Tag: Пинск

17 мая ў гісторыі. Дзень Інтэрнэта. Дамейка прыбывае ў Чылі. Нарадзіліся В. Навадворская, А. Агурбаш. Загінуў М. Кахановіч

Навіна ад

Дзень нараджэння Інтэрнэту. Дзень зацвярджэння стандарту World Wide Web, WWW.

17 мая 1991 года на афіцыйным узроўні быў зацверджаны стандарт для старонак Сусветнай павуціны (World Wide Web). Да таго часу ўжо дастаткова прымальна працавалі электронная пошта, перапампоўка дадзеных і рассыланне навін для працы з кліентамі кампаній. Аўтарства вынаходства Інтэрнэту належыць Ціму Бернерсу-Лі, якому дапамагаў Роберт Кайо.

Пасля з’яўлення Сусветнага павуціння ва ўжытку кампутарнікаў з’явілася слова “вэб” (з ангельскай – “павуціна”), свет даведаўся аб стварэнні вэб-сервераў, вэб-старонак і вэб-сайтаў. Для поўнага пагружэння ў Інтэрнэт-свет бракавала значнай дэталі – адмысловай праграмы, якая бы адчыняла ўсе гэтыя “вэбы” у тым выглядзе, якім сёння ўжо нікога не здзівіш. Так і з’явіліся браўзэры.

Сусветнае павуцінне зрабіла фурор у прэсе і зрабіла сур’ёзны пераварот у галіне інфармацыйных сістэм. Інтэрнэт пачаў напаўняцца і развівацца штосекундна. На распрацоўку гіпертэксту для Сусветнага павуціння спатрэбілася два гады. Цяпер дзякуючы HTML (мове разметкі гіпертэксту) магчыма стварэнне, захоўванне і адлюстраванне тэксту.

На сённяшні дзень Сусветная павуціна ўяўляе сабой сетку, у якой злучаны мільёны вэб-сервераў. Па няведанні людзі блытаюць тэрміны “Інтэрнэт” і “Сусветнае павуцінне”. Гэта два розныя паняцці. Функцыянаванне Інтэрнэту без Павуціння дапушчальна (але што тады ў ім рабіць без фільмаў, фота, бібліятэк і музыкі?), а вось Павуціна асобна ад Інтэрнэта дзейнічаць не можа.

Міжнародны дзень барацьбы з гамафобіяй (International Day Against Homophobia, Transphobia and Biphobia, з 2004 года).

Адзначаецца ў памяць пра выключэнне гомасексуальнасці з Міжнароднай класіфікацыі хвароб 17 мая 1990 года.

У 2003 годзе ў канадскай правінцыі Квебек арганізацыяй Fondation Emergence быў абвешчаны і праведзены ў чэрвені Народны дзень супраць гамафобіі. Услед за гэтай ініцыятывай у жніўні 2004 года французскі ўніверсітэцкі лектар і актывіст кампаній за правы меншасцей Луі-Жорж Тэн прапанаваў адзначаць аналагічны дзень у сусветным маштабе.

Асноўнай задачай мусіла стаць прыцягненне грамадскай увагі да геяў, лесбіянак, бісексуалаў і транссексуалаў (ЛГБТ), асабліва ў тых краінах, дзе пытанні сексуальнасці дагэтуль лічацца табу, а ЛГБТ-людзі падвяргаюцца дыскрымінацыі.

У Беларусі адносіны да ЛГБТ меньшасцей рэзка адмоўныя. Гэта адбітак выхавання і прапаганды.

Сусветны дзень барацьбы з артэрыяльнай гіпертаніяй (World Hypertension Day, з 2005 года).

Устаноўлены па ініцыятыве Сусветнай арганізацыі аховы здароўя.

Асноўная мэта Дня – кожны чалавек павінен вымяраць артэрыяльны ціск і ведаць свае лічбы артэрыяльнага ціску.

Гіпертанія – шырока распаўсюджаная ў свеце эпідэмія. У шматлікіх краінах больш за 50% людзей ва ўзросце звыш 60 гадоў маюць падвышаны артэрыяльны ціск, толькі адна траціна асоб, якія пакутуюць гіпертаніяй, атрымлівае лячэнне і прыкладна 12% з ліку гэтых людзей знаходзіцца пад медыцынскім кантролем. Каля 45% хворых людзей не ведаюць, што яны маюць высокія лічбы артэрыяльнага ціску.

Гіпертанія – «ціхі забойца». Павышэнне ціску вядзе да павелічэння частаты інсультаў на 60% і павелічэнне рызыкі інфарктаў на 20%.

Артэрыяльны ціск часцей павялічваецца ў людзей, якія маюць фактары рызыкі: якія злоўжываюць салёнай, тлуснай ежай, алкаголем, знаходзяцца ў стрэсавых сітуацыях, маюць павышэнне ўзроўню халестэрыну, кураць, маюць нізкую фізічную актыўнасць.

Выяўленне гіпертаніі з’яўляецца першым крокам на шляху барацьбы з гэтым захворваннем.

Сусветны дзень электрасувязі і інфармацыйнага грамадства, Міжнародны дзень тэлекамунікацый  (World Information Society Day, World Telecommunication and Information Society Day, з 1969 года). 

Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН у памяць таго, што 17 мая 1865 года ў Парыжы было падпісана першае міжнароднае Тэлеграфнае Пагадненне, і быў заснаваны Міжнародны Тэлеграфны Саюз, з 1932 года – Міжнародны Саюз электрасувязі (МСЭ).

Услед за тэлеграфам з’явіліся радыё і тэлефон.

Інфармацыйныя тэхналогіі прыкметна змянілі аблічча цывілізацыі. Яны зрабілі сапраўдны выбух у сусветнай эканоміцы, у выніку чаго рэзка павысілася колькасць і якасць прадукцыі. 

1838 год. Ігнат Дамейка (1802-1889) прыбыў у Чылі.

Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг. Нацыянальны герой Чылі.

У 14-гадовым узросце стаў адным з самых юных студэнтаў Віленскага універсітэта. Член таварыства філаматаў разам з Я. Чачотам, А. Міцкевічам. Удзