі студэнты-гуманітарыі вучыліся на філасофскім факультэце ўніверсітэта. Яго скончылі з атрыманнем дыплома доктара філософіі 8 беларусаў: І. Дварчанін, Я.Станкевіч, Т. Грыб, М. Ільяшэвіч, Л. Вернікоўская, М. Чарнецкі, Л. Краскоўская, Ф. Грышкевіч. Скончылі ўніверсітэт і беларускія дзеячы М. Абрамчык, П. Бакач, Я. Геніюш, А. Клімовіч, А. Орса.

1860 год. Памёр Караль Падчашынскі (1790–1860).

Архітэктар, прадстаўнік класіцызму, прафесар Віленскага ўніверсітэта.

Аўтар рэканструкцыі касцёла Святых Янаў у Вільні, праектаў палацаў у Яшунах, Тускуленах, Жылічах, будынкаў гімназій у Слуцку, Камянцы Падольскім і Свіслачы, вучылішчаў у Бабруйску, Невелі, Мазыры і іншых.

Найбольш удалым яго творам лічыцца помнік позняга класіцызму евангелічна-рэфармацкая царква ў Вільні.

Аўтар першага ў Беларусі і Літве падручніка тэорыі архітэктуры «Пачаткі архітэктуры для акадэмічнай моладзі», артыкулаў пра выкладанне архітэктуры, даглядання за садамі і паркамі.

Памёр 7 красавіка 1860 года.

Палац ў Жылічах (Кіраўскі раён)

1897 год. Нарадзіўся Юрый Лістапад.

Беларускі настаўнік, кіраўнік беларускага руху на Случчыне. Удзельнік Слуцкага збройнага чыну.

Скончыў Панявежскую настаўніцкую семінарыю, 1-я Беларускія педагагічныя, Віленскія беларускія настаўніцкія курсы. Працаваў настаўнікам на Случчыне, заснаваў 8 беларускіх школ, выкладаў на Слуцкіх педагагічных курсах. Блізкі сябар Якуба Коласа.

Быў перекладчыкам у мінскіх беларускіх выдавецтвах. Пераклаў на беларускую мову апавяданне У. Караленкі «Бяз мовы», камедыі А. Астроўскага, падручнік «Арытмэтыка» Цыгельмана.

Арыштоўваўся ДПУ у 1925, 1930, 1933.

Расстраляны НКУС 5 ліпеня 1938 года у Байкала-Амурскім канцлагеры.

1918 год. У Магілёве на Каталіцкіх могілках адбылося перапахаванне эксгумаваных цел ксяндза Святаполк-Мірскага (1876–1918) і двух польскіх афіцэраў, якія былі расстраляны бальшавікамі 28 лютага.

Ксёндз Яўген паходзіць з дваран Святаполк-Мірскіх. У 1896 годзе пасвечаны ў святара магілёўскім біскупам Ф. Сымонам. Служыў святаром у Табольску, Краснаярску, Пецярбургу. У 1912–1918 гадах быў пробашчам кафедральнага сабора і дэканам у Магілёве. 8 лютага 1918 года арыштаваны бальшавікамі і абвінавачаны ў падрыхтоўцы паўстання, 28 лютага прыгавораны да расстрэла.

Падчас вынясення прысуду прыхаджане, якія прысутнічалі пры гэтым, паднялі шум і паспрабавалі сілай адбіць святара, у выніку адкрытага салдатамі агню было паранена і забіта некалькі вернікаў. У той жа дзень святара і яшчэ двух асуджаных вывезлі за горад і пасля жорсткіх катаванняў расстралялі, па ўспамінах відавочцаў у святара пад катаваннямі патрабавалі адрачэння ад каталіцкай веры, на што ён адказваў: “Цела можаце забіць, але душы не заб’яце”.

На наступны дзень цела святара было знойдзена з пяццю агнястрэльнымі і чатырма нажавымі ранамі, разбітай галавой і зламанымі рукамі. Улады забаранілі праводзіць адпяванне, дазволіўшы толькі пахаваць цела на месцы расстрэлу.

Пасля прыходу ў горад польскіх войскаў генерала Юзэфа Доўбар-Мусніцкага цела святара было эксгумавана і з ушанаваннямі пахавана на мясцовых каталіцкіх могілках.

1926 год. Прынята пастанова аб увядзенні ў БССР абавязковай пачатковай адукацыі.

Да гэтага, у 1922 годзе былі ўведзены пачатковая чатырохгодка і школа-сямігодка. Ужо ў 1931/1932 навучальным годзе 98 % дзяцей ва ўзросце 8-11 гадоў былі ахоплены пачатковым навучаннем. За 4 гады пачатковай школы вывучаўся увесь спектр прадметаў, у тым ліку сусветная гісторыя, эканамічная геаграфія замежных краін.

1927 год. Нарадзіўся Валерый Міронаў (1927–2008).

Беларускі артыст балета, педагог. Народны артыст.

Скончыў Маскоўскае харэаграфічнае вучылішча. Служыў у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі, выкладаў у Беларускім харэаграфічным вучылішчы.

Танцоўшчык пераважна лірычнага плана, з рамантычнай накіраванасцю. Мастацтва Міронава вызначалі пераканальнасць у раскрыцці ўнутранага свету персанажаў, чысціня і лёгкасць выканання, высокая тэхніка дуэтнага танца.

У нацыянальных балетах стварыў рэльефныя вобразы Васіля («Князь-возера» В. Залатарова), Алеся («Святло і цені» Г. Вагнера).

Да найбольш значных творчых дасягненняў артыста належаць партыі Зігфрыда, Дэзірэ, Прынца («Лебядзінае возера», «Спячая прыгажуня» і «Шчаўкунок» П. Чайкоўскага), Вацлава («Бахчысарайскі фантан» Б. Асаф’ева), Гармодыя («Спартак» А. Хачатурана) і іншыя.

Лідзія Ражанава і Валер Міронаў.

1947 год. Нарадзіўся Валерый Славук.

Беларускі мастак, педагог, прафесар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.

Працуе ў станковай і кніжнай графіцы. Шырока вядомыя яго ілюстрацыі да беларускіх народных казак «Удовін сын», «Піліпка-сынок», «Алёнка», да кніг «Айвенга» В. Скота, «Чорны млын» Ю. Брэзана, «Шляхціц Завальня» Я. Баршчэўскага, «Вясна ўвосень» У. Караткевіча, да кнігі «Чароўны свет» і мноства іншых. Вялікую папулярнасць набылі ілюстрацыі В. Славука да двухтамомнага энцыклапедычнага выдання «Беларускі фальклор». Сярод станковых работ: «Казкі летняга дня», «Пасля навальніцы», «Збор ягад», «На выпасе».

1973 год. Памёр Язэп (Восіп) Дыла (1880–1973).

Беларускі пісьменнік і культурны дзеяч.

Вучыўся у Слуцкай гімназіі, сябраваў з Альгердам Абуховічам. Выключаны з Юр’еўскага ветінстытута за ўдзел у студэнцкіх хваляваннях.

Працаваў у газеце «Северо-Западный край» (Мінск), у выдавецтвах Пецярбурга, Арэнбурга, Казані, Масквы, быў асабіста знаёмы з А. Купрыным, Л. Андрэевым, М. Арцыбашавым і іншымі рускімі пісьменнікамі. У снежні 1917 удзельнічаў у І Усебеларускім з’ездзе.

Быў камісарам працы ў Часовым урадзе БССР, на розных кіраўнічых пасадах у Мінску, членам ЦВК БССР, дырэктарам Інстытута па вывучэнні мастацтва, дырэктарам тэатра імя Янкі Купалы, намеснікам загадчыка Белдзяржкіно, інспектарам наркамата асветы. Правадзейны член Інбелкульта. Разам з прафесарам У. Пічэтам, акадэмікам Я. Карскім распрацаваў статут Інбелкульта.

Арыштоўваўся ДПУ у 1930, 1938 гадах, высылаўся на Урал, на Волгу.

Аўтар апавяданняў, гістарычнага рамана «На шляху з варагаў у грэкі», аповесцей,  п’ес, публіцыстычных артыкулаў, мемуараў, успамінаў пра Цішку Гартнага, Я. Райніса.

Даследваў узнікненне беларускага тэатра, вступаў у якасці навуковага кансультанта аднаго з першых беларускіх фільмаў – «Кастусь Каліноўскі» (1928).

Памёр у Саратаве.

1983 год. Памерла Ларыса Геніюш (Міклашэвіч, 1910–1983).

Беларуская паэтэса, грамадскі дзеяч беларускага адраджэння.

Працавала Генеральным сакратаром ураду БНР.

Была рэпрэсавана і ўтрымліваліся ў савецкіх турмах, у ГУЛАГу. Прынцыпова не прымала савецкага грамадзянства, засталася грамадзянкай Чэхаславакіі. Дом Геніюшаў у Зэльве, нягледзячы на нагляд КДБ, прыцягваў літаратараў,  мастакоў, навукоўцаў.

Аўтар зборнікаў вершаў, успамінаў пра ГУЛАГ. У 1967 годзе пры садзейнічанні Максіма Танка надрукаваны яе першы ў савецкай Беларусі зборнік «Невадам з Нёмана». Доўгі час Ларысе Геніюш дазвалялі выступаць толькі як дзіцячай пісьменніцы, яна апублікавала дзве кніжкі вершаў для дзяцей «Казкі для Міхаські», «Добрай раніцы, Алесь». Пасмяротна былі выдадзены найбольш поўныя і значныя зборнікі яе твораў.

Яе вершы меладычныя, прасякнуты фальклорнымі ўплывамі. На яе вершы напісаны песні.

У яе гонар у 2003 годзе пастаўлены помнік пры Зэльвенскай царкве Святой Жываначальнай Тройцы, але ён знік 30 сакавіка 2023 года.

2010 год. Нацыянальны банк Беларусі ўвёў у абарачэньне памятныя манеты «Грунвальдская бітва. 600 год» па прапанове Таварыства беларускай мовы (зачынена ў 2021 годзе).

Дзень у гісторыі. 3 красавіка. Смерць Ісуса Хрыста. Дзяржаўны статус мовы. Расстрэлы польскіх афіцэраў, яўрэяў. Першая партызанская зона. Штрых-код. Страйкі ў Беларусі.

Навіна ад

3 красавіка – Дзень Вадзяніка ва ўсходніх славян. Дзень Мікіты Вадапола. Час абуджэння воднага свету.

У старажытных славян многія святы адзначаліся ў пачатку і сярэдзіне вясны. Гэта звязана з тым, што ў гэты перыяд абуджалася прырода, пачынаўся новы жыццёвы цыкл. Нашыя продкі верылі, што ў гэты перыяд дух вады прачынаецца ад зімовай спячкі, а разам з ім і ўсе жыхары падводнага царства.

Славяне ўшаноўвалі стыхіі вады і Вадзяніка, каб ён выратаваў іх ад моцнага разліву. 

Паводле паданняў, Вадзянік мае выгляд старога з вялікім рыбіным хвастом, зялёнай барадой і вусамі. Дух вады надзелены вялікімі здольнасцямі. Ён не толькі кіруе ўсім падводным царствам, але можа абярнуцца велізарнай рыбай і нават канём або дзіцём. 

Старажытныя славяне лічылі, што дух вады ў сваёй стыхіі непераможны. Ад яго капрызаў залежыць, ці будзе ўдалым шлях судна і ўлоў рыбака.

Улічваючы той момант, што жыццё ў тыя часы напрамую залежала ад стану вадаёмаў, людзі выконвалі мноства абрадаў, каб Вадзянік праявіў сваю літасць. Лічылася, што калі атрымаць прыхільнасць вадзянога, рэкі не будуць выходзіць з берагоў, а вадаёмы і студні не перасохнуць.

Сусветны дзень вечарынкі (World Party Day, с 1996 года).

Дэвіз: “Вечарынка – гэта супрацьлегласць вайне”. Стварэнне пазітыўных падзей – ідэальны спосаб зрабіць свет лепшым.

Гэты дзень быў натхнёны кнігай “Палёт: Квантавы фантастычны раман” (1995) амерыканскага аўтара Вана Бонта. Раман заканчваецца пачаткам зваротнага адліку масавай падзеі, якая аб’яднае ўсё чалавецтва. Гэтую падзею называюць сусветнай вечарынкай у супрацьлегласць сусветнай вайне.

Для таго каб узяць удзел у святкаванні не абавязкова арганізоўваць вялікую тусоўку. Досыць зладзіць сустрэчу з невялікай кампаніяй сяброў ці сваякоў, каб адцягнуцца ад клопатаў і добра правесці час.

33 год. На крыжы памёр Ісус Хрыстос (1 год да н. э. – 33 год н.э.)

Навукоўцыі даказваюць што Хрыстос памёр у 15:00 гадзін у пятніцу, 3 красавіка ў 33-м гады нашай эры, а ўваскрос а 4:00 раніцы ў нядзелю, 5 красавіка. Паводле Новага Запавету, тлумачаць астраномы, Ісус загінуў у дзень, які рушыў услед за першай ноччу поўні пасля вясновага раўнадзенства. 

Выкарыстаўшы дадзеныя, сабраныя аб зорках у 26-35 гадах нашай эры, навукоўцы ўстанавілі, што за гэтыя 9 гадоў першая поўня пасля вясновага раўнадзенства была зарэгістравана толькі двойчы – у пятніцу 7 красавіка 30 года і ў пятніцу 3 красавіка 33 года.

Уваскрасенне Хрыста. М.Груневальд, XVI стагоддзе

1829 год. Нехта Джэймс Карынгтан атрымлівае патэнт на машыну, якая перамолвае кававыя зерні. Дзень нараджэння кавамолкі.

Кава вядомая людзям ужо больш за 1000 гадоў. Кававы напой, па словах навукоўцаў, упершыню з’явіўся ў Эфіопіі. У старажытнасці кававыя зерні здрабнялі ў звычайнай ступе звычайным пестам, потым пры дапамозе маленькіх жорнаў.

У шматлікіх крыніцах гаворыцца, што аўтарам механічнай кавамолкі з’яўляецца нейкі каваль з Лондана. І вынайшаў ён яе ў 1655 годзе. 

Зараз большасць каваманаў выкарыстоўваюць электракавамолку, але некаторыя гурманы давяраюць больш ручной, таму што жорны ручнога млына не перапальваюць зерне, а проста перамолваюць, захоўваючы іх водар.

1918 год. Народны Сакратарыят Беларускай Народнай Рэспублікі абвясціў беларускую мову дзяржаўнай і абавязковай мовай краіны.

Усе акты, дакументы і ліставанне ўрадавых установаў БНР павінны былі пісацца на дзяржаўнай беларускай мове. Нацыянальным мяншыням (украінцы, палякі, літоўцы, габрэі, немцы, латышы, рускія) Беларусі дазвалялася карыстацца сваёю моваю ў афіцыйных дачыненнях з дзяржаўнымі ўстановамі.

БНР мела плошчу 300 тысяч квадратных кіламетраў і насельніцтва каля 7 мільёнаў.

1940 год. Аддзелы НКУС пачалі масавыя расстрэлы палонных афіцэраў Польскага войска ў Катыні, Мядовым і Курапатах. 

Сярод расстраляных акрамя палякаў былі габрэі, беларусы, украінцы.

Усяго было забіта 7 305 чалавек, з іх 3 870 былі знішчаны на землях БССР.

23 снежня 2012 года А. Лукашэнка заявіў: «У нас ніводнага паляка на тэрыторыі Беларусі знішчана, расстраляна не было». Але гісторык І. Кузняцоў сцвярджае, што беларускі катынскі спіс існуе. На яго думку, найверагодней польскіх жаўнераў расстрэльвалі ў Трасцянцы.

Агульная колькасьць ураджэнцаў Беларусі сярод забітых у Катыні ацэньваецца ў 1 226 чалавек. Найбольш вядомыя з іх – генерал Браніслаў Багатырэвіч і дзеяч беларускага адраджэння Францішак Умястоўскі.

Катынскі крыж у Гродна

1942 года. Фашысты расстралялі яўрэяў мястэчка Расна Дрыбінскага раёна.

Расстрэлам займаўся атрад 8-й айнзацкаманды з Крычава. У яры за 1,5 км на ўсход ад Расна былі расстраляны каля 600 чалавек. Перш чым расстраляць, з людзей было знята адзенне і абутак, і яны засталіся ў ніжняй бялізне, пасля чаго жыўцом клалі па некалькі чалавек у раней прыгатаваныя ямы і стралялі па іх з аўтаматаў.

Мемарыяльная дошка ў Даліне абшчын у музеі Яд Вашэм.

1942 год. У Клічаўскім раёне ўтворана першая на тэрыторыі БССР партызанская зона.

20 сакавіка 1942 года раён быў вызвалены партызанамі ад акупантаў пасля разгрому апошняга тут Клічаўскага нямецкага гарнізона. Былі адноўлены органы савецкай улады на абшары ў 3 000 км². Пад абаронай 18 000 партызан зоны да 1944 года размяшчалася больш за 70 000  чалавек (да вайны ў раёне жыла 46 000).

1946 год. Нарадзіўся Рычард Смольскі.

Беларускі тэатразнавец, педагог. Доктар мастацтвазнаўства, прафесар.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.

Працаваў на кінастудыі «Беларусьфільм», у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі, рэктарам Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў.

Даследуе праблемы рэжысуры, акцёрскай творчасці, сцэнічнай героікі, рускай тэатральнай культуры на Беларусі. Аўтар шэрагу кніг, п’ес і сцэнарыяў дакументальных фільмаў.

1973 год. Кампанія IBM прадставіла штрых-код.

Яго “бацькі” Бернард Сілвер і Норман Вудленд.

Сёння штрых-код – штодзённая практыка любой крамы і гандлёвага аб’екта, бо асноўнае прызначэнне яго  – ідэнтыфікацыя тавару або якой-небудзь яго прыкметы (ўпакоўкі, серыйнага нумара). Гэта свайго роду ключ, які дае неабходную інфармацыю аб кожным тавары, як прафесіяналам, так і спажыўцам. І яго нанясенне на прадукцыю з’яўляецца абавязковай умовай для ўсіх вытворцаў. А раней кошты на ўсе тавары ў касу ўводзіліся ўручную, таму выкарыстанне штрыхавых кодаў палегчыла працу многіх людзей, у першую чаргу, у сферы гандлю.

1989 год. У Мінску на  ўстаноўчай канферэнцыі ўтвораны Беларускі экалагічны саюз.

Добраахвотная грамадская арганізацыя, якая ставіла за мэту актывізацыю прыродаахоўнай дзейнасці грамадзян, прадпрыемстваў, устаноў, аб’яднанне іх намаганняў для захавання экалагічнай раўнавагі ў рэспубліцы і паляпшэння асяроддзя пражывання насельніцтва.

На 1-м з’ездзе (1-2 ліпеня 1989)  быў прыняты статут, зацверджана эмблема, сцяг, абрана праўленне, прэзідэнтам стаў Б. Савіцкі, віцэ-прэзідэнтамі  Р. Гарэцкі, Я. Пятраеў, Л. Тарасенка,

Саюз уваходзіў у перадвыбарчы Беларускі дэмакратычны блок.

У 1991 годзе у склад арганізацыі ўваходзіла каля 5 000 чалавек.

Арганізацыя распалася ў 1994 годзе. Замест яе была арганізавана партыя “Зялёныя”.

Чарнобыльскі шлях

1991 год. Пачатак Красавіцкіх страйкаў у Беларусі (3-25 красавіка).

У Мінску, Магілёве і іншых буйных гарадах распачаўся страйк працоўных з эканамічнымі і палітычнымі патрабаваннямі. Ён ахапіў дзясяткі працоўных калектываў і ўвайшоў у гісторыю Беларусі як самы масавы выступ рабочых у змаганні за свае палітычныя правы.

У гэты дзень спынілі працу рабочыя Мінскага электратэхнічнага завода, разам з імі на вуліцы выйшлі працаўнікі завода аўтаматычных ліній і завода шасцерняў. Рабочыя перакрылі рух трамваяў на вуліцы Даўгабродскай. 

Ужо 4 красавіка прадпрыемстваў, якія абвясцілі страйк, налічвалася дзясяткі. Калоны рушылі ў цэнтр сталіцы, да Дому ўрада.

Старшыня Савета міністраў БССР Вячаслаў Кебіч, які выйшаў да рабочых, тлумачыў, што ён не ведаў пра намер Крамля ўзняць цэны, і што рашэнне саюзнага ўрада было і для беларускага Саўміна непрыемным сюрпрызам.

У першы дзень патрабаванні былі эканамічныя (узняць заробкі, знізіць цэны, адмяніць 5% “прэзідэнцкі” падатак на продаж усіх тавараў). Аднак неўзабаве дадаліся патрабаванні палітычныя, у тым ліку: вывад парткамаў з прадпрыемстваў, адстаўка М. Гарбачова і саюзнага ўрада, роспуск з’езда народных дэпутатаў СССР, новыя выбары ў Вярхоўны Савет БССР, наданне Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР статусу канстытуцыйнай сілы.

БНФ «Адраджэньне» удзельнічаў у наданні рабочым забастоўкам палітычнага характару. Многія актывісты БНФ сталі лідарамі рабочага руху.

24 красавіка аршанскія рабочыя выставілі ўльтыматум: калі не будзе прызначаная надзвычайная сесія Вярхоўнага Савета БССР, якую патрабавалі дэпутаты Апазіцыі БНФ, яны лягуць на рэйкі. У 15:30 чыгуначны рух быў заблакаваны. У Оршу былі накіраваныя 1 500 байцоў АМАПу з Мінска, Віцебска і Магілева, увечары 25 красавіка рабочыя былі вымушаныя спыніць страйк.

Страйкоўцы перад Домам урада, Мінск, 4 красавкіа 1991 года

2007 год.  У Францыі цягнік TGV устанавіў сусветы рэкорд хуткасці для цягнікоў, роўны 574,8 км/г.

Звышхуткасны цягнік TGV (train à grande vitesse – высакаскорасны цягнік), на спецыяльна пабудаваным чыгуначным пуці, які злучае Парыж і ўсход Францыі, разагнаўся да 574,8 км за гадзіну, перакрыўшы, такім чынам, папярэдняе дасягненне, устаноўленае ў 1990 годзе, амаль на 25 км/г. 

Цягнікі TGV у сярэднім рухаюцца з хуткасцю да 320 км/г.

Фота з адкрытых крыніц