Сусветны дзень кітоў і дэльфінаў (World Whale and Dolphin Day, з 1986 года).
Міжнародная кітабойная камісія, пасля 200 гадоў бязлітаснага знішчэння кітоў, увяла забарону на іх промысел, гандаль кітовым мясам.
Забарона дзейнічае і дагэтуль і азначае, што ва ўсім свеце паляванне на кітоў, а таксама гандаль кітовым мясам забаронены.
Аднак, кітовы промысел – не адзіная пагроза для дадзеных жывёл. Яшчэ адзін з галоўных фактараў знікнення кітоў, дэльфінаў і іншых марскіх млекакормячых – гэта іх адлоў для дэльфінарыяў, акіянарыумаў і цыркаў.
Штогод у гэты дзень розныя прыродаахоўныя групы і арганізацыі праводзяць акцыі і дэманстрацыі ў абарону кітоў і іншых марскіх млекакормячых.
1148 год. Крыжакі падышлі да Дамаска.
На наступны дзень пачалася яго аблога. Адбывалася падчас Другога крыжовага пахода (1147-1149) у адказ на захоп мусульманамі Эдэскага графства.
4-х дзённая аблога Дамаска была безвыніковай. Дамаскам правіў візір Муйнадзін Унар, які прыняў рашэнне абараняць горад ад крыжакоў. Ён адправіў паслоў у Сірыю за дапамогай.
Аблога Дамаска скончылася 28 ліпеня адступленнем крыжацкага войска.
Восенню 1148 года войска крыжакоў пакінула тэрыторыю Святой Зямлі, морам адправіўшыся назад у Еўропу. Гэта ў канчатковым выніку прывяло да падзення Іерусаліма і пачатку трэцяга крыжовага паходу.
1610 год. У Магілёве на Ільінскай гары на Папенцы пакараны завадатары бунту супраць гарадскога магістрата.
Падчас новага буйнога выступлення гарадскія нізы імкнуліся падняць узброенае паўстанне, але яно было падаўлена войскамі, а пяць кіраўнікоў паўстання былі прыгавораны на смерць.
На гэтым скончылася першае гарадское паўстанне ў Магілёве (1606-1610), якое спачатку ўзначаліў Стахор Міткавіч.
1633 год. Па прывілею караля Жыгімонта ІІІ жыхарам Магілёва, усім яўрэям, што пасяліліся на гарадской гандлёвай плошчы, было загадана выселіцца за гарадскі вал.
1867 год. У Расійскай імперыі створана Туркестанскае генерал-губернатарства на чале з выхадцам з Кругляншчыны, выхаванцам Магілёўскай гімназіі Міхаілам Чарняевым (1828-1898).
Знакаміты і як галоўнакамандуючы сербскай арміяй (1876), і як выдавец пецярбургскай газеты “Русский мир” (1873-1878).
1881 год. У бельгійскім Льежы заснавана Міжнародная федэрацыя гімнастыкі, FIG (Federation Internationale de Gymnastique).
Найстарэйшая ў свеце спартовая арганізацыя.
Толькі праз 11 гадоў былі створаны яшчэ два міжнародныя аб’яднанні – Саюз канькабежцаў і Федэрацыя веславання, яшчэ годам пазней – Міжнародны алімпійскі камітэт (МАК), а ўсе астатнія аб’яднанні спартсменаў – стварэнні XX стагоддзя. Спачатку ў гэтую арганізацыю ўваходзілі ўсяго тры дзяржавы: Бельгія, Нідэрланды і Францыя.
Да 1897 года ў ёй налічвалася ўжо 17 еўрапейскіх краін. Зараз у федэрацыі 130 краін свету.
1888 год. У Кіеве на Сафійскай плошчы адкрыты помнік гетману Багдану Хмяльніцкаму.
Выраблены па малюнку мастака і архітэктара-беларуса МіхалаМікешына (1835–1896). Постаць гетмана вырабіў скульптар П. Велёнскі, а каня – А. Обер (ён жа аўтар помніка з арлом у в. Лясная, у гонар бітвы пад Лясной).
1918 год. У Савецкай Расіі ўступіла ў сілу “Часовая інструкцыя аб пазбаўленні волі”.
Першы савецкі дакумент, які вызначаў парадак утрымання зняволеных.
Месцы пазбаўлення волі падзяляліся на мужчынскія і жаночыя, а па прызначэнні – на турмы, рэфарматорыі, земляробчыя калоніі, выпрабавальныя ўстановы, карна-лячэбныя ўстановы для арыштантаў з выяўленымі псіхічнымі дэфектамі і турэмныя бальніцы.
Існавалі таксама арыштныя дамы – для перасылкі і кароткатэрміновага ўтрымання затрыманых.
1922 год. Стварэнне аўтаномнай беларускай мітраполіі.
У мінскім кафедральным праваслаўным саборы Святых апосталаў Пятра і Паўла адбыўся царкоўны сінод, які абвясціў аб стварэнні аўтаномнай беларускай мітраполіі і выбраў мінскага біскупа Мелхіседэка (Паеўскага) Беларускім і Мінскім мітрапалітам. Патрыярх Ціхан прыняў яго ў Маскоўскі патрыярхат, але тытул не прызнаў.
1964 год. Нарадзіўся Ігар Сідарук.
Беларускі празаік-фантасмагорык, драматург-сюррэаліст, выказнік маргінальнай свядомасці, майстар чорнага бурлеску.
Аўтар шэрагу паэтычных зборнікаў, кніг “Квадратная варона”, “Выкраданьне вепрука”, п’ес.
Найбольш вядомая п’еса “Галава” ставілася на сцэне Тэатра нацыянальнай драматургіі “Вольная сцэна” ў пастаноўцы Валерыя Мазынскага.
1983 год. Анекдатычная сітуацыя ледзь не прывяла да трагедыі з “Боінг-767”.
Пасажырскі самалёт “Боінг-767” авіякампаніі “Эйр Канада” прызямліўся з выключанымі рухавікамі на былой ваеннай базе.
На вышыні 40 000 футаў (12 000 м) спыніліся абодва рухавіка, і самалёт змушаны быў планаваць, для таго каб здзейсніць незапланаваную пасадку на былой ваеннай авіябазы Гілмі ў правінцыі Манітоба, бо на паўдарогі ў самалёта скончылася паліва.
Гэты канадскі лайнер быў першым самалётам, на якім выкарыстоўваліся абазначэнні паліва ў кілаграмах, але пілот і штурман па звычцы палічылі запраўку ў фунтах. У выніку няправільнага пераліку на борце самалёта аказалася замест разлічаных 20 400 кг усяго 9 144 кг авіягазы.
1995 год. У аўтакатастрофе загінуў Алесь Ставер (1929-1995).
Беларускі паэт, празаік, драматург.
Аўтар шматлікіх паэтычных зборнікаў, песень, раманаў.
Вядомы песні на яго вершы: “Песня пра Якуба Коласа”, “Жураўлі на Палессе ляцяць”, “Беларусачка” і шматлікія іншыя.
Міжнародны дзень торта (International Cake Day, з 2011 года).
Прысвечаны сяброўству і міру паміж людзьмі, краінамі, народамі. Ён праходзіць пад дэвізам “I cake you” – “Я прыйду да цябе з тортам”, што, увогуле, лагічна – як, калі не тортам з гарбатай, адсвяткаваць мір і сяброўства?
Каля вытокаў салодкага свята стаяў “Міланскі Клуб” Каралеўства Любові – супольнасць сяброў, членамі якога з’яўляюцца музыкі, кулінары і іншыя захопленыя творчыя натуры. Менавіта гэты творчы саюз у 2009 годзе пачаў традыцыю стварэння сумесных музычных торцікаў, якая затым была падтрымана і іншымі краінамі.
Міжнародны дзень шахмат (International Chess Day, з 1966 года).
Устаноўлены ў гонар заснавання ў 1924 годзе Міжнароднай шахматнай федэрацыі (ФІДЕ, Federation Internationale des Echecs).
Беларусь у ФІДЕ з 1992 года. За нашу краіну выступаюць 22 міжнародных грасмайстра і 32 міжнародных майстра.
Шахматы прыйшлі да нас з Індыі. Паводле археалагічных даных гульня ў Беларусі вядома не пазней за XI стагоддзе: шахматныя фігуры знойдзены ва ўсіх буйных нашых гарадах і іх колькасць – наибольшая ва Усходняй Еўропе.
356 год да нараджэння Хрыстова. У той жа дзень, калі Герастрат спаліў цудоўны храм Артэміды ў Эфесе, у Пеле, сталіцы Македоніі, нарадзіўся Аляксандр III Вялікі (Аляксандр Македонскі, 356-323 гг. да н.э.).
Адзін з найбуйных палкаводцаў і дзяржаўных дзеячаў Старажытнага свету.
1636 год. Памёр Альбрэхт Уладзіслаў Радзівіл (1589-1636).
Дзяржаўны і вайсковы дзеяч ВКЛ, мецэнат. Сын Мікалая Крыштафа «Сіроткі».
3 1609 года на чале ўласных атрадаў удзельнічаў у войнах Рэчы Паспалітай са Швецыяй, Масковіяй, у аблозе ў 1611 годзе Пскова-Пячэрскага манастыра і ў выправах у 1611-1612 на Маскву.
Стольнік, крайчы ВКЛ, кашталян трокскі, віленскі.
Быў адным з багацейшых магнатаў ВКЛ.
Мецэнат, клапаціўся пра пашырэнне галерэі партрэтаў у Нясвіжы, фундаваў алтар Святога Міхаіла і ўсіх Анёлаў касцёла Святога Міхаіла, разбудаваў замак у Шыдлоўцы.
1812 год. Войскі напалеонаўскага маршалу Даву без боя ўвайшлі ў Магілёў.
За дзень да гэтага з горада ўцяклі адміністрацыя губерні, частка святароў, акрамя праваслаўнага архібіскупа Варлаама – які пазней прысягнуў Напалеону – найбольш заможныя грамадзяне.
Напярэдадні быў аддадзены загад начальніку рускага гарнізонага батальёна Колену не пускаць ворага. Але пасля першай невялікай сутычкі з французамі на вале каля Віленскай заставы, руская пяхота і інваліды адступілі ў бок Быхава.
Французскія часці адразу занялі плошчу перад ратушай, дзе адбылася сустрэча маршала Даву са світай з кіраўніком губернскага дваранства Кроерам.
1852 год. Дараваны герб Лепелю.
«У чырвоным полі Пагоня». У сучаснай Беларусі афіцыйны статус герб атрымаў 2 чэрвеня 2009 года.
17 тысячны горад, вядомы з 1439 года. У горадзе працуюць ГЭС, малочна-кансервавы камбінат, заводы хлебны, электрамеханічны, камбікормавы, рамонтна-механічны, ільнозавод.
1880 год. Нарадзіўся Гальяш Леўчык (1880-1944).
Беларускі паэт, беларусазнавец, публіцыст, перакладчык, музыкант.
Аўтар «Нашай нівы», зборніка вершаў «Чыжык беларускі». Збіральнік музейных экспанатаў, кніг, меў найбагацейшыя беларусазнаўчыя бібліятэкі ў Варшаве і Слоніме.
Блізкі сябар Янкі Купалы.
Гальяш Леўчык, Зоська Верас, Рамуальд Зямкевіч
1931 год. Нарадзіўся Гай дэ Пікарда (1931-2007).
Англійскі даследчык беларускай гісторыі і культуры, музыколаг.
Скончыў Оксфардскі ўніверсітэт, універсітэт у Сарбоне.
У канцы 1950-х адправіўся з экспедыцыяй на Падляшша, дзе збіраў старажытныя беларускія царкоўныя спевы. Вывучаў творчасць беларускіх кампазітараў М. Равенскага, М. Куліковіча (Шчаглова), жыццё і дзейнасць Ф. Скарыны, распрацоўваў гісторыю перакладаў Бібліі на беларускую мову, праблематыку гісторыі ВКЛ.
Займаўся пошукам старажытных беларускіх царкоўных спеваў і іх выданнем. У 1959 адшукаў у Кіеве Супрасльскі і Жыровіцкі ірмалоі – рукапісныя музычныя зборнікі XVI ст. рэлігійнага зместу.
Выкладаў музыку і спевы ў беларускай школе імя Кірылы Тураўскага ў Лондане. Выдаў зборнікі беларускіх спеўнікаў, склаў даведнік пра Беларускую бібліятэку імя Ф. Скарыны ў Лондане.
У 1997- 2007 гадах выдаваў англамоўны часопіс «Byelorussian Chronicle».
Памёр 20 красавіка 2007 года.
Яго парэшткі пахаваныя ў крыпце Чырвонага касцёла ў Мінску.
1941 год. Першае паведамленне ў савецкім друку аб баях пад Магілёвам.
Гэта быў нарыс К. Сіманава “Гарачы дзень” у газеце “Известия”.
«Полк, якім камандуе палкоўнік Куцепаў, ужо шмат дзён абараняе горад Д.
– Снарадаў і патронаў у нас дастаткова, а ісці назад мы ўсё роўна не збіраемся. – кажа т. Куцепаў. І калі заязджаеш у размяшчэнне палка, то адразу бачыш, што байцы тут вырашылі хутчэй памерці, чым адступіць».
Палкоўніку Куцепава на момант гэтай публікацыі заставалася жыць менш за тыдзень, а «Горад Д.» – гэта Магілёў. Такой была практыка савецкай ваеннай журналістыкі: згадваць канкрэтныя геаграфічныя аб’екты забаранялася з меркаванняў бяспекі, бо нямецкіх дыверсантаў хапала і ў тыле, і на перадавой, а падстаўляць сваіх нікому не хацелася.
1941 год. У Брэсцкай крэпасці, у раёне Беластоцкіх варот у заходняй частцы Цэнтральнай выспы, быў зроблены апошні надпіс.
“Я паміраю, але не здаюся! Бывай, Радзіма”. Лічыцца, што надпіс зроблены Фёдарам Рабавым.
Апошнія абаронцы Брэсцкай крэпасці працягвалі змагацца нават тады, калі немцы былі ўжо за Смаленскам.
А роўна праз 3 гады, 20 ліпеня 1944 года, савецкая армія выйшла на Буг.
1969 год. А 20:17 па сярэднееўрапейскім часе, пілатуемую пасадку на Месяц здзейсніў модуль Eagle карабля «Апалон-11» з астранаўтамі Нілам Армстрангам і Базам Олдрынам.
У ноч на 21 ліпеня Ніл Армстранг першым з зямлян ступіў на паверхню Месяца, праз 20 хвілін месяцовы грунт пад нагамі адчуў і Олдрын.
1970 год. Памёр Алесь Астапенка (1920-1970).
Беларускі паэт, перакладчык. Меў псеўданім Мсьціслаўцы (разам з А. Куляшовым і Ю. Таўбіным).
Працаваў у рэдакцыі газеты «Звязда», рэдактарам і дыктарам беларускай рэдакцыі Усесаюзнага радыёкамітэта, загадваў аддзелам літаратуры і мастацтва газеты «Чырвоная змена», аддзелам піянерскага жыцця часопіса «Бярозка».
Аўтар 4-х зборнікаў паэзіі. Паасобныя вершы пакладзены на музыку. Перакладаў на беларускую мову творы рускіх, украінскіх, літоўскіх, латышскіх, нямецкіх паэтаў, грузінскія казкі.
1971 год. Нарадзіўся Зміцер Вайцюшкевіч.
Беларускі спявак, музыкант, кампазітар.
Удзельнік гуртоў “KRIWI», «Палац», «WZ-Orkiestra», папулярных супольных праектаў “Я нарадзіўся тут”, “Budzma The Best Rock”і іншых.
Запісаў больш за 20 альбомаў.
1977 год. У ЗША памёр Іван Любачка (1915-1977).
Беларускі гісторык.
Выкладаў у Галоўчынскай СШ Бялыніцкага раёна. У 1943 годзе вывезены на працы ў Германію.
Доктар гісторыі, прафесар шэрагу ўніверсітэтаў ЗША. Аўтар даследавання «Беларусь пад савецкай уладай, 1917-1957». Заснавальнік стыпендыяльнага фонду падтрымання доследаў у галіне беларусазнаўства.
2004 год. У Магілёве адкрыўся новы рынак – Віленскі.
Знаходзіцца на тэрыторыі былога ваеннага шпіталя ваенгарадка №5, па былой вуліцы Віленскай (зараз – Лазарэнкі).
2016 год. У Кіеве загінуў Павел Шарамет (1971-2016).
Беларускі журналіст. Узарваны ў прыватным аўтамабіле.
Працаваў у Беларусі, Расіі і Украіне, на тэлеканалах, у газетах, адзін з заснавальнікаў вэб-сайта «Беларускі партызан», сузаснавальнік «Российского антифашистского фронта», суаўтар кнігі «Случайный президент», аўтар шэрагу дакументальных фільмаў на злабадзённыя тэмы.
Пераследаваўся сілавымі ведамствамі.
23 ліпеня 2016 года быў пахаваны на Паўночных могілках пад Мінскам.
622 год. Прарок Мухамед перабраўся ў Медыну. Дзень Хіджры.
Заснавальнік ісламу Прарок Мухамед з групай сваіх паслядоўнікаў у сувязі з ганеннямі, якім падвяргалася новае веравучэнне ў яго родным горадзе, перабраўся з Мекі ў Медыну.
Дата гэтага перасялення (Хіджра – “адкачоўка”, “уцёкі”) пры халіфе Амары I прынята за пачатак мусульманскага летазлічэння.
1054 год. Раскол Хрысціянскай Царквы.
Патрыярх Канстанцінопальскі Міхаіл Кіруларый, баючыся пашырэння ўплыву каталікоў на грэцкіх хрысціян, закрыў усе лацінскія манастыры на тэрыторыі Візантыі і накіраваў у Італію ліст, у якім крытыкаваў дамаганні рымскіх першасвятароў на поўную ўладу ў хрысціянскім свеце.
У 1054 годзе для вырашэння спрэчкі папа Леў IX паслаў у Канстанцінопаль сваіх паслоў-легатаў на чале з кардыналам Гумбертам для вырашэння канфлікту. У суправаджальным лісце ён заяўляў, што ніхто не мае права крытыкаваць папу і аспрэчваць яго правы (як прамога спадчынніка апостала Пятра) на вяршэнства над усімі хрысціянамі.
Знайсці шлях да прымірэння не ўдалося, і 16 ліпеня 1054 года ў саборы Святой Сафіі ў Канстанцінопалі афіцыйныя прадстаўнікі Папы Рымскага аб’явілі аб звяржэнні Патрыярха Канстанцінопальскага Міхаіла Керуларыя і яго адлучэнні ад Царквы.
У адказ на гэта 20 ліпеня патрыярх і скліканы ім сабор адлучылі ад Царквы Папу і ягоных легатаў. Ніхто тады і ўявіць сабе не мог, што падзел, які адбыўся паміж тымі Цэрквамі, якія неўзабаве назавуць Праваслаўнай і Рымска-Каталіцкай, будзе доўжыцца стагоддзямі.
Так хрысціянства раскалолася на каталіцтва і праваслаўе.
Пакінуўшы Канстанцінопаль, папскія легаты адправіліся ў Рым акруговым шляхам, каб апавясціць аб адлучэнні Міхася Кіруларыя іншых усходніх патрыярхаў. Сярод іншых гарадоў яны наведалі Кіеў, дзе сустрэліся са старажытнарускімі клірыкамі і былі прыняты пры княжым двары. Пры гэтым руская Царква захавала прыхільнасць да праваслаўя.
Папа рымскі Леў IX і патрыярх Канстанцінопальскі Міхаіл Кіруларый
1819 год. Пачалася кругасветная экспедыцыя шлюпаў “Усход” і “Мірны” пад камандаваннем М. Лазарава і Ф. Белінсгаўзена.
Мэта экспедыцыі – прабіцца як мага бліжэй да Паўднёвага полюса.
28 студзеня 1820 года адбылася сапраўды вялікая падзея – радасны крык вахтавага матроса “Зямля! Зямля!” абвясціў аб адкрыцці шостага кантынента, Антарктыды.
У пачатку жніўня 1821 года караблі шчасна вярнуліся ў Кранштадт.
1880 год. У Вялікабрытаніі прыступілі да пракладкі з боку Дуўру тунэлю пад Ла-Маншам.
На французскім беразе таксама заклалі разведвальную галерэю. Праз 2 гады, калі сумарная даўжыня падземных галерэй (дыяметр 2,8 м) з абодвух берагоў дасягнула 1 840 м, брытанскае міністэрства абароны запатрабавала неадкладнага спынення ўсіх прац, бо яны падрываюць дзяржаўную бяспеку краіны.
Да праекту вярнуліся толькі ў 1987 годзе, і 6 мая 1994 года каралева Вялікабрытаніі Лізавета II і французскі прэзідэнт Ф. Мітэран урачыста адкрылі “Еўратунэль”.
Даўжыня тунэля – каля 51 км, з іх 39 праходзяць непасрэдна пад марскім дном.
1941 год. Пачалася акупацыя Чэрыкаўскага раёна нямецка-фашысцкімі захопнікамі.
Немцы захапілі і Смаленск.
А абарончыя баі вакол Магілёва, тым часам, працягваліся.
1944 год. У вызваленым Мінску прайшоў Партызанскі парад.
Урачыстае мерапрыемства адбылося ў нядзелю 16 ліпеня на полі былога іпадрома з нагоды вызвалення Мінска ад нямецкай акупацыі.
У парадзе ўзялі ўдзел 30 партызанскіх брыгад. Кожная брыгада мела ўласны сцяг і плакаты. На мітынг і парад сабраліся больш за 30 000 партызан і 50 000 мінчукоў.
На парадзе была вялікая дэлегацыя байцоў і камандзіраў Чырвонай Арміі на чале з камандуючым 3-м Беларускім фронтам генералам арміі І. Чарняхоўскім.
Адкрывала парад брыгада “Народныя мсціўцы” імя В. Варанянскага. За ёй ішлі партызанскія разведчыкі, падрыўнікі, кулямётчыкі ў поўным баявым узбраенні з брыгад імя Шчорса, Чапаева, “Беларусь”, “Буравеснік”.
У калоне партызан таксама ішоў і казёл па мянушцы Малыш, які быў упрыгожаны стужкай з нямецкімі ордэнамі.
1950 год. Фінал чэмпіянату свету па футболе ў Бразіліі сабраў на стадыёне “Маракана” 199 854 гледача – рэкорд для спартыўных спаборніцтваў.
Тады зборная Уругвая нанесла паражэнне гаспадарам з лікам 2:1.
Увесь стадыён рыдаў, асабліва востра перажывалі гэтую сітуацыю бразільскія футбалісты і іх суайчыннікі. Бразілія фактычна пагрузілася ў жалобу. Штодня сталі паступаць паведамленні аб самагубствах. Неўзабаве журботны спіс ужо налічваў тры з лішнім сотні чалавек.
А ўрад Уругвая абвясціў 16 ліпеня нацыянальным святам.
1976 год. У ЗША памёр Ян Станкевіч (1891-1976).
Беларускі мовазнавец, гісторык, палітычны дзеяч. Доктар славянскай гісторыі і філалогіі. Працаваў у газеце «Наша ніва», выдаваў часопіс «Веда», «Незалежнік», супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва і яго выданнем «Запісы», часопісам «Сяўбіт», газетай «Бацькаўшчына» і іншымі.
Пасол Сейму Польшчы. Член Беларускай народнай самапомачы, Беларускай незалежніцкай партыі, навуковага аддзела Беларускай цэнтральнай рады. Удзельнічаў у працы Беларуска-амерыканскага задзіночання, Беларуска-амерыканскага звязу, сузаснавальнік Вялікалітоўскага фонду імя Л. Сапегі.
1990 год. Вярхоўны Савет УССРпрыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце.
Украіна абвясціла свой намер стаць пастаянна нейтральнай дзяржавай, якая не будзе прымаць удзел у ваенных блоках і абавязуецца выконваць тры няядзерныя прынцыпы: не прымяняць, не вырабляць і не набываць ядзернай зброі.
Дэкларацыя абвяшчала права Украіны непасрэдна рэалізаваць адносіны з іншымі дзяржавамі, заключаць з імі дагаворы, абменьвацца дыпламатычнымі, консульскімі, гандлёвымі прадстаўніцтвамі.
З 1991 года Дзень незалежнасці Украіны сталі святкаваць 24 жніўня у гонар таго, што 24 жніўня 1991 года Вярхоўны савет УССР прыняў Акт аб абвяшчэнні незалежнасці.
1990 год. Заснаваны Музей гісторыі Магілёва.
Быў створаны віртуальна – не было ні будынка, ні фондаў, ні штата. Рэальная праца музея на базе будынка былога архірэйскага палаца на чале з першым дырэктарам Ігарам Пушкіным пачалася ў 1992 годзе. Ігар Пушкін працаваў дырэктарам у 1992-2001 гадах.
Больш за ўсё дырэктарам прабыў 7-ы дырэктар Аляксей Бацюкоў (2011-2021), пры якім праводзіліся найбольш значныя мерапрыемствы, актыўна папаўняліся фонды.
У маі 1999 года гарадскімі ўладамі выдзелена для размяшчэння службовых памяшканняў і выставачнай залы музея 1-ы паверх будынка па вул. Ленінскай, 13, дзе музей прыняў першых наведвальнікаў.
Пасля адбудовы гарадской ратушы ў 2008 годзе, музей пераведзены ў яе. У 2006 створаны філіял музея – мемарыяльны комплекс «Буйніцкае поле». Музей з’яўляецца ініцыятарам і арганізатарам міжнароднай навуковай канферэнцыі «Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасць», якая праводзіцца з 1998 г.
1990 год. Памёр Мікалай Арэхва (1902-1990).
Дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, беларускі гісторык. Заслужаны работнік культуры.
Удзельнік грамадзянскай і польска-савецкай войнаў. Працаваў на падпольнай рабоце ў Заходняй Беларусі. Падчас Другой сусветнай вайны – ў Войску Польскім.
З 1945 года працаваў у апараце дзяржбяспекі Польскай Народнай Рэспублікі.
З 1956 года працаваў у Інстытуце гісторыі партыі пры ЦК КПБ. Аўтар шматлікіх публікацый па гісторыі рэвалюцыйнага нацыянальна-вызваленчага руху, Камуністычнай партыі і камсамола.
2002 год. Маланка ў Чэхіі.
Унікальнае, але ўсё роўна сумнае здарэнне адбылося ў Чэхіі. На поўдні гэтай краіны адным адзіным разрадам маланкі быў забіты цэлы статак з 22-х кароў.
У жніўні 2016 года ў Нарвегіі адным разрадам маланкі было забіта 323 алені.
Сусветны дзень шакаладу (World Chocolate Day, з 1995 года).
Першымі навучыліся рабіць шакалад майя. Яны называлі яго “ежай багоў”. Іспанскія канкістадоры, якія ўпершыню даставілі яго ў Еўропу, ахрысцілі ласунак “чорным золатам” і выкарыстоўвалі для ўмацавання фізічных сіл.
Крыху пазней спажыванне шакаладу ў Еўропе абмяжоўвалася толькі арыстакратычнымі коламі. Выбітныя жанчыны лічылі шакалад афрадызіякам. Так, у маці Тэрэзы быў запал да шакаладу, а спадарыня Пампадур была ўпэўненая, што толькі шакалад можа распаліць агонь страсці.
Толькі ў 1920-я гады са з’яўленнем прамысловай вытворчасці ад шакаладу змаглі атрымаць асалоду і людзі, якія не адносяцца да арыстакратыі.
У шакаладзе ёсць элементы, якія садзейнічаюць адпачынку і псіхалагічнаму аднаўленню. Цёмныя гатункі шакаладу стымулююць выкід эндарфінаў – гармонаў шчасця, якія ўздзейнічаюць на цэнтр задавальнення, паляпшаюць настрой і падтрымліваюць тонус арганізма.
Шакалад валодае “супрацьракавым” эфектам і здольны запавольваць працэсы старэння. Таксама вядома, што шакалад багаты пажыўнымі рэчывамі, у тым ліку тлушчамі, а значыць і калорыямі.
Сусветны дзень народанасельніцтва Зямлі (World Population Day, з 1989 года).
Устаноўлены ААН у гонар таго, што 11 ліпеня 1987 года насельніцтва Зямлі перавысіла 5 мільярдаў чалавек – у гэты дзень югаслаў Мацей Гашпар з харвацкага Заграба стаў 5-мільярдным жыхаром.
Шасцімільярдны зямлянін нарадзіўся 12 кастрычніка 1999, сямімільярдны – 31 кастрычніка 2011, васьмімільярдны – 15 лістапада 2022 года.
Прагноз насельніцтва на 2050 год – 9,7 мільярдаў.
969 год. Памерла Вольга, княгіня Кіеўская.
У хрышчэнні Алена. Кіравала Руссю пасля гібелі мужа – князя кіеўскага Ігара Рурыкавіча, як рэгент пры сваім сыне, з 945 да 960 год.
У 946 годзе жорстка адпомсціла драўлянам за забойства свайго мужа, аднак устанавіла нормы даніны, час і месцы (пагосты) яе збору.
Першай з правіцеляў Русі прыняла хрысціянства ў 957 годзе ў Канстанцінопалі, да агульнага хрышчэння Русі. Першая на Русі святая.
1496 год. Горад Гродна атрымаў поўнае магдэбургскае права.
Сёння 358-тысячны горад. Упершыню згадваецца пад 1128 годам. “Каралеўскі” горад. Калісьсці – цэнтр княства, буйны эканамічны цэнтр ВКЛ, цэнтр губерні ў Расійскай імперыі, цэнтр паўстання 1863-1864 гадоў, адна са сталіц БНР.
Зараз тут працуюць буйныя прадпрыемствы: «Гродна Азот», «Гродна Хімвалакно», «Белкард», «Радыёхваля», «Завод аўтамабільных агрэгатаў», швейна-гандлёвая фабрыка «Элод», пальчаткавая фірма «Акцэнт», абутковая «Нёман», тытунёвая «Нёман», шэраг ВНУ, устаноў культуры.
Гродна – перспектыўны цэнтр турызму Беларусі міжнароднага значэння, лідар у краіне па колькасці помнікаў – тут іх захавалася звыш 400.
1660 год. Войска Міхаіла Казіміра Паца прыступам вызваліла Вільню ад маскоўскага войска.
У перыяд вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654-1667 гадоў у ліпені 1655 года пасля жорсткага бою на подступах да горада і зацятай абароны з вулічнымі баямі, сталіца Вялікага Княства Літоўскага была занята расійскімі войскамі. Горад гарэў 17 дзён.
У сувязі з заключэннем у кастрычніку 1656 года Віленскага перамір’я, вайна скончылася, але не надоўга, летам 1658 года царскія войскі зноў занялі горад. Вызвалены Пацам.
1705 год. У Сафійскім саборы ў Полацку маскоўскі цар Пётр І забіў 5 манахаў-базыльян.
Паводле польскага гісторыка XIX стагоддзя Ф. Духінскага, п’яны Пётр I уварваўся разам з салдатамі ў Сабор, які належаў уніятам, і дзе захоўваліся мошчы Іасафата Кунцэвіча. Цар запатрабаваў ключы ад царскіх варот, а калі базыльяне адмовіліся іх даць, асабіста забіў настаяцеля і чатырох манахаў-базыльян, а целы загадаў утапіць у Дзвіне.
Па іншай версіі, канфлікт адбыўся пасля таго, як на пытанне цара пра тое, хто намаляваны на іконе, манахі адказалі, што гэта святы Іасафат, забіты ератыкамі. Цар загадаў арыштаваць манахаў, але яны аказалі супраціўленне, у выніку чаго адбылося сутыкненне, у якім яны і былі забіты.
1812 год. Адбылася Салтанаўская бітва пад Магілёвам.
Паміж вёскамі Салтанаўка і Фатава за 12 км на паўднёвы захад ад Магілёва адбылася бітва паміж атрадамі 7-га пяхотнага корпуса пад камандаваннем генерал-лейтэнанта М. Раеўскага, генерала І. Паскевіча і французскімі войскамі пад камандаваннем маршала Даву.
У 9-гадзіннай бітве французы страцілі каля 5 000, рускія – 2 500 чалавек.
Гарматная страляніна была чутна ў горадзе. Значная частка корпуса Даву знаходзілася на бівуаках за Віленскай заставай.
1911 год. Нарадзіўся Янка Чабор (Іван Патаповіч, 1911-1943).
Беларускі паэт, публіцыст, удзельнік нацыянальна-вызваленчай барацьбы ў Заходняй Беларусі.
Скончыў Віленскую беларускую гімназію, вучыўся ў Віленскім універсітэце.
Аўтар вершаў. У 1931 апублікаваў «Адкрыты ліст» з заклікам да заходнебеларускіх пісьменнікаў аб’яднацца ў адзіную пісьменніцкую арганізацыю. Адзін са стваральнікаў Літаратурнага фронту сялянска-рабочых пісьменнікаў Заходняй Беларусі.
У снежні 1933 года на з’ездзе пісьменнікаў абраны рэдактарам-выдаўцом часопіса «Літаратурная старонка», які стаў друкаваным органам Літаратурнага фронту. Першы нумар часопіса выйшаў з друку 25 студзеня 1934 і адразу быў канфіскаваны польскімі ўладамі, а Чабор быў асуджаны на 5 гадоў пазбаўлення волі.
Выйшаў з турмы ў верасні 1936 года. Заняўся арганізацыяй кааператываў у вёсках сваёй ваколіцы. У 1939 годзе браў удзел у арганізацыі работы першых савецкіх устаноў у Заходняй Беларусі. Мяркуецца, што загінуў у ГУЛАГу.
Дом Янкі Чабора ў Рачканах, Ляхавіцкі раён
1918 год. У Маскве адкрыты Беларускі народны ўніверсітэт.
Установа існавала з 11 ліпеня да 12 жніўня 1918 года. Арганізаваны культурна-асветным аддзелам Беларускага нацыянальнага камісарыята. Загадчыкам універсітэта быў П. Урбановіч.
За час існавання ўніверсітэта заняткі наведалі 57 чалавек, пераважна школьныя настаўнікі Беларусі, у тым ліку з тэрыторыі, якая была на той момант акупавана Германіяй. Ім былі зачытаны лекцыі па беларускай гісторыі, літаратуры, мове, эканоміцы, геаграфіі і іншых навуках.
Сярод лектараў былі Дз. Анучын («Да пытання аб беларускай тэрыторыі»), Ул. Пічэта («Гісторыя беларускага народа»), А. Ясінскі («Гісторыя адукацыі на Беларусі»), Зм. Жылуновіч («Агляд беларускай літаратуры») і іншыя.
Слухачы адначасова маглі наведваць лекцыі на Усерасійскіх настаўніцкіх курсах, арганізаваных Наркамасветы РСФСР. Частка прачытаных лекцый была выдадзена пад назвай «Курс беларусазнаўства» (1918-1920).
Зм. Жылуновіч.
1919 год. Скасавана Магілёўская губерня.
Дзевяць яе паветаў увайшлі ў Гомельскую губерню РСФСР, Мсціслаўскі павет быў перададзены Смаленскай, а Сенненскі павет – Віцебскай губерні.
Магілёўская губерня існавала ў 1772-1919 гадах. Яе плошча складала 42 134 вярсты², а насельніцтва даходзіла да 1,9 млн. чалавек (у 1897 г. – 1,7).
У снежні 1926 года было абвешчана другое ўзбуйненне тэрыторыі БССР, у выніку якога ў склад яе былі вернуты Рэчыцкі і Гомельскі паветы Гомельскай губерні, перайменаваныя затым у акругі. Клінцоўскі, Навазыбкаўскі і Старадубскі паветы адышлі да Бранскай губерні РСФСР. Гомельская губерня ў складзе РСФСР была ліквідавана.
1920 год. Армія РСФСР заняла Мінск пасля адступлення польскай арміі.
Пад польскай уладай горад знаходзіўся з 8 жніўня 1919 года, калі бальшавікі здалі Мінск амаль бяз баёў. Тут дзейнічала часовая польская адміністрацыя – Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель, а з 15 верасня горад становіцца адміністрацыйным цэнтрам Мінскай акругі.
Бальшавікі пратрымаліся ў горадзе ў ліпені-кастрычніку 1920 года і потым зноў здалі палякам.
Ю. Пілсудскі ў Мінску, 1919
1932 год. Нарадзіўся Анатоль Анікейчык (1932-1989).
Беларускі скульптар, педагог, народны мастак Беларусі.
Прафесар Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытута. Сярод яго вучняў вядомыя беларускія скульптары некалькіх пакаленняў: Л. Давідзенка, Г. Буралкін, Г. Гаравая, У. Слабодчыкаў, А. Фінскі, А. Мятліцкі, У. Жбанаў, С. Гумілеўскі, В. Янушкевіч і іншыя.
Шырока вядомы пераважна як скульптар-манументаліст, прымаў удзел у стварэнні вядомых манументальных ансамбляў: помніка Янку Купале ў Мінску, мемарыяльных комплексаў «Прарыў» на Ушаччыне і «Праклён фашызму» ў Докшыцкім раёне, помніка М. Гастэла і яго экіпажу, помніка-бюста Янку Купале ў Араў-парку ў ЗША і іншых.
Рамантычнасць светапогляду аўтара адлюстроўвалася у сімвалісцкай статуарнай пластыцы: «Папараць-кветка», «Вясна», «Бессмяротнасць», «Перамога, якая нясе мір».
Анікейчык – адна з выдатных постацей беларускай скульптуры паваеннага часу, поруч з майстрамі айчыннай пластыкі – А. Глебавым, А. Бембелем, З. Азгурам, С. Селіханавым.
1974 год. Знойдзена знакамітае кітайскае “Тэракотавае войска”.
У наваколлях горада Сіань на поўначы правінцыі Шэнсі мясцовыя сяляне капалі студню і натыкнуліся на абломкі тэракотавых постацяў ваяроў у поўным баявым рыштунку. Знаходка прыцягнула ўвагу археолагаў, і неўзабаве тут былі разгорнуты маштабныя працы.
Неўзабаве перад даследчыкамі ў поўным баявым рыштунку паўстала тэракотавая армія, якая “ахоўвала” грабніцу легендарнага імператара Цынь Шыхуандзі (259-210 гг. да н. э.), які ў свой час падпарадкаваў сабе ўсе царствы старажытнага Кітая, стварыў у 221 годзе да н. э. першую ў кітайскай гісторыі імперыю і загадаў узвесці Вялікую Кітайскую сцяну.
Усе лучнікі, вершнікі і пяхотнікі глядзелі на ўсход, дзе знаходзіліся царствы, разгромленыя вялікім імператарам. Статуі воінаў выкананы ў поўны рост і з’яўляюцца сапраўднымі творамі мастацтва. Кожны тэракотавы ваяр мае свае ўнікальныя рысы і нават выраз твару.
Статуі вырабляліся ўручную і пакрываліся спецыяльнай глазурай, па якой наносілася фарба. Навукоўцы мяркуюць, што гэта партрэты рэальных ваяроў. Тэракотавае войска з’яўляецца, па ўсёй верагоднасці, толькі часткай грандыёзнага пахавальнага комплексу. Як мяркуецца, у кар’еры знаходзілася каля васьмі тысяч фігур воінаў і коней.
У 1987 годзе комплекс грабніцы Цынь Шыхуандзі быў уключаны ЮНЕСКА ў Рэестр аб’ектаў сусветнага культурнага значэння.
1995 год. Выхад першага нумара газеты «Народная воля».
Беларуская грамадска-палітычная газета на беларускай і рускай мовах. Галоўны рэдактар з моманту заснавання – Іосіф Сярэдзіч.
З 2005 года газета зведала ціск з боку ўлад: выключалася з каталога «Белпошты», не распаўсюджвалася праз «Белсаюздрук» і «Белпошту», спыняўся выпуск… 17 чэрвеня 2011 года А. Лукашэнка заявіў: “Народная воля” так і нарываецца, яна правакуе ўладу, можа, яшчэ кагосьці. Ёй выгадна ладзіць правакацыі, каб мы неяк рэагавалі па законе на гэта. І каб потым узбуджаны Захад у іх абарону падымаў гвалт і нажываў на гэтым рэйтынг”.
25 жніўня 2020 года Беларускі дом друку адмовіўся друкаваць свежы нумар «Народнай Волі» быццам з-за паломкі станка. Пасля друкавалася некаторы час у Маскве, але 13 лістапада 2020 года ўвесь тыраж быў канфіскаваны невядомымі.
Сусветны дзень пацалунку (World Kiss Day ці World Kissing Day).
Упершыню яго прыдумалі ў Вялікабрытаніі.
У многіх гарадах у гэты дзень праходзяць розныя конкурсы пацалункаў, удзельнікі якіх маюць шанц выйграць розныя прызы і падарункі.
Аўтарства першага пацалунку не ўстаноўлена.
Амаль ва ўсім свеце людзі, трапляючы ў рамантычную сітуацыю, адчуваюць неўсвядомленую неабходнасць цалавацца. Такое адчуванне, што прадстаўнікі супрацьлеглага полу запраграмаваны на пацалунак і толькі гэтага і чакаюць.
Існуе нават спецыяльная навука, якая вывучае фундаментальныя фізіялагічныя, псіхалагічныя і іншыя асаблівасці чалавечага пацалунку – філематалогія.
Навукоўцамі-філематолагамі ўстаноўлена, што пацалунак супакойвае нервовую сістэму і прадухіляе стрэсы, дапамагае схуднець, з’яўляецца выдатнай прафілактыкай маршчын, бо задзейнічае каля 30 мышц асобы, распрацоўвае лёгкія, выклікае актывізацыю дзейнасці цэлага шэрагу гармонаў. Тры 20-секундныя пацалункі з раніцы здольныя падтрымліваць рамантычны настрой цэлы дзень, а доўгі пацалунак спыняе прыступ вегетасасудзістай дыстаніі.
Працягласць ідэальнага пацалунку – 3 хвіліны.
Ноч з 6 на 7 ліпеня – Купалле, Ноч на Івана Купалу, перад днём Святога Яна Хрысціцеля, злучэнне двух несумяшчальных стыхій, агню і вады.
Старажытнае земляробчае свята, звязана з летнім сонцастаяннем, з росквітам прыроды і летняй цеплыні. Раней адзначалася ў ноч на 24 чэрвеня.
Пасля 1918 года, калі ў Савецкай Расіі адбыўся зрух у календары, свята “перадзвінулася” на 6-7 ліпеня паводле Грыгарыянскага календара.
Свята старажытных індаеўрапейцаў у гонар Бога (Багіні) Купалы (Купавы). «Сёння Купалле, а заўтра Ян». Сімвал беларускага Купалля – кветка «брат-сястрыца» з пялёсткамі сіняга і жоўтага колераў. Атрыбуты Купальскай ночы: вогнішчы, карагоды са спевамі, пусканне па вадзе вяночкаў, гаданні, пошукі папараць-кветкі, якая зацвітае апоўначы, прывіднае святло ночы, набыццё дара мовы звярамі, птушкамі і дрэвамі, атрыманне здольнасць бачыць схаваныя ў зямлі клады і разумець мову звяроў. У 1983 г. выйшаў беларускі мастацкі фільм «Купальская ноч».
1253 год. Каранацыя Міндоўга (1195-1263).
Першы вялікі князь ВКЛ (1248-1253, 1261-1263), першы і апошні кароль літоўскі (1253-1261).
Міндоўг (існуе версія, што яго імя азначае “шматдумны”) у складаны час пагроз з боку Лівонскага ордэну і мангола-татараў стварыў цэнтралізаваную дзяржаву.
Розныя крыніцы па-рознаму ўказваюць паходжанне Міндоўга. Паводле Васкрасенскага летапісу, ён паходзіць з роду полацкіх Ізяславічаў (Рагвалодавічаў).
1651 год. Перамога войск ВКЛ над казакамі ў бітве пад Лоевам.
У Другой бітве пад Лоевам, падчас паўстання Багдана Хмяльніцкага, перамагло вялікалітоўскага войска пад камандаваннем Януша Радзівіла.
Праз некалькі тыдняў па першай бітве, Хмяльніцкі здолеў абраць рассеяных казакоў і з падтрымкаю татараў зноў сур’ёзна пагражаў Рэчы Паспалітай. У гэты час польскае паспалітае рушэнне, як і сам кароль Ян Казімір, адмовілася ад далейшых баявых дзеянняў і раз’ехалася па дамах. У глыб Украіны рушылі войскі гетманаў каронных Патоцкага і Каліноўскага.
На сустрэчу з кароннымі войскамі рушыў і Януш Радзівіл з 9 харугвамі літоўскай кавалерыі, 2 татарскімі харугвамі Сянкевіча і Мурзы, агулам 4 000 салдат. 6 ліпеня ён сустрэў і разбіў казацкія аддзелы палкоўніка Марціна Нябабы (15 000 пяхоты), якія накіроўваліся пад Гомель.
Пасля гэтай перамогі, Радзівіл вызваліў з аблогі трохтысячны аддзел у Крычаве, а 4 жніўня заняў Кіеў.
1715 год. Памёр Ян Фрыдэрык Сапега (1680-1715).
Вялікі канцлер літоўскі.
Займаў шматлікія дзяржаўныя пасады, у тым ліку старосты прапойскага.
Сабраў вялікую бібліятэку (3 500 кніг), напісаў гісторыю абраза Дзевы Марыі ў Кодні, гістарычна-генеалагічны нарыс роду Сапегаў, у Кодзенскім касцёле стварыў партрэтную галерэю прадстаўнікоў свайго роду.
1796 год. Памёр Адам Нарушэвіч (1733-1796).
Беларускі паэт і гісторык. Вялікі пісар літоўскі (1781-1788). Біскуп смаленскі, луцкі.
Выкладаў лацінскую мову ў Віленскай акадэміі. Адзін з першых лепшых у Еўропе перакладчыкаў Карнелія Тацыта, а пераклады Гарацыя – самыя поўныя і дасканалыя.
Аўтар 7-томнай «Гісторыі Польшчы», гісторыі Крыма – «Таўрыя».
Заснавальнік у польскай гістарыяграфічнай школы – «школы Нарушэвіча».
Аўтар шматлікіх одаў, ідылій, сатырычных твораў.
1851 год. Нарадзіўся Янка Лучына (Іван Неслухоўскі, 1851-1897).
Беларускі паэт, перакладчык.
Аўтар твораў розных жанраў на польскай, рускай, беларускай (вядомы 14 вершаў) мовах, нарыса «З крывавых дзён», які прысвечаны паўстанню 1863-1864 гг., зборніка «Вязанка».
1859 год. Купец Хаім Цэйтлін, за 5 400 рублёў, атрымаў падрад на будаўніцтва драўлянага моста праз р.Дняпро ў Магілёве.
Будаўніцтва важнага моста да пабудаванай дарогі Орша-Доўск (1841-1851) пачата і скончана летам 1860 года. Яго праект быў створаны інжынерам М. Ястржэмбскім (1810-1874) – начальнікам Магілёўскай акругі шляхоў зносін.
Вялікі ўдзел у будаўніцтве моста прыняў гарадскі галава Р. Гартынскі. Мост атрымаў імя імператара Аляксандра I.
Вышыня збудавання ў 40 футаў (больш за 12 м) была абумоўлена высокімі вясновымі водамі, даўжыня ў 90 пагонных сажняў (каля 192 м) – затапленнем значнай часткі поймы ракі падчас паводкі. Мост меў 8 арачных пралётаў. У 1902 годзе падчас рэканструкцыі ён быў пашыраны. Пры падрыхтоўцы да пераносу сталіцы БССР у Магілёў, рэканструкцыя моста была ўключана ў генеральны план гарадской забудовы.
У ліпені 1941 года мост не спраўляўся з нагрузкамі і таму побач з ім вайскоўцы ўзвялі яшчэ дзве пантонныя пераправы. Пасля акружэння горада германскімі войскамі мост быў падарваны адступаючымі чырвонаармейцамі. Нямецкія сапёры аднавілі разбураную апору, замяніўшы ферму звычайным бэлечным пакрыццём. Работы завяршыліся зімой 1941 года, пасля чаго мост насіў імя генерала Мюлера. У маі 1943 года Дняпроўскі мост быў разбамбаваны савецкай авіяцыяй, пасля чаго зноў адбудаваны германскімі ваеннымі. Падчас акупацыі дзейнічала і іншая пераправа праз Днепр – у раёне гарадскога пляжу, дзе быў збудаваны нізкі мост.
Пры адступленні з горада ў чэрвені 1944 года гітлераўцы ўзарвалі ўсе пераправы праз раку. 20 лістапада 1944 года мост быў адноўлены. У лютым 1956 года гарвыканкам інфармаваў міністра камунальнай гаспадаркі “аб аварыйным стане Дняпроўскага моста і немагчымасці яго далейшай эксплуатацыі”.
Пры будаўніцтве новага моста, быў зрэзаны ўзгорак каля Вала Чырвонай Зоркі (цяпер Архірэйскі Вал), і вуліца Чалюскінцаў працягнулася да плошчы Арджанікідзэ. Да канца 1959 года будаўнічыя работы былі завершаны. Новы мост да 1967 года заставаўся адзінай у Магілёве аўтамабільнай пераправай праз Дняпро.
1864 год. У в. Багацькаўка (зараз – Мсціслаўскі раён) нарадзілася Еўфрасіння Гарэцкая (1864-1935).
Беларуская народная спявачка, збіральніца і захавальніца мясцовага фальклору. Маці Максіма і Гаўрылы Гарэцкіх.
Памёрла 4 сакавіка 1935 года.
1900 год. Нарадзіўся Іван Лупіновіч (1900-1968).
Беларсукі глебазнавец-аграхімік, доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР, акадэмік, віцэ-прэзідэнт АН БССР, прэзідэнт Акадэміі сельскагаспадарчых навук БССР.
Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства. Унёс значны ўклад у вывучэнне праблем меліярацыі і асваення Палесся. Пад яго кіраўніцтвам абаронена 50 кандыдацкіх і 7 доктарских дысертацый.
Памёр 9 кастрычніка 1968 года.
1905 год. Нарадзіўся Пятро Глебка (1905-1969).
Беларускі грамадскі дзеяч, навуковец, паэт, драматург, перакладчык. Акадэмік АН БССР.
К. Чорны пісаў: “Ён самы асвечаны і культурны з усіх сённяшніх жывых беларускіх пісьменнікаў і самы большы абладальнік яснай думкі… Яго талент узбагачан думкаю, ясным розумам”. Узначальваў групу па складанні «Руска-беларускага слоўніка», інстытуты мовазнаўства, мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору.
П. Глебка стаіць крайні справа
1927 год. Нарадзіўся Кастусь Харашэвіч (1927-2013).
Беларускі мастак.
Вучань Барыса Кіта. Удзельнік Саюза беларускай моладзі.
Сябра мастацкай суполкі «Пагоня». Аўтар больш чым 500 карцін, якія адлюстроўваюць знакавыя падзеі ў гісторыі Павілля і ўсёй Беларусі, жыццё выбітных беларусаў Я. Купалу, Ф. Багушэвіча, Б. Кіта і іншых.
1977 год. Нарадзіўся Максім Мірны.
Беларускі тэнісіст.
Экс-першая ракетка свету ў мужчынскім парным разрадзе, 10-разовы пераможца турніраў Вялікага шлема, лідар зборнай Беларусі ў Кубку Дэвіса. Алімпійскі чэмпіён Летніх Алімпійскіх гульняў 2012 года ў парным разрадзе разам з Вікторыяй Азаранка.
1989 год. Адроджана самая старажытная (992 або 1104 г.) у краіне Полацкая епархія.
Не працавала ў 1938-1943, 1955-1989 гадах. У розны час называлася Полацкая і Віленская, Полацкая і Віцебская, Полацкая, зараз Полацкая і Глыбоцкая.
Адраджалася нямецкай адміністрацыяй ў 1943 годзе ў сувязі з пераносам мошчаў Еўфрасінні Полацкай з Віцебска ў Полацк.
Епархія мае кафедральныя саборы – Богаяўленскі (Полацк), Раства Прасвятой Багародзіцы (Глыбокае), 100 прыходаў, жаночыя манастыры ў Полацку, Браславе, Глыбокім.
2005 год. Святым сінодам Рускай праваслаўнай царквы адноўлена Магілёўска-Мсціслаўская епархія.
Заснавана ў 1632 годзе як Мсціслаўская, Аршанская і Магілёўская. З таго часу і да 1935 года мела розныя назвы. У 1942-1944 і 1989-2005 гадах – Магілёўская епархія. З яе складу ў 2004 годзе выдзелілася Бабруская і Быхаўская епархія.Да епархіі адносяцца Бялыніцкі, Горацкі, Дрыбінскі, Клімавіцкі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Крычаўскі, Круглянскі, Магілёўскі, Мсціслаўскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі, Чэрыкаўскі, Шклоўскі раёны. Кафедральныя саборы – у гонар Праабражэння Гасподняга ў Магілёве, Аляксандра Неўскага ў Мсціславе.
Ноччу тэрыторыя Украіны падверглася ўдару беспілотнымі дронамі-камікадзэ. Чатыры БПЛА тыпу “Shahed” атакавалі Адэскую вобласць, тры з іх былі збітыя – паведаляе агенцтва Unian. Таксама трывога ракетнага ўдару абвяшчалася ў цэнтральнай Украіне.
Падчас паветранай трывогі ў Кіеве адбыўся выбух у 16-павярховіку ў Дняпроўскім раёне. У выніку былі разбураныя чатыры кватэры. Папярэдняя версія – выбух газу. Аднак, у асобных Тэлеграм-каналах пераказваліся меркаванні жыхароў дома, якія нібыта чулі гукі прылётаў ракет.
Паводле інфармацыі на раніцу 22 чэрвеня, два чалавекі ў выніку выбуху загінулі, пацярпелі чатыры чалавекі – піша Unian.
978 год. Уладзімір Святаславіч (960-1015) абвешчаны вялікім князем кіеўскім.
У 980-я гады ён абраў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй Кіеўскай дзяржавы. Вядомы ў гісторыі як Уладзімір Святы, Уладзімір Вялікі, Уладзімір Хрысціцель, у былінах – як Уладзімір Краснае Сонейка.
Уладзімір захапіў у 977 (978) годзе Полацк, забіў полацкага князя Рагвалода і яго сям’ю, акрамя дачкі Рагнеды, якую гвалтам узяў яшчэ адной жонкай.
Ад 7 жонак меў 13 сыноў і не менш за 10 дачок, у тым ліку ад Рагнеды меў Ізяслава (князь полацкі, родапачынальнік полацкай галіны Рурыкавічаў), Мсціслава, Яраслава (князя растоўскага, наўгародскага, кіеўскага), Усевалада (князя Уладзіміра-Валынскага), Прадславы, Праміславы (жонка венгерскага прынцаЛасла Лысага), Мсціславы.
Ласенка А. Уладзімір і Рагнеда, 1770 год.
1910 год. Нарадзіўся Жак-Іў Кусто (1910-1997).
Французскі акіянограф, контр-адмірал, фатограф, рэжысёр, вынаходнік, аўтар мноства кніг і фільмаў, акадэмік, дырэктар Акіянаграфічнага музея ў Манака.
Адзін з вынаходнікаў акваланга, падводных дамоў, апарата «ныраючы сподак».
Займаўся пытаннямі аховы падводнага асяроддзя.
Аўтар кніг і каля 90 дакументальных фільмаў, сярод якіх «Свет маўчання», «Залатая рыба» (прэмія «Оскар») і «Свет без сонца» («Оскар»).
Існуюць звесткі, што знакаміты вучоны і падарожнік мае беларускія карані, што быццам ягоны бацька Даніель Кусто (1878-1969) эміграваў у Францыю з Лынтупаў сённяшняга Пастаўскага раёна, перарабіў свае беларускія імя і прозвішча Даніла Куст на французскі ўзор. Хаця, верагодна, гэта толькі прыгожая легенда, бо на інтэрактыўным генеалагічным дрэве сям’і Кусто бліжэйшыя продкі Жак Іва Кусто паходзяць выключна з Францыі.
1911 год. Нарадзіўся Пётр Савачкін (1911-1975).
Беларускі гісторык, дэкан гістарычнага факультэта БДУ (1955-1973), кандыдат гістарычных навук, дацэнт.
Даследаваў гісторыю Заходняй Беларусі 1920-х гадоў, устанаўлення савецкай улады ў заходніх абласцях Беларусі.
Працаваў загадчыкам кафедры, намеснікам дырэктара Мінскай школы прафруху ВЦСПС (1950-1955), загадчыкам кафедры гісторыі СССР.
Памёр 11 лістапада 1975 года.
1917 год. У Магілёве выйшаў першы нумар газеты “Молат”.
З 10 студзеня 1918 года выходзіла як “Весткі Магілёўскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў”, у лютым 1919 – маі 1925 – «Саха і молат», да 1929 – «Магілёўскі селянін», з лістапада 1929 да 1941 года – «Камунар Магілёўшчыны».
У час Вялікай Айчыннай вайны – орган Магілёўскага падпольнага абкама КП(б)Б. Назва падчас вайны і ў 1945-1956 гадах – «За Радзіму». З 12 жніўня 1956 года выходзіць пад назвай «Магілёўская праўда».
Выдавалася на рускай, з 10 кастрычніка 1924 года на беларускай мове.
1923 год. Выйшла ў свет паэма Якуба Коласа «Новая зямля».
Першы беларускі буйны эпічны твор. «Энцыклапедыя жыцця беларускага сялянства канца XIX – пачатку XX стагоддзя».
Напісана ў 1911-1923 гадах. Пачала стварацца, калі Якуб Колас сядзеў у мінскім астрозе: было напісана гумарыстычнае вершаванае апавяданне «Як дзядзька ездзіў у Вільню і што ён там бачыў».
Пазней на аснове апавядання былі створаны раздзелы «Па дарозе ў Вільню», «Дзядзька ў Вільні», «На Замкавай гары». Дзевяць апошніх раздзелаў (з 29) былі напісаны ў 1921 годзе. Паэма была завершана 5 студзеня 1923 год.
1931 год. Нарадзіўся Уладзімір Мацюхін (1931-2020).
Беларускі фізіёлаг і біяфізік, акадэмік НАНБ, Акадэміі медыцынскіх навук СССР, Расійскай акадэміі медыцынскіх навук, доктар медыцынскіх навук, прафесар, Кавалер Ордэна Ф. Скарыны.
Ажыццявіў комплексныя даследаванні па эколага-фізіялагічных і эколага-радыяцыйных праблемах чалавека пасля Чарнобыльскай катастрофы.
Распрацоўваў сістэмы жыццезабеспячэння пасля буйных радыяцыйных катастроф.
Аўтар больш за 240 навуковых прац, у тым ліку 7 манаграфій.
Пад яго кіраўніцтвам абаронены 17 кандыдацкіх і 5 доктарскіх дысертацый.
Памёр 13 лютага 2020 года.
1942 год. Нарадзіўся Яраслаў Пятроў.
Беларускі спявак (бас). Народны артыст БССР, саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.
Выпускнік Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. З 1973 года – саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.
Валодае моцным голасам прыемнага тэмбру, шырокага дыяпазону, сцэнічнай абаяльнасцю. Творчасці ўласцівы тэмперамент і шчырасць у перадачы пачуццяў, глыбокае пранікненне ў вобраз, гранічная выразнасць кожнага характару.
У рэпертуары – практычна ўсе галоўныя басовыя партыі, у тым ліку ў пастаноўках «Сівая легенда» Дз. Смольскага, «Дзікае паляванне караля Стаха» У. Солтана, «Хаваншчына» М. Мусаргскага, «Русалка» А. Даргамыжскага, «Іван Сусанін» М. Глінкі, «Князь Ігар» А. Барадзіна.
Удзельнічаў у гастролях у Іспаніі, ПКнязь Ігарартугаліі, Аргенціне. Выконваў партыю Барыса Гадунова на сцэнах оперных тэатраў Варшавы, Уроцлава, Любляны, Сафіі, Буэнас-Айрэса.
1965 год. Англійская каралева Лізавета ўзнагародзіла ордэнам Брытанскай імперыі музыкантаў гурта “The Beatles”.
Першыя ўганараваныя ордэнам музыкі: да гэтага ордэнам узнагароджваліся пераважна вайскоўцы і палітыкі. Ордэны былі ўручаны 26 кастрычніка 1965 года.
Пасля каралеўскага рашэння з усіх бакоў пасыпаліся лісты з пратэстамі. Палата лордаў таксама была супраць, бо па іх словах нельга ўзнагароджваць “хлопцаў, якія адбіліся ад рук”.
Бітлы таксама былі вельмі здзіўлены такім паварот падзей. Яны нават мелі намер адмовіцца ад узнагароды, але ўсё ж вырашыліся прыняць яе – для таго, каб правучыць старэйшае пакаленне.
На самой цырымоніі ўручэння ў Букінгемскім палацы “The Beatles” паводзілі сябе адпаведна з ўласным іміджам – увесь час смяяліся і паводзілі сябе эпатажна.
1982 год. Памёр Рыгор Семашкевіч (1945-1982).
Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец, дацэнт кафедры беларускай літаратуры БДУ, кандыдат філалагічных навук.
Аўтар зборнікаў вершаў, аповесцей, эсэ, верша “Апошняя ноч Каліноўскага”, аўтар прац “Браніслаў Эпімах-Шыпіла”, “Беларускі літаратурна-грамадскі рух у Пецярбургу”.
Даследаваў гісторыю трупы Ігната Буйніцкага.
1985 год. Нарадзіўся Дзмітрый Калдун.
Беларускі папулярны спявак.
Пераможца праекту «Фабрыка Зорак-6», на конкурсе Еўрабачанне 2007 заняў 6-е месца – самае высокае за ўсю гісторыю ўдзелу Беларусі ў конкурсе.
Прыгадаем, што толькі раз на конкурсе “Еўрабачанне” перамог этнічны беларус – Алесь Рыбак у 2009 годзе, у якасці прадстаўніка Нарвегіі.
1993 год. Памёр Віталь Цвірка (1913-1993).
Беларускі жывапісец, педагог, Народны мастак БССР, рэктар Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.
Займаўся пейзажам і «тэматычным жывапісам», нацюрмортам, пад час шматлікіх падарожжаў па Беларусі пісаў краявіды.
Большасць твораў захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі.
2020 год. Памерла Рыма Дулаева (1934–2020).
Эканоміка–географ, першы доктар геаграфічных навук сярод асецін, прафесар.
У 1968–1972 гадах выкладала на кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута, стварыла з ліку студэнтак геаграфічнага факультэта фальклорны ансамбль «ОСА» і аб’ехала з канцэртамі амаль усе райцэнтры Магілёўшчыны.
У 1972–1982 гадах працавала ў НДІ эканомікі Дзяржплана БССР, вывучала пытанні геаграфіі прамысловых вузлоў. Аўтар першай у свеце манаграфіі аб татарах свету.
Міжнародны дзень архіваў (International Archives Day, з 2007 года).
Заснаваны Міжнародным саветам архіваў у 1948 годзе рашэннем ЮНЕСКА.
Для жыцця грамадства ролю архіваў цяжка пераацаніць. Як своеасаблівыя інфармацыйныя цэнтры, яны забяспечваюць доступ да рэтраспектыўнай дакументнай інфармацыі, садзейнічаюць у вырашэнні задач сацыяльна-эканамічнага развіцця краін, эфектыўнага дзяржаўнага кіравання, а таксама забяспечваюць навуковае пазнанне мінулага.
Архівы – не толькі сур’ёзны інфармацыйны рэсурс культурнай і гістарычнай спадчыны. У жыцці кожнага асобнага чалавека архівы часам адыгрываюць не меншую ролю. Бо там захоўваюцца індывідуальныя звесткі аб кожным з нас. Разнастайнасць архіўных крыніц і фарматаў вялізная. Таму архіўныя даныя з’яўляюцца каштоўным сведчаннем эканамічнага, палітычнага і сацыяльнага развіцця чалавецтва.
Захаваць дакументальную спадчыну, даць магчымасць людзям знаёміцца з унікальнымі дакументамі – галоўная задача архівістаў.
Міжнародны дзень сяброў (International Friends Day).
Створаны для таго, каб усе мы, незалежна ад жыццёвых абставін і розных перыпетый, нагадалі сваім сябрам аб тым, як яны важныя для нас і парадавалі іх сваёй увагай, тэлефонным віншаваннем, сустрэчай з імі.
Усе народы ва ўсе часы лічылі сяброўства найвялікшай каштоўнасцю, і пры гэтым нязменна лічылі “сапраўднае сяброўства” вельмі рэдкай з’явай.
У кожнага з нас сапраўдных сяброў можа быць 3-5, 5-7. Не болей, як правіла. Чаму б у гэты дзень не сабрацца разам тым, хто даўно не бачыўся, не ручкаўся, не стэлефаноўваўся. Успомніць добрыя старыя часы, падзяліцца добрымі навінамі, дасягненнямі. На самай справе, калі ў сяброў здараецца нешта добрае, то гэта добрае здараецца і ў цябе.
1246 год. Італьянскі падарожнік, францысканскі манах Джавані ды Плана Карпіні вярнуўся ў Кіеў пасля наведвання Каракарума.
Першы з еўрапейцаў дасягнуў сталіцы мангольскай імперыі Каракарума, правёў перамовы з Батыем.
Падарожжа адкрыла спіс вялікіх падарожжаў еўрапейцаў у Азію, а справаздача Карпіні ўпершыню пазнаёміла Еўропу са светам Усходу.
1595 год. Нарадзіўся Уладзіслаў IV Ваза (1595-1648).
Кароль польскі і вялікі князь ВКЛ (1632-1648), тытулярны цар маскоўскі (1610-1634) і кароль шведскі (1632-1648).
Пераняў сталец у цяжкі для краіны час, калі была ўжо страчаная Лівонія, праваслаўная грамадскасць расколатая Берасцейскай уніяй. Ён перамог Расію ў Смаленскай вайне і паводле Палянаўскага міру 1634 адваяваў Смаленск і прымусіў маскавітаў адмовіцца ад прэтэнзій на землі Рэчы Паспалітай.
Для міру і спакою, Уладзіслаў адмовіўся ад тытулу маскоўскага цара і прэтэнзій на маскоўскі сталец, пазней – на шведскі сталец.
1661 год. Магілёву нададзены герб.
З пачаткам Трынаццацігадовай вайны ў 1654 года гараджане здалі горад маскоўскім захопнікам. Аднак 1 лютага 1661 года ў выніку народнага паўстання гараджане знішчылі акупацыйны гарнізон.
За выяўленую ў час паўстання мужнасць кароль і вялікі князь Ян Казімір ураўнаваў у правах Магілёў з Вільняй, надаў новы герб «у блакітным полі тры сярэбраныя гарадскія вежы, у адчыненай сярэдняй браме – рыцар з узнятым мячом, а над ім герб – “Пагоня”.
Магдебургскаму Магілёву бракавала мураванай ратушы – і 4 верасня 1679 года гараджане прыступілі да будаўніцтва каменнай ратушы, асноўны корпус якой быў узведзены да 1681 года, а поўнасцю будаўніцтва завяршылі ў 1698 годзе.
1737 год. На святую Троіцу ў Маскве выгарэлі цэнтр горада і Крэмль.
Каля 23:00 гадзін успыхнуў Траецкі пажар – адзін з самых буйных за ўсю расійскую гісторыю гарадскіх пажараў XVIII стагоддзя.
Першым загарэўся дом Міласлаўскіх за Баравіцкім мостам, ад свечкі, якую паставіла перад абразом салдацкая ўдава. Адсюль пайшоў выраз: “Масква згарэла ад капейкавай свечкі”.
Вецер быў моцны, а час сухі. Было знішчана больш за 2 500 двароў, 486 крам і шмат цэркваў.
“Ахвярай” бедства таксама стаў 200-тонны Цар-звон. Ён быў адліты 2 гадамі раней, але яшчэ знаходзіўся ў спецыяльнай ліцейнай яме пад бярвеністым падстрэшкам. Ад яго адкалоўся кавалак вагой 700 пудоў (11,5 тоны).
Згарэў у пажары і гадзіннік на Спаскай вежы.
Імператрыца Ганна Іаанаўна сваім указам распарадзілася аднавіць палацавыя і саборныя цэрквы за кошт казны, але нават праз некалькі гадоў, ужо ў валадаранне Лізаветы Пятроўны, сляды пажару ў Крамлі былі па-ранейшаму вельмі прыкметныя.
1868 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Вярыга (1868-1916).
Беларускі філосаф, этнограф, фалькларыст. Доктар філасофіі.
Вучыўся ва ўніверсітэтах Варшавы, Берліна, Прагі і Берна. Займаўся збіральніцтвам беларускага фальклору. Друкаваўся ў часопісе «Вісла». У 1889 годзе ў часопісе «Збор звестак па айчыннай антрапалогіі» апублікаваў працу «Беларускія думкі з вёскі Глыбокае Лідскага павету Віленскай губерні, запісаныя ў 1885 годзе», якая змяшчае 45 беларускіх народных песень.
Выдаў кнігу «Беларускія паданні» (1889), якая змяшчае 32 беларускія казкі з Лідскага павета.
Памёр 27 жніўня 1916 года.
Варшаўскі ўніверсітэт.
1873 год. Памёр Венцаслаў Пелікан (1790-1873).
Беларускі медык, грамадскі і палітычны дзеяч, прафесар.
Рэктар Віленскага ўніверсітэта, Прэзідэнт і Ганаровы член-карэспандэнт Пецярбургскай медыка-хірургічнай акадэміі, член Віленскага і Варшаўскага медыцынскіх таварыстваў, таварыства кіеўскіх дактароў і Харкаўскага ўніверсітэта, доктар медыцыны і хірургіі.
Працаваў дырэктарам медыцынскага дэпартамента ваеннага міністэрства.
З’яўляецца рэфарматарам расійскай медыцыны і ветэрынарыі.
1881 год. Нарадзіўся Іван Луцкевіч (1881-1919).
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, краязнавец, археолаг, збіральнік старажытнасцяў. Брат беларускага дзеяча Антона Луцкевіча.
Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады і газеты “Наша ніва”. Сябра Віленскай беларускай рады і Рады БНР. Распрацоўваючы ідэю беларускага самавызначэння ад ідэй краёвасці прыйшоў да ідэі поўнай незалежнасці Беларусі.
Арганізатар беларускага культурнага жыцця ў Вільні.
Аўтар прац па гісторыі, мастацтве, кніжнай культуры Беларусі. Увёў у навуковы ўжытак помнікі старабеларускай літаратуры XVI стагоддзя, пісаныя арабскай графікай «Аль-Кітаб».
У 1921-1944 гадах працаваў Беларускі музей імя Івана Луцкевіча (зачынены савецкімі ўладамі), з 2001 працуе аб’яднанне “Беларускі музей імя Івана Луцкевіча”. У Мінску, у парку імя Янкі Купалы ўсталяваны памятны знак у гонар братоў Луцкевічаў.
Памёр 20 жніўня 1919 года.
Іван і Антон Луцкевічы, Аляксандр Уласаў у час выхаду «Нашай Нівы».
1958 год. Нарадзіўся Алесь Камоцкі.
Беларускі паэт, бард.
Удзельнік гуртоў “Близнецы”, “Zartipo”. Аўтар 9 альбомаў, у тым ліку “З бацькоўскай кружэлкі” – пераклады папулярных песен савецкіх часоў на беларускую мову.
Удзельнік многіх супольных праектаў, у тым ліку “Віно дажджоў” на творы У. Караткевіча, “Бывайце здаровы! Bella Ciao” – італьянскія песні па-беларуску, беларускія – па-італьянску, “Тузін. Перазагрузка”(2009, 2011).
1960 год. Гарадскі пасёлак Шацілкі стаў цэнтрам Парыцкага раёна Гомельскай вобласці.
29 ліпеня 1961 года Шацілкі пераменаваны ў г. Светлагорск, Парыцкі раён стаў Светлагорскім. Новая назва, як палічыла камуністычнае кіраўніцтва, сімвалізуе светлае жыццё савецкага Палесся.
1970 год. Забіты невядомымі ў сваёй кватэры ў Нью-Ёрку Уладзімір Тамашчык (1900-1970).
Беларускі грамадскі і рэлігійны дзеяч, архібіскуп Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.
Актывіст беларускага руху ў Заходняй Беларусі, належаў да КПЗБ.
Пасля трох гадоў адбывання тэрміну ў польскай турме, з 1930 года жыў у Чэхаславакіі. Скончыў Пражскі політэхнічны ўніверсітэт.
Працаваў у Пражскім інстытуце заалогіі, браў удзел у грамадскім беларускім жыцці, быў сакратаром старшыні Рады БНР Васіля Захаркі.
З пачаткам Другой сусветнай вайны працаваў у беластоцкай газеце «Новая дарога», у Беларускім камітэце. Удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе.
З 1944 года у эміграцыі ў Германіі. Быў старшынём Беларускага цэнтральнага камітэта. У 1949 прыняў манаства пад імем Васiль і стаў епіскапам Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.
У 1951 годзе пераехаў у Нью-Ёрк. Стаў архіепіскапам Канадска-Амерыканскім. Браў актыўны ўдзел у беларускім грамадскім жыцці ў ЗША.
2011 год. Памёр Павел Місько (1931-2011).
Беларускі пісьменнік, празаік, паэт, публіцыст.
Працаваў у многіх газетах, узначальваў аддзелы рэдакцый штотыднёвіка “Літаратура і мастацтва”, часопіса “Полымя”, намеснікам галоўнага рэдактара выдавецтва “Мастацкая літаратура”.
Аўтар шматлікіх кніг, зборнікаў апавяданняў і аповесцей, раманаў, сатыры і гумару, кніг твораў для дзяцей.
Яго творчасці ўласцівыя ўвага да бытавой стыхіі народнага жыцця, шчырыя адносіны да чалавека працы, жывое шматфарбнае народнае слова.
Пераклаў на беларускую мову паэму М. Гогаля “Мёртвыя душы”, казку П. Яршова “Канёк-гарбунок”, творы Я. Носава, К. Чукоўскага і іншых, перакладаў таксама з украінскай, польскай і балгарскай моў.
Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя (World Environment Day, з 1972 года).
Канчатковая мэта Дня – прыцягнуць насельніцтва свету да вырашэння экалагічных праблем, даць зразумець, якія праблемы існуюць і якія ёсць шляхі іх вырашэння.
У Беларусі асабліваахоўваемыя прыродныя тэрыторыі займаюць 9% агульнай плошчы краіны. У краіне 4 Нацыянальныя паркі, 1 біясферны запаведнік, больш за 230 заказнікаў, каля 850 помнікаў прыроды.
У праваслаўных і грэка-каталікоў Дзень ушанавання апякункі Беларусі – святой Еўфрасінні Полацкай (1104-1173).
Полацкая князёўна і ігумення, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе паломніца. У сваё паломніцтва ў 1167 (1173?) годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў.
У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва.
Перанос машчэй Еўфрасінні Полацкай ў Полацк. 1910 год.
1854 год. Нарадзіўся Юдаль Пэн (1854-1937).
Беларускі, рускі, яўрэйскі мастак-жывапісец, педагог, дзеяч “яўрэйскага рэнесансу” ў беларускім мастацтве пачатку XX ст.
Уладальнік першай у Расіі прыватнай Школы малявання і жывапісу (1897-1918). Вучнямі Пэна былі сусветна вядомыя мастакі, у тым ліку Восіп Цадкін, Леў Лейтман, Марк Шагал, Саламон Юдовін. Разам з Шагалам стварыў Віцебскае народнае мастацкае вучылішча.
У ноч з 28 лютага на 1 сакавіка 1937 года мастак быў забіты ў сваёй віцебскай хаце. Паводле некаторых версій, да забойства мог быць датычны НКУС.
У гонар мастака ў Віцебску ўсталявана мемарыяльная дошка.
1863 год. Расійскімі карнікамі расстраляны ў Вільні Раймунд Зямацкі (1810-1863).
Ксёндз расстраляны толькі за тое, што зачытаў у Ваверскім касцёле (цяпер Лідскі раён) маніфест паўстання.
Яго старэйшы брат Юзэф загінуў у час паўстання 1830-1831 гадоў.
Па вызвольным паўстанні, у час якога атрымаў цяжкія раненні, паступіў у Віленскую семінарыю. Служыў вікарыем у касцёле Святога Рафала ў Вільні, пробашчам у Ваверцы.
У ноч з 4 на 5 лютага 1863 года атрымаў копію Маніфэста Літоўскага паўстанцкага ўраду з загадам зачытаць яго ў нядзелю перад парафіянамі. Падтрымаў паўстанне і зачытаў Маніфест, за што быў схоплены рускімі карінікамі, змешчаны ў віленскую турму.
Смяротны вырак атрымаў ад расійскага суда разам са святарамі С. Ішорам і А. Фалькоўскім, якія таксама зачытвалі Маніфест.
Пасля расстрэла таемна пахаваны на Трохкрыжовай гары.
Расстрэл ксяндза Р. Зямацкага.
1870 год. Нарадзіўся Зыгмунт Лазінскі (1870-1932).
Беларускі каталіцкі рэлігійны дзеяч, біскуп мінскі (1918-1925) і пінскі (1925-1932).
Святар з 1895 года. Быў пробашчам кафедральнага сабора ў Мінску, прафесарам Магілёўскай духоўнай акадэміі ў Пецярбургу, кіраўніком адноўленай Мінскай архідыяцэзіі (1917-1920), першым біскупам навастворанай Пінскай дыяцэзіі (1925-1932).
У 1909-1911 гадах суправаджаў магілёўскага біскупа Яна Цепляка ў наведванні парафій Расійскай імперыі.
Спрыяў усталяванню беларускай мовы ў касцёле. Арганізатар беларускай каталіцкай семінарыі ў Мінску (пазней пераведзена ў Навагрудак, затым – у Пінск).
У 1920 годзе арыштаваны камуністычнымі ўладамі, 11 месяцаў правёў у маскоўскай «Бутырцы», пасля быў вымушаны з’ехаць у Заходнюю Беларусь.
1937 год. Нарадзіўся Валянцін Занковіч.
Беларускі архітэктар і скульптар, лаўрэат прэмій Ленінскай і ЛКСМБ. Стрыечны брат грамадскага дзеяча беларускай дыяспары ў ЗША Анатоля Занковіча.
Скончыў Беларускі політэхнічны, Беларускі тэатральна-мастацкі інстытуты. Працаваў у праектным інстытуце «Мінскпраект».
Вядомы па працах: мемарыяльныя комплексы “Кацюша” ў Оршы, Хатынь (Ленінская прэмія), “Брэсцкая крэпасць-герой», “Беларусь партызанская” у Мінску і іншых. У Магілёве знаходзіцца яго праца “Ручнікі” на фантане каля Палаца культуры вобласці.
1942 год. Нарадзіўся Вячаслаў Рагойша.
Беларускі філолаг, літаратуразнаўца, доктар філалагічных навук, прафесар, акадэмік Міжнароднай акадэміі навук Еўразіі.
Член вучонай рады Нацыянальнага навукова-асветніцкага цэнтра імя Ф. Скарыны, старшыня Міжнароднага фонду Янкі Купалы, арганізатар міжнароднай навуковой канферэнцыі “Ракаўскія чытанні” (з 1996).
Першым дасканала даследваў рукапісы Янкі Купалы, даследчык паэтыкі Максіма Танка.
Аўтар звыш 800 навуковых публікацый і даследаванняў па гiсторыi i тэорыi беларускай лiтаратуры, беларуска-славянскiх лiтаратурных узаемасувязяў, па вершазнаўстве, праблемах тэорыi i практыкi мастацкага перакладу, паэтыцы лiтаратурнага твора, з якiх амаль 300 – асноўныя навуковыя працы, у тым лiку 16 манаграфiй.
1948 год. Заснавана Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква (БАПЦ).
Гэта адбылося на з’ездзе дзеячоў царквы ў Заходняй Германіі.
Мае прыходы ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Вялікабрытаніі, Беларусі. Богаслужэнні вядуцца на беларускай мове.
БАПЦ займаецца і культурна-асветніцкай, выдавецкай, грамадскай, дабрачыннай дзейнасцю, дапамагае беларусам захаваць сваю нацыянальную духоўную спадчыну.
У традыцыі БАПЦ выводзіць сваё паходжанне ад Наваградскай мітраполіі, створанай у 1330 годзе Канстанцінопальскім патрыярхам па просьбе вялікага князя Гедзіміна.
Кафедральны Сабор Святога Кірылы Тураўскага, Нью-Ёрк
1951 год. Нарадзіўся Уладзімір Шанцаў.
Магілёўскі грамадска-палітычны дзеяч,старшыня Магілёўскай абласной арганізацыі Аб’яднанай грамадзянскай партыі.
Скончыў Мінскі радыётэхнічны інстытут, Усесаюзны завочны фінансава-эканамічны інстытут.
Працаваў на Магілёўскім «Хімвалакно», у дзяржаўнай падатковай інспекцыі, дырэктарам ТАА “Катэм”, філіяла ААТ «Белэканінвест», прадстаўніцтва ЗАСТ «Кентаўр», у Магілёўскім гарвыканкаме, індывідуальным прадпрымальнікам. Выбіраўся дэпутатам Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў.
1965 год. Заснавана Беларуска-амерыканскае аб’яднанне ў Нью-Ёрку.
Займаецца культурна-асветнай дзейнасцю сярод беларускіх эмігрантаў у ЗША.
Сярод найбольш актыўных членаў, акрамя старшыні Кастуся Мерляка, былі Васіль Шчэцька, Пётр Мільяновіч, Васіль Захаркевіч, Васіль Юрцэвіч, Ян Казлякоўскі, Пётр Зыбайла і іншыя.
1977 год. У Магілёве нарадзіўся Віталь Еўмянькоў (1977-2022).
Беларускі літаратуразнаўца, пісьменнік, журналіст.
Скончыў МДУ імя А. Куляшова, у якім працаваў з 1999 да 2021 года. Кандыдат філалагічных навук, дацэнт. Абараніў дысертацыю па тэме «Адам Міцкевіч і духоўна-эстэтычныя пошукі ў літаратуры Беларусі XIX ст.».
Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры, асабліва часу Рэчы Паспалітай.
Выкладаў журналістыку. Рэдагаваў сайт City.mogilev.by і гарадскі партал Mycity.by (2009-2012).
Напісаў мастацкія апавяданні, аповесць «Пялёсткі белай ружы», гістарычныя паэмы «Хоцімская вайна», «Філаматы». Друкаваўся ў магілёўскім гадавіку «Брама» і часопісе «Маладосць». Перакладаў з польскай мовы.
Вясной 2021 звольнены з універсітэта па палітычных матывах разам з іншымі прафесарамі.
Памёр на сваё ўлюбенае свята 25 снежня 2022 года.
2012 год. У Смалявіцкім раёне створаны Кітайска-Беларускі індустрыяльны парк «Вялікі камень».
Займае плошчу ў 113 квадратных кіламетраў. «Жамчужына Эканамічнага пояса Шаўковага Шляху», «Смарагд эканамічнага росту Беларусі», «Беларускі Ганконг». Канцэпцыя парка – стварэнне новага экагорада, у якім спалучаецца вытворчая, жылая, адміністратыўная інфраструктура з экалагічнай накіраванасцю.
У 2022 годзе ў парку зарэгістраваны 85 рэзідэнтаў з КНР, Аўстрыі, Германіі, ЗША, Расіі, Ізраіля, Літвы, Швейцарыі, Беларусі.
У ноч на 1 чэрвеня Кіеў падвергся чарговай атацы расійскімі ракетамі. Тры чалавекі загінулі, дзесяць былі параненыя. Сярод ахвяр і параненых – дзеці.
– Сёння ноччу праціўнік зноў ужыў ракеты аператыўна-тактычнага ракетнага комплексу “Іскандэр” па аб’ектах грамадзянскай і крытычнай інфраструктуры Кіеўскай вобласці. Папярэдне, сіламі і сродкамі Паветраных Сіл Узброеных Сіл Украіны 10 з 10 ракет былі знішчаны. – гаворыцца ў ранішняй зводцы Генштаба Украіны.
Па стане на 07:15 раніцы вядома аб 3 загінуўшых (з іх адно дзіця 10-11 гадоў), 10 траўміраваных (сярод іх адно дзіця) – перадае Unian.
