Tag: ректор

Дзень у гісторыі. 11 чэрвеня. Паэма “Новая зямля”. “The Beatles” сталі рыцарамі. Нарадзіліся Ж.-І. Кусто, Дз. Калдун.

Навіна ад

978 год. Уладзімір Святаславіч (960-1015) абвешчаны вялікім князем кіеўскім.

У 980-я гады ён абраў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй Кіеўскай дзяржавы. Вядомы ў гісторыі як Уладзімір Святы, Уладзімір Вялікі, Уладзімір Хрысціцель, у былінах – як Уладзімір Краснае Сонейка.

Уладзімір захапіў у 977 (978) годзе Полацк, забіў полацкага князя Рагвалода і яго сям’ю, акрамя дачкі Рагнеды, якую гвалтам узяў яшчэ адной жонкай.

Ад 7 жонак меў 13 сыноў і не менш за 10 дачок, у тым ліку ад Рагнеды меў Ізяслава (князь полацкі, родапачынальнік полацкай галіны Рурыкавічаў),  Мсціслава, Яраслава (князя растоўскага, наўгародскага, кіеўскага), Усевалада (князя Уладзіміра-Валынскага), Прадславы, Праміславы (жонка венгерскага прынца Ласла Лысага), Мсціславы.

Ласенка А. Уладзімір і Рагнеда, 1770 год.

1910 год. Нарадзіўся Жак-Іў Кусто (1910-1997).

Французскі акіянограф, контр-адмірал, фатограф, рэжысёр, вынаходнік, аўтар мноства кніг і фільмаў, акадэмік, дырэктар Акіянаграфічнага музея ў Манака.

Адзін з вынаходнікаў акваланга, падводных дамоў, апарата «ныраючы сподак».

Займаўся пытаннямі аховы падводнага асяроддзя.

Аўтар кніг і каля 90 дакументальных фільмаў, сярод якіх «Свет маўчання», «Залатая рыба» (прэмія «Оскар») і «Свет без сонца» («Оскар»).

Існуюць звесткі, што знакаміты вучоны і падарожнік мае беларускія карані, што быццам ягоны бацька Даніель Кусто (1878-1969) эміграваў у Францыю з Лынтупаў сённяшняга Пастаўскага раёна, перарабіў свае беларускія імя і прозвішча Даніла Куст на французскі ўзор. Хаця, верагодна, гэта толькі прыгожая легенда, бо на інтэрактыўным генеалагічным дрэве сям’і Кусто бліжэйшыя продкі Жак Іва Кусто паходзяць выключна з Францыі.

1911 год. Нарадзіўся Пётр Савачкін (1911-1975).

Беларускі гісторык, дэкан гістарычнага факультэта БДУ (1955-1973), кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Даследаваў гісторыю Заходняй Беларусі 1920-х гадоў, устанаўлення савецкай улады ў заходніх абласцях Беларусі.

Працаваў загадчыкам кафедры, намеснікам дырэктара Мінскай школы прафруху ВЦСПС (1950-1955), загадчыкам кафедры гісторыі СССР.

Памёр 11 лістапада 1975 года.

1917 год. У Магілёве выйшаў першы нумар газеты “Молат”.

З 10  студзеня 1918 года выходзіла як “Весткі Магілёўскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў”, у лютым 1919 – маі 1925 – «Саха і молат», да 1929 – «Магілёўскі селянін», з лістапада 1929 да 1941 года – «Камунар Магілёўшчыны».

У час Вялікай Айчыннай вайны – орган Магілёўскага падпольнага абкама КП(б)Б. Назва падчас вайны і ў 1945-1956 гадах – «За Радзіму». З 12 жніўня 1956 года выходзіць пад назвай «Магілёўская праўда».

Выдавалася на рускай, з 10 кастрычніка 1924 года на беларускай мове.

1923 год. Выйшла ў свет паэма Якуба Коласа «Новая зямля».

Першы беларускі буйны эпічны твор. «Энцыклапедыя жыцця беларускага сялянства канца XIX – пачатку XX стагоддзя».

Напісана ў 1911-1923 гадах. Пачала стварацца, калі Якуб Колас сядзеў у мінскім астрозе: было напісана гумарыстычнае вершаванае апавяданне «Як дзядзька ездзіў у Вільню і што ён там бачыў». 

Пазней на аснове апавядання былі створаны раздзелы «Па дарозе ў Вільню», «Дзядзька ў Вільні», «На Замкавай гары». Дзевяць апошніх раздзелаў (з 29) былі напісаны ў 1921 годзе. Паэма была завершана 5 студзеня 1923 год.

1931 год. Нарадзіўся Уладзімір Мацюхін (1931-2020).

Беларускі фізіёлаг і біяфізік, акадэмік НАНБ, Акадэміі медыцынскіх навук СССР, Расійскай акадэміі медыцынскіх навук, доктар медыцынскіх навук, прафесар, Кавалер Ордэна Ф. Скарыны.

Ажыццявіў комплексныя даследаванні па эколага-фізіялагічных і эколага-радыяцыйных праблемах чалавека пасля Чарнобыльскай катастрофы.

Распрацоўваў сістэмы жыццезабеспячэння пасля буйных радыяцыйных катастроф.

Аўтар больш за 240 навуковых прац, у тым ліку 7 манаграфій.

Пад яго кіраўніцтвам абаронены 17 кандыдацкіх і 5 доктарскіх дысертацый.

Памёр 13 лютага 2020 года.

1942 год. Нарадзіўся Яраслаў Пятроў.

Беларускі спявак (бас). Народны артыст БССР, саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.

Выпускнік Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. З 1973 года – саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.

Валодае моцным голасам прыемнага тэмбру, шырокага дыяпазону, сцэнічнай абаяльнасцю. Творчасці ўласцівы тэмперамент і шчырасць у перадачы пачуццяў, глыбокае пранікненне ў вобраз, гранічная выразнасць кожнага характару.

У рэпертуары – практычна ўсе галоўныя басовыя партыі, у тым ліку ў пастаноўках «Сівая легенда» Дз. Смольскага, «Дзікае паляванне караля Стаха» У. Солтана, «Хаваншчына» М. Мусаргскага, «Русалка» А. Даргамыжскага, «Іван Сусанін» М. Глінкі, «Князь Ігар» А. Барадзіна.

Удзельнічаў у гастролях у Іспаніі, ПКнязь Ігарартугаліі, Аргенціне. Выконваў партыю Барыса Гадунова на сцэнах оперных тэатраў Варшавы, Уроцлава, Любляны, Сафіі, Буэнас-Айрэса.

1965 год. Англійская каралева Лізавета ўзнагародзіла ордэнам Брытанскай імперыі музыкантаў гурта “The Beatles”.

Першыя ўганараваныя ордэнам музыкі: да гэтага ордэнам узнагароджваліся пераважна вайскоўцы і палітыкі. Ордэны былі ўручаны 26 кастрычніка 1965 года.

Пасля каралеўскага рашэння з усіх бакоў пасыпаліся лісты з пратэстамі. Палата лордаў таксама была супраць, бо па іх словах нельга ўзнагароджваць “хлопцаў, якія адбіліся ад рук”.

Бітлы таксама былі вельмі здзіўлены такім паварот падзей. Яны нават мелі намер адмовіцца ад узнагароды, але ўсё ж вырашыліся прыняць яе – для таго, каб правучыць старэйшае пакаленне.

На самой цырымоніі ўручэння ў Букінгемскім палацы “The Beatles” паводзілі сябе адпаведна з ўласным іміджам – увесь час смяяліся і паводзілі сябе эпатажна.

1982 год. Памёр Рыгор Семашкевіч (1945-1982).

Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец, дацэнт кафедры беларускай літаратуры БДУ, кандыдат філалагічных навук.

Аўтар зборнікаў вершаў, аповесцей, эсэ, верша “Апошняя ноч Каліноўскага”, аўтар прац “Браніслаў Эпімах-Шыпіла”, “Беларускі літаратурна-грамадскі рух у Пецярбургу”.

Даследаваў гісторыю трупы Ігната Буйніцкага.

1985 год. Нарадзіўся Дзмітрый Калдун.

Беларускі папулярны спявак.

Пераможца праекту «Фабрыка Зорак-6», на конкурсе Еўрабачанне 2007 заняў 6-е месца – самае высокае за ўсю гісторыю ўдзелу Беларусі ў конкурсе.

Прыгадаем, што толькі раз на конкурсе “Еўрабачанне” перамог этнічны беларус – Алесь Рыбак у 2009 годзе, у якасці прадстаўніка Нарвегіі.

1993 год. Памёр Віталь Цвірка (1913-1993).

Беларускі жывапісец, педагог, Народны мастак БССР, рэктар Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.

Займаўся пейзажам і «тэматычным жывапісам», нацюрмортам, пад час шматлікіх падарожжаў па Беларусі пісаў краявіды.

Большасць твораў захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі.

2020 год. Памерла Рыма Дулаева (1934–2020).

Эканоміка–географ, першы доктар геаграфічных навук сярод асецін, прафесар.

У 1968–1972 гадах выкладала на кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута, стварыла з ліку студэнтак геаграфічнага факультэта фальклорны ансамбль «ОСА» і аб’ехала з канцэртамі амаль усе райцэнтры Магілёўшчыны.

У 1972–1982 гадах працавала ў НДІ эканомікі Дзяржплана БССР, вывучала пытанні геаграфіі прамысловых вузлоў. Аўтар першай у свеце манаграфіі аб татарах свету. 

Фота з адкрытых крыніц.

6 чэрвеня ў гісторыі. Параза рускіх войскаў. Першыя джынсы. Згарэў лепшы магілёўскі бардэль. Аперацыя “Аверлорд”. Нарадзіліся Э. Ажэшка, А. Пушкін, А. Дудараў.

Навіна ад

1633 год. Ліпнішкі атрымалі Магдэбургскае права.

Самакіраванне і герб «у чырвоным полі вершнік з дзідай у руцэ».дараваны каралём і вялікім князем Уладзіславам Вазай.

Зараз Ліпнішкі – аграгарадок у Іўеўскім раёне, на рацэ Аліта, цэнтр сельсавета з насельніцтвам больш за 1 тысячу жыхароў. Упершыню згадваюцца ў XV стагоддзі. У XVI стагоддзі атрымалі статус мястэчка.

1664 год. Войскі ВКЛ перамаглі маскоўскіх захопнікаў пад Віцебскам.

Бітва адбылася на рацэ Лучоса падчас Трынаццацігадовай вайны. Вясной 1664 года  Масква “выпаліла і весекла” Дуброўна, Оршу, Чарэю і Талачын, “паліла да самога Барысава”.

Падчас бітвы разбітыя ноўгарадскія казакі ўцякалі да самога Ноўгараду, а рэшткі рускіх войск Хаванскага схаваліся ў Віцебску.

Віцебск у сярэдзіне XVII стагоддзя.

1799 год. Нарадзіўся Аляксандр Пушкін (1799-1837).

Сусветна вядомы паэт, драматург, празаік. З гэтай нагоды ў Расіі сёння – Пушкінскі дзень, дзень рускай мовы.

Верагодна, род Пушкіна бярэ свой пачатак з беларускага Наваградку. Бацькі жадалі, каб сын атрымаў адукацыю у полацкім калегіуме, але на гэта не хапіла сродкаў. 

Пушкін двойчы быў у Магілёве і на тэрыторыі Магілёўскай губерні (1820, 1824). У гонар гэтага на будынку па Ленінскай, 33 усталявана шыльда з выявай паэта. У абласным цэнтры Пушкіну прысвечаны тры помнікі, названы праспект (былая Нова-Чарнігаўская вуліца).

Увогуле, вуліцы імя Пушкіна ёсць ва усіх абласных і бальшыні раенных цэнтраў Беларусі. У гонар паэта ўстаноўлена шмат помнікаў, названы Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт, шматлікія ўстановы культуры.

Яго ўнучка Наталья Варанцова-Вельямінава (1859-1912) жыла ў Бабруйску і маёнтку Вавулічы пад Бабруйскам, займалася  дабрачыннасцю, была старшынёй Бабруйскага дабрачыннага таварыства. Ёй з мужам належаў дом у Бабруйску, які быў знесены ў канцы 1960-х гадоў і на яго месцы пабудаваны палац шлюбу. У 1902 годзе быў асвечаны Храм у гонар Святога Мікалая ў Цялушы, пабудаваны на сродкі Варанцовых-Вельямінавых.

Н. Варанцова-Вельямінава.

1841 год. Нарадзілася Эліза Ажэшка (1841-1910).

Польская пісьменніца беларускага паходжання.

Дапамагала паўстанцам у 1863-1864 гадах, хавала ў сябе Р. Траўгута, якога пазней пераправіла за мяжу.

У творчасці выступала за раўнапраўе жанчын, з крытыкай шляхецкай арыстакратыі і саслоўных прымхаў, адлюстроўвала жыццё беларускай вёскі, падзеі паўстання 1863-1864 гадоў. Двойчы намінавалася на Нобелеўскую прэмію: у 1904 і 1909 гадах.

У першы раз большасць членаў камітэта прагаласавала за творчасць этнічнага беларуса Генрыка Сянкевіча, у другі раз узнагарода дасталася шведцы Сельме Лагерлёф. У Гродна працуе Дом-музей Элізы Ажэшка, там жа ёсць вуліца яе імя і пастаўлены помнік.

1850 год. Лівай Страус зрабіў свае першыя блакітныя джынсы.

Штаны імгненна раскупілі. Лівай і яго зяць Дэвід Стэрн адкрылі ў Сан-Францыска галантарэйны магазін. У 1853 годзе Страус заснаваў фірму “Levi Strauss & Co”. Замест парусіны штаны пачалі шыць з мякчэйшай французскай тканіны, якую назвалі “дэнім” (ад горада Нім у Паўднёвай Францыі, дзе гэтая тканіна першапачаткова выраблялася).

1909 год. У моцным пажары згарэў будынак Магілёўскага народнага дома, які быў ўрачыста адкрыты ў 1900 годзе.

А роўна праз год, у 1910-м здарыўся самы моцны пажар у гісторыі задняпроўскага Магілёва і самаго Магілёва: за адзін дзень поўнасцю выгарэла Лупалава – 700 дамоў, 2 царквы, найлепшы ў губернскім цэнтры бардэль, загінула 20 чалавек, некалькі пажарнікаў. Некалькі тысяч жыхароў засталіся без даху над галавой, сотні сталі жабракамі. Страты склалі 2 290 000 рублёў, а ўсе гадавыя даходы горада складалі толькі 439 552 рублі 02 капейкі.

1934 год. Пайшоў з жыцця Браніслаў Эпімах-Шыпіла  (1859-1934).

Прафесар, член Інбелкульта, дзеяч беларускай культуры, выдавец, фалькларыст, мовазнавец, літаратуразнавец.

Прымаў удзел у дзейнасці культурна-асветнай арганізацыі “Круг беларускі”, у стварэнні беларускага выдавецтва “Загляне сонца і ў наша аконца”, студэнцкага “Беларускага навукова-літаратурнага гуртка”, лектар на беларускай мове ў Петраградзе,  старшыня навуковага “Таварыства вывучэння культурна-прамысловага стану Беларусі”. 

Аўтар першай хрэстаматыі беларускай літаратуры. Адыграў значную ролю ў жыцці і творчым станаўленні Янкі Купалы. На радзіме, у в. Залессе Полацкага раёна ў яго гонар усталяваны мемарыяльны знак, а ў Ветрынскай СШ заснаваны музей Б. Эпімах-Шыпілы.

1937 год. Нарадзіўся Іван Некрашэвіч (1937-2009).

Заслужаны архітэктар Беларусі, лаўрэат прэміі Савета Міністраў СССР.

Скончыў Беларускі політэхнічны інстытут. Працаваў у праектных інстытутах, галоўным архітэктарам Мінскай вобласці.

Сярод асноўных работ – Віцебскі і  Брэсцкі ўсходнія прамысловыя вузлы, генпланы прамысловых вузлоў у Гродне, Магілёве, Бабруйску, комплекс БелАЗ, забудова сельскіх пасяленняў, у тым ліку в. Гавяды Шклоўскага раёна.

1944 год. Пачалася аперацыя “Аверлорд” – адкрыццё другога фронта ў Заходняй Еўропе.

Да чэрвеня 1944 года саюзнае камандаванне засяродзіла на брытанскіх астравах 25 пяхотных, 10 бранятанкавых і 4 паветрана-дэсантных дывізій. Уся гэтая групоўка прызначалася для высадкі на ўзбярэжжа Францыі з мэтай адкрыцця другога фронта супраць немцаў.

Высадку забяспечвалі 6 000 караблёў, 11 000 баявых і 2 400 транспартных самалётаў, 850 дэсантных планёраў. Агульная колькасць экспедыцыйных сіл дасягнула 2 876 000 чалавек. Нямецкія войскі ў Францыі налічвалі 60 дывізій з некамплектам 20-30% па людзях і значна большым па тэхніцы. У танкавых дывізіях было 90-100 танкаў.

Адкрыццё другога фронту адцягнула на сябе частку нямецкіх дывізій, знізіла ваенны патэнцыял Германіі, які мог быць накіраваны супраць СССР.

Англа-амерыканскі дэсант у Нармандыі стаў адным з найбуйных у ваеннай гісторыі. Саюзнікам прыйшлося пераадолець адчайныя контратакі суперніка. Часам здавалася, што аперацыя “Аверлорд” проста асуджаная на няўдачу. Але ў падтрымку саюзнікаў 10 чэрвеня 1944 года савецкія войскі пачалі гіганцкі наступ на Усходнім фронце, які гітлераўцам удалося прыпыніць толькі ля Варшавы. 

Узаемадзеянне саюзніцкіх войскаў на Захадзе і Усходзе стала найважнейшым фактарам канчатковай змены ваенна-стратэгічнай сітуацыі ў Еўропе на карысць антыгітлераўскай кааліцыі. У верасні 1944 гады супраць Германіі выступілі ўжо яе былыя партнёры: Румынія, Фінляндыя, Балгарыя.

1950 год. Нарадзіўся Аляксей Дудараў (1950-2023).

Беларускі драматург, сакратар Саюза тэатральных дзеячаў Беларусі, член Беларускага ПЭН-цэнтра.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў акцёрам, загадчыкам літаратурнай часткі Тэатра юнага гледача, галоўным рэдактарам часопіса «Мастацтва», мастацкім кіраўніком Драматычнага тэатра Беларускай арміі.

Аўтар апавяданняў, казак, зборнікаў апавяданняў, п’ес. Па яго сцэнарыях пастаўлены шматлікія фільмы, у тым ліку “Суседзі”, “Белыя росы”. Аўтар п’ес аб гісторыі шлюбу Рагнеды і Уладзіміра, аб Вялікай Айчыннай вайне, міжусобнай барацьбе ў ВКЛ напярэдадні Крэўскай уніі 1385, па матывах паэмы М. Гусоўскага. Пераклаў на беларускую мову хроніку У. Шэкспіра “Рычард III”.

Памёр 27 лютага 2023 года.

1951 год. Нарадзіўся Канстанцін Бандарэнка.

Беларускі гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар, Заслужаны работнік адукацыі. Выхаванец і рэктар МДУ імя А. Куляшова (2003-2017). У 2010 г. занесены ў “Кнігу славы Магілёўшчыны”.

1956 год. У СССР адменена плата за навучанне ў старэйшых класах сярэдніх школ і ў ВНУ.

26 кастрычніка 1940 года была ўведзена пастанова №638 “Аб устанаўленні платнасці навучання ў старэйшых класах сярэдніх школ і ў вышэйшых навучальных установах СССР і аб змяненні парадку прызначэнняў стыпендый”.

Навучанне ў сталічных школах каштавала 200 рублёў у год, у правінцыйных – 150, а за навучанне ў інстытуце ўжо даводзілася выкладваць 300-400 рублёў.

Сума гадавой аплаты за навучанне ў школе і ВНУ адпавядала сярэдняй месячнай намінальнай зарплаце савецкіх працоўных. Аднак, увядзенне нават такой сціплай платы для многіх савецкіх грамадзян закрыла магчымасць прадоўжыць адукацыю пасля 7 класа. А калгаснікі тады ўвогуле заробку не атрымлівалі і працавалі за працадні.

У выніку праведзеных “рэформ” колькасць выпускнікоў сярэдніх школ (8-10 класы), сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў і ВНУ скарацілася ўдвая.

2011 год. Памёр Уладзімір Конан (1934-2011).

Беларускі філосаф, гісторык, літаратурны крытык, доктар філасофскіх навук, загадчык аддзела Нацыянальнага навукова-асветніцкага цэнтра імя Ф. Скарыны.

Даследаваў тэарэтына-метадалагічныя праблемы філасофіі і культуралогіі, гісторыю эстэтычнай думкі, пытанні фалькларыстыкі і літаратуразнаўства Беларусі.

 

Дзень у гісторыі. 3 чэрвеня. Першы парашут, першая ахвяра Мураўёва-вешальніка. Бой пад Мілавідамі. “Курапаты – дарога смерці”.

Навіна ад

Сусветны дзень ровара (World Bicycle Day, з 2018 года). 

Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН. З ініцыятывай заснавання даты выступілі прадстаўнікі Туркменістана. На французкай “velocipede” – “хуткая нага”.

Ровар быў вынайдзены ў 1817 годзе нямецкім прафесарам фон Дрэзам, але тады яшчэ не меў педаляў. Блізкі да сучаснага выгляду сродак перасоўвання быў вынайдзены ў 1884 годзе англічанінам Дж. Кемпам Старлі і атрымаў назву “rover” – “вандроўнік”, якая перайшла у польскую, украінскую, беларускую мовы.

Роварныя рэкорды хуткасці: 268,83 км/г – Фрэд Ромпельберг (Нідэрланды) на саляной раўніне штата Юта, ЗША, 1995 год. У 2010 годзе Маркус Штольц з’ехаў з гары ў Чылі з хуткасцю 210 км/г.

Ровар на Беларусі з’явіўся ў Віцебску ў 1870-я гады. Першай спартовай роварнай арганізацыяй у Беларусі было Менскае таварыства аматараў спорту, заснаванае ў 1892 годзе. Група раварыстаў у 1894 годзе ажыццявіла прабег па маршрутах: Берасце -Кобрын-Вялікарыта-Брэст (145 км) і Брэст-Старая Жабінка-Камянец-Чарноўцы- Брэст (141 км). У 1898 годзе на Беларусі адбыліся першыя спаборніцтвы на роварах.

Ужо ў 2012 годзе ў 26 з 28 краінаў Еўрасаюза продажы ровараў перавысілі продажы аўтамабіляў. У Беларусі зараз больш за 3 мільёны ровараў.

Дзень роўнаапостальных цара Канстанціна і маці яго царыцы Алены. 

Святы імператар Канстанцін, які атрымаў ад Царквы найменне Роўнаапостальны, а ў сусветнай гісторыі найменаваны Вялікім, быў сынам цэзара Канстанцыя Хлора, які кіраваў Галіяй і Брытаніяй.

Святая царыца Алена, маці імператара Канстанціна, была хрысціянкай. Будучы кіраўнік усёй Рымскай імперыі – Канстанцін – быў выхаваны ў павазе да хрысціянскай рэлігіі. Бацька яго не пераследваў хрысціян у кіраваных ім краінах, у той час, як ва ўсёй астатняй Рымскай імперыі хрысціяне падвяргаліся жорсткім ганенням з боку імператараў.

1757 год. У Нясвіжы памёр Ян Пашакоўскі (1684-1757).

Педагог і выдавец, гісторык, тэолаг, член ордэна езуітаў, доктар філасофіі,  рэктар Слуцкага і Нясвіжскага калегіумаў, стваральнік і выдавец календароў. Быў папулярызатарам гістарычнай навукі ў ВКЛ.

У адрозненні ад календарнай традыцыі выключыў са сваіх выданняў астралогію, прагностыку і іншыя забабоны, а запоўніў звесткамі з гісторыі і культуры ВКЛ, чым жадаў заахвоціць моладзь да чытання гістарычных прац.

Выкладаў паэтыку і рыторыку ў Коўне, Крожах, быў прэфектам школы ў Коўне. Выкладаў філасофію ў Вільні, быў выхавальнікам Гераніма Фларыяна Радзівіла, сына Міхала Радзівіла Рыбанькі.

План аднаўлення Нясвіжскага калегіума.

1785 год. Першае выкарыстанне парашута для скачкоў.

Французскі паветраплавальнік Франсуа Бланшар прадэманстраваў у Лондане сканструяваны ім парашут для скачкоў з паветранага шара.

Сам Бланшар апрабаваць сваё вынаходства не вырашыўся і з вышыні 300 м скінуў на парашуце сабаку.

Першы эскіз парашута намаляваў Леанарда да Вінчы ў 1483 годзе. “Калі ў чалавека ёсць шацёр з накрухмаленага палатна шырынёй у 12 локцяў і вышынёй у 12 – пісаў геніяльны вучоны – то ён зможа кідацца з любой вышыні, без небяспекі для сябе”.

Парашут Леанарда быў падобны на сучасны, аднак адсутнасць практычнай патрэбы ў яго прымяненні служыла перашкодай для вырабу падобных прыладаў. Толькі развіццё паветраплавання праз 200 гадоў і частыя катастрофы заахвоцілі вынаходнікаў ушчыльную заняцца стварэннем апарата для паспяховага спуску чалавека з вялікай вышыні.

Упершыню пабудаваў і выпрабаваў такую прыладу французскі фізік Ленорман, які і даў яму назву – “парашут” (ад грэцкага “пара” – супраць і французскага “шуце” – падзенне).

1786 год. Нарадзіўся Канстанцін Тызенгаўз (1786-1853).

Прыродазнавец, арнітолаг, асветнік. Заснавальнік беларускай арніталогіі. Усё жыццё марыў пра аднаўленне ВКЛ.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт, у Варшаве атрымаў урокі малявання ў Норбліна і Арлоўскага. Меў мастацкія здольнасці, што дапамагала яму і ў навуковай дзейнасці: большасць ілюстрацый да сваіх прац выканаў самастойна. У Пастаўскім палацы ім была створана галерэя карцін, якая налічвала больш за 300 палотнаў вядомых мастакоў.

Таксама меў прыгожы голас і граў на некалькіх інструментах, стварыў музычныя школы і аркестры ў Паставах і Ракішках.

У 1812 годзе ўзначаліў 19-ы пяхотны французскі полк, пазней быў шэфам 3-й кампаніі польскай ганаровай гвардыі, палкоўнікам войск Варшаўскага княства. Удзельнік Лейпцыгскай бітвы. Узнагароджаны Крыжам Ганаровага Легіёна. 

Патрапіў пад амністыю імператара Аляксандра І і пасяліўся ў 1814 годзе ў Паставах.

У 1831 годзе падтрымаў вызваленчае паўстанне, дапамагаў матэрыяльнымі сродкамі, пастаўляў зброю. Быў арыштаваны, сядзеў у турме.

Распрацаваў сістэму класіфікацыі птушак, якой карыстаюцца сучасныя вучоныя. У Паставах стварыў арніталагічны музей (у калекцыі 3000 птушак з усяго свету і значная колькасць птушыных яек), карцінную галерэю, бібліятэку. Ён упершыню адкрыў гнездаванне ў Беларусі некаторых відаў птушак.

Аўтар больш 20 навуковых прац, у тым ліку “Усеагульная арніталогія, ці апісанне птушак усіх частак свету”, “Каталог птушак і млекакормячых ВКЛ і Каралеўства Польскага”.

Памёр 1 студзеня 1853 года.

1863 год. Пад Мілавідамі (зараз Баранавіцкі раён) паўстанцы далі бой расійскім карнікам.

Аб’яднаныя сілы паўстанцаў пад камандаваннем Ф. Юндзіла, І. Лукашэвіча, А. Лянкевіча, Л. Нарбута і агульным кіраўніцтвам К. Каліноўскага далі бой расійскім войскам. Сярод удзельнікаў бітвы былі Ф. Багушэвіч і М. Андрыёлі.

У гэты дзень расійскія войскі з розных бакоў атакавалі паўстанцкі лагер. Бой ішоў з 12 гадзін дня да цемры.

Паўстанцы засталіся ў гэтым баі пераможцамі, але мелі вялікія страты.

На месцы пахавання паўстанцаў усталяваны капліца-помнік (1930-я гады), у 1990 – камень з мемарыяльнай плітой. У 1993 годзе Мілавідскай школе прысвоена імя А. Лянкевіча, памяць пра гэтыя падзеі захоўваецца і ў назве вуліцы Паўстанцаў.

1863 год. За падтрымку паўстання расійскія карнікі расстралялі ў Вільні ксяндза Станіслава Ішору (1838-1863).

Першая ахвяра М. Мураўёва-вешальніка.

8 лютага 1863 года ён зачытаў у касцёле маніфест паўстанцаў. Сам святар пайшоў у паўстанцкі аддзел Л. Нарбута. Але потым ён добраахвотна здаўся, каб вызваліць пробашча жалудоцкага касцёла. Пробашча арыштавалі якраз з нагоды зачытанага вернікам маніфеста, да чаго ён не меў дачынення.

Ішору спачатку пакаралі 5 гадамі катаргі, але асабіста Мураўёў замяніў пакаранне на расстрэл.

Пакараны смерцю ў Лукішскай турме ў Вільні. Сведкі пакарання ўспаміналі, што святар звярнуўся да натоўпу з такімі словамі: «Трымацца і не падаць духам. Мы паміраем, а вам перадаём далейшыя лёсы Айчыны». 

У 2003 годзе ў Лідзе адкрыта мемарыяльная шыльда, прысвечаная расстраляным у 1863 годзе ксяндзам.

1935 год. Нарадзіўся Васіль Зуёнак.

Беларускі паэт, перакладчык з розных славянскіх моў, крытык, літаратуразнаўца. Лаўрэат прэміі ЛКСМБ, Дзяржаўнай прэміі імя Янкі Купалы. Кандыдат філалагічных навук.

Аўтар многіх зборнікаў паэзіі, зборніка гумарыстычных вершаў, кніг літаратурна-крытычных артыкулаў, кніг выбраных вершаў, вершаў і паэм, двухтомніка выбраных твораў, кніг нарысаў і замалёвак, перакладаў.

Гімнам прыродна-вясковаму свету, роднаму краю і беларускаму народу ўвогуле стала яго ліра-эпічная пенталогія «Пяцірэчча».

Яго кніга «Нача» пабывала ў космасе: у 1978 годзе яна была дастаўлена касманаўту У. Кавалёнку на арбітальную станцыю «Саюз-6».

1988 год. У газеце “Літаратура і мастацтва” надрукаваны артыкул Зянона Пазняка і Яўгена Шмыгалёва “Курапаты – дарога смерці”.  

Першая праца пра Курапаты.

Колькасць расстраляных НКУС у 1937-1941 гадах у Курапатах па розных ацэнках ад 30 да 102 і нават, да 220-250 тысяч. 

З 1993 года Курапаты занесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь як месца пахаванняў ахвяр палітычных рэпрэсій 1930-1940-х гадоў.

4 красавіка 2019 года ўладамі дэмантаваны 70 драўляных, 13 красавіка – усе металічныя крыжы, што былі пастаўлены на знак памяці ахвяраў сталінскіх расстрэлаў.

30 ліпеня 2004 года Мінскі гарвыканкам перайменаваў вуліцу Бэзавую (Цна) у Курапацкую, але менш чым праз год гэта рашэнне было адменена. 

1993 год. Памерла Юдзіф Арончык (1908-1993).

Беларуская актрыса. Заслужаная артыстка (1938).

Скончыла Беларускую драматычную студыю ў Маскве. Працавала ў Дзяржаўным яўрэйскім тэатры БССР, Тэатры драмы і камедыі пра Белдзяржэстрадзе, мастацкім кіраўніком Мінскага народнага тэатра мімікі і жэсту Беларускага таварыства глухіх.

Мастацтва Арончык вызначалася разнастайнасцю фарбаў у абмалёўцы характараў, глыбокім пранікненнем у псіхалогію персанажаў. 

2017 год. Памёр Генадзь Шутаў (1939-2017).

Беларускі мастак-графік. Заслужаны дзеяч мастацтваў

Жыў у Віцебску. Скончыў Віцебскую мастацка-графічную педагагічную вучэльню, Маскоўскі паліграфічны інстытут.  У 1976-1986 гадах быў  старшынём Праўлення Віцебскай абласной арганізацыі Саюза мастакоў.

Дзень у гісторыі. 26 лютага. Дзень марудлівасці. Выпрабаванне радара. Выданне “Літаратуры і мастацтва”. Нарадзіўся кіраўнік БССР П. Машэраў

Навіна ад

Сусветны дзень марудлівасці (World Slowness Day, з 2007 года).

Ідэя свята належыць італьянцам з мэтай марудліва атрымліваць асалоду ад жыцця ў кожны яго непаўторны момант. Нездарма лаціняне казалі: Festina lente – спяшайся павольна..

Свет проста памяшаны на хуткасці, на тым, каб рабіць усё хутчэй, упіхнуць усё больш і больш за ўсё меншы і меншы час. Але, хаця б калі некалі, трэба ўмець прыпыніцца, аглядзецца вакол, зрабіць нешта не спяшаючыся.

Італьянцы нават распрацавалі 14 запаведзяў адмовы ад спешкі, якіх варта прытрымлівацца, каб зрабіць сваё жыццё больш камфортным. Напрыклад, уставаць раніцай на некалькі хвілін раней, каб атрымаць асалоду ад сняданку, не нервавацца ў заторах. Замест гэтага прысвяціць свой час праслухоўванню любімай музыкі, чытанню кнігі або зносінам з вадзіцелем суседняга аўтамабіля, правесці вечар у абсалютнай адзіноце, у гармоніі з сабой.

Гэты дзень варта прысвяціць справам, на якія не хапае часу ў буднія: правесці вольныя хвіліны з сям’ёй, за любімым заняткам, наведаць выставу ці іншае культурнае мерапрыемства.

1608 год. Памёр Канстанцін-Васіль Астрожскі. 

Дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ. У 27 гадоў ён займаў ужо пасаду старосты ўладзімірскага, а у 32 гады стаў кіеўскім ваяводам.

Перакананы прыхільнік праваслаўя. Канстанцінопальскі патрыярх Іерамія II, высока ацэньваючы пабожныя памкненні князя ў адносінах да Царквы, у сваіх граматах называў яго захавальнікам і паборнікам ладу ў Царкве на ўсіх паўднёва-заходніх землях ВКЛ. 

У сваіх уладаннях заснаваў больш за 600 цэркваў і 20 манастыроў, пры многіх з іх дзейнічалі шпіталі і школы.

Быў найбольш аўтарытэтным сярод абаронцаў Праваслаўнай царквы ва ўмовах падрыхтоўкі і заключэння Берасцейскай уніі. Пра сваю нязгоду з афіцыйнай палітыкай Рэчы Паспалітай ён неаднойчы заяўляў на сейме Польска-Літоўскай дзяржавы, звяртаўся з пасланнямі да караля, жыхароў Рэчы Паспалітай, да праваслаўных епіскапаў. Быў арганізатарам і актыўным удзельнікам праваслаўнага сабора 1596 года, які праходзіў у Брэсце.

У Мінску, побач з Петрапаўлаўскім саборам, пастаўлены памятны крыж з надпісам: «Да 400-годдзя памяці дабравернага князя Канстанціна Васілія Астрожскага (1526–1608), славутага дзяржаўнага і царкоўнага дзеяча. 13/26 лютага 2008 года».

1805 год. Нарадзіўся Аляксандр Здановіч.

Гісторык, педагог, мемуарыст. Бацька аднаго з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў І. Здановіча.

Скончыў Ігуменскую павятовую базыльянскую школу, Віленскі ўніверсітэт. Выкладаў лацінскую мову і гісторыю, узначальваў кафедру агульнай гісторыі ў Віленскім шляхецкім інстытуце, працаваў у Віленскай духоўнай семінарыі, Віленскай Археалагічнай камісіі, у рэдакцыі газеты «Kurier Wileński».

Аўтар падручнікаў і навучальных дапаможнікаў: «Храналагічна-гістарычны нарыс сучасных дзяржаў ад V стагоддзя да нашых дзён», «Нарыс усеагульнай гісторыі для дзяцей», «Нарыс польскай гісторыі для дзяцей», падручнікаў па французскай мове, перакладаў падручнікаў па гісторыі.

У 1863 годзе ў сувязі з удзелам у паўстанні сына затрымліваўся і падвяргаўся допытам. 3-е выданне яго кнігі «Нарыс польскай гісторыі для дзяцей», якая мела вялікі ўплыў на грамадскую думку, было канфіскавана і знішчана.

Памёр 29 мая 1868 года.

Сям’я Здановічаў. У цэнтры – А. Здановіч.

1891 год. Нарадзіўся Павел Корчык (Язэп Лагіновіч). 

Беларускі нацыянальны дзеяч, удзельнік Слуцкага збройнага чыну.

Удзельнічаў у Першай cусветнай вайне, у беларускім вайсковым руху, з’ездзе беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску (1917), у Слуцкім збройным чыне.

З 1921 года працаваў у Вільні. Сузаснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай арганізацыі, сябар Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, Першы сакратар Кампартыі Заходняй Беларусі, рэдактар газет «Наш Сцяг», «Вольны Сцяг».

У 1924 годзе быў арыштаваны польскай дэфензівай, але з дапамогай партызанаў вызвалены, збег у БССР. З 1925 года вярнуўся ў Заходнюю Беларусь на падпольную партыйную работу. У 1928 годзе арыштаваны ў Берліне нямецкай паліцыяй і высланы ў СССР, але зноў вяртаецца ў Польшчу.

Па прыбыцці ў Мінск, арыштаваны НКУС у 1936 годзе як «агент польскай дэфензівы»,  сасланы ў лагер у Комі АССР. 15 сакавіка 1938 года прыгавораны да расстрэлу, але прысуд не выканалі і павезлі ў Мінск, каб 26 кастрычніка 1939 года ў другі раз прыгаварыць да расстрэлу. 

Памёр 15 красавіка 1940 года ў турме.

Удзельнікі канферэнцыі прадстаўнікоў беларускіх леварадыкальных арганізацый у Вольным горадзе Данцыгу. Злева направа: П. Бадунова, Л.Родзевіч, П. Корчык. 1923 год.

1893 год. Нарадзіўся Язэп Гайлевіч. 

Каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі каталіцкай царквы, дзеяч беларускага руху ў Латвіі.

Вучыўся ў Магілёўскай (Пецярбург) і Мінскай духоўных каталіцкіх семінарыях. Служыў святаром у Друі, Рэзэкнэ (Латвія), Даўгаўпілсе, Росіцы і іншых месцах, адначасова выкладаў Закон Божы ў беларускіх школах. Прымаў удзел у культурным і грамадскім жыцці беларусаў Латвіі. Выступаў з казаннямі на беларускай мове. Пераследаваўся латышскімі ўладамі.

У 1949 годзе арыштаваны КДБ  за «правядзенне антысавецкай агітацыі». Вязень ГУЛАГу. 

Памёр 18 кастрычніка 1971 года.

1911 год. Нарадзіўся  Леў Гарошка.  

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар, архімандрыт, даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог. Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене. 

Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікабрытаніі. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопіса «Божым шляхам». Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.

Памёр 8 жніўня 1977 года ў шпіталі ў Парыжы ў выніку няўдалай хірургічнай аперацыі. Пахаваны на могілках Святога Панкрата ў Лондане.

Яго багаты архіў захоўваецца ў Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане. На думку гісторыка С. Абламейкі, спадчына Льва Гарошкі “змяшчае на сваіх старонках дзясяткі не выдадзеных тамоў каштоўнай рэлігійнай літаратуры, дзясяткі тамоў якасных навукова-гістарычных прац, абсалютная большасць з якіх так і засталіся невядомыя на Бацькаўшчыне”.

1912 год. Нарадзіўся Уладзімір Карпаў. 

Беларускі пісьменнік, крытык.

У Вялікую Айчынную вайну ўдзельнічаў у падпольным і партызанскім руху. Пасля вайны выкладаў мову і літаратуру ў школе, працаваў у газетатах «Советская Белоруссия», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар кніг літаратурна-крытычных артыкулаў, аповесцей, раманаў, кніг апавяданняў і ўспамінаў. 

Укладальнік і адзін з аўтараў кнігі «Мы раскажам пра Мінск», аўтар тэксту да фотаальбома «Мінск» (1965). 

Склаў кнігі «Горад і годы» і «Сквозь огонь и смерть». Выйшаў яго Збор твораў у 5 тамах.

Памёр  6 жніўня 1977 года.

1918 год. Нарадзіўся Пётр Машэраў. 

Беларускі палітычны дзеяч, шматгадовы кіраўнік БССР, Першы сакратар ЦК КПБ (1965-1980), Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай працы.

Пры П. Машэраве былі пабудаваны ў Магілёве многія буйныя прамысловыя прадпрыемствы, у тым ліку  “Хімвалакно”, “Ліфтмаш”, камбінат сілікатных вырабаў, інтэнсіўна вялося жыллёвае будаўніцтва ў мікрараёнах “Мір”, “Юбілейны”, “Задняпроўе”, уступіў у строй тэлерэтранслятар, пушчаны тралейбус.

Пры гэтым у Магілёве адсутнічаюць назвы ў яго гонар.

Загінуў у аўтакатастрофе 4 кастрычніка 1980 года перед самым прызначэннем на пасаду Старшыні Савета міністраў СССР.

1929 год. Нарадзіўся Георгій Колас. 

Беларускі літаратуразнавец, тэатральны  крытык.

Пасля раскулачання бацькоў, у 1930 годзе апынуўся з сям’ёй у Комі-Пярмяцкай акрузе. Скончыў філалагічны факультэт Кудымкарскага настаўніцкага інстытута, акцёрскі факультэт Беларускага тэатральнага інстытута.

Працаваў акцёрам рускага драматычнага тэатра ў Мінску, у Міністэрстве культуры БССР, Белсавпрафе, газеце «Літаратура і мастацтва», часопісе «Неман». Бацька Уладзіміра і Змітра Коласаў.

Аўтар многіх артыкулаў пра тэатральнае мастацтва і драматургію, брашур пра тэатр, «Николай Ерёменко»,  кнігі «Современник в гриме и без грима», зборніка «Диалог через рампу», артыкулаў пра старажытныя беларускія інтэрмедыі, пра творчасць выбітных беларускіх драматургаў.

Напісаў звыш 25 сцэнарыяў дакументальных, навукова-папулярных кіна- і тэлефільмаў, у тым ліку  «Купалаўцы», «Ларыса Александроўская», «Тры тысячы песень», «Мінск – пра час і пра сябе», «Іван Шамякін», «Янка Купала», «Старажытныя паркі».

Памёр у 1994 годзе.

Дзяржаўны рускі драматычны тэатр імя М. Горскага.

1932 год. У Мінску пачаў выдавацца штотыднёвік «Літаратура і мастацтва» на 16 старонках.

У 1941–1944 гадах не выходзіў, у 1957–1970 гадах газета выдавалася двойчы на тыдзень. У 2010–2013 гадах выдавалася на 24 старонках.

Свае першыя творы на старонках «ЛіМ» публікавалі І. Мележ, І. Шамякін, В. Быкаў, У. Караткевіч, Я. Янішчыц, А. Разанаў, А. Пісьмянкоў і іншыя вядомыя беларускія пісьменнікі і паэты.

Тыраж каля 1 000 асобнікаў.

Сярод галоўных рэдактараў газеты былі і ўраджэнцы Магілёўшчыны А. Куляшоў (1945–1946), П. Кавалёў (1949–1950), М. Ткачоў (1957–1959), Я. Шарахоўскі (1959–1961), А. Пісьмянкоў (1999–2002), А. Казлоў (2003–2009), а таксама вядомы палітык У. Някляеў (1997–1999).

1934 год. У в. Красная Кіраўскага раёна нарадзіўся Валянцін Рабцэвіч. 

Беларускі гісторык, нумізмат, археолаг. Доктар гістарычных навук, прафесар. Лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай нумізматыкі. 

Вывучаў гісторыю грашовага звароту на землях ВКЛ і Кароны, тапаграфію манетных скарбаў на Беларусі. 

Аўтар класічных манаграфій па нумізматыцы, у тым ліку “Нумізматыка Беларусі”. Стваральнік нумізматычнага кабінета БДУ. Дзякуючы яго намаганням на Беларусі застаўся ўнікальны скарб з Поясам Вітаўта, які збіраліся прадаць у Расію.

1935 год. Шатландскі навуковец Роберт Аляксандр Ватсан-Ват правёў першыя выпрабаванні прылады, які атрымаў назву “радар” (RAdio Detection And Ranging).

Роберт Ватсан-Ват нашчадак знакамітага фізіка Джэймса Вата.

1943 год. Памёр Канстанцін Алексютовіч (1884–1943). 

Беларускі харэограф, балетмайстар.

Скончыў Пецярбургскае тэатральнае вучылішча.

У 1920 годзе ў Мінску пры Беларускім драмтэатры была створана невялікая балетная трупа пад яго кіраўніцтвам. На сцэне паставіў танцы, карагоды, гульні, абрадавыя сцэны ў драматычных спектаклях «На Купалле» М. Чарота, «Машэка», «Кастусь Каліноўскі», «Каваль-ваявода» Е. Міровіча і іншыя.

Таксама супрацоўнічаў з У. Галубком у БДТ-3. Кіраваў аматарскімі калектывамі, у тым ліку першым беларускім самадзейным харэаграфічным калектывам – Ансамблем танца Мінскага клуба КІМ.

У перадваенныя гады працаваў балетмайстарам Беларускага ТРАМа і Беларускага тэатра юнага гледача, Ансамбля беларускай народнай песні і танца Беларускай філармоніі.

У час вайны трапіў у Самарканд, дзе працаваў балетмайстарам узбекскага музычна-драматычнага тэатра.

Працягнуў папулярызацыю беларускіх народных танцаў, пачатую І. Буйніцкім. Ён сцэнічна ўдасканаліў і ўзбагаціў народны танец яркім арнаментальных узорам, распрацаваў новыя, блізкія народным, тэхнічныя элементы рухаў, стварыў шэраг полек, круцёлак, якія арганічна ўвайшлі ў лексіку народнага беларускага танца.

Аранжыраваў фальклорны матэрыял і вяртаў яго народу ва ўзбагачаным выглядзе. Стварыў шматлікія танцы, у тым ліку «Бульба», сцэнічныя варыянты танцаў «Лявоніха», «Крыжачок», «Мяцеліца», «Мікіта», «Таўкачыкі», «Бычок», «Кола», «Юрачка», «Верабей», «Лянок», «Шастак», «Галубец», «Казачок» і іншыя.

1994 год. Памёр Георгій Гурыновіч (1933–1994).

Беларускі фізік, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Лаурэат Дзяржаўнай прэміі за цыкл работ «Фатоніка біялагічна важных пігментаў і іх аналагаў».

Скончыў БДУ. Працаваў ў Інстытутах фізікі, малекулярнай і атамнай фізікі, у БДУ, галоўным рэдактарам “Часопіса прыкладной спектраскапіі”. 

Праводзіў даследаванні ў галіне спектраскапіі і люмінісцэнцыі. Найважнейшыя навуковыя дасягненні звязаны з даследаваннямі элементарных фотапрацэсаў у шматамных малекулах, палярызацыі люмінісцэнцыі, эфектыўнасці пераўтварэнні светлавой энергіі рэчывам, інтэрпрэтацыяй электронна-вагальных спектраў, ужываннем атрыманых вынікаў у хіміі, біялогіі, медыцыне.

Аўтар больш за 280 навуковых прац, 25 вынаходстваў.

Дзень у гісторыі. 22 лютага. «Марш пустых каструляў». Нарадзіліся палітычныя дзеячы С.Булак-Балаховіч, В. Цапкала, скульптар І. Міско

Навіна ад

Міжнародны дзень падтрымкі ахвяр злачынстваў (International Day of Support for Victims of Crime).

Закліканы звярнуць увагу на праблемы пацярпелых ад крымінальных дзеянняў людзей.

29 лістапада 1985 года Генеральная Асамблея ААН зацвердзіла Дэкларацыю асноўных прынцыпаў правасуддзя для ахвяраў злачынства і злоўжывання ўладай.

У свеце дзейнічае да 200 праграм дапамогі пацярпелым ад злачынстваў.

У гэты дзень у розных краінах праводзяцца адукацыйныя мерапрыемствы, грамадскія акцыі, «гарачыя лініі», канферэнцыі, збор сродкаў у падтрымку ахвяраў злачынстваў

Сімвалічна, што гэты дзень праводзіцца на наступны дзень пасля Міжнароднага дня роднай мовы, бо ў выпадку з беларускай мовай гэта выглядае цалкам лагічна.

1862 год. Памёр Вікенцій Дмахоўскі. 

Класік беларускага жывапісу.

Вучыўся ў Віленскім універсітэце, браў урокі малявання ў Яна Рустэма. Прымаў удзел у паўстанні (1830–1831), пасля паражэння якога быў пэўны час на эміграцыі.

У Вільні адкрыў сваю мастацкую майстэрню-школу.

Аўтар шматлікіх і разнастайных твораў, замалёвак краявідаў, больш за 100 пейзажаў і жанравых карцін. Яго называлі «Клод Ларэн віленскіх ваколіц».

Творчая спадчына мастака захоўваецца ў музеях Літвы і Польшы.

Вядомы і як скульптар і сцэнограф. Афармляў многія спектаклі ў Віленскім гарадскім тэатры, у тым ліку, «Галька» С. Манюшкі.

Яго сын Уладзіслаў Дмахоўскі, таксама жывапісец.

В. Дмахоўскі. Лясны пажар

1883 год. Нарадзіўся Станіслаў Булак-Балаховіч.

Беларускі, польскі і расійскі вайсковы дзеяч. Афіцэр кавалерыі рускай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал БНР, камандзір добраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка.

У 1921 годзе быў прызнаны Дзяржаўным камітэтам БНР «вярхоўным камандуючым над усімі ўзброенымі сіламі Беларусі». У паваенны час займаўся сельскай і лясной гаспадаркай у Белавежскай пушчы. Агенты АДПУ арганізавалі на яго некалькі замахаў.

Пасля акупацыі Польшчы Трэцім Рэйхам спрабаваў арганізаваць партызанскі атрад для барацьбы з нацысцкімі акупантамі, удзельнічаў у абароне Варшавы. Быў забіты ў Варшаве 10 мая 1940 года нямецкім патрулём.

У Варшаве на будынку праваслаўнай духоўнай семінарыі ў раёне Саска-Кэмпа знаходзіцца памятная дошка ў памяць пра Булак-Балаховіча.

Вядомыя яго два вершы па-беларуску: «Покліч бацькі» і «Шарак ці брысь». Выпусціў дзве кнігі пра магчымасць вайны з Германіяй: «Вайна, будзе ці не будзе», «Далоў Гітлера ці хайль Гітлер?».

1889 год. Нарадзіўся Мікола Байкоў. 

Беларускі мовазнавец і педагог.

Скончыў Маскоўскую духоўную акадэмію, кандыдат багаслоўя. Выкладаў ў Мінскай духоўнай семінарыі, у гімназіі, прыватных навучальных установах, Мінскім настаўніцкім інстытуце, на Мінскіх беларускіх настаўніцкіх курсах. Працаваў вучоным сакратаром Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, у Слоўнікавай камісіі Інбелкульту, Інстытуце мовазнаўства АН БССР, рэдактарам часопіса «Школа и культура Советской Белоруссии», у часопісе «Асвета».

Пасля арышту ДПУ БССР у 1930 годзе, на акадэмічную працу вярнуцца яму не дазволілі.

Улетку 1944 года выехаў у Германію. Арыштаваны «Смерш» у Берліне і перавезены ў мінскую турму. Далейшы лёс невядомы.

Аўтар прац па літаратуразнаўстве, у тым ліку «Паэма „Новая зямля“, як манументальны твор беларускай паэзіі», «Месца Я. Купалы ў беларускай літаратуры», педагогіцы, саўкладальнік многіх слоўнікаў.

1899 год. Нарадзіўся Уладзімер Тамашэвіч. 

Дзяржаўны дзеяч. Першы рэктар БДУ (1946–1949) паходжаннем з горада, а не з вёскі.

Скончыў маскоўскі Камуністычны ўніверсітэт. Працаваў намеснікам рэктара па вучэбнай частцы і загадчыкам кафедры савецкай эканомікі БДУ, у Гомельскім гаркаме партыі, загадчыкам кафедры палітэканоміі Усесаюзнага завочнага фінансава-эканамічнага інстытута ў Маскве, у Маскоўскім інстытуце інжынераў транспарту, сакратаром мінскага абкама КП(б)Б, загадчыкам кафедры палітэканоміі Мінскага педагагічнага інстытута.

У якасці рэктара БДУ спрыяў атрыманню права абароны кандыдацкіх дысертацый па палітэканоміі. Загадваў кафедрай палітэканоміі.

Даследаваў працэс індустрыялізацыі народнай гаспадаркі Беларусі. Падрыхтаваў 10 кандыдатаў эканамічных навук.

1903 год. Нарадзіўся Антон Сеўчанка.

Беларускі фізік, акадэмік АН БССР, рэктар БДУ. Заслужаны дзеяч навукі. Ганаровы доктар Енскага ўнівэрсытэту.

Пасля сканчэння БДУ, у 1934–1953 гадах працаваў у Дзяржаўным аптычным інстытуце ў Ленінградзе. Пасля 1953 года працаваў дырэктарам Інстытуту фізыкі і матэматыкі АН БССР, рэктарам БДУ (1957–1972), дырэктар Інстытута прыкладных праблем БДУ, які зараз  носіць яго імя.

Пад яго кіраўніцтвам БДУ бурна развіваўся, быў пабудаваны галоўны корпус.

Аўтар больш за 230 навуковых прац. Асноўныя навуковыя працы датычацца спектраскапіі і люмінісцэнцыі арганічных і неарганічных рэчываў, малекулярнай спектраскапіі, квантавай электронікі, спектраскапіі паўправаднікоў.

Памёр 26 верасня 1978 года.

1918 год. Памерла Сафія Кавалеўская (Лянтоўская). 

Беларуская фалькларыстка, этнограф, пісьменніца.

Сабрала калекцыю прадметаў народных рамёстваў, твораў мастацтва, матэрыялы пра паўстанне 1863–1864 гадоў на Міншчыне і прысьвяціла яму некалькі артыкулаў і кнігу «3 успамінаў выгнанца 1863 года».

Аўтар працы «Вясельная ўрачыстасьць у Вялейскім павеце ў ваколіцах Маладзечна і Радашковічаў», кнігі ўспамінаў выкладчыка Мінскай гімназіі Ф. Шаблоўскага «Мінскія абразкі 1850–1863 гг.» пра гісторыю гімназіі, тэатр, сям’ю В. Дунін-Марцінкевіча, памятныя мясціны, артыкулы і апавяданняў для газеты «Kurier Litewski» і часопіса «Wisła».

1932 год. Нарадзіўся Іван Міско. 

Беларускі скульптар. Народны мастак Беларусі.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працуе ў галіне станковай і манументальнай скульптуры. Пачынаючы з 1960-х гадоў касмічная тэма займае ўсё больш важнае месца ў яго творчасці.

