Машеров - Магілёў. media

8 ліпеня ў гісторыі. Шлях у Індыю. Палтаўская бітва. Паланенне Дз Карбышава. Нарадзілася спявачка Дз. Арбеніна.

Навіна ад 8 ліпеня, 20237 ліпеня, 2023

1497 год. Васка да Гама адплыў з Лісабона на чале марской экспедыцыі да берагоў Індыі.

Ён павёў флот з чатырох караблёў з экіпажам у 170 чалавек. Назад вярнуліся толькі 55 матросаў і два караблі.

Партугальцы сталі першымі вядомымі еўрапейцамі, якія 20 мая 1498 года дасягнулі Калікута. Марскі шлях у Індыю быў вынайдзены.

Назад Васка да Гама вярнуўся 29 жніўня 1499 года.

1709 год. Адбылася Палтаўская бітва.

Найбуйнейшая бітва Паўночнай вайны (1700-1721) паміж рускімі войскамі пад камандаваннем Пятра I і шведскай арміяй Карла XII.

Адбылася за 6 вёрст ад Палтавы. Перамога рускай арміі прывяла да пералому ў вайне на карысць Расіі і спыніла панаванне Швецыі ў Еўропе.

Да таго моманту, калі армія Карла падышла да Палтавы, ён страціў да траціны арміі, яго тылы былі атакаваны лёгкай конніцай Пятра – казакамі і калмыкамі, перад самай бітвай Карл ХІІ быў паранены. Бітва Карлам была прайграна і ён бег у Асманскую імперыю.

У бітве пад Палтавай шведы страцілі звыш 9 000 забітымі і 19 000 палоннымі. Страты рускіх – 1 345 чалавек.

Да гэтага, 9 кастрычніка 1708 года, адбылася першая пераможная бітва рускіх войск над шведамі, пры Лясной, пад Прапойскам (Слаўгарад) – “Маці Палтаўскай бітвы”.

1861 год. Нарадзілася Магдалена Радзівіл (Завіша, 1861-1945).

Арыстакратка, дзеяч беларускага культурнага руху, мецэнатка, падарожніца.

Фінансавала выдавецтва «Загляне сонца і ў наша аконца», Беларускае выдавецкае таварыства, газету «Беларус», адкрывала беларускамоўныя школы.

Памерла 6 студзеня 1945 года ў Швейцарыі.

У ліпені 2017 года яе прах быў вернуты ў Мінск і перададзены касцёлу Св. Сымона і Алены, 17 лютага 2018 года перапахаваны ў касцёле Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы ў Мінску.

1910 год. Асобнай кнігай у Пецярбургу выходзіць паэма Янкі Купалы «Адвечная песня».

Першая яго драматычная паэма.

Напісаная пад уплывам народна-песеннай сімволікі і кніжных крыніц. Складаецца з 12 часткаў-праяваў, кожная з якіх распачынаецца і заканчваецца аўтарскай рэмаркай.

Змест паэмы – аналіз жыццёвага лёсу Мужыка, які выступае як галоўны герой паэмы, трагізму яго існавання ў тагачасным грамадстве.

Паэма – твор высокага трагедыйнага гучання. Напісаная песенна-народным складам верша.

1929 год. Нарадзіўся Канстанцін Ціхановіч.

Беларускі графік.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў мастацкім рэдактарам часопіса «Беларусь». Ілюстраваў творы беларускіх і замежных аўтараў у беларускім пэрыядычным друку.

Выканаў многія станковыя кампазыцыі, у тым ліку «Дом I з’езда РСДРП», «Ад’езд Я. Коласа ў семінарыю», трыпціхі «Памяць», «Хатынь».

Аўтар мемарыяльных медалёў, значкоў, экслібрысаў, дыяфільма «Францыск Скарына».

1941 год. Пад Магілёвам патрапіў у фашысцкі палон генерал Дз. Карбышаў (1880-1945).

Фартыфікатар, найбуйнейшы ваенны інжынер, генерал царскай і генерал-лейтэнант Чырвонай Арміі, доктар ваенных навук, прафесар Акадэміі Генштаба.

Патрапіў у палон параненым пад Магілёвам, каля в. Дабрэйка Шклоўскага раёна. Закатаваны 18 лютага 1945 года ў канцлагеры Маўтхаўзен.

1949 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Завальнюк.

Каталіцкі святар, беларускі рэлігійны і культурны дзеяч.

Гісторык, выдавец, перакладчык і публіцыст. Магістр тэалогіі, кандыдат гістарычных навук.

Быў членам Рады ТБМ. Змагар за вяртанне беларускіх каталіцкіх святынь у Мінску, паслядоўна праводзіў беларусізацыю каталіцкай царквы ў Беларусі.

1967 год. Магілёўская вобласць узнагароджана ордэнам У Леніна.

Узнагароджана Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР за актыўны супраціў насельніцтва ў Вялікай Айчыннай вайне і дасягненні ў пасляваеннай працы народнагаспадарчага комплекса.

Узнагарода ўручана П. Машэравам ў лістападзе 1967 года.

Арка ў Магілёве з ордэнамі Айчыннай вайны і Леніна.

1974 год. Нарадзіўся Андрэй Мезін.

Беларускі хакеіст. Заслужаны майстар спорту Беларусі.

Удзельнік Алімпійскіх гульняў у Нагана і Солт-Лейк-Сіці, 11 чэмпіянатаў свету (1998-2009).

Лепшы брамнік Лігі Антарыа (1995) і Каланіяльнай Лігі (1996). Чэмпіён CoHL (1996) і IHL (1997). Срэбны прызёр чэмпіянату Германіі (1999). Лепшы хакеіст Беларусі (1998, 1999, 2005, 2006).

1974 год. У Валожыне нарадзілася Дзіяна Арбеніна.

Беларуская і расійская спявачка, паэт, музыка, мастачка. Заслужаная артыстка Чачэнскай Рэспублікі.

Сустваральніца групы “Начныя снайперы”. Аўтар больш за 250 песень, больш за 150 вершаў.

З 2014 года мае статус “амбасадара Сусветнага фонду дзікай прыроды у Расіі”, удзельнічала ў творчым дабрачынным праекце “Пакаленне”, адукацыйным праекце “Татальная дыктоўка”.

Асудзіла ўварванне Расіі ва Украіну, неаднаразова выказвалася супраць вайны, з-за чаго ў некалькіх гарадах Расіі былі адменены канцэрты пасля даносаў. У красавіку 2022 года выйшла яе антываенная песня „Не маўчы”.

1993 год. У Мінску, у будынку Тэатра оперы і балета, распачаў працу I з’езд беларусаў свету (8-10 ліпеня).

Арганізаваны Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына».

Мэта – аб’яднанне беларусаў свету і арганізацыйнае афармленне сусветнай беларускай супольнасці на карысць нацыянальнага адраджэння і будаўніцтва самастойнай беларускай дзяржавы.

Прысутнічала 996 дэлегатаў ад беларускіх арганізацый з Беларусі і беларускіх суполак 22 краін замежжа. На з’ездзе прынята Дэкларацыю аб прынцыпах дзяржаўнага будаўніцтва Беларусі, шматлікія дакументы. Прэзідэнтам Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» быў абраны Радзім Гарэцкі, старшынёй Рады Ганна Сурмач.

24 верасня 2021 года Вярхоўны суд ліквідаваў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына».

2008 год. Тэлеканал польскага тэлебачання з трансляцыямі на беларускай і рускай мовах “БЕЛСАТ” пачаў вяшчанне са спадарожніка Sirius.

27 ліпеня 2021 года інфармацыйныя рэсурсы “Белсата” прызнаны ў Беларусі “экстрэмісцкімі”, распаўсюджанне інфармацыі з іх цягне адміністрацыйную адказнасць.

3 лістапада 2021 года прызнаны “экстрэмісцкімі” і інтэрнэт-рэсурсы рэсурсы “Белсата”.

Дзень у гісторыі. 27 мая. Маскоўскае паўстанне. “Палянаўскі мір”. Нарадзіліся этнограф І. Сербаў, паэт У. Жылка, гісторыкі М. Біч, А. Латышонак.

Навіна ад 27 мая, 2023

1606 год. У Маскве выбухнула паўстанне.

Яно было скіравана супраць цара (1605-1606) Дзмітрыя Самазванца I (кан. XVI ст.-1606) і шляхцянкі, царыцы Марыны Мнішак (1588-1614). У выніку паўстання былі забіты Дзмітрый і 524 выхадцы з Рэчы Паспалітай, галоўным чынам, з Беларусі.

Марына Мнішак – адзіная каранаваная жанчына ў Расіі да Кацярыны I. Яна пазней стала жонкай цара (1607-1610) Дзмітрыя Самазванца II. У выніку гэтай і наступных падзей, на маскоўскі трон быў абраны кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў ІV Ваза.

Карл Веніг. Апошнія хвіліны жыцця Ілжэдзмітрыя I, 1879 год.

1634 год. Пачатак перамоў між прадстаўнікамі Рэчы Паспалітай і Масковіяй аб заканчэнні Смаленскай вайны 1632-1634 гадоў.

Перамовы праходзілі ў с. Сямлёва на р. Палянаўцы.

“Палянаўскі мір” быў заключаны 4 (14) чэрвеня 1634 года. Рускія апетыты на Смаленск не спраўдзіліся. Да Масковіі адыйшоў толькі Сярпейск, Масальск, Ахтырка, Трубчэўск.

Па дамове кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў IV Ваза (1595-1648) адмовіўся ад далейшых прэтэнзій на рускі трон. Ён быў маскоўскім царом у 1610-1634 гадах.

1780 год. Адбылася ўрачыстая імша ў магілёўскім касцёле Святога Станіслава для каранаваных асоб.

Прысутнічалі Кацярына II і аўстрыйскі імператар Іосіф ІІ, якія прыехалі ў Магілёў дамовіцца аб умовах Другога раздзелу Рэчы Паспалітай. У гэты ж дзень каранаваныя асобы наведалі і царкву Святога Спаса.

1871 год. У в. Кульшыцы (зараз – Слаўгарадскі раён) нарадзіўся Ісак Сербаў (1871-1943).

Этнограф, фалькларыст, археолаг, краязнавец, фатограф, Правадзейны член геаграфічнага таварыства і Інстытута беларускай культуры.

У Кульшыцах існавала традыцыя даваць немаўлятам біблейскія імёны, а не габрэйскія, як на першы погляд.

Настаўнічаў ў шматлікіх месцах, уключаючы Вільню, Мінск, Хоцімск. У 1910-1913 гадах арганізаваў этнаграфічную экспедыцыю геаграфічнага таварыства па вывучэнню творчасці і матэрыяльнай культуры беларусаў.

Узначальваў работы па збору і ахове помнікаў, кафедру этнаграфіі БДУ. Сабраў багатыя калекцыі народнага аддзення, мастацтва, на падставе якіх быў выдадзены альбом “Беларускае народнае мастацтва” (1951). Першым ў краіне сабраў вялізную фотатэку з фіксаваннем тыпаў адзення на Палессі, жытла, гаспадарчых пабудоў, рамесных вырабаў.

1895 год. Нарадзіўся Ігнат Дварчанін (1895-1937).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, скарыназнаўца, навуковец, паэт, пісьменнік, доктар філасофіі.

Удзельнік Першай Сусветнай вайны, падпаручнік, з’яўляўся членам Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, сакратаром культурна-асветніцкага аддзелу Белнацкаму ў Маскве, Віленскага Беларускага нацыянальнага камітэта, Цэнтральнай беларускай школьнай рады. З’яўляецца ўкладальнікам “Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры”. У 1930 годзе рэпрэсаваны польскімі ўладамі (8 год турмы), але ў 1932 годзе трапіў пад абмен палітвязнямі паміж СССР і Польшчай.

Працаваў у АН БССР у камісіі па вывучэньню Заходняй Беларусі, выконваў абавязкі дырэктара Інстытуту мовазнаўства. Арыштаваны ў 1933 г., высланы на Салаўкі, расстраляны 8 снежня 1937. Загінуў у лагерах і ягоны родны брат Іларыён Дварчанін, беларускі грамадзкі дзеяч.

1931 год. У в. Раздзел-2 Мсціслаўскага раёна нарадзіўся Васіль Жураўлёў.

Беларускі літаратуразнаўца, крытык.

Скончыў Мінскі педінстытут. З 1956 года працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук.

Аўтар манаграфіі «Структура твора» (1978), сааўтар «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры», «Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры», «История белорусской дооктябрьской литературы», «Праблемы сучаснай беларускай прозы», «Пытанні паэтыкі».

1896 год. Нарадзіўся Міхась Філіповіч (1896-1947).

Беларускі жывапісец, графік, этнограф, педагог, адзін з першых айчынных мастакоў, хто звярнуўся да нацыянальнай тэматыкі. Вялікую значнасьць маюць замалёўкі народнай вопраткі, зробленыя Філіповічам на Міншчыне, Случчыне, Магілёўшчыне, Палессі.

Творы М. Філіповіча вызначаюцца яркім нацыянальным каларытам, самабытнасцю.

1900 год. Нарадзіўся Уладзімір Жылка (1900-1933)

Беларускі паэт, перакладчык, крытык.

Працаваў у мінскай 21-й беларускай пачатковай школе, аграномам, наведваў клуб «Беларуская хатка», супрацоўнічаў з Ядвігіным Ш., Я. Купалам, З. Бядулем, М. Чаротам, Л. Родзевічам.

З 1920 года жыў у Заходняй Беларусі. Вёў падпольную, культурна-асветніцкую дзейнасць у Польшчы, Літве, Латвіі, Чэхаславакіі. Працаваў у віленскай беларускай кнігарні, апекаваў тэатральную майстроўню пры Віленскай беларускай гімназіі, супрацоўнічаў з газетамі «Наша будучыня» і «Новае жыццё», рэдагаваў пражскі часопіс «Прамень».

У 1926 годзе пасля ўдзелу ў мінскай Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу, застаўся ў БССР. Працаваў у Інбелкульце, газетах «Беларуская вёска», «Звязда», у Мінскім музычным тэхнікуме, на Белдзяржкіно. Член аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Аўтар вершаў, паэм, зборнікаў вершаў, многіх артыкулаў, у тым ліку, «У справе ацэнкі беларускага адраджэння», артыкулаў пра месца беларускай культуры ў славянскім свеце, пра творчасць беларускіх паэтаў, рэцэнзій на творы сучаснікаў, гісторыка-філасофскага эцюда «Беларусь-Крыўя», перакладаў еўрапейскіх паэтаў.

19 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ, у 1931 прыгавораны да 5 гадоў ссылкі. Адбываў яе ва Уржуме Кіраўскай вобласці.

Памёр 1 сакавіка 1933 года ад туберкулёзу лёгкіх.

1937 год. Нарадзіўся Міхась Біч (1937-1999).

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў БДУ. Працаваў настаўнікам у школах Пастаўскага і Мастоўскага раёнаў, у Інстытуце гісторыі НАНБ.

Даследчык гісторыі рабочага, народніцкага рухаў, перыядычнага друку Беларусі і праблем нацыянальнага Адраджэння. Пад яго кіраўніцтвам абаранілі кандыдацкія дысертацыі 6 даследчыкаў.

Аўтар каля 300 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, раздзелаў у 7 калектыўных кнігах, 4 вучэбных дапаможнікаў. Аўтар і суаўтар “Гісторыя БССР. Т. 2” (1972), “Гістарычныя карані сяброўства і яднання ўкраінскага і беларускага народаў” (1978), ”Гісторыя рабочага класа БССР” (у 4-х т), “Асвета і педагагічная думка ў Беларусі са старажытных часоў да 1917 г. (1985), “Полацк: гістарычны нарыс” (1987) і інш.

1957 год. Нарадзіўся Алег Латышонак.

Беларускі і польскі гісторык, доктар гістарычных навук.

Старшыня Беларускага гістарычнага таварыства ў Польшчы, аўтар і суаўтар кніг і падручнікаў “Гісторыя Беларусі ад паловы XVIII да канца XX ст.”, “Ад белых русаў да беларусаў” (аб фарміраванні беларускай народнай тоеснасці), “Жаўнеры БНР”, “Нацыянальнасць – Беларус” (асвятляюцца пытанні этнагенэзу беларусаў).

Узнагароджаны Кавалерскім крыжам ордэна Адраджэння Польшчы.

1997 год. Памерла Зінаіда Канапелька (1918-1997).

Беларуская актрыса. Народная артыстка, Ганаровы грамадзянін г. Віцебска.

На хутары Шыркі непадалёк ад Багушэўска жылі ўсяго тры сям’і, у тым ліку Канапелькі і Машэравы. П. Машэраў і З. Канапелька – аднагодкі. Іх сяброўства і павага адзін да аднаго працягваліся ўсё жыццё.

З 1934 года творчае жыццё звязана з тэатрам імя Якуба Коласа (Віцебск). Сярод асноўных тэатральных роляў – Паўлінка ў аднайменнай п’есе Янкі Купалы. Сябравала з Купалам з часоў гастроляў у Мінску: “Я вельмі хвалявалася, ідучы да Янкі Купалы. Сустрэлі мяне на дзіва проста і гасцінна…. Цётка Уладзя глядзела на мяне вельмі ласкава, а Янка Купала сказаў: “Цудоўная дзяўчына, жадаю табе сыграць гэту ролю на сцэне”. Сустрэча з такім чалавекам, такім знакамітым паэтам стала для мяне сапраўднай падзеяй”.

У яе гонар у Віцебску па вул. Урыцкага, 19 усталявана мемарыяльная шыльда.

7 мая. Дзень у гісторыі. Абраз Маці Божай Жыровіцкай. Ордэн Святога Станіслава. Паланецкі універсал. СССР не ўзялі ў НАТА. Знік генерал Ю. Захаранка. Нарадзіўся мецэнат Р. Скірмунт.

Навіна ад 7 мая, 2023

Дзень супрацоўнікаў радыё, тэлебачання і сувязі.

7 мая 1895 года рускі вучоны А. Папоў прадэманстраваў вынаходніцтва – радыё. Але яшчэ ў 1890 годзе беларускі вучоны Я. Наркевіч-Ёдка (1848-1905) выкарыстоўваў уласны радыёпрыёмнік для рэгістрацыі навальнічных разрадаў. Дасягненні Я. Наркевіча па радыёпрыёму ўхвалены ў 1898 годзе Французскім фізічным таварыствам. Сусветны дзень радыё адзначаецца 13 лютага.

Першы патэнт на бесправадную перадачу электрычнага сігналу атрымаў у 1872 годзе амерыканскі даследчык, стаматолаг па прафесіі Малон Луміс, які заявіў у 1866 годзе аб вынаходстве спосабу бесправадной сувязі. У ЗША вынаходнікам бесправадной сувязі лічаць Дэвіда Х’юза (1878), а таксама Томаса Эдысана (1876) і Міколу Тэслу (патэнт на перадаючую прыладу з рэзананс-трансфарматарам у 1891 годзе); у Германіі – Генрыха Герца (1888); у Францыі – Эдуарда Бранлі (1890); у Бразіліі – Ландэла дэ Муру (1893-1894); у Вялікабрытаніі – Олівера Джозэфа Лоджа (1894); у Індыі – Джагадзіша Чандру Бошэ (1894-1895).

У заходніх краінах стваральнікам першай паспяховай сістэмы бесправадной перадачы тэлеграфнага сігналу лічыцца італьянскі інжынер Гульельма Марконі (1895-1896).

Свята абраза Маці Божай Жыровіцкай.

Хрысціянская святыня, ушаноўваецца праваслаўнай і грэка-каталіцкай цэрквамі як цудатворны абраз, знаходзіцца ў Жыровіцкім Свята-Успенскім мужчынскім манастыры.

Абраз – авал з яшмы, на адным баку якога рэльефная выява Маці Божай тыпу Замілаванне з дзіцем на правай руцэ.

З’яўленню абраза на жыровіцкай зямлі папярэднічаў цуд. У 1470 годзе пастушкі, якія пасвілі ў лесе жывелу ўбачылі на дзікай грушцы нейкі прадмет, ад якога ва ўсе бакі разыходзіліся ясныя прамяні. Гата быў маленькі абразок Маці Божай, які ззяў незвычайным бляскам. Хлопчыкі забралі яго і занеслі да свайго пана – літоўскага падскарбія Аляксандра Солтана, які загадаў пабудаваць на тым месцы драўляную святыню. Слава цудоўнага абраза пачала прыцягваць да Жыровічаў вялікую колькасць набожнага люду.

У 1730 годзе адбылася каранацыя Жыровіцкай Іконы Багародзіцы папскімі каронамі.

Падчас Першай сусветнай вайны, у 1915 годзе, абраз Маці Божай Жыровіцкай у срэбным абкладзе перавезлі ў Маскву. У студзені 1922 года стараннямі Жыровіцкага архімандрыта Ціхана Шарапава абраз зноў быў вернуты ў Жыровічы (вывезены ў слоіку з варэннем), але ўжо без абкладу.

1765 год. Кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі заснаваў ордэн Святога Станіслава.

Заснаваны ў памяць яго патрона і заступніка Польшчы святога Станіслава. Па царкоўнай легендзе, кракаўскі біскуп Станіслаў быў забіты ў 1079 годзе падчас набажэнства прама ў касцёле каралём Баляславам і пазней, у XIII стагоддзі, прылічаны да ліку святых і прызнаны патронам Польшчы. Ордэн стаў другой дзяржаўнай узнагародай Рэчы Паспалітай, пасля вышэйшай – Ордэна Белага арла.

У 1815 годзе расійскі цар Аляксандар І захаваў ордэн для узнагароды ўраджэнцаў былой Рэчы Паспалітай. Ордэнскае свята адзначалася 8 траўня.

Ліквідаваны бальшавікамі ў 1917 годзе.

1794 год. Тадэвуш Касцюшка выдаў Паланецкі універсал.

Заканадаўчы акт быў складзены каля мястэчка Паланец пад Сандамірам.

Універсалам сяляне аб’яўляліся асабіста вольнымі, але без зямлі. Пры гэтым цалкам не адмянялася прыгоннае права і не ліквідавоўвалася феадальная эксплуатацыя, але дазвалялася сялянам адыходзіць ад памешчыкаў, што было ў інтарэсах буржуазіі.

Гэты акт быў безумоўна прагрэсіўным, хоць і палавінчатым. Ён паслабляў эканамічны стан памешчыцкіх маёнткаў, абмяжоўваў паншчыну і падрываў значэнне шляхецкіх прывілеяў.

1794 год. Пад Палянамі адбылася бітва паміж паўстанцамі Якуба Ясінскага і расійскімі войскамі.

Паўстанцы падзяліліся на шэсць калон і каля 11:00 рушылі ў атаку пад Палянамі – каля Ашмян. Пры набліжэнні на гарматны стрэл, паўстанцы перашыхтаваліся ў два шэрагі і пачалі артылерыйскі абстрэл. Рускія здолелі адбіць атакі і рушылі ў штыкавую контратаку (5 рот Тамбоўскага палка, Эстляндскі батальён, 3 роты Нарвенскага палка і 2 роты Пскоўскага палка). Расійскія войскі наступалі больш 10 вёрст, аднак не здолелі зламіць баявы строй канфедэратаў.

Са змярканнем палкоўнік Якуб Ясінскі вырушыў у бок Вільні. Рускі палкоўнік М. Дзееў быў не ў стане арганізаваць пераслед паўстанцаў.

Праз 4 дні, 11 мая, Т. Касцюшка надаў Ясінскаму званне генерал-лейтэнанта.

У часы міжваеннай Польшчы, у Палянах быў усталяваны гранітны помнік, які пазней быў знішчаны па загаду мясцовага старшыні калгасу.

1861 год. Памёр ураджэнец Мсціслава Сцяпан Кутарга (1805-1861).

Рускі і беларускі геолаг, прыродазнавец, картограф, падарожнік, стваральнік і першы старшыня Пецярбургскага мінералагічнага таварыства, прафесар Пецярбургскага ўніверсітэта, першы ў Расіі дарвініст і папулярызатар дарвінізму, папулярызатар навукі сярод шырокіх мас. Доктар медыцыны.

Распрацоўшчык шматлікіх пытанняў геалогіі, геалагічных экскурсій.

Аўтар шміатлікіх прац, у тым ліку “Гісторыя зямной кары”, 10-вёрстнай геагнастычнай карты Пецярбургскай губерніі, за якую атрымаў залатую Канстанцінаўскую медаль Рускага Геаграфічнага таварыства

Загадчык кафедры заалогіі Пецярбургскага ўніверсітэта (1833-1861), настаўнік будучага акадэміка К. Ціміразева.

1868 год. Нарадзіўся Раман Скірмунт (1868-1939).

Гаспадарчы і палітычны дзеяч Расійскай імперыі, Беларусі і Польшчы. Мецэнат, значны землеўладальнік, віцэ-старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі. Дэпутат I Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі, дэпутат Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні. Прэм’ер-міністр БНР. Сенатар Польшчы (1930-1935).

Пасля ўваходу ў Пінск 20 верасня 1939 год савецкіх войск, быў арыштаваны, потым выпушчаны. Хаваўся ў аднаго з селян у в. Парэчча. Быў забіты 7 кастрычніка 1939 года мясцовымі жыхарамі на загад савецкага камісара Холадава.

Перад смерцю яму далі ў рукі рыдлёўку і загадалі капаць сабе магілу, але Скірмунт адказаў: «Я не заслужыў, каб сабе самому капаць магілу». Перад смерцю яму загадалі адвярнуцца ад забойцаў. Ён адмовіўся: «Я ад людзей ніколі не адварочваўся».

1954 год. Урады ЗША, Францыі, Вялікабрытаніі адмовіліся прыняць СССР у члены НАТА.

У СССР прапрацоўваліся, умоўна кажучы, „План A“, „План B“ і „План C“.

“План A” прадугледжваў паспяховае ўступленне ў альянс і спробу памяняць яго характар знутры.

Галоўнай мэтай “Плана B” быў нейкі піяр-ход з мэтай паказаць, што гэта менавіта Захад адхіляе Маскву ад НАТА.

Пад час перамоў 1956 года паміж М. Хрушчовым і генсекам НАТА Полем-Анры Спаакам, лідар СССР паскардзіўся, што СССР не прынялі ў НАТА. На гэта Спаак шчыра адказаў, што яму цяжка ўявіць сумеснае камандаванне ЗША і СССР, і што ў выпадку савецкага ўступлення сама сутнасць гэтай арганізацыі страціла б усялякі сэнс.

“План C” быў рэалізаваны. Ён заключаўся ў стварэнні супрацьлеглага НАТА ваеннага блока ўсходнееўрапейскіх дзяржаў – Арганізацыі Варшаўскай дамовы.

1980 год. Першы сакратар ЦК КПБ П. Машэраў уручыў Магілёву ордэн Айчыннай вайны I ступені.

Пастанова Вярхоўнага Савета СССР аб ўзнагароджанні горада за мужнасць і стойкасць, праяўленыя працоўнымі гарады ў гады Вялікай Айчыннай вайны, і за поспехі, дасягнутыя ў гаспадарча-культурным будаўніцтве, была падпісана 25 красавіка 1980 года.

1980 год. Памёр Мікола Гарулёў (1919-1980).

Рускі і беларускі савецкі паэт, празаік, перакладчык, сцэнарыст і драматург. Заслужаны работнік культуры. Выпускнік Магілёўскага педінстытута.

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.

Працаваў у магілёўскай абласной газеце «За Радзіму», у Дзяржаўным выдавецтве, у часопісе «Советская Отчизна», у Рускім драматычным тэатры, на кінастудыі, у рэдакцыі «Помнікі гісторыі і культуры Беларусі».

Аўтар вершаў, нарысаў, зборнікаў вершаў, аповесцяў для дзяцей і юнацтва, раманаў, гумарыстычных апавяданняў, п’ес, кінааповесці, сцэнарыях дакументальных фільмаў. Зрабіў літаратурны запіс кнігі М. Каралёва «Сыновья народа».

Пераклаў на рускую мову М. Паслядовіча, М. Зарэцкага, Якуба Коласа, Э. Самуйлёнка, П. Галавача, Максіма Танка, П. Панчанкі, А. Бялевіча, І. Мележа і іншых.

1999 год. Бясследна знік Юры Захаранка (нарадзіўся ў 1952 годзе).

Беларускі палітычны дзеяч. Міністр унутраных спраў Беларусі (1994-1995).

У 1977-1994 гадах служыў у МУС на розных пасадах ў Светлагорску, Гомелі, начальнікам Следчага камітэта МУС. У час прэзідэнцкіх выбараў 1994 году быў у выбарчым штабе кандыдата А.Лукашэнкі.

У 1994 годзе стаў генерал-маёрам і міністрам унутраных спраў.

Падначаленыя яму падраздзяленні МУС у красавіку 1995 года ўдзельнічалі ў збіцці дэпутатаў Вярхоўнага Савета 12-га склікання, якія пратэставалі супраць правядзення рэфэрэндуму ў Беларусі, а ў жніўні 1995 разагналі страйк работнікаў Мінскага метрапалітэну.

У кастрычніку 1995 года вызвалены ад пасады міністра. Пасля звальнення займаўся стварэннем Саюза афіцэраў. Актыўна ўдзельнічаў практычна ва ўсіх публічных акцыях апазіцыі. З 1996 года – член Палітрады Аб’яднанай грамадзянскай партыі. З лютага 1998 года ў складзе Нацыянальнага выканаўчага камітэта, створанага апазіцыяй – старшыня камітэта па бяспецы.

У студзені 2003 г. Пракуратура г. Мінска прыпыніла расследаванне крымінальнай справы па факце знікнення Ю. Захаранкі. Колішні начальнік СІЗА № 1 Алег Алкаеў, выказаў здагадку, што Юрый Захаранка быў выкрадзены і расстраляны. Патрабаванне расследвання знікнення Ю. Захаранкі – адно з асноўных патрабаванняў беларускай апазіцыі, яно таксама прысутнічае ў дакументах міжнародных арганізацый.

2011 год. Памерла Ядвіга Раманоўская (1920-2011).

Беларускі арганізатар музейнай справы, захавальніца літаратурнай і архіўнай спадчыны Янкі Купалы, пляменніца Янкі Купалы.

Некаторы час жыла ў сям’і Янкі Купалы ў Мінску. Апошняя сустрэча з Купалам адбылася ў жніўні 1941 года ў Маскве.

На працягу 42 гадоў працавала ў Літаратурным музеі Янкі Купалы (1960-2002). Вяла актыўны і паспяховы пошук матэрыялаў аб Янку Купалу, збірала ўспаміны сучаснікаў паэта пра Купалу, прымала ўдзел у стварэнні экспазіцый і выставак у філіялах музея.

Аўтар і рэцэнзент шэрагу альбомаў, кніг, артыкулаў энцыклапедычнага даведніка «Янка Купала», буклетаў, шматлікіх артыкулаў у перыядычным друку.

Дзякуючы яе намаганням усталяваны мемарыяльныя дошкі, ўвекавечаны мясціны, звязаныя з жыццём і творчай дзейнасцю Янкі Купалы

2017 год. Памёр Алесь Рыбак (1934-2017).

Беларускі пісьменнік.

Скончыў БДУ. Працаваў у радашковіцкай, дзяржынскай, бягомльскай раённых газетах, часопісах «Вожык», «Бярозка», газеце «Калгасная праўда», на Беларускім радыё, у Літаратурным інстытуце ў Маскве, выдавецтве «Мастацкая літаратура».

Аўтар вершаў, кніг аповесцей і апавяданняў, раманаў, апавяданняў для дзяцей.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 26 лютага. Дзень марудлівасці. Выпрабаванне радара. Выданне “Літаратуры і мастацтва”. Нарадзіўся кіраўнік БССР П. Машэраў

Навіна ад 26 лютага, 2023

Сусветны дзень марудлівасці (World Slowness Day, з 2007 года).

Ідэя свята належыць італьянцам з мэтай марудліва атрымліваць асалоду ад жыцця ў кожны яго непаўторны момант. Нездарма лаціняне казалі: Festina lente – спяшайся павольна..

Свет проста памяшаны на хуткасці, на тым, каб рабіць усё хутчэй, упіхнуць усё больш і больш за ўсё меншы і меншы час. Але, хаця б калі некалі, трэба ўмець прыпыніцца, аглядзецца вакол, зрабіць нешта не спяшаючыся.

Італьянцы нават распрацавалі 14 запаведзяў адмовы ад спешкі, якіх варта прытрымлівацца, каб зрабіць сваё жыццё больш камфортным. Напрыклад, уставаць раніцай на некалькі хвілін раней, каб атрымаць асалоду ад сняданку, не нервавацца ў заторах. Замест гэтага прысвяціць свой час праслухоўванню любімай музыкі, чытанню кнігі або зносінам з вадзіцелем суседняга аўтамабіля, правесці вечар у абсалютнай адзіноце, у гармоніі з сабой.

Гэты дзень варта прысвяціць справам, на якія не хапае часу ў буднія: правесці вольныя хвіліны з сям’ёй, за любімым заняткам, наведаць выставу ці іншае культурнае мерапрыемства.

1608 год. Памёр Канстанцін-Васіль Астрожскі.

Дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ. У 27 гадоў ён займаў ужо пасаду старосты ўладзімірскага, а у 32 гады стаў кіеўскім ваяводам.

Перакананы прыхільнік праваслаўя. Канстанцінопальскі патрыярх Іерамія II, высока ацэньваючы пабожныя памкненні князя ў адносінах да Царквы, у сваіх граматах называў яго захавальнікам і паборнікам ладу ў Царкве на ўсіх паўднёва-заходніх землях ВКЛ.

У сваіх уладаннях заснаваў больш за 600 цэркваў і 20 манастыроў, пры многіх з іх дзейнічалі шпіталі і школы.

Быў найбольш аўтарытэтным сярод абаронцаў Праваслаўнай царквы ва ўмовах падрыхтоўкі і заключэння Берасцейскай уніі. Пра сваю нязгоду з афіцыйнай палітыкай Рэчы Паспалітай ён неаднойчы заяўляў на сейме Польска-Літоўскай дзяржавы, звяртаўся з пасланнямі да караля, жыхароў Рэчы Паспалітай, да праваслаўных епіскапаў. Быў арганізатарам і актыўным удзельнікам праваслаўнага сабора 1596 года, які праходзіў у Брэсце.

У Мінску, побач з Петрапаўлаўскім саборам, пастаўлены памятны крыж з надпісам: «Да 400-годдзя памяці дабравернага князя Канстанціна Васілія Астрожскага (1526–1608), славутага дзяржаўнага і царкоўнага дзеяча. 13/26 лютага 2008 года».

1805 год. Нарадзіўся Аляксандр Здановіч.

Гісторык, педагог, мемуарыст. Бацька аднаго з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў І. Здановіча.

Скончыў Ігуменскую павятовую базыльянскую школу, Віленскі ўніверсітэт. Выкладаў лацінскую мову і гісторыю, узначальваў кафедру агульнай гісторыі ў Віленскім шляхецкім інстытуце, працаваў у Віленскай духоўнай семінарыі, Віленскай Археалагічнай камісіі, у рэдакцыі газеты «Kurier Wileński».

Аўтар падручнікаў і навучальных дапаможнікаў: «Храналагічна-гістарычны нарыс сучасных дзяржаў ад V стагоддзя да нашых дзён», «Нарыс усеагульнай гісторыі для дзяцей», «Нарыс польскай гісторыі для дзяцей», падручнікаў па французскай мове, перакладаў падручнікаў па гісторыі.

У 1863 годзе ў сувязі з удзелам у паўстанні сына затрымліваўся і падвяргаўся допытам. 3-е выданне яго кнігі «Нарыс польскай гісторыі для дзяцей», якая мела вялікі ўплыў на грамадскую думку, было канфіскавана і знішчана.

Памёр 29 мая 1868 года.

Сям’я Здановічаў. У цэнтры – А. Здановіч.

1891 год. Нарадзіўся Павел Корчык (Язэп Лагіновіч).

Беларускі нацыянальны дзеяч, удзельнік Слуцкага збройнага чыну.

Удзельнічаў у Першай cусветнай вайне, у беларускім вайсковым руху, з’ездзе беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску (1917), у Слуцкім збройным чыне.

З 1921 года працаваў у Вільні. Сузаснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай арганізацыі, сябар Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, Першы сакратар Кампартыі Заходняй Беларусі, рэдактар газет «Наш Сцяг», «Вольны Сцяг».

У 1924 годзе быў арыштаваны польскай дэфензівай, але з дапамогай партызанаў вызвалены, збег у БССР. З 1925 года вярнуўся ў Заходнюю Беларусь на падпольную партыйную работу. У 1928 годзе арыштаваны ў Берліне нямецкай паліцыяй і высланы ў СССР, але зноў вяртаецца ў Польшчу.

Па прыбыцці ў Мінск, арыштаваны НКУС у 1936 годзе як «агент польскай дэфензівы», сасланы ў лагер у Комі АССР. 15 сакавіка 1938 года прыгавораны да расстрэлу, але прысуд не выканалі і павезлі ў Мінск, каб 26 кастрычніка 1939 года ў другі раз прыгаварыць да расстрэлу.

Памёр 15 красавіка 1940 года ў турме.

Удзельнікі канферэнцыі прадстаўнікоў беларускіх леварадыкальных арганізацый у Вольным горадзе Данцыгу. Злева направа: П. Бадунова, Л.Родзевіч, П. Корчык. 1923 год.

1893 год. Нарадзіўся Язэп Гайлевіч.

Каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі каталіцкай царквы, дзеяч беларускага руху ў Латвіі.

Вучыўся ў Магілёўскай (Пецярбург) і Мінскай духоўных каталіцкіх семінарыях. Служыў святаром у Друі, Рэзэкнэ (Латвія), Даўгаўпілсе, Росіцы і іншых месцах, адначасова выкладаў Закон Божы ў беларускіх школах. Прымаў удзел у культурным і грамадскім жыцці беларусаў Латвіі. Выступаў з казаннямі на беларускай мове. Пераследаваўся латышскімі ўладамі.

У 1949 годзе арыштаваны КДБ за «правядзенне антысавецкай агітацыі». Вязень ГУЛАГу.

Памёр 18 кастрычніка 1971 года.

1911 год. Нарадзіўся Леў Гарошка.

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар, архімандрыт, даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог. Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене.

Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікабрытаніі. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопіса «Божым шляхам». Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.

Памёр 8 жніўня 1977 года ў шпіталі ў Парыжы ў выніку няўдалай хірургічнай аперацыі. Пахаваны на могілках Святога Панкрата ў Лондане.

Яго багаты архіў захоўваецца ў Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане. На думку гісторыка С. Абламейкі, спадчына Льва Гарошкі “змяшчае на сваіх старонках дзясяткі не выдадзеных тамоў каштоўнай рэлігійнай літаратуры, дзясяткі тамоў якасных навукова-гістарычных прац, абсалютная большасць з якіх так і засталіся невядомыя на Бацькаўшчыне”.

1912 год. Нарадзіўся Уладзімір Карпаў.

Беларускі пісьменнік, крытык.

У Вялікую Айчынную вайну ўдзельнічаў у падпольным і партызанскім руху. Пасля вайны выкладаў мову і літаратуру ў школе, працаваў у газетатах «Советская Белоруссия», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар кніг літаратурна-крытычных артыкулаў, аповесцей, раманаў, кніг апавяданняў і ўспамінаў.

Укладальнік і адзін з аўтараў кнігі «Мы раскажам пра Мінск», аўтар тэксту да фотаальбома «Мінск» (1965).

Склаў кнігі «Горад і годы» і «Сквозь огонь и смерть». Выйшаў яго Збор твораў у 5 тамах.

Памёр 6 жніўня 1977 года.

1918 год. Нарадзіўся Пётр Машэраў.

Беларускі палітычны дзеяч, шматгадовы кіраўнік БССР, Першы сакратар ЦК КПБ (1965-1980), Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай працы.

Пры П. Машэраве былі пабудаваны ў Магілёве многія буйныя прамысловыя прадпрыемствы, у тым ліку “Хімвалакно”, “Ліфтмаш”, камбінат сілікатных вырабаў, інтэнсіўна вялося жыллёвае будаўніцтва ў мікрараёнах “Мір”, “Юбілейны”, “Задняпроўе”, уступіў у строй тэлерэтранслятар, пушчаны тралейбус.

Пры гэтым у Магілёве адсутнічаюць назвы ў яго гонар.

Загінуў у аўтакатастрофе 4 кастрычніка 1980 года перед самым прызначэннем на пасаду Старшыні Савета міністраў СССР.

1929 год. Нарадзіўся Георгій Колас.

Беларускі літаратуразнавец, тэатральны крытык.

Пасля раскулачання бацькоў, у 1930 годзе апынуўся з сям’ёй у Комі-Пярмяцкай акрузе. Скончыў філалагічны факультэт Кудымкарскага настаўніцкага інстытута, акцёрскі факультэт Беларускага тэатральнага інстытута.

Працаваў акцёрам рускага драматычнага тэатра ў Мінску, у Міністэрстве культуры БССР, Белсавпрафе, газеце «Літаратура і мастацтва», часопісе «Неман». Бацька Уладзіміра і Змітра Коласаў.

Аўтар многіх артыкулаў пра тэатральнае мастацтва і драматургію, брашур пра тэатр, «Николай Ерёменко», кнігі «Современник в гриме и без грима», зборніка «Диалог через рампу», артыкулаў пра старажытныя беларускія інтэрмедыі, пра творчасць выбітных беларускіх драматургаў.

Напісаў звыш 25 сцэнарыяў дакументальных, навукова-папулярных кіна- і тэлефільмаў, у тым ліку «Купалаўцы», «Ларыса Александроўская», «Тры тысячы песень», «Мінск – пра час і пра сябе», «Іван Шамякін», «Янка Купала», «Старажытныя паркі».

Памёр у 1994 годзе.

Дзяржаўны рускі драматычны тэатр імя М. Горскага.

1932 год. У Мінску пачаў выдавацца штотыднёвік «Літаратура і мастацтва» на 16 старонках.

У 1941–1944 гадах не выходзіў, у 1957–1970 гадах газета выдавалася двойчы на тыдзень. У 2010–2013 гадах выдавалася на 24 старонках.

Свае першыя творы на старонках «ЛіМ» публікавалі І. Мележ, І. Шамякін, В. Быкаў, У. Караткевіч, Я. Янішчыц, А. Разанаў, А. Пісьмянкоў і іншыя вядомыя беларускія пісьменнікі і паэты.

Тыраж каля 1 000 асобнікаў.

Сярод галоўных рэдактараў газеты былі і ўраджэнцы Магілёўшчыны А. Куляшоў (1945–1946), П. Кавалёў (1949–1950), М. Ткачоў (1957–1959), Я. Шарахоўскі (1959–1961), А. Пісьмянкоў (1999–2002), А. Казлоў (2003–2009), а таксама вядомы палітык У. Някляеў (1997–1999).

1934 год. У в. Красная Кіраўскага раёна нарадзіўся Валянцін Рабцэвіч.

Беларускі гісторык, нумізмат, археолаг. Доктар гістарычных навук, прафесар. Лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай нумізматыкі.

Вывучаў гісторыю грашовага звароту на землях ВКЛ і Кароны, тапаграфію манетных скарбаў на Беларусі.

Аўтар класічных манаграфій па нумізматыцы, у тым ліку “Нумізматыка Беларусі”. Стваральнік нумізматычнага кабінета БДУ. Дзякуючы яго намаганням на Беларусі застаўся ўнікальны скарб з Поясам Вітаўта, які збіраліся прадаць у Расію.

1935 год. Шатландскі навуковец Роберт Аляксандр Ватсан-Ват правёў першыя выпрабаванні прылады, які атрымаў назву “радар” (RAdio Detection And Ranging).

Роберт Ватсан-Ват нашчадак знакамітага фізіка Джэймса Вата.

1943 год. Памёр Канстанцін Алексютовіч (1884–1943).

Беларускі харэограф, балетмайстар.

Скончыў Пецярбургскае тэатральнае вучылішча.

У 1920 годзе ў Мінску пры Беларускім драмтэатры была створана невялікая балетная трупа пад яго кіраўніцтвам. На сцэне паставіў танцы, карагоды, гульні, абрадавыя сцэны ў драматычных спектаклях «На Купалле» М. Чарота, «Машэка», «Кастусь Каліноўскі», «Каваль-ваявода» Е. Міровіча і іншыя.

Таксама супрацоўнічаў з У. Галубком у БДТ-3. Кіраваў аматарскімі калектывамі, у тым ліку першым беларускім самадзейным харэаграфічным калектывам – Ансамблем танца Мінскага клуба КІМ.

У перадваенныя гады працаваў балетмайстарам Беларускага ТРАМа і Беларускага тэатра юнага гледача, Ансамбля беларускай народнай песні і танца Беларускай філармоніі.

У час вайны трапіў у Самарканд, дзе працаваў балетмайстарам узбекскага музычна-драматычнага тэатра.

Працягнуў папулярызацыю беларускіх народных танцаў, пачатую І. Буйніцкім. Ён сцэнічна ўдасканаліў і ўзбагаціў народны танец яркім арнаментальных узорам, распрацаваў новыя, блізкія народным, тэхнічныя элементы рухаў, стварыў шэраг полек, круцёлак, якія арганічна ўвайшлі ў лексіку народнага беларускага танца.

Аранжыраваў фальклорны матэрыял і вяртаў яго народу ва ўзбагачаным выглядзе. Стварыў шматлікія танцы, у тым ліку «Бульба», сцэнічныя варыянты танцаў «Лявоніха», «Крыжачок», «Мяцеліца», «Мікіта», «Таўкачыкі», «Бычок», «Кола», «Юрачка», «Верабей», «Лянок», «Шастак», «Галубец», «Казачок» і іншыя.

1994 год. Памёр Георгій Гурыновіч (1933–1994).

Беларускі фізік, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Лаурэат Дзяржаўнай прэміі за цыкл работ «Фатоніка біялагічна важных пігментаў і іх аналагаў».

Скончыў БДУ. Працаваў ў Інстытутах фізікі, малекулярнай і атамнай фізікі, у БДУ, галоўным рэдактарам “Часопіса прыкладной спектраскапіі”.

Праводзіў даследаванні ў галіне спектраскапіі і люмінісцэнцыі. Найважнейшыя навуковыя дасягненні звязаны з даследаваннямі элементарных фотапрацэсаў у шматамных малекулах, палярызацыі люмінісцэнцыі, эфектыўнасці пераўтварэнні светлавой энергіі рэчывам, інтэрпрэтацыяй электронна-вагальных спектраў, ужываннем атрыманых вынікаў у хіміі, біялогіі, медыцыне.

Аўтар больш за 280 навуковых прац, 25 вынаходстваў.

Дзень у гісторыі. 30 студзеня. Скончылася вайна, у якой загінулі палова беларусаў. Створаны Інбелкульт і Бярэзінскі запаведнік. Нарадзіліся Кірыла Арлоўскі, Міхась Лынькоў, Іван Шамякін

Навіна ад 30 студзеня, 2023

1667 год. Дзень Андрусаўскага замірэння.

Скончылася самая стратная ў гісторыі Беларусі вайна паміж Масковіяй і Рэччу Паспалітай 1654-1667 гадоў, у якой загінуў кожны другі жыхар на нашых землях.

Дамова была падпісана тэрмінам на 13,5 гадоў. Пагадненне было заключана ў вёсцы Андрусава на мяжы Мсціслаўскага і Смаленскага ваяводстваў.

Да Масквы перайшлі Смаленскае ваяводства, Северская зямля з Чарнігавам і Старадубам, Левабярэжная Ўкраіна. За землі Левабярэжнай Украіны Масковія сплаціла 1 000 000 злотых.

Кіеў быў перададзены Масковіі на 2 гады, але так і не быў вернуты, у 1686 годзе Масква за яго сплаціла 146 000 рублёў.

Запарожская Сеч апынулася пад агульным пратэктаратам. Гэта развеяла спадзевы запарожцаў на стварэнне ўласнай дзяржавы, і казацкі гетман Пятро Дарашэнка пачаў шукаць дапамогі ў туркаў.

1820 год. Эдвард Брансфілд адкрыў Антарктыду і аб’явіў яе тэрыторыяй Вялікабрытаніі.

Гэта адкрыццё аспрэчваецца рускімі – 28 студзеня экспедыцыя Ф.Белінсгаўзена і М.Лазарава заўважыла пакрытую лёдам сушу.

У 1820-1840-х гадах найбольшы ўнёсак у вывучэнне Антарктыды зрабілі француз Дзюмон-Дзюрвіль, брытанцы Дж. Уэдэл і Дж. Рос.

На сёння Аргенціна, Аўстралія, Вялікабрытанія, Германія, Нарвегія, Новая Зеландыя, Францыя, Чылі маюць свае сектары ў Антарктыдзе.

Тут існуе больш за 100 антарктычных станцый, у тым ліку беларуская – Гара Вячэрняя. Беларус В. Карпюк зафіксаваў у 1983 годзе на станцыі “Усход” самую нізкую тэмпературу на планеце: – 89,2 °C, а А. Гайдашоў у 1989 годзе на станцыі “Ленінградская” самы моцны вецер на Зямлі – 78 м/сек.

Антарктыдзе прысвоены інтэрнэт-дамен верхняга ўзроўню.aq і тэлефонны прэфікс +672, тут дзейнічаюць два банкаматы, на некаторых станцыях нараджаюцца дзеці.

1833 год. Нарадзіўся Апалінар Гараўскі.

Беларускі мастак. Брат мастакоў Іпаліта і Гілярыя Гараўскіх. Акадэмік жывапісу.

Вучыўся ў Брэст-Літоўскім кадэцкім корпусе, Пецярбургскай акадэміі мастацтваў, у студыях у Жэневе, Дзюсельдорфе, Рыме, Парыжы ў вядомых еўрапейскіх майстроў.

Жыў у мястэчку Свіслач і маёнтку Уборкі (зараз – Пухавіцкі раён), у набытым маёнтку Кірылавічы пад Пецярбургам.

Многа вандраваў па Беларусі, Украіне, Расіі і рабіў эцюды, замалёўкі.

Супрацоўнічаў з заснавальнікам Траццякоўскай галерэі П. Траццяковым.

Майстар пейзажу. У Беларусі напісаў свае лепшыя палотны, у тым ліку «Від дубовага гая на беразе ракі Свіслач непадалёк ад Бабруйска», «Вечар у Мінскай губерні», «Рака Свіслач», «Пераход статка праз Бярэзіну ў наваколлі Бабруйска перад дажджом».

Цікавіўся народнымі тыпамі, што праявілася ў карцінах «Старая, якая моліцца», «Селянін». Напісаў мноства партрэтаў, сярод якіх вылучаюцца партрэты М. Глінкі, М. Бенуа, Ф. Бруні, А. Глазунова, А. Даргамыжскага, прадстаўнікоў царскага дома і іншыя.

Творы мастака знаходзіцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, калекцыі Белгазпрамбанка, музеі «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці», Рускім музеі, Траццякоўскай галерэі, у галерэях, музеях Іркуцка, Мурама, Стаўрапаля, Пензы, у Крапіўніцкім (Україна) і іншых.

Памёр 28 сакавіка 1900 года ў шпіталі ў Пецярбургу.

1895 год. У в. Мышкавічы (цяпер – Кіраўскі раён) нарадзіўся Кірыла Арлоўскі.

Беларускі дзяржаўны і гаспадарчы дзеяч. Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы – з такімі званнямі толькі два беларусы, яшчэ П. Машэраў. Кандыдат у члены ЦК КПСС. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР і СССР.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, камандзір партызанскіх атрадаў, якія змагаліся з германскімі (1918), польскімі (1920) войскамі, удзельнік баёў супраць войск Булак-Балаховіча.

У 1922-1925 гадах учыняў дыверсіі ў Заходняй Беларусі. Служыў у ДПУ-НКУС, удзельнічаў у грамадзянскай вайне ў Іспаніі (1936-1939), барацьбе кітайцаў супраць японскай агрэсіі (1940-1942), арганізатар партызанскага руху ў Беларусі (1942-1944).

У 1944-1968 гадах узначальваў калгас «Рассвет» Кіраўскага раёна, які быў вядомым па сваіх эканамічных паказчыках ва ўсім СССР.

Памёр 13 студзеня 1968 года.

Яго імя прысвоена калгасу «Рассвет», санаторыю, Кіраўскай СШ № 2, Магілёўскаму агралесатэхнічнаму каледжу ў Буйнічах, вуліцам у Бабруйску, Ганцавічах, Кіраўску, Клецку, Ляхавічах, Магілёве, Буйнічах. На радзіме ўстаноўлены бюст.

1899 год. Нарадзіўся Міхась Лынькоў.

Народны пісьменнік БССР, Акадэмік АН БССР.

Працаваў у бабруйскай акруговай газеце «Камуніст», арганізатар і кіраўнік Бабруйскага філіяла «Маладняка». Працаваў старшынёй праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, дырэктарам Інстытута літаратуры, мовы і мастацтва АН БССР.

Аўтар шматлікіх зборнікаў прозы, нататкаў, апавяданняў, нарысаў, раманаў, Збораў твораў у 4-х і ў 8 тамах.

Дзяцям вядомы па кнігах «Пра смелага ваяку Мішку і яго слаўных таварышаў», «Міколка-паравоз» і іншых.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1968) за раман «Векапомныя дні».

Памёр 21 верасня 1975 года.

Яго імя носяць школа ў Лёзненскім раёне і вуліца ў Мінску.

1902 год. У маёнтку Скубейкава (зараз у складзе в. Дварэц Глускага раёна) нарадзіўся Сцяпан Шутаў.

Удзельнік грамадзянскай і Другой Сусветнай войнаў. Двойчы Герой Савецкага Саюза – адзін з 7 беларусаў і адзін з 3-х ураджэнцаў Магілеўшчыны разам з І. Якубоўскім і І. Гусакоўскім.

На службе ў войску з 1924 года. Да вайны камандаваў танкавым батальёнам.

Ваяваў на Заходнім, Волхаўскім, Варонежскім, 1-м і 2-м Украінскіх франтах, удзельнічаў у бітве пад Масквой, на Курскай Дузе, фарсіраваў Дняпро, вызваляў Кіеў, герой Яска-Кішынёўскай апэрацыі.

Службу скончыў намеснікам камандзіра механізаванага корпуса пасля цяжкага ранення ў Трансільванскіх Альпах і ампутацыі рукі ў верасні 1944 года.

Памёр 17 красавіка 1963 года ў Кіеве.

Бронзавы бюст усталяваны ў 1949 годзе на радзіме – в. Дварэц Глускага раёна, у 1970-х са згоды сям’і бюст перанесены ў цэнтральны парк Глуска, ягоным імем названы вуліцы ў Маскве, Кіеве, Асіповічах, Бабруйску, Глуску, в. Сіманавічы Бабруйскага раёна, школа ў Глускім раёне.

1916 год. Памёр ураджэнец Мазыра Эдуард Каверскі.

Расійскі ваенны дзеяч, генерал ад інфантэрыі, картограф, пад кіраўніцтвам якога ўпершыню была складзена карта Азіяцкай часткі Расійскай Імперыі, фундатар касцёла святога Аляксея ў Івянцы.

Член-заснавальнік Рускага астранамічнага таварыства, член Пецярбургскага мінералагічнага, Рускага геаграфічнага таварыства – памочнік старшыні Аддзялення геаграфічнай матэматыкі. Удастоены Малога залатога медаля Геаграфічнага таварыства за складанне карт. Начальнік Трыянгуляцыі Заходняй памежнай прасторы.

Пахаванне ў г. Івянец у крыпце касцёла Св. Аляксея. У 2022 годзе каля касцёла ўсталявана мемарыяльная дошка.

1921 год. Нарадзіўся Іван Шамякін.

Беларускі сцэнарыст, драматург, грамадскі дзеяч, Народны пісьменнік. Герой Сацыялістычнай Працы. Акадэмік.

Старшыня Вярхоўнага Савета БССР (1971-1985). Галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская савецкая энцыклапедыя» (1980-1992).

Аўтар многіх раманаў, п’ес, кніг апавяданняў і аповесцей, кніг публіцыстычных і літаратурна-крытычных артыкулаў.

Некаторыя з іх былі інсцэніраваны на «Беларусьфільме», ставіліся ў тэатрах, уключаны ў школьную праграму па беларускай літаратуры.

У яго гонар названы Мазырскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт, Кармянская бібліятэка, усталяваны мемарыяльныя дошкі ў Мінску, у аграгарадку Карма Добрушскага раёна, бюст і помнік у Карме і Добрушы, зняты дакументальныя фільмы.

Памёр 14 кастрычніка 2004 года.

1922 год. У Мінску быў створаны Інстытут беларускай культуры (ІБК), які ў 1928 годзе рэарганізуюць у Беларускую акадэмію навук.

ІБК, Інбелкульт – першая ў Беларусі вышэйшая шматгаліновая навукова-дасьледчая ўстанова. Створана на базе Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР.

Мусіў мець у сваім складзе 7 секцый, аднак былі створаны толькі дзве: этнолага-лінгвістычная (са слоўнікавай, тэрміналагічнай і літаратурна-даследчай камісіяй) і прыродазнаўчая (з геолага-глебазнаўчай камісіяй).

У распрацоўцы першага статуту ІБК удзельнічалі У. Пічэта, Я. Карскі, Зм. Жылуновіч, Язэп Дыла. Першы старшыня – С. Некрашэвіч (1922-1924), першыя супрацоўнікі: У. Чаржынскі (сакратар ІБК), М. Азбукін, М. Байкоў, Л. Більдзюкевіч, М. Грамыка, М. Гуткоўскі, К. Міцкевіч (Якуб Колас), І. Луцэвіч (Янка Купала), Ч. Родзевіч і іншыя.

Фота: Будынак ІБК.

1925 года. Заснаваны першы беларускі запаведнік – Бярэзінскі.

Створаны пастановай СНК БССР як Дзяржаўны паляўнічы запаведнік з мэтай аховы дзікіх жывёл і птушак, і асабліва баброў, на плошчы 43 345 дзесяцін (60 000 га). Зараз Бярэзінскі біясферны запаведнік – вялікі комплекс хваёвых лясоў, якія перамяжаюцца з верхавымі і нізіннымі балотамі і поймамі рэк.

Тут захаваліся ўнікальныя ў Еўропе балотныя масівы агульнай плошчай 50 700 га.

Бабры, дзеля аховы якіх быў заснаваны запаведнік, у 2005 годзе былі выключаны з новай рэдакцыі Чырвонай кнігі Беларусі.

У Бабруйску ў 2006 годзе ўстаноўлены помнік бабру.

1935 год. Нарадзіўся Эрнст Ляўкоў.

Беларускі геолаг, краязнавец. Доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар, Член-карэспандэнт Пятроўскай акадэміі навук і мастацтваў, Міжнароднай акадэміі навук Еўразіі.

Даследаваў рэгіянальную геалогію, рэльеф і карысныя выкапні, пытанні сейсмабяспекі тэрыторыі Беларусі. Звярнуў увагу на важную ролю тапанімікі пры рэканструкцыі гістарычнага мінулага.

Вывучаў культавыя камяні, рэлікты язычніцтва ў сучасных пакланеннях і ахвяраваннях каменю, напісаў кнігу «Маўклівыя сведкі мінуўшчыны».

З яго ўдзелам былі ўпершыню распрацаваны неатэктанічная карта і карта неатэктанічнага раянавання Беларусі, створаны Парк валуноў у Мінску.

Памёр 13 верасня 1996 года.

Дзень у гісторыі. 27 снежня. Асвяшчэнне Сафійскага сабора ў Канстанцінопалі. Нарадзіўся паўстанец, дзед і прадзед грэчаскіх прэм’ер-міністраў Зыгмунт Мінейка. Дзень памяці Мялеція Сматрыцкага

Навіна ад 27 снежня, 2022

Дзень памяці пакутнікаў Фірса, Леўкія і Калініка (праваслаўны каляндар).

У народзе верылі, што 27 снежня розная нечысць гуляе па зямлі. Лічылася, што яна не чапае добрых гаспадароў, таму ў хаце чысценька прыбіралі і мыліся самі.

Калі ў гэты дзень пераменлівае надвор’е, будзе адліга. Цёплы дзень прадвяшчае гарачае лета. Калі крумкачы збіраюцца ў чароды і громка крычаць, варта чакаць маразоў.

537 год. У Канстанцінопалі асвечаны Сабор Святой Сафіі.

Галоўны храмі Візантыйскай імперыі і ўсёй Усходняй хрысціянскай царквы, самы высокі ў хрысціянскім свеце на працягу 1000 гадоў. Імператар Візантыі Юстыніян I Вялікі, па загадзе якога архітэктары з Малой Азіі Анфімій Тралскі і Ісідар Мілецкі ўзвялі гэты сабор, сам заклаў першы камень у яго падмурак і строга кантраляваў будаўніцтва. Пры асвячэнні храма Юстыніян, абышоўшы яго вакол, усклікнуў: “Слава Богу, які прызнаў мяне годным здзяйснення такога цуду. Я перамог цябе, о, Саламон!”.

Вышыня Сафійскага сабора – 55,6 метраў, дыяметр купала – 31 метр. У 1453 годзе султан Мехмед II, які заваяваў Канстанцінопаль, загадаў ператварыць сабор у мячэць, стварыўшы пры гэтым асабіста першую малітву на славу Алаха. Да сабора прыбудавалі чатыры мінарэты, і сабор ператварыўся ў Вялікую мячэць Айя-Сафія, аднак большасць фрэсак і мазаік засталіся цэлымі. У 1935 годзе паводле дэкрэта Атацюрка Ая Сафія стала музеем. Помнік Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА (2020). З 2020 года зноўў мячэць. Усе мячэці ў свеце пабудаваны на ўзор Айя-Сафіі.

1633 год. Памёр Мялецій (Максім) Сматрыцкі.

Беларускі пісьменнік і рэлігійны дзеяч, праваслаўны архіепіскап Полацкі, Віцебскі і Мсціслаўскі (1620-1628). Вучыўся у Астрожскай, Віленскай, Лейпцыгскай, Вітэнбергскай акадэміях.

Адзін з набольш вядомых прыхільнікаў абнаўлення праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай, рэформы ўніяцкай царквы.

Спачатку быў зацятым абаронцай праваслаўя, членам Віленскага праваслаўнага брацтва, рэктарам кіеўскай брацкай школы, але пасля паломніцтва ў Іерусалім і Канстанцінопаль, прыняў Унію. Папа Урбан VIII у 1631 годзе прызначыў яго архібіскупам. Мялецій лічыў, што кароль і духоўныя ўлады павінны схіліць шляхту да ліквідацыі праваслаўных цэркваў і манастыроў у сваіх уладаннях.

Аўтар палемічных твораў на рэлігійную тэматыку, найбольш аўтарытэтнага падручніка па славянскім мовазнаўстве “Граматыка славенска, правільней сінтагма» (Еўе, 1618—1619) – узор для сербскай, харвацкай, румынскай і балгарскай граматык, неаднаразова перавыдавалася да XIX стагоддзя.

1827 год. Памёр Ян Голанд.

Беларускі кампазітар нямецкага паходжання, кіраўнік нясвіжскай капэлы, выкладчык музыкі ў Віленскім універсітэце.

Вядомы гамбургскі кампазітар, аўтар опер, сімфоній, кантат, музычных п’ес.

На пачатку 1780-х гадоў стаў дырыжорам нясвіжскай капэлы, ставіў у оперна-балетным тэатры Нясвіжа класічныя творы замежных і мясцовых аўтараў.

17 верасня 1784 года ў Нясвіжы адбылася прэм’ера оперы Я. Голанда «Агатка, або Прыезд пана» – адной з першых опер, што створаны і пастаўлены ў Беларусі ў XVIII стагоддзі, больш за 40 гадоў ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай.

У Нясвіжы ім напісаны опера «Чужое багацце нікому не служыць» і балет «Арфей і Эўрыдыка» («Арфей у пекле»).

Пасля 20-гадовай працы ў Нясвіжы, 23 гады выкладаў музыку ў Віленскім універсітэце, кіраваў універсітэцкім хорам і аркестрам, напісаў падручнік «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі».

На сёння творы Голанда адноўлены на беларускай мове.

1906 год. Нарадзілася Аляксандра Саковіч (Іна Рытар).

Беларуская пісьменніца, мемуарыст, дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША.

Выкладала ў БДУ, Навагрудскай настаўніцкай семінарыі, Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу.

Уваходзіла ў кіраўніцтва Беларуска-амерыканскага задзіночання, Беларускага Інстытута Навукі і Мастацтва ў Нью-Ёрку.

Аўтар апавяданняў, аповесцей, успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, Я. Лёсіка, П. Бузука, М. Грамыку, У. Ігнатоўскага і іншых. У працах “Лістападаўцы”, “Да гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту”, “Археалагічная экспедыцыя ў 1928 г.”, “Менск у 1930-1931 гадох” паўстае карціна жыцця на Беларусі міжваеннага часу.

Упершыню ў беларускай прозе шырока паказала лёс жанчыны, сямейнае, мацярынскае шчасце якой было разбурана бязлітаснымі катаклізмамі часу.

Памерла 8 студзеня 1997 года.

1923 год. Нарадзіўся Анатоль Вялюгін.

Беларускі паэт, празаік, кінасцэнарыст, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы, Дзяржаўнай прэміі БССР.

Працаваў у газетах «Звязда», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар больш 20 зборнікаў вершаў.

Па яго сцэнарыях пастаўлены два мастацкіх, 40 дакументальных фільмаў, у тым ліку «Бацька Нёман», «Генерал Пушча», «Белая вежа», «Я – крэпасць, вяду бой», «Магілёў – дні і ночы мужнасці».

Перакладчык на беларускую мову твораў М.Лермантава, Ю. Тувіма, Э. Межэлайціса і іншых, паасобных вершаў У. Маякоўскага, А. Міцкевіча, У. Бранеўскага, М. Ціханава, Л. Украінкі і іншых. Склаў зборнікі «Мы іх не забудзем», «Крывёю сэрца».

Памёр 24 кастрычніка 1994 года.

1931 год. Нарадзіўся Юрый Карачун.

Беларускі мастак-графік, мастацтвазнаўца. Заслужаны дзеяч мастацтваў. Дырэктар Дзяржаўнага мастацкага музея Беларусі (1977-1997).

Асноўныя працы: малюнкі «Сосны», «Крым. Місхор», «Гурзуф»; акварэлі «Першы снег», «Прага».

З’яўляўся аўтарам-складальнікам альбомаў «Янка Купала ў творчасці мастакоў» і «Якуб Колас у творчасці мастакоў», аўтарам кнігі пра народнага мастака БССР Яўгена Зайцава.

Яго працы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім музеі народнай архітэктуры і побыту, Літаратурным музеі Якуба Коласа.

Памёр 11 чэрвеня 1997 года.

1925 год. Памёр Зыгмунт Мінейка.

Кіраўнік паўстання 1863-1864 гадоў у Ашмянскім павеце. Ганаровы грамадзянін Грэцыі.

Лектар генуэзскай ваеннай школы. Паўстанцкі ваенны начальнік Ашмянскага павета, камандзір атрада. Быў палонены і прыгавораны рускімі карнікамі да расстрэлу. Адбываў катаргу ў Сібіры, з якой збег.

Скончыў акадэмію генштаба ў Парыжы, жыў у Асманскай імперыі і 20 гадоў будаваў чыгункі, масты, каналы ў Балгарыі, Фракіі Фесаліі і Эпіры. Удзельнік вайны Грэцыі з Турцыяй за Крыт (1891). Папулярызатар Алімпійскіх гульняў у Афінах. Аўтар успамінаў.

Яго зяць – Георгіяс Папандрэу-старэйшы (1888-1968) быў прэм’ер-міністрам Грэцыі, унук – Андрэас Папандрэу (1919-1996), быў прэм’ерам Грэцыі (1981-1989, 1993-1996), праўнук – Георгіяс Папандрэу-малодшы, быў прэм’ер-міністрам Грэцыі ў 2009-2011 гадах.

У гонар Мінейкі названыя сярэдняя школа пры пасольстве Польшчы ў Афінах, вуліца ў Ашмянах.

1932 год. Увядзенне пашпартнай сістэмы.

Падпісана пастанова ЦВК і Саўнаркама “Аб устанаўленні адзінай пашпартнай сістэмы па Саюзе ССР і абавязковай прапіскі пашпартоў”. Усе грамадзяне СССР ад 16 гадоў, якія пастаянна пражывалі ў гарадах, рабочых пасёлках, якія працавалі на транспарце, у саўгасах, абавязаны былі мець пашпарты. Сельскае насельніцтва краіны пашпартамі не забяспечвалася, за выключэннем тых, хто пражываў у 10 кіламетровай памежнай зоне.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года пашпарты ўнутры краіны былі адменены, пашпартная сістэма ліквідавана. Усім грамадзянам было дадзена права свабоднага перамяшчэння па ўсёй тэрыторыі краіны. Дэкрэт ад 20 ліпеня 1923 года “Аб пасведчанні асобы” забараняў патрабаваць ад грамадзян абавязковае прад’яўленне пашпартоў і іншых відаў на жыхарства, якія абмяжоўваюць іх права перамяшчацца.

У канцы 1920-х – пачатку 1930-х гадоў дзяржава канчаткова вярнула сабе кантрольныя функцыі, у тым ліку і кантроль за перамяшчэннем насельніцтва. Пашпарты не выдаваліся вайскоўцам, інвалідам і жыхарам сельскай мясцовасці.

1938 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнай Рады СССР уведзена званне Героя Сацыялістычнай Працы.

Першым Героем Сацыялістычнай Працы стаў Іосіф Сталін. Усяго званне прысвоена 20 613 дзеячам, у тым ліку 201 – двойчы і 15 – тройчы. БССР была на 7 месцы па ўзнагародам – 549. Сярод трохразовых Герояў Сацыялістычнай Працы – ураджэнец Мінска акадэмік Я. Зяльдовіч, сярод двойчы Герояу – палітычны дзеяч А. Грамыка, авіканструктар П. Сухі, сярод 11 Героеў Савецкага Саюза і Сацыялістычнай Працы – П. Машэраў, К. Арлоўскі. Героямі Сацыялістычнай працы былі пісьменнікі К. Крапіва, І. Шамякін, В. Быкаў, П. Броўка, аграрнікі У. Бядуля, У. Ралько і іншыя.

1956 год. Нарадзіўся Аляксандр Рогалеў.

Беларускі мовазнавец, краязнавец, даследчык гісторыі тапаніміі Гомельшчыны. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Аўтар звыш 2000 навуковых, навукова-папулярных і краязнаўчых публікацый, у тым ліку шэрагу кніг.

Вывучае паходжанне геаграфічных назваў Беларусі, гісторыю беларускай мовы і этнаса, праводзіць краязнаўчыя даследаванні Гомеля і Гомельшчыны, а разам з тым займаецца «эзатэрычнай лінгвістыкай».

1964 год. Памёр Мікалай Чуркін.

Беларускі кампазітар і фалькларыст. Адзін з заснавальнікаў беларускай прафесійнай музыкі. Народны артыст.

Настаўнічаў, выкладаў музыку і маляванне, кіраваў аматарскімі харавымі калектывамі ў Баку, Коўне, Вільні, Мсціславе, Магілёве, Мінску.

Сабраў больш за 3 000 мелодый песень і танцаў розных народаў.

53 беларускія мелодыі ў яго запісе і апрацоўцы змешчаны ў «Беларускім зборніку» Е. Раманава (1910); склаў зборнікі «Беларускія народныя песні і танцы» і «Беларускія народныя песні».

Сярод твораў – оперы паводле твораў Янкі Купалы, творы для дзяцей, музычныя камедыі, сімфаньеты, сімфанічныя сюіты, сюіты і уверцюра «Памяці Янкі Купалы» для аркестра беларускіх народных інструментаў, 11 струнных квартэтаў, хары, рамансы; музыка для драматычных спектакляў; апрацоўкі народных песень і танцаў, песні для дзяцей на словы беларускіх паэтаў.

На доме па вуліцы Кісялёва, 3 у Мінску ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

1979 год. Памёр Іван Ралько. Беларускі літаратуразнавец, крытык, паэт.

Настаўнічаў, працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Аўтар вершаў, зборніка паэзіі, крытычных даследаванняў. Даследаваў праблемы сучаснай паэзіі, гісторыі і тэорыі беларускага вершаскладання. Асобнымі выданнямі выйшлі працы «Беларускі верш: Старонкі гісторыі і тэорыі» – першае ў беларускім літаратуразнаўстве гісторыка-тэарэтычнае даследаванне праблем беларускага верша, «Вершаскладанне: Даследаванне і матэрыялы», «Верш і мова: Праблема тэорыі і гісторыі беларускага верша».

Перакладчык з украінскай і польскай моў.

1998 год. Памёр Навум Кіслік.

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Выкладаў у Дрысе, працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар вершаў, кніг паэзіі, перакладаў, выбранай паэзіі.

Пераклаў на рускую мову раман І. Мележа «Людзі на балоце», творы А. Карпюка, У. Караткевіча «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», зборнікаў паэзіі Я. Купалы, творы Я. Коласа, М. Багдановіча, П. Броўкі, Р. Барадуліна і іншых.

У 1982 годзе выдаў кнігу перакладаў беларускай паэзіі «Спелый бор».

Дзень у гісторыі. 25 снежня. Раство Хрыстова. Пачатак Аўганскай вайны і ліквідацыя СССР. Расстрэл Чаўшэску. Нарадзіліся Віталь Сіліцкі, Зінаіда Канапелька

Навіна ад 25 снежня, 202225 снежня, 2022

Раство Хрыстова (у цэрквах, якія карыстаюцца грыгарыянскім календаром).

Адно з найгалоўнейшых хрысціянскіх святаў, калі адзначаецца нараджэнне Ісуса Хрыста ад Дзевы Марыі.

У хрысціянскай царкве з канца II і да IV стагоддзя падзеі Нараджэння Хрыстова ўспаміналіся ў дзень Багаяўлення, 6 студзеня. Каля 200 года Клімент Александрыйскі згадвае пра такую практыку.

Першыя хрысціяне былі яўрэямі і гэтае свята ўвогуле не адзначалі. Магчыма, выбар 25 снежня звязаны з паганскім салярным святам “Нараджэння Сонца Непераможнага”, якое прыходзілася на гэты дзень і якое пасля прыняцця ў Рыме хрысціянства напоўнілася новым зместам.

Дата 25 снежня, як нараджэння Ісуса, упершыню згадана ў летапісах у 221 годзе новай эры. Упершыню Раство адсвяткавалі ў Рыме ў 336 годзе. Верагодна, усё гэта было абумоўлена імкненнем хрысціянскай царквы выцесніць шырокараспаўсюджаны ў Рымскай імперыі культ Непераможнага Сонца.

У ХІІІ стагоддзі, у часы святога Францішка Асізскага, з’явіўся звычай выстаўляць у храмах для пакланення яслі з фігуркай Дзіцяткі Езуса.

1741 год. Цэльсій вынайшаў шкалу вымярэння тэмпературы.

Шведскі астраном Андэрс Цэльсій выкарыстаў ртутны тэрмометр Фарэнгейта з уласнай шкалой, дзе тэмпература кіпення вады была прынята за 0 градусаў, а раставання лёду – за 100 градусаў.

Калі яго спыталі аб гэтых дзівацтвах яго шкалы, Цэльсій з усмешкай парыраваў: “У нас у Швецыі даволі халаднавата, і для пазбягання адмоўных тэмператур я і вынайшаў дадзеную шкалу”.

1795 год. Расійскай імператрыцай Кацярынай ІІ прынята рашэнне аб створэнні Слонімскай губерні на землях, якія адышлі да Расійскай імперыі па ІІІ падзеле Рэчы Паспалітай.

Але рашэнне не было рэалізавана.

У другі раз утворана 8 жніўня 1796 года як намесніцтва і складалася з частак Берасцейскага, Віленскага, Гарадзенскага і Навагрудскага ваяводстваў былога Вялікага Княства Літоўскага.

Падзялялася на 8 паветаў: Брэсцкі, Ваўкавыскі, Гродзенскі, Кобрынскі, Лідскі, Навагрудскі, Пружанскі, Слонімскі. Насельніцтва ў 1796 годзе складала больш за 300 тыс. чалавек.

У 1797 годзе ў выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльных рэформаў Паўла I Слонімская і Віленская губерні былі аб’яднаныя ў Літоўскую губерню з цэнтрам у Вільні.

1885 год. Нарадзіўся Вячаслаў Селях-Качанскі. Беларускі оперны спявак (драматычны бас-барытон), музычна-драматычны і тэатральны дзеяч.

Артыст тэатра «Музычнай драмы», саліст Марыінскага і Александрынскага тэатраў, спяваў сумесна з Ф. Шаляпіным.

Кіраўнік музычнай падсекцыі Інбелкульта, выкладчык опернага і харавога класаў Беларускага музычнага тэхнікума.

Арганізатар Беларускага студыйнага хору, які ў 1928 годзе рэарганізаваны ў Беларускую дзяржаўную капэлу 1927 года, дырэктар БДТ-1, Беларускага тэатральнага тэхнікума, загадчык Беларускіх драматычных курсаў.

Пад пагрозай рэпрэсій пераехаў ў Ленінград: намеснік дырэктара Опернай студыі імя Рымскага-Корсакава, рэжысёр Вандроўнай оперы Усерасійскага тэатральнага таварыства.

У 1943-1944 гадах кіраваў аддзелам мастацтва Беларускай Цэнтральнай Рады, аддзелам культуры і мастацтва Беларускай народнай самапомачы, Мінскім гарадскім тэатрам.

У 1944 годзе ў Берліне сумесна з М. Равенскім стварыў канцэртна-эстрадную групу. У 1950 годзе пераехаў у ЗША, дзе займаўся арганізацыяй хароў і тэатральных груп, ладзіў канцэрты і спектаклі.

Аўтар твораў царкоўнай музыкі, хароў і песень на вершы беларускіх паэтаў.

Памёр 8 жніўня 1976 года. Пахаваны на беларускіх могілках у Саўт-Рыверы.

https://www.kino-teatr.ru/acter/album/525744/1017010.jpg

1893 год. Памёр Ігнат Храпавіцкі. Паэт і фалькларыст.

У 1850 годзе разам з С. Убрыем і Ю. Шчытам распрацаваў праект скасавання паншчыны і правёў яго на сходзе дваран Віцебскай губерні.

З’яўляўся дрысенскім павятовым і віцебскім губернскім маршалкам. Правадзейны член Віцебскага губернскага апякунства дзіцячых прытулкаў, член статыстычнага камітэта, старшыня Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі.

Аўтар працы «Погляд на паэзію беларускага народа» з дадаткам назіранняў над асаблівасцямі беларускай мовы на матэрыяле гаворкі Віцебшчыны – першай гісторыка-параўнальнай характарыстыкі беларускай фальклорнай спадчыны.

Аўтар вершаў, перакладчык на польскую мову беларускіх народных песень, некаторых гістарычных дакументаў. Рыхтаваў да выдання працу «Поўны беларускі песнязбор».

У 2017 г. ў гонар 200-годдзя з дня нараджэння Ігната Храпавіцкага ў Верхнядзвінску і Каханавічах прайшла міжнародная навуковая канферэнцыя.

1895 год. У в. Байлюкі Глускага раёна нарадзіўся Яўхім Кіпель.

Беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, педагог, публіцыст.

Член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР, сакратар аддзелу прыроды і народнай гаспадаркі Інстытуту беларускай культуры.

Двойчы (1930, 1935 гады) арыштоўваўся НКУС. Быў фігурантам сфальсіфікаванай крымінальна-палітычнай справы «Саюзу вызвалення Беларусі». Вязень ГУЛАГу.

Аўтар кнігі ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».

З 1950 года ў ЗША. Стваральнік Аб’яднання беларускіх вязняў савецкіх лагераў.

Член Беларускага кангрэсавага камітэту Амерыкі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.

Памёр 27 ліпеня 1969 года.

1916 год. Нарадзіўся Святаслаў Коўш.

Беларускі рэлігійна-грамадскі дзеяч, пісьменнік.

Нарадзіўся ў Разані ў сям’і беларускіх бежанцаў, выхадцаў з Вілейскага павета.

Пасля заканчэння Втленскага ўніверсітэта пасвячоны ў дыяканы. З 1939 года працаваў завучам школы ў Стаўбцоўскім раёне, у 1941-1944 гадах – старшынёй Клецкага павета.

У Германіі арганізаваў беларускую гімназію імя М. Багдановіча і пачатковую школу.

З 1949 года на іміграцыі ў ЗША: святар, настаяцель беларускіх прыходаў Св. Кірылы Тураўскага ў Рычманд-Гіле (Нью-Ёрк), Св. Ефрасінні Полацкай у г. Саўт-Рывер (Нью-Джэрсі), член епархіяльнай рады Беларускай праваслаўнай царквы Паўночнай Амерыкі і Канады, адміністратар беларускіх праваслаўных прыходаў ЗША і Канады пад юрысдыкцыяй Канстанцінопальскага патрыярхату, старшыня Беларуска-Амерыканскага дапамогавага камітэта і рэдактар праваслаўнага часопіса «Царкоўны Сьветач».

Выдаваў «Беларускі праваслаўны каляндар».

Аўтар кнігі балад і прозы, аповесцей

Памёр 5 лістапада 1997 года. Пахаваны на беларускіх могілках у г. Саўт-Рывер.

1918 год. Нарадзілася Зінаіда Канапелька.

Беларуская актрыса. Народная артыстка БССР. Ганаровы грамадзянін г. Віцебска.

З 1934 года творчае жыццё Канапелькі звязана з Беларускім тэатрам імя Якуба Коласа (Віцебск). Сярод асноўных тэатральных роляў – Паўлінка ў аднайменнай п’есе Янкі Купалы. Сябравала з Купалам з часоў гастроляў у Мінску: “Я вельмі хвалявалася, ідучы да Янкі Купалы. Сустрэлі мяне на дзіва проста і гасцінна…. Цётка Уладзя глядзела на мяне вельмі ласкава, а Янка Купала сказаў: “Цудоўная дзяўчына, жадаю табе сыграць гэту ролю на сцэне”. Сустрэча з такім чалавекам, такім знакамітым паэтам стала для мяне сапраўднай падзеяй”.

Памерла 27 мая 1997 годзе. У яе гонар у Віцебску па вул. Урыцкага, 19 усталявана мемарыяльная шыльда.

1962 год. Горад Дрыса Віцебскай вобласці атрымаў недарэчную назву Верхнядзвінск.

Горад згадваецца ў 1386 годзе, калі замак быў спалены полацкім князем Андрэем Альгердавічам.

Горад месціцца ў сутоку рэк Дрыса і Дзвіна. Недарэчнасць новай назвы ў тым, што на тэрыторыю Беларусі прыходзіцца сярэдняе цячэнне Дзвіны, а верхняе знаходзіцца ў Расіі.

Сёння ў цэнтры Верхнядзвінскага раёна жыве 7 000 жыхароў, працуюць адзін з першых савецкіх ільнозаводаў (1929-1932), масласырзавод, хлебазавод, завод сталярных вырабаў, фабрыка мастацкіх вырабаў, Цэнтр традыцыйнага мастацкага ткацтва.

1972 год. Нарадзіўся Віталь Сіліцкі.

Самы вядомы ў свеце беларускі палітолаг. Першы дырэктар Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў.

Доктар паліталогіі Ратгерскага ўніверсітэта (ЗША), распрацоўшчык канцэпцый «прэвентыўнага аўтарытарызму» і «аўтарытарнага інтэрнацыяналу», грамадскі дзеяч і блогер.

Быў сярод першых, хто ўключыў аўтарытарныя рэжымы ў міжнародны кантэкст. Многія навукоўцы ў 1990-х і напачатку 2000-х пісалі пра распаўсюджанне дэмакратыі, а Сіліцкі распачаў дыскусію аб супрацьлеглым працэсе. У пэўным сэнсе ён сфармуляваў новую праблематыку ў сферы распаўсюду аўтарытарызму. Сярод іншага, Віталь акрэсліў канцэпцыю «прэвентыўнага аўтарытарызму» – па сутнасці, гэта імкненне рэагаваць на кожны выклік звонку ўзмацненнем каардынацыі дзеянняў паміж недэмакратычнымі дзяржавамі.

Ён жадаў бачыць Беларусь дэмакратычнай і еўрапейскай краінай, дзе паважаюцца беларуская мова і нацыянальная культура.

У яго гонар заснаваны стыпендыі ў Цэнтральна-Еўрапейскім універсітэце (г. Вена), у Інстытуце еўрапейскіх даследванняў і міжнародных адносін (Славакія), Беларускім інстытуце стратэгічных даследаванняў.

Памёр 11 чэрвеня 2011 года.

1979 год. У Аўганістан уведзены савецкія войскі.

Аўганская вайна працягвалася з 25 снежня 1979 да 15 лютага 1989 года – 2 238 дзён.

Праз вайну прайшло 620 000 вайскоўцаў, з якіх сваім жыццём заплацілі 14 453 чалавекі. Прапалі без вестак ці патрапілі ў палон 417 чалавек, сталі інвалідамі 10 751 чалавек. Звання Героя Савецкага Саюза ўдастоены 86 чалавек, з іх 28 – пасмяротна.

У Аўганістане ваявала каля 30 000 белорусаў, з іх больш за 1 500 былі паранены, кантужаны, 702 – сталі інвалідамі, 723 – загінулі, 12 зніклі бяз вестак. Сярод загінулых і Герой Савецкацкага Саюза, магілёвец Андрэй Мельнікаў (1968-1988) – прататып галоўнага героя фільма Ф. Бандарчука “9 рота”.

Аўганская вайна паскорыла развал СССР.

Дакладная колькасць загінуўшых у вайне аўганцаў невядомая – верагодна каля 2 млн. чалавек.

1980 год. Памёр Сяргей Дзяргай.

Беларускі паэт і перакладчык.

Працаваў карэктарам у друкарні газеты «Звязда».

Арыштоўваўся ў 1935, 1939 гадах, адбываў пакаранне ў турме, у ссылцы ў Казахстане.

Пасля вайны працаваў у часопісах «Полымя», «Вожык».

Аўтар вершаў, з дзясятак зборнікаў паэзіі.

Пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Міцкевіча, Ю. Славацкага, А. Блока, У. Маякоўскага, Б. Пастарнака, Ю. Тувіма, Г. Зегерс, Л. Украінкі, Л. Гіры і іншых.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы.

1989 год. У Румыніі ў 14:50 расстраляны былы лідар краіны Нікалае Чаўшэску і яго жонка Алена.

За такую меру пакарання прагаласаваў Надзвычайны ваенны трыбунал, які абвінаваціў Чаўшэску ў злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ўласнага народа (60 000 загінулых), адкрыцці таемных рахункаў у замежных банках на суму больш за 1 мільярд даляраў і падрыве нацыянальнай эканомікі. Усё гэта адбылося праз 3 дні, як быў скінуты камуністычны рэжым пад час антыўрадавых хваляванняў.

Чаушэску (1918-1989) з 1965 года быў генеральным сакратаром ЦК Румынскай камуністычнай партыі, у 1974-1989 гадах быў Прэзідэнтам Сацыялістычнай Рэспублікі Румынія.

Дзеці Чаўшэску Валянцін (прыёмны), Ніку і Зоя патрапілі ў турму. Яны былі абвінавачаны ў саўдзеле ў злачынствах іх бацькі. Праз 8 месяцаў вызвалілі з турмы навукоўцаў Валянціна і Зою (памерла ў 2006 годзе ва ўзросце 57 гадоў).

Ніку Чаўшэску, які меў дачыненне да органаў улады, атрымаў 20 гадоў турмы, але ўжо ў 1992 годзе быў вызвалены з прычыны хваробы. Ён памёр у 1996 годзе.

Фота: Расстрэл Мікалае і Алены Чаушэску.

1991 год. Міхаіл Гарбачоў пайшоў у адстаўку з пасады прэзідэнта СССР.

Аб гэтым ён давёў а 19:00 у телевізійным звароце ў прамым эфіры Цэнтральнага тэлебачання.

Ён сказаў, што з-за сітуацыі, якая склалася з утварэннем Садружнасці Незалежных Дзяржаў, спыняе сваю дзейнасць на пасадзе Прэзідэнта СССР.

Пасля заявы Гарбачова аб адстаўцы і падпісанні ім Указа аб перадачы кіравання стратэгічнай ядзернай зброяй Прэзідэнту Расіі Барысу Ельцыну, першы і апошні Прэзідэнт СССР назаўжды пакінуў Крэмль.

У Крамлі быў спушчаны чырвоны дзяржаўны сцяг СССР. Спыніў сваё існаванне Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік, які існаваў з 30 снежня 1922 да 25 снежня 1991 года.

Дзень у гісторыі. 4 кастрычніка. Запушчаны першы спадарожнік Зямлі. ВКЛ перайшло на грыгарыянскі каляндар. Гадавіна гібелі Пятра Машэрава

Навіна ад 4 кастрычніка, 20224 кастрычніка, 2022

Сусветны дзень абароны жывёл (з 1931 года).

Адзначаецца ў дзень смерці ў 1223 годзе святога Францішка, апекуна жывёл.

Мэта дня – прыцягнуць увагу зямлян да неабходнасці гуманнага і адказнага стаўлення да жывёл, цяжкага становішча жывёльнага свету на нашай планеце.

Штогадзіны на Зямлі беззваротна знікаюць 3 віды жывёл.

За апошнія дзесяцігоддзі біялагічная разнастайнасць Зямлі скарацілася больш чым на траціну.

1582 год. Жыхары Вялікага княства Літоўскага перайшлі на Грыгарыянскі каляндар.

Яны, як і насельнікі еўрапейскіх краін, ляглі спаць у чацвер 4 кастрычніка, а прачнуліся на наступны дзень – у пятніцу 15 кастрычніка.

Лік дзён быў перадзвінуты на 10 дзён наперад.

Рэформу календара правеў папа Рыгор XIII.

Ён замяніў старую сістэму лічэння паводле юліянскага календара на новую і ліквідаваў назапашанную розніцу ў 10 дзён.

Пры далучэнні зямель Вялікага княства да Расійскай імперыі, насельніцтва зноў вярнулася да традыцыі юліянскага календара.

Новае летазлічэнне ў Савецкай Расіі з’явілася толькі ў лютым 1918 года, 14 лютага.

1890 год. Нарадзіўся Язэп Гладкі.

Беларускі этнограф, мовазнаўца, лексікограф і педагог..

Удзельнік першага Усебеларускага з’езда. Кавалер трох Георгіеўскіх крыжоў.

Арганізатар беларускага школьніцтва на Лагойшчыне.

Культурна-грамадскі дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША: аднавіў выдавецтва «Заранка» (выданне “Лемантара”), выкладаў беларускую мову на курсах у Нью-Ёрку.

Аўтар прац «Прыказкі Лагойшчыны», «Краёвы слоўнік Лагойшчыны», успамінаў.

1929 год. Памёр Пётр Сяўрук. Беларускі паэт.

Дзеяч Таварыства беларускай школы, Беларускай сялянска-работніцкай грамады.

Аўтар апавяданняў, допісаў, вершаў, фельетонаў.

Яго паэзіі ўласцівыя тэмы свабоды творчага самавыяўлення, традыцыйнага сялянскага наракання на нядолю і матывы хрысціянскай любові да людзей.

1957 год. На калязямную арбіту выведзены першы ў свеце штучны спадарожнік Зямлі.

Спадарожнік запушчаны ракетай-носьбітам з казахстанскага касмадрома Байканур. Ён лётаў 92 дні і здзейсніўшы 1440 абаротаў вакол Зямлі (каля 60 мільёнаў км). ЗША свой спадарожнік запусцілі 1 лютага 1958 года. На будынку Магілёўскага педінстытута па Ленінскай, 35, пад кіраўніцтвам географа С. Маісеева ў канцы 1957 года быў адкрыты першы ў Беларусі назіральны пункт за штучныцмі спадарожнікамі.

1976 год. Памёр Юльян Сергіевіч.

Беларускі паэт і настаўнік, самадзейны мастак. Грамадскі дзеяч Заходняй Беларусі, эміграцыі.

Працаваў у Камітэце беларускай самапомачы ў Берліне.

Арыштаваны НКУС у 1946 годзе. Вязень лагераў Поўначы, Сібіры, Казахстана.

Аўтар сцэнарыяў для самадзейных калектываў. Асобныя творы ўключаны ў зборнік «Ростані волі» (1990).

Размалёўваў насценныя кілімы, пісаў тэматычныя карціны з жыцця вёскі.

1978 год. Нарадзілася Марына Вежнавец.

Беларуская балерына, заслужаная артыстка.

Вядучы майстар сцэны Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета Беларусі.

Працавала і выступала ў тэатрах Санкт-Пецярбурга, Парыжа, Лондана, Іспаніі.

1980 год. Перад самым прызначэннем на пасаду Старшыні Савета міністраў СССР у аўтакатастрофе загінуў Пётр Машэраў.

Беларускі палітычны дзеяч.

Першы сакратар ЦК КПБ (1965-1980), Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай працы.

Пры ім былі пабудаваны ў Магілёве многія буйныя прамысловыя прадпрыемствы, у тым ліку “Хімвалакно”, “Ліфтмаш”, камбінат сілікатных вырабаў. Інтэнсіўна вялося жыллёвае будаўніцтва ў мікрараёнах “Мір”, “Юбілейны”, “Задняпроўе”, уступіў у строй тэлерэтранслятар, быў пушчаны тралейбус.

У Магілёве адсутнічаюць назвы ў яго гонар.