Галоўнае месца ў творчасці займаюць партрэты сучаснікаў: акадэмікаў, дзеячаў мастацтва, у тым ліку Я. Цікоцкага, Р. Шырмы, касманаўтаў П. Клімука, У. Кавалёнка і іншых.

Суаўтар Манумента ў гонар маці-патрыёткі, бронзавай статуі Л. Сапегі ў Слоніме, аўтар праекта помнікаў І. Буйніцкаму ў в. Празарокі Глыбоцкага раёна, І. Кабушкіну ў г. Баранавічы, бюста П. Клімука ў Брэсце, надгроб’я Л. Бяды на Маскоўскіх могілках у Мінску, М. Горкаму ў Цэнтральным дзіцячым парку г. Мінска, адзін з аўтараў помніка Максіму Танку ў Мядзеле.

У Слоніме адкрыты музей І. Міско, куды скульптар перадаў частку сваіх твораў.

1965 год. Нарадзіўся Валер Цапкала. 

Беларускі палітык і дыпламат. Кандыдат юрыдычных навук.

Скончыў Беларускі тэхналагічны інстытут,  Маскоўскі інстытут міжнародных зносін.

Працаваў першым намеснікам Міністра замежных спраў Беларусі (1994-1997), Надзвычайным і Паўнамоцным Амбасадарам у ЗША і Мексіцы (1997-2002).

У 2020 годзе спрабаваў балатавацца ў прэзыдэнты Беларусі, але не быў зарэгістраваны як кандыдат і быў вымушаны эміграваць з Беларусі.

6 студзеня 2021 года абвясціў аб стварэнні Беларускага Дэмакратычнага форума з мэтай аб’яднаць «усё разумныя сілы ў канстытуцыйных пераўтварэннях як разумную альтэрнатыву народнай большасці ў адказ на псеўданацыянальны Усенародны сход».

1997 год. У  Мінску адбыўся апазыцыйны «Марш пустых каструляў». 

300 жанчынаў, трымаючы міскі, рондалі і лыжкі, прайшлі ад плошчы Якуба Коласа да парку Горкага з лозунгамі “Грошы, што ідуць на АМАП – дзецям на лекі”, “Мужыкі, падыміцеся з каленяў. Мы любім герояў, а не халуёў”.

У Мікалаеве правялі эксперыментальную каменданцкую гадзіну і злавілі падазраваных у шпіянажы

Навіна ад

У горадзе быў уведзены каменданцкі час, які фактычна зачыняў горад на выходныя, што прывяло да выкрыцця калабарантаў – паведаміў кіраўнік Мікалаеўскай абласнай пракуратуры Дз. Казак.

Падчас фільтрацыйных мерапрыемстваў былі затрыманы некалькі чалавек, якія перадавалі ворагу інфармацыю пра размяшчэнне ўкраінскіх ваенных.

Пішам, як вайна ва Ўкраіне ўплывае на жыццё еўрапейскіх гарадоў, якія маюць партнёрскія дачыненні з гарадамі Магілёўскай вобласці

Па выніках фільтрацыі выяўлена 3 025 асоб, якія маюць у мабільным тэлефоне кантакты з карыстальнікамі мабільных аператараў Расіі. Большасць з іх – гэта кантакты са сваімі роднымі. А вось 61 асоба з названай колькасці выклікалі падазрэнне ў садзейнічанні агрэсіі Расіі. Сярод іх былі выяўлены тры асобы, што ажыццяўлялі збор інфармацыі пра размяшчэнне Сіл абароны Украіны на тэрыторыі Мікалаева, апраўдвалі збройную агрэсію Расіі.

Акрамя гэтага, фільтрацыйныя мерапрыемствы дапамаглі выявіць 4 факты незаконнага захоўвання агняпальнай зброі, 17 фактаў захоўвання, вырошчвання наркатычных сродкаў, 5 асоб, якія знаходзяцца ў вышуку, у тым ліку 3-х ваеннаслужачых, якія самавольна пакінулі вайсковую частку, 2 грамадзян Расіі і Беларусі, якія знаходзіліся ў горадзе з парушэннем міграцыйнага заканадаўства

Па словах кіраўніка пракуратуры, створаныя 200 пошукавых груп і 27 мабільных груп блокавання праверылі 51 740 чалавек і 2 440 транспартных сродкаў.

Некаторыя мікалаеўцы, якія дапамагалі агрэсару, ужо асуджаны, іншыя чакаюць прысудаў.

Пабрацімства Мікалаева з Магілёвам было замацаванае дамовай у 2009 годзе.

31 мая 2022 году мэр украінскага гораду заявіў, што Пагадненне аб пабрацімстве з Магілёвам скасаванае і выказаў спадзеў, што яно будзе адноўленае, калі Беларусь стане свабоднай.

Магілёў. media працягвае сачыць за жыццём Мікалаева, нягледзячы на спыненне партнёрскіх сувязяў з Магілёвам.

Мікалаеў месціцца за 65 км ад Чорнага мора. Да вайны ў ім жыло 490 тысяч чалавек. Траціна з іх вымушана была пакінуць горад. Паводле Генштабу Узброеных сіл Украіны Мікалаеў адзін з асноўных кірункаў наступу расіян.

Яго рэгулярна абстрэльваюць, знішчаючы гарадскую інфраструктуру і змушаючы мясцовую ўладу капітуляваць. Прэзідэнт Украіны Уладзімер Зяленскі прысвоіў Мікалаеву ганаровае званне «Горад-герой».

Дзень у гісторыі. 27 студзеня. Дзень памяці ахвяр Халакоста. Перамога над татарамі на Альшаніцы. Першая пастаноўка “Паўлінкі”. Абрушэнне даху школы ў Краснаполлі

Навіна ад

Міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста (International Holocaust Remembrance Day, з 2005 года). 

Устаноўлены Генеральнай Асамблеі ААН і прымеркаваны да гадавіны вызвалення канцлагера  Асвенцым у 1945 годзе. 

Прысвечаны трагедыі Халакоста, якая адбылася падчас Другой сусветнай вайны і якая прывяла да гібелі 6 мільёнаў яўрэяў ад рук нацысцкага рэжыму.

Біблейскае слова «Халакост» азначае «усеспаленне» або «ахвяра ўсеспалення». Пад гэтым тэрмінам разумеюць масавае знішчэнне розных сацыяльных і этнічных груп падчас існавання нацысцкай Германіі, жахлівую спробу нацыстаў цалкам вынішчыць габрэйскі народ.

Габрэі Магілёва, 1941 год.

1527 год. Перамога войска ВКЛ на чале з Канстанцінам Астрожскім над войскам крымскіх татараў у бітве на рацэ Альшаніцы. 

На прытоку Дняпра Альшаніцы, паміж Каневам і Кіевам, 7 000 коннікаў вялікага гетмана К. Астрожскага, палявога гетмана Я. Радзівіла, князёў Юрыя Сямёнавіча Слуцкага, Андрэя Неміровіча, Івана і Аляксандра Вішнявецкіх і іншыя дагналі войска татар у 24 000 чалавек на чале з царэвічам Малаем, разбілі іх і вызвалілі 80 000 палонных, вярнулі нарабаваную маёмасць. 

Малай узяты ў палон, а потым забіты. 

Пасля гэтага Крымскае ханства спыніла значныя набегі на землі ВКЛ.

1880 год. Амерыканскі вынаходнік  Томас Эдысан запатэнтаваў электрычную лямпачку. 

Эдысан неяк заявіў: «Мы зробім электрычнасць гэтакай таннай, што толькі багатыя будуць паліць свечкі». 

Ягоная з Дж. П. Морганам кампанія Edison Electric Light да канца 1883 года выпускала 3/4 лямпаў напальвання ў ЗША. Каб заваяваць рынак, Эдысан усталяваў продажную цану лямпачкі 40 цэнтаў пры яе сабекошце 110 цэнтаў. 

Чатыры гады Эдысан павялічваў выпуск лямпачак, зніжаючы іх сабекошт, аднак трываў страты. Калі сабекошт лямпы зваліўся да 22 цэнтаў, а іх выпуск вырас да 1 мільёна штук, ён за адзін год пакрыў усе выдаткі. 

У 1892 годзе кампанія Эдысана з’ядналася з іншымі кампаніямі ў General Electric.

Эдысан атрымаў у ЗША 1093 патэнты і каля 3 тысяч у іншых краінах. Удасканаліў тэлеграф, тэлефон, кінаапаратуру, пабудаваў першыя электравозы, вынайшаў фанограф, прапанаваў выкарыстоўваць у пачатку тэлефоннай гутаркі слова «алё».

1904 год. Нарадзіўся Іван Чымбург. 

Беларускі філосаф, кандыдат філасофскіх навук. Рэктар БДУ.

Скончыў Слуцкую беларускую гтімназію, Саратаўскі ўніверсітэт. Працаваў выкладчыкам у Варонежы, БДУ.

Пасля дэмабілізацыі ў 1944 годзе працаваў загадчыкам кафедры марксізму-ленінізму БДУ, дырэктарам Інстытута гісторыі партыі ЦК КП(б)Б, рэктарам БДУ (1949-1952).

Пры яго рэктарстве была зачынена кафедра гісторыі БССР, адбылося аб’яднанне біялагічнага і хімічнага факультэтаў, некаторых кафедр, пераўтварэнне геаграфічнага факультэта ў геолага-геаграфічны, былі ўтвораны кафедры філасофіі і логікі (яе і ўзначаліў), эксперыментальнай фізікі, глебазнаўства, наладжана праца аспірантуры, навуковых экспедыцый, студэнцкміх навуковых таварыстваў.

У 1952-1970 гадах працаваў у Інстытуце філісофіі і права АН БССР, у Беларускім політэхнічным інстытуце, Мінскім педінстытуце.

Памёр у 1978 годзе.

1913 год. Адбылася першая пастаноўка знакамітай камедыі Янкі Купалы «Паўлінка». 

Была пастаўлена рэжысёрам  А.  Бурбісам у віленскім рабочым клубе «Сокал» сіламі Беларускага музычна-драматычнага гуртка ў прысутнасці Купалы. 

Выканаўцай ролі Паўлінкі стала Соф’я Маркевіч (Маркевічанка).

На спектакль 1 лютага станоўча адгукнулася газета «Наша ніва».

1935 год. Нарадзіўся Зіновій Бабій. 

Беларускі оперны спявак, акцёр. Народны артыст. Пры жыцці яго называлі «Беларускі Арфей» або «Наш Каруза».

Вучыўся ў Кіеўскай і Беларускай кансерваторыях, працаваў у оперных тэатрах Кіева, Львова, у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.

Характару голасу і артыстычнай індывідуальнасці спевака ў найбольшай ступені адпавядалі партыі драматычнага плана.

Талент і майстэрскае валоданне голасам дазволілі артысту ствараць непаўторныя вобразы на сцэне, у тым ліку, у класічных операх – Фаўст («Фаўст» Ш. Гуно), Хазэ («Кармэн» Ж. Бізэ), Каніо («Паяцы» Р. Леанкавала), у творах рускіх кампазітараў – Герман («Пікавая дама» П. Чайкоўскага), Арэст («Арэстэя» С. Танеева), у операх нацыянальнага рэпертуару – Сяргей («Алеся» Я. Цікоцкага).

Меў вялікі канцэртны рэпертуар, які ўключаў 18 сольных праграм з твораў розных эпох і стыляў.

Гастраляваў у Балгарыі, Венгрыі, ГДР, Польшчы, Францыі, Канадзе.

Памёр 27 ліпеня 1984 года ў Мінску. 

1938 год. Расстраляны НКУС Уладзімір Беняшэвіч. 

Гісторык царквы, візантыст, акадэмік Берлінскай, Мюнхенскай і Страсбургскай акадэмій навук.

Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, слухаў лекцыі ў Лейпцыгскім, Берлінскім, Гайдэльбергскім універсітэтах. 

Працаваў прафесарам Пецярбургскага / Ленінградскага ўніверсітэта, галоўным бібліятэкарам аддзела рукапісаў Публічнай бібліятэкі, рэдактарам перыёдыкаў “Памятники древнерусского канонического права”, “Обзор трудов по славяноведению, 1908-1913”.

Склаў бібліяграфію па гісторыі, этнаграфіі, мовазнаўстве, літаратуры Беларусі. 

Арыштоўваўся ДПУ ў 1929, 1931 гадах, асуджаны да лагераў. 

Дзякуючы хадайніцтву А. Эйнштэйна, Ф. Нансена і У. Бонч-Бруевіча вызвалены ў 1933 годзе.

27 лістапада 1937 года зноў арыштаваны. Расстраляны разам з двума сынамі і братам.

1955 год. У Магілёве нарадзіўся Аляксандр Саковіч. 

Беларускі пратэстанцкі святар, пастар заснаванай ім поўнаевангельскай царквы «Слова веры».

З 1970-х гадоў у Мінску займаўся падпольным распаўсюджаннем хрысціянскай літаратуры. 

Кіраваў Рэлігійным аб’яднаннем супольнасцяў хрысціян поўнага Эвангелля ў Рэспубліцы Беларусь (РАСХПЭ), ініцыяваў адкрыццё Біблейскага каледжа РАСХПЭ.

З’ехаў на лячэнне ў Дзюсельдорф, дзе і памёр 19 сакавіка 2015 года.

1973 год. Нарадзіўся Валянцін Бялькевіч. 

Беларускі футбаліст. 

У 1991-1996 выступаў за «Дынама (Мінск)». У 1995 быў прызнаны найлепшым футбалістам Беларусі.

У 1996 перайшоў у «Дынама (Кіеў)». Менавіта ён арганізоўваў ільвіную долю імклівых і паражальных контратак, якія сталі фірмовым стылем «Дынама» канца 1990-х. У 2001 прызнаны найлепшым гульцом украінскага чэмпіянату.

Да кастрычніка 2005 года уваходзіў у нацыянальную зборную Беларусі, за якую згуляў 56 матчаў, забіў 10 галоў, быў адным з лідараў у кваліфікацыі да чэмпіянату свету ФІФА 2002 года.

У 2008 годзе атрымаў украінскае грамадзянства.

«Мозг» каманды, прыроджаны плэймейкер, «дырыжор» гульні, які здольны адной вострай перадачай вырашыць лёс матчу. Вельмі тэхнічны і элегантны футбаліст, ад гульні якога заўзятары атрымлівалі велічэзнае эстэтычнае задавальненне. Майстар звышдакладных перадач, футбаліст, які «гуляе» галавой і цудоўна «бачыць» поле.

Адрозніваўся джэнтэльменскімі паводзінамі на полі. Абіраўся капітанам і віцэ-капітанам каманды.

Памёр 1 жніўня 2014 года ў Кіеве.

2004 год. У выніку абрушвання даху ў школе ў Краснаполле загінула 4 чалавекі. 

Трагедыя адбылася а 10:28 раніцы ў спартыўнай зале СШ №1 у  Краснаполлі: абрынулася сцяна, а за ёй і столь. Падчас трагедыі ў зале знаходзілася каля 40 чалавек. Загінуў настаўнік П. Любашэнка і трое вучняў.

Дах мог накрыць 250 чалавек.

Трохпавярховая школа была адкрыта ў 2002 годзе. Будаўніцтва было пачата ў 1988 годзе, але закансервавана на 11 гадоў з-за недахопу грошай.

На думку спецыялістаў, трагедыя можа быць вынікам памылкі праекціроўшчыкаў ці тых, хто праводзіў паўторную экспертызу будынка пасля кансервацыі.

Разбор даху школы ў Краснаполлі, 2004 год.

2003 год. Памерла Ніна Абрамчык (Ляўковіч). 

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, пісьменніца, паэтка, фалькларыстка.

Была членам Беларускага студэнцкага саюза ў Вільні, настаўнічала на Пружаншчыне.

З 1941 года жыла ў Берліне, дзе пабралася шлюбам з Міколам Абрамчыкам, будучым Прэзідэнтам Рады БНР, потым у Парыжы. 

Працавала ў газеце «Раніца» і Беларускім камітэце самапомачы, старшынёй Аб’яднання беларускіх жанчын у Францыі, у парыжскім Музеі чалавека. Удзельнічала ў міжнародным кангрэсе «Мацярынскае жыццё», арганізаваным у 1947 годзе Жаночым грамадзянскім і сацыяльным хаўрусам.

У Германіі выдала «Сымон-музыка» Якуба Коласа, «Ад родных ніў» Л. Геніюш, апрацавала і выдала ў 1942-1943 гадах кнігі «Беларусь у песнях», «Гісторыя Беларусі ў картах», «Калядныя песні», «Пад гоман вясёлы»

Аўтар вершаў, апавяданняў, даследаванняў па фалькларыстыцы і этналогіі, па гісторыі і значэнні колераў у беларускай культуры «Couleurs de Biélorussie (Belarus)» (Колеры Беларусі).

Пахавана ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз каля свайго мужа.

Дзень у гісторыі. 20 студзеня. Нарадзіліся першы рэктар Магілёўскага педінстытута Яўген Бычкоў, акадэмік Браніслаў Тарашкевіч, артыст Рыгор Шырма. Ад голада памёр Еўдакім Раманаў

Навіна ад

1801 год. Нарадзіўся Канут Русецкі. 

Беларуска-польска-літоўскі мастак. 

Прыхільнік францускай школы жывапісу. 

Займаўся аднаўленнем Віленскага кафедральнага сабора, кансервацыяй карцін у капліцы Святога Казіміра, маляваў для многіх касцёлаў абразы. Зрабіў замалёўкі пейзажаў Белавежскай пушчы, ваколіц Навагрудка, Ашмяншчыны. 

330 яго твораў захоўваецца ў Літоўскім мастацкім музеі і экспануецца ў Вільнюскай мастацкай галерэі, але значная частка твораў знікла. 

На знакамітай карціне, якая экспануецца ў мінскім доме-музеі Ваньковічаў, “Літоўка з вербамі” мастак адлюстраваў дзяўчыну ў беларускім нацыянальным строі з «пальмамі віленскімі» на фоне віленскага касцёла св. Міхала. 

Памёр 21 жніўня 1860 года.

1887 год. У Новым Быхаве нарадзіўся Яўген Бычкоў. 

Беларускі педагог, выкладчык геаграфіі і гісторыі, другі дырэктар Магілёўскага настаўніцкага інстытута і першы рэктар Магілёўскага педінстытута. 

У 1921 годзе ўзначаліў барацьбу педкалектыву і студэнтаў за захаванне інстытута ў Магілёве за што быў арыштаваны, але адпушчаны, узначальваў інстытут да яго закрыцця ў 1923 годзе. 

Працаваў ў Магілёўскім педтэхнікуме, аддзеле кадраў Магілёўскай фабрыкі штучнага валакна, на рабфаку адноўленага ў 1930 годзе педінстытута. 

Арыштаваны ДПУ 3 верасня, расстраляны 4 лістапада 1937 года.

Фота: Партрэт Я. Бычкова магілёўскага мастака Зм. Пухоўскага (1966-2022)

1891 год. Нарадзіўся Фабіян Ярэміч. 

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.

Старшыня Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, дэлегат І Усебеларускага з’езда (1917), сябра прэзідыума Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны, Рады БНР (1918).

Быў дэпутатам сейма Польшчы (1922-1935), старшынёй  Беларускага пасольскага клуба, лідарам Беларускага сялянскага саюза, Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры. Выдаваў газету «Сялянская ніва» (1925-1930).

Удзельнік ІІ Усебеларускага кангрэса (1944). 

У 1945 годзе рэпрэсаваны і зняволены да 1956 года савецкімі ўладамі ў канцлагеры. Памёр 29 чэрвеня 1958 года.

1892 год. Нарадзіўся Браніслаў Тарашкевіч. 

Беларускі мовазнавец, палітычны дзеяч, пісьменнік, перакладчык. Акадэмік АН Беларусі. 

Аўтар першай агульнапрынятай граматыкі беларускай мовы.

Адзін з лідараў Беларускай сацыялістычнай грамады. Працаваў у Пецярбургскім універсітэце, Мінскім настаўніцкім інстытуце, дырэктарам Віленскай беларускай гімназіі, у Беларускім пасольскім клубе.

Аўтар праекта аўтаноміі Беларусі. За грамадска-палітычную дзейнасць у Заходняй Беларусі пазнаў пераслед польскіх уладаў.

У верасні 1933 года быў абмяняны на вязня Салавецкага лагера, беларускага драматурга Ф. Аляхновіча. 

У СССР працаваў загадчыкам аддзела Польшчы і Прыбалтыкі ў Міжнародным аграрным інстытуце ў Маскве. 

Даследчык грамат XII стагоддзя, гістарычнай граматыкі беларускай мовы. Аўтар першай «Беларускай граматыкі для школ» – галоўнага падручнікама па беларускай мове ў часы беларусізацыі 1920-х гадоў.

Пераклаў на беларускую мову «Іліяду» Гамера і «Пана Тадэвуша» А. Міцкевіча.

6 траўня 1937 года арыштаваны, 5 студзеня 1938 «двойкай» НКУС і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу.  Даследчык Л. Маракоў мяркуе, што Тарашкевіч загінуў у часе катаванняў  29 лістапада 1938 года.

Імем вучонага названы вуліцы ў Маладзечне, Радашковічах, Мінску, ліцэй у польскім Бельску Падляскім. У Вільнюсе ўсталявана памятная дошка.

1892 год. Нарадзіўся Рыгор Шырма. 

Беларускі харавы дырыжор, кампазітар, педагог, фалькларыст, грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратуразнавец. Народны артыст БССР і СССР, Герой Сацыялістычнай Працы.

Аарганізатар беларускіх хораў у Пружанах, Вільні, Беластоку. Мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор Дзяржаўнай акадэмічнай харавой капэлы БССР (1939-1970). 

Сабраў больш за 2 000 беларускіх народных песень. 

Выдаў першыя зборнікі Міхася Васілька, Максіма Танка, Сяргея Крыўца. Прапагандаваў творчасць сваіх вучняў-гімназістаў Алеся Салагуба і Валянціна Таўлая.

Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у Лукішскай турме, у 1942 г. быў арыштаваны НКУС, сядзеў на Лубянцы. Вызвалены паводле хадайніцтва Якуба Коласа і П. Панамарэнкі і высланы ў Казахстан.

Адзін з заснавальнікаў Беларускага таварыства па сувязях з суайчыннікамі за рубяжом» (1964). 

Па ўспамінах З. Пазняка, у сярэдзіне 1970-х, Шырма пагадзіўся падпісаць зварот да Л. Брэжнева ў абарону ад зруйнавання старога Мінска і руйнаванне спынілася.

Памёр 23 сакавіка 1978 года.

1913 год. Нарадзілася Ларыса Алексютовіч. 

Беларуская танцоўшчыца, балетмайстар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працавала ў балетнай групе Беларускага драмтэатра (Купалаўскага), у аб’яднанні музычных эстрадных і цыркавых работнікаў, у Ансамблі беларускай народнай песні і танца Беларускай філармоніі. 

У 1950-1973 гадах працавала балетмайстрам ансамбля танца БДУ, выкладчыкам Беларускага харэаграфічнага вучылішча. 

Ставіла шэраг сцэнічных танцаў на традыцыйнай аснове («Ручнікі», «Вязанка», «Кола» і інш.). Аўтар вучэбнага дапаможніка «Беларускія народныя танцы, карагоды, гульні», кнігі пра бацьку «Балетмайстар Канстанцін Алексютовіч. Жыццё і творчы шлях».

Памерла ў 2003 годзе.

1919 год. Адкрыты Беларускі абласны музей у Мінску. 

З 2009 года – Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь.

Размешчаны ў гістарычным будынку былога банка па вуліцы К. Маркса, 12. 

У яго фондах захоўваецца самая вялікая музейная калекцыя ў Беларусі — гэта каля 400 000 адзінак захоўвання. 

У структуру музея ўваходзяць 5 філіялаў: Музей гісторыі беларускага кіно, Музей сучаснай беларускай дзяржаўнасці, Дом-музей І з’езда РСДРП, Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музей прыроды і экалогіі Беларусі.

1922 год. У Стаўрапалі з голаду памёр Еўдакім Раманаў. 

Беларускі фалькларыст, этнограф, археолаг, прафесар, настаўнік, “чалавек-універсітэт”. 

Аўтар дадаткаў да слоўніка І. Насовіча, 15-ці томнага «Беларускага зборніка» – энцыклапедыі побыту, творчасці, матэрыяльнай і духоўнай культуры беларускага народа ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя. 

Пад яго рэдакцыяй выйшлі 3 выпускі «Магілёўскай даўніны», выпуск «Крыніц для гісторыі Магілёўскага краю» і іншыя працы. Склаў археалагічныя карты Магілёўскай, Віцебскай і Гродзенскай губерняў, сабраў звесткі пра 1000 гарадзішчаў Беларусі. 

Сузаснавальнік Віцебскага, Магілёўскага, Віленскага этнаграфічных музеяў.

Імя вучонага носяць Магілёўскі абласны краязнаўчы музей, бібліятэка і вуліца ў Гомелі, праводзяцца навуковыя раманаўскія чытанні. Усталяваны мемарыяльныя шыльды ў яго гонар у Магілёве на будынку абласнога краязнаўчага музе, у Гомелі на будынку бібліятэкі-філіяла №3.

1949 год. Памёр Юзаф Пузына. 

Польскі і беларускі гісторык, пісьменнік, паэт. Доктар філасофіі. Працаваў у міністэрстве замежных спраў Польшчы, рэдактарам міністэрскага часопіса “Messager Polonais”, членам рэдакцыі “Miesięcznik heraldyczny”, кіраўніком аддзела культуры магістрата Чанстаховы.

Аўтар лірычных і сатырычных вершаў, патрыятычных паэм, гімнаў, паэтычных драм, аповесцей. Вывучаў праблемы паходжання княжацкіх родаў ВКЛ, іх палітычную ролю ў жыцці дзяржавы. Аўтар вялікай працы “Вялікае княства Літоўскае да Міндоўга”, мемуараў пра пісьменніцу М. Радзевіч.

1960 год. У БССР ліквідавана Маладзечанская вобласць. 

Заснавана 4 снежня 1939 года як Вілейская, 20 верасня 1944 года пераўтворана ў Маладзечанскую. 20 раёнаў вобласці перададзены ў тры іншыя вобласці. 

У Мінскую вобласць уключаны Вілейскі, Валожынскі, Івянецкі, Крывіцкі, Маладзечанскі, Мядзельскі, Радашковіцкі. У Віцебскую – Браслаўскі, Відзаўскі, Глыбоцкі, Докшыцкі, Дунілавіцкі, Мёрскі, Пліскі, Пастаўскі, Шаркаўшчынскі. У Гродзенскую – Астравецкі, Ашмянскі, Смаргонскі, Юрацішскі. 

У краіне засталося 7 сучасных рэгіёнаў: Мінск і 6 абласцей – Брэсцкая, Віцебская, Гомельская, Гродзенская, Магілёўская, Мінская.

1961 год. Нарадзіўся Сяргей Тарасаў. 

Беларускі археолаг, гісторык, пісьменнік. Кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук, узначальваў аддзел археалогіі сярэдневяковага перыяду. Спецыяліст у пытаннях узнікнення і развіцця беларускіх гарадоў IX – XVIII стагоддзяў, прыняцця і распаўсюджання хрысціянства на Беларусі, спалучэння і ўзаемаадносін хрысціянства і паганства, узнікнення і развіцця культавага дойлідства XI – XIII стагоддзяў, пісьменнасці і эпіграфікі.

Даследаваў археалагічныя помнікі старажытнага Полацка, Мінска.

Суаўтар навуковай канцэпцыі музея гісторыі Мінска. Аўтар больш чым 50 навуковых прац, падручніка «Мая Радзіма – Беларусь» для 4-га класа школ, аўтар кніг для дзяцей і падлеткаў, суаўтар мастацкіх зборнікаў. 

У 1987 – 1999 гадах быў аўтарам і вядучым шэрага праграм Беларускага тэлебачання: «Крок», «Вецер вандраванняў», «Скарбы беларускай гісторыі», «Кола гадзіны», «Беларуская хата».

Аўтар сцэнарыяў мастацкіх і дакументальных фільмаў: «Иди и смотри», «Пастка для зубра. Вітаўт», «Пастка для зубра. Ягайла», «Да вас, сучаснікі мае», «Званы Сафіі», «Слава Оршы», «Буквар», «Замкі Беларусі», «Беларусь на крыжы вякоў» і іншых.

1970 год. Устаноўлена званне Ганаровы грамадзянін Магілёва. 

Рашэнне прынята Пятай сесіяй Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў.  Прысвойваецца за выбітны ўклад у развіццё і росквіт горада Магілёва. 

Першым Ганаровым грамадзянінам стала ў 1970 годзе Заслужаны настаўнік Лізавета Казлоўская, апошнім – у 2022 годзе – дырэктар ААТ «Мажэліт» Вікенці  Ермалёнак. 

Усяго 31 ганаровы грамадзянін: удзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны – 12, прадстаўнікі адукацыі, культуры, спорта – 10, дзяржаўныя дзеячы – 4, прамыслоўцы і Героі Сацыялістычнай працы – 5.  

Новая Інструкцыя аб парядку прысваення звання “Ганаровы грамадзянін горада Магілёва” прынята рашэннем гарсавета 21 красавіка 2022 года.

2005 год. Зацверджаны гербы шэрагу гарадоў Віцебскай вобласці. 

Зацверджаны гербы Бешанковічаў, Браслава, Глыбокага, Гарадка, Докшыцаў, Лёзна, Мёраў, Полацка, Паставаў, Расонаў, Сянна, Талачына, Чашнікаў, Шаркаўшчыны, Шуміліна.

Герб Полацка

Дзень у гісторыі. 16 студзеня. Сусветны дзень “The Beatles”. Расія адабрала землі БССР. Нарадзіліся генерал Рамуальд Траўгут, кампазітар Уладзімір Алоўнікаў. Памёр скульптар Уладзімір Жбанаў

Навіна ад

Сусветны дзень “The Beatles” (World Beatles Day). 

Устаноўлены па рашэнні ЮНЭСКА.

Менавіта ў гэты дзень у 1957 годзе ў Ліверпулі адкрыўся ў былым бомбасховішчы клуб “The Cavern” (“Пячора”), дзе дэбютаваў музычны калектыў. Самі “бітлы” бяруць адлік гісторыі калектыву з 1956 года, калі Джон Ленан стварыў гурт “Quarrymen”.

9 лютага 1961 года музыкі выйшлі на сцэну клуба пад назвай “The Beatles” (beetle “жук” з намёкам на beat “біт-музыка”). З 19 жніўня 1962 года да самага распаду ансамбля ў 1970 годзе быў нязменны склад: Джон Ленан (рытм гітара, фартэпіяна, вакал), Пол Макартні (бас-гітара, фартэпіяна, вакал), Джордж Харысан (сола-гітара, вакал), Рынга Стар (бубнач, вакал).

Дыскаграфія “The Beatles” уключае ў сябе 13 студыйных альбомаў і 211 песень, якія былі запісаны і выдадзены ў 1963-1970 гадах. На рахунку групы 10 прэстыжных узнагарод “Грэмі” і ў кожнага ўдзельніка па ордэну Брытанскай імперыі.

Пасля распаду групы кожны з музыкаў працягнуў сваю сольную кар’еру. 50 гадоў таму агульны аб’ём продажаў альбомаў “цудоўнай чацвёркі” па ўсім свеце перавысіў мільярд экзэмпляраў.

Джон Ленан у 1980 годзе быў застрэлены музычным фанатам каля ўласнага дома, Джордж Харысан памёр у 2001 годзе ад раку. Пол Макартні і Рынга Стар працягваюць займацца музычнай творчасцю.

“The Beatles” займае першае месца ў спісе найвялікшых выканаўцаў усіх часоў па версіі часопіса “Rolling Stone”.

1593 год. Жыгімонт Ваза склікаў паспалітае рушэнне для здушэння казацкага паўстання. 

Паспалітае рушэнне – усеагульная мабілізацыя, агульная выправа ў Вялікім Княстве Літоўскім. Памер вайсковай павіннасці вызначала велічыня зямельнага надзелу. Ухвалу аб скліканні рушэння мог прыняць толькі Вальны сойм.

Вялікі князь Ягайла ў сваёй грамаце ад 20 лютага 1387 году засведчыў беспасрэдную повязь тагачаснай назвы паспалітага рушэння з дзяржаўным гербам Пагоня. Тлумачэнні пра рушэнне паспалітае змешчана і ў тэксце Літоўскага статуту.

1708 год. Нарадзіўся Юзаф Станіслаў Сапега. 

Рымска-каталіцкі дзеяч ВКЛ, біскуп.

Хроснік караля Станіслава Ляшчынскага.

Святар з 1732 года. У 1746 годзе выступіў супраць прымусовага адабрання маёмасці праваслаўнай царквы – як рэакцыі на пераследы каталіцтва на захопленай Расіяй Смаленшчыне.

Пасля вялікага пажару ў Вільні ў 1748 годзе стварыў новы план горада, які мусіў перадухіляць падобныя катастрофы ў будучыні.

Валодаў вялікай уласнай бібліятэкай, перапісваў кнігі, даследаваў і ўпарадкоўваў архівы Сапегаў. Фундаваў тэлескоп для Віленскай Акадэміі.

Памёр 4 снежня 1754 года. Пахаваны ў Віленскай кафедры.

1826 год. Нарадзіўся Рамуальд Траўгут. 

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал.

Служыў у рускай арміі, выйшаў у адстаўку падпалкоўнікам. 

Далучыўся да паўстання, у красавіку 1863 году ўзначаліў Кобрынскі паўстанцкі атрад. З кастрычніка 1863 года стаў кіраўніком Нацыянальнага ўраду ў Варшаве, фактычна дыктатарам паўстання. 

Арыштаваны 30 сакавіка, паводле прыгавору ваеннага суда павешаны ў Варшаўскай цытадэлі 5 жніўня 1864 года.

У г. Свіслачы яму пастаўлены помнік.

1829 год. Нарадзіўся Уладзімір Спасовіч. 

Грамадcкі дзеяч, публіцыст, крытык, гуманіст.

Доктар права, прафесар Пецярбургскага ўніверсітэце. Аўтар «Падручніка крымінальнага права».

Лічыў, што пакаранне не павінна быць помстай і застрашваннем, a выкарыстоўваецца дзяржавай з папераджальнай і выхаваўчай мэтамі. Выступаў супраць цялесных пакаранняў, смяротнай кары.

Патрабаваў заканадаўчага замацавання і ўвядзення ў практыку судаводства прынцыпаў незалежнасці суда ад адміністрацыі, заснавання інстытутаў адвакатуры i пракурорскага нагляду, роўнасці ўсіх перад законам, выбарнасці суддзяў – усё тое, што зараз так актуальна для Белаарусі.

Пасля пераходу ў адвакатуру стаў яе «каралём», «першым адвакатам Пецярбурга». Часцей за ўсё выступаў абаронцам па палітычных справах.

Аўтар прац па міжнародным, крымінальным і крымінальнапрацэсуальным праве, гісторыі, мастацтвазнаўстве (суаўтар «Агляду гісторыі славянскіх літаратур»), крытычных артыкулаў, прысвечаных творчасці еўрапейскіх пісьменнікаў. 

Яго працы ў 10 тамах былі выдадзены ў 1882-1902 гадах. 

Спасовіч паслужыў правобразам адваката Міці Карамазава ў рамане Ф. Дастаеўскага «Браты Карамазавы». 

Ілля Рэпін напісаў яго партрэт.

Памёр 26 кастрычніка 1906 года ў Варшаве.

1893 год. Памёр Іван Берман. 

Беларускі этнограф і краязнавец, праваслаўны святар. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

Служыў святаром у Валожыне, Антопалі, Вільні, выкладчыкам валожынскага прыходскага вучылішча, Марыінскага вышэйшага жаночага вучылішча, Віленскай 2-й гімназіі.

Вывучаў беларускія народныя абрады, прыкметы, вераванні, забабоны; збіраў матэрыялы пра народны каляндар і метэаралогію беларусаў.

Ад заснавання «Віленскага календара» загадваў у выданні царкоўна-рэлігійным раздзелам.

Пахаваны на Еўфрасіннеўскіх могілках у Вільні.

1916 год. Нямецкі фельдмаршал Гіндэнбург сваім загадам надаў беларускай мове статус афіцыйнай. 

Беларуская мова займела раўназначныя правы з іншымі краёвымі мовамі на акупаванай нямецкай арміяй тэрыторыі беларускіх губерняў.

1919 год. Маскоўскія бальшавікі адабралі са складу БССР усходнія землі. 

На 16 дзень пасля абвяшчэння ў Смаленску БССР (ССРБ) ЦК РКП(б) без папярэдняга абмеркавання з беларускім урадам адлучыла з складу Савецкай Беларусі Віцебскую, Магілёўскую і Смаленскую губерні. 

31 студзеня 1919 году ўрад Савецкай Расіі прызнаў незалежнасць ССРБ без яе усходніх тэрыторый.

1919 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Алоўнікаў. 

Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтваў, Народны артыст. 

Прафесар, рэктар Беларускай кансерваторыі. Бацька кампазітара Ігара Алоўнікава.

Аўтар кантаты і араторыі, сімфанічных паэм, харавой і камерна-інструментальнай музыкі, песень, балад, рамансаў, музыкі да кінафільмаў «Міколка-паравоз», «Девочка ищет отца», «Улица младшего сына», «Баллада о матери» і іншых.

Асаблівае месца ў яго творчасці займалі песні, якія прынеслі кампазітару шырокую вядомасць. Пачатковы матыў адной з іх – «Радзіма, мая дарагая» – стаў пазыўнымі Беларускага радыё.

Памёр 31 ліпеня 1996 года.

1940 год. Нарадзіўся Іван Лагвіновіч. 

Беларускі паэт.

Першы верш напісаў у 3-м класе. Калі працаваў шахцёрам на Данбасе, пісаў вершы на беларускай і рускай мовах, у Беларусі толькі па-беларуску. Аўтар 6 кніг паэзіі.

Некаторыя яго вершы ўвайшлі ў зборнік выбранай беларускай паэзіі «Агледзіны», у альманахі паэзіі брэсцкіх і баранавіцкіх аўтараў, у калектыўны зборнік «Верш на Свабоду», у анталогію выбранай беларускай паэзіі ХХ стагоддзя «Краса і сіла».

Лаўрэат літаратурнай прэміі імя У. Калесніка за кнігу паэзіі «Палыновыя кветкі».

Памёр 29 сакавіка 2011 года.

2012 год. Памёр Уладзімір Жбанаў. 

Беларускі скульптар.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Служыў у Афганістане. Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы.

Аўтар шматлікіх гарадскіх скульптур у Мінску (“Дзяўчына на лаўцы”, шырока вядомыя “Курыльшчык”, “Дзяўчынка з парасонам”, “Фатограф”, “Экіпаж”, “Дойлід”), Магілёве – “Дама з сабачкам”, “Астролаг (Зорнік)” – Бабруйску, Лідзе, Віцебску, Гомеле, Светлагорску, Глыбокім, Маладзечне, Дзюсельдорфе, украінскім Паўлаградзе («Паручнік Ржэўскі») і іншыя.

Дзень у гісторыі. 7 студзеня. Раство Хрыстова. Нарадзіўся адраджальнік іўрыта Эліэзер Бэн-Егуда. Памёрлі паэты Янка Журба, Кандрат Крапіва

Навіна ад

Раство Хрыстова (праваслаўны каляндар) і пачатак Калядаў.

Каля мястэчка Віфлеем нарадзіўся Сын Божы Ісус Хрыстос. Прыйшоўшы на зямлю, Хрыстос не быў сустрэты пашанай, шляхетнасцю і багаццем. У яго нават не было зыбкі (калыскі), як ва ўсіх дзяцей, не было і прыстанку. Ён нарадзіўся ў пячоры і быў пакладзены ў яслі, куды кладуць корм для жывёл.

Першымі гасцямі боскага немаўлятка былі не цары і вяльможы, а простыя пастухі, якім Анёл абвясціў аб Нараджэнні (Растве) Хрыстовым. Затым прыйшлі вешчуны, якім цудоўная Віфлеемская зорка паказала шлях. Вешчуны прынеслі дары: золата, ладан і смірну. Гэтыя дары мелі глыбокі сэнс: золата прынеслі як Цару ў выглядзе даніны, ладан як Богу, а смірну як чалавеку, які павінен памерці (смірнай памазвалі памерлых).

Святая царква распавядае, што ўсё тварэнне Божае сустракала Збавіцеля: анёлы прынеслі спевы, вяшчуны – дары, пастыры сустрэлі дзіцятка, зямля прыгатавала пячору – батлейку, а Маці Госпада стала Дзева Марыя. 

Раство Хрыстова завяршае саракадзённы Калядны пост (святая Чатырохдзесятніца), напярэдадні свята выконваецца строгі пост. Пасля Раства настаюць каляды – святыя 12 дзён, на працягу якіх адзначаецца свята. «Ой, Калядачкі, бліны-ладачкі». Ідзе калядаванне і нашэнне «звязды». Паказваюць батлейку і праводзяць ігрышчы: «ваджэнне казы», «жаніцьба Цярэшкі» і гульню ў «Яшчура».

1858 год. У мястэчку Лужкі (зараз Шаркаўшчынскі раён) нарадзіўся Эліэзер Бэн-Егуда. 

Яўрэйскі мовазнаўца, адраджальнік іўрыта. Адзін з заснавальнікаў гебраізму, піянер сіянізму.

Скончыў полацкую ешыву, Дзвінскае рэальнае вучылішча, Сарбонскі універсітэт Парыжа.

У 1881 годзе іміграваў ў Палесціну. Яго сын Бэн-Цыён быў першым ізраільцянінам, для каго іўрыт быў роднай мовай, бо іншай не ведаў.

Выкладчык іўрыта, перакладчык, аўтар артыкулаў для газет, заснавальнік уласнай газеты «Гацві» на іўрыце.

Аўтар 17-тамовай працы  «Поўны слоўнік старажытнагабрэйскай мовы і сучаснага іўрыту», заснавальнік Акадэміі мовы іўрыт.

Яго намаганнямі 29 кастрычніка 1922 года іўрыт, разам з арабскай і англійскай мовамі, абвешчаны адной з афіцыйных моў Брытанскага мандату ў Палесціне.

У яго гонар у Іерусаліме ўсталяваная памятная дошка, названы вуліцы ў Іерусаліме, Тэль-Авіве, Хайфе і іншых гарадах Ізраіля.

У Лужках усталяваны памятны знак на месцы дома, дзе ён нарадзіўся. Яго бюст усталяваны на Алеі славутых землякоў у Глыбокім.

Памёр 16 снежня 1922 года.

1877 год. Нарадзіўся Стафан Багушэўскі. 

Беларускі і польскі грамадска-палітычны дзеяч. Антыфашыст.

Вучыўся ў Інстытуце сельскай гаспадаркі і лясніцтва ў Пулавах, Ягелонскім універсітэце ў Кракаве.

Разам з В. Іваноўскім і М. Фальскім займаўся арганізацыяй нелегальнай беларускай выдавецкай дзейнасці ў Кракаве, удзельнік работы Беларускай сацыялістычнай грамады.

За рэвалюцыйную дзейнасць арыштаваны ў 1905 годзе разам з К. Каганцом. 

Працаваў аграномам, у 1-ю сусветную вайну служыў у польскіх легіёнах аўстра-венгерскай арміі, выкладаў у Вольным польскім універсітэце, з’яўляўся членам Міжнароднай земляробчай камісіі пры Лізе Нацый, членам польскага сената.

У 1933 годзе заснаваў Польскі антыфашысцкі і антываенны камітэт, дэлегат Еўрапейскага антыфашысцкага рабочага кангрэса ў Парыжы, рэдактар часопіса ‘Kolumna’. Крытык санацыйнага ўрада Польшчы, за што быў зняволены ў турме ў 1936 годзе.

Памёр 18 красавіка 1938 года.

1888 год. Нарадзіўся Дамінік Аніська. 

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, публіцыст.

Браў удзел у беларускім рэлігійным і грамадскім руху, быў аўтарам віленскай газеты «Беларус», беларускага каталіцкага часопіса «Хрысціянская думка». Аўтар брашур: «Да беларускага народу», «Усё ў міласці».

Адзін з відных беларускіх рэлігійных публіцыстаў 1-й паловы ХХ стагоддзя.

У 1939 мабілізаваны ў польскае войска. 

Быў арыштаваны органамі савецкай дзяржбяспекі, знаходзіўся ў лагерах. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса, разам з ёю выйшаў у Іран, а адтуль у Палестыну. 

З 1949 жыў у Вялікабрытаніі, у Беларускім Доме ў Лондане. Быў аўтарам беларускага рэлігійнага часопіса «Божым шляхам» (Парыж-Лондан).

Памёр  28 снежня 1971 года ў Лондане, дзе пахаваны на могілках Святога Панкрата.

1897 год. Нарадзіўся Язэп Адамовіч. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч, другі старшыня СНК БССР (1924-1927). Адзін з актыўных дзеячаў палітыкі беларусізацыі.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, георгіеўскі кавалер. Вёў рэвалюцыйна-прапагандысцкую дзейнасць сярод салдат.

У 1918 годзе фармаваў палкі дзеля спынення нямецкіх войск, удзельнік падаўлення антысавецкіх выступленняў ў Гомелі, у Віцебскай, Смаленскай губернях, камендант Смаленска, ваенны камісар Смаленскай губерні, Магілёўскага і Лепельскага ваенных Саветаў.

У 1920-1927 гадах сябра ЦВК БССР і прэзідыума ЦВК БССР, ваенны камісар Менскай губерні, старшыня Менскага гарнізона, народны камісар па вайсковых справах БССР і адначасова народны камісар унутраных спраў БССР, старшыня СНК БССР.

Браў удзел у падрыхтоўчай рабоце па ўтварэнні СССР, прыняў удзел у першым і другім узбуйненнях БССР

У 1924 годзе разам з А. Чарвяковым і У. Ігнатоўскім падпісаў «Палажэнне аб Інстытуце беларускай культуры». Паводле слоў Язэпа Пушчы, у Адамовіча знаходзілі падтрымку нацыянальна арыентаваныя літаратары.

Пасля канфлікта з Першым сакратаром ЦК КП(б)Б А. Крыніцкім быў пераведзены ў Маскву. Працаваў на розных пасадах у Маскве, на Далёкім Усходзе.

22 красавіка 1937 года у атмасферы масавых рэпрэсій і цкаванняў застрэліўся ў цягніку Уладзівасток – Масква.

1907 год. У Копысі нарадзілася Соф’я Друкер. 

Беларуская оперная спявачка, народная артыстка Беларусі.

Скончыла Беларускія музычны тэхнікум, студыю оперы і балета,  кансерваторыю. Усё сваё жыццё прысвяціла служэнню Дзяржаўнаму тэатру оперы і балета БССР, за выключэннем гадоў ваеннай эвакуацыі, калі спявала ў Саратаўскім тэатры, удзельнічала ў працы франтавых канцэртных брыгад.

Адна з першых беларускіх оперных спявачак. Першая выканаўца многіх партый у беларускіх нацыянальных операх.

Лепшыя партыі опернай класікі: Яраслаўна («Князь Ігар» А. Барадзіна), Наташа («Русалка» А. Даргамыжскага), Марыя («Мазепа» П. Чайкоўскага), Аіда («Аіда» Джузэпэ Вердзі) і іншых.

Яе двое дзяцей загінулі ў першы дзень бамбардзіроўкі Мінска нацыстамі.

Памерла 21 красавіка 1984 года.

1907 год. У в. Гарадзец Быхаўскага раёна нарадзіўся Канстанцін Лукашоў. 

Беларускі геолаг. Рэктар Ленінградскага і Беларускага дзяржаўных ўніверсітэтаў. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі БССР.

Пасля сканчэння Ленінградскага ўніверсітэта, працаваў загадчыкам кафедры, дэканам геолага-глебава-геаграфічнага факультэта, рэктарам ЛДУ.

Падчас Другой Сусветнай вайны быў прадстаўніком у Нью-Ёрку па ленд-лізу. Пасля вайны загадваў кафедрай у Маскоўскім універсітэце імя М. Ламаносава, быў рэктарам БДУ (1953-1956), віцэ-прэзідэнтам АН БССР (1956-1969), дырэктарам Інстытута геахіміі і геафізікі АН БССР, старшынёй Беларускага геаграфічнага таварыства (1957-1960).

Аўтар прац па грунтазнаўству, фізічнай і эканамічнай геаграфіі, чацвярцічнай геалогіі і геахіміі, праблемах рацыянальнага выкарыстання і аховы навакольнага асяроддзя, геалогіі Забайкалля і Амурскай вобласці, даследаванняў па эканоміцы ЗША, праблемах мінеральных рэсурсаў і геапалітыцы. Абгрунтаваў перспектывы пошукаў радовішчаў металаў і неметалічнай сыравіны на тэрыторыі Беларусі.

Памёр 23 мая 1987 года.

1910 год. Нарадзіўся Канстанцін Заслонаў. 

Адзін з кіраўнікоў беларускага савецкага партызанскага руху. Герой Савецкага Саюза.

Да вайны працаваў начальнікам дэпо станцыі Орша. У верасні 1941 года стварыў партызанскі атрад з чыгуначнікаў. Сам Заслонаў уладкаваўся на працу ў Аршанскае дэпо начальнікам рускіх паравозных брыгад, стварыў і ўзначаліў некалькі падпольных дыверсійных груп, якія паралізавалі работу Аршанскага чыгуначнага вузла.

У лютым 1942 года пайшоў у партызаны. Камандзір партызанскай брыгады «Дзядзькі Косці», камандуючы  партызанскімі сіламі аршанскай зоны.

Загінуў 14 лістапада 1942 года ў баі супраць карнікаў.

У Айчынную вайну 2 партызанскія брыгады называліся імем Заслонава. У Оршы створаны мемарыяльны музей Заслонава, яго імя прысвоена дэпо станцыі Орша, школе, алеі ў Оршы, чыгуначнай станцыі ў Лепельскім раёне, вёсцы ў Сенненскім раёне, дзіцячай чыгунцы ў Мінску, многім вуліцам у шэрагу населеных пунктах Беларусі, у тым ліку ў Магілёве.  Пра яго складзены народныя песні і легенды.

1960 год. Нарадзіўся Георгій Кандрацьеў. 

Беларускі футбаліст і трэнер. Галоўны трэнер нацыянальнай зборнай Беларусі. Чэмпіён СССР (1982), бронзавы прызёр чэмпіянату СССР, фіналіст кубка СССР, уладальнік Кубка Федэрацыі футбола СССР (1990).

Гулец віцебскай «Дзвіны», мінскага і брэсцкага «Дынама», адэскага «Чарнаморца», маскоўскага «Лакаматыва», мазырскай «Славіі», іншых клубаў, у тым ліку еўрапейскіх, член зборнай СССР.

Трэнераваў мазырскую «Славію», мінскае «Дынама», віцебскі «Лакаматыў», «Смаргонь» (вывеў у Вышэйшую лігу чэмпіянату) і іншыя, ўзначальваў моладзевую зборную Беларусі.

1964 год. Памёр Янка Журба (Іван Івашын).  

Беларускі паэт.

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і, у якой было 12 чалавек.

Настаўнічаў ва Украіне, Беларусі, Расіі, працаваў у навукова-педагагічнай камісіі Наркамасветы БССР, інспектарам Бабруйскага, Калінінскага (Клімавічы) акруговых аддзелаў народнай асветы (1923-1927), выкладчыкам Чэрыкаўскай сямігодкі, Магілёўскага медвучылішча (1927-1934), супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР, настаўнікам спеваў у Чашніцкім раёне.

Апошнія гады жыцця правёў у в. Слабада пад Полацкам, у Полацку ў сваякоў і манашак зачыненага Свята-Еўфрасінеўскага манастыра, у доме састарэлых.

Аўтар этнаграфічных нарысаў, вершаў для «Нашай нівы», «Савецкай Беларусі», «Полымя», 5 зборнікаў паэзіі, 3 кніг вершаў для дзяцей. У 1950 выйшлі Выбраныя творы.

У яго гонар названы вуліцы ў Полацку, Магілёве, некаторых іншых гарадах.

1991 год. Памёр Кандрат Крапіва (Атраховіч). 

Беларускі пісьменнік, паэт, сатырык, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, літаратуразнавец. Народны пісьменнік. Герой Сацыялістычнай Працы. Лаўрэат дзвюх Сталінскіх, Дзяржаўнай прэмій СССР. Акадэмік АН БССР, доктар філалагічных навук. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў у Цэнтральным бюро краязнаўства, у часопісах, газетах, дырэктарам Інстытута мовазнаўства АН БССР, віцэ-прэзідэнтам АН БССР.

Неаднаразова абіраўся дэпутатам, старшынёй Вярхоўнага Савета БССР.

Аўтар вершаваных фельетонаў, сатырычных вершаў, куплетаў, баек, прозы, крытычных, лінгвістычных артыкулаў, каля 20 кніг сатыры і гумару. Майстар  камедыйнага жанру, па яго п’есах зняты кінафільмы.

Творы Крапівы перакладзены на многія мовы свету. Сам пераклаў шмат твораў рускай і замежнай класікі.

Адзін з навуковых рэдактараў «Русско-белорусского словаря», рэдактар «Беларуска-рускага слоўніка», «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5 тамах. Узначальваў Тэрміналагічную камісію Беларускай Савецкай Энцыклапедыі, непасрэдна займаўся распрацоўкай тэрміналогіі ў розных галінах навукі. Навуковы рэдактар «Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы».

У яго гонар названы Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі навук, Уздзенская СШ № 2, названы вуліцы ў Мінску і Уздзе. У Мінску на доме па праспекце Незалежнасці, 76, устаноўлена мемарыяльная дошка.

1995 год. Памёр Анатоль Ляляўскі. 

Беларускі тэатральны рэжысёр. Народны артыст.

У 1956-1986 гадах працаваў рэжысёрам Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек, выкладаў у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Сярод яго лепшых пастановак па творах беларускіх аўтараў «Дзед і жораў» В.Вольскага, «Сярэбраная табакерка» паводле Змітрака Бядулі, «Ліпавічкі» У. Галубка, «Сымон-музыка» паводле Якуба Коласа і іншыя.

2017 год. Памёр Антон Шукелойць. 

Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. Беларускі этнограф, педагог.

Падчас студэнцтва ва Універсітэце Стэфана Баторыя працаваў у  этнаграфічным музеі, выязджаў для збору матэрыялаў у розныя мясціны Беларусі, быў сябрам Беларускага студэнцкага саюза, старшынёй Таварыства прыяцеляў беларусаведы, спяваў у хоры пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы.

З 1939 года настаўнічаў, арганізаваў першую ашмянскую беларускую сярэднюю школу, настаўніцкія курсы, каля 90 беларускіх школ на Ашмяншчыне, працаваў загадчыкам аддзела народнай асветы і школьным інспектарам-метадыстам Ашмянскага раёна.

23 чэрвеня 1941 года арыштаваны НКУС, вызваліўся ў выніку налёту нямецкай авіяцыі.

Эміграваў. У Германіі адшукваў сляды беларускіх музейных каштоўнасцей. У ЗША працаваў старшынёй Беларуска-Амерыканскага задзіночання, членам рэдакцыі газеты «Беларус», Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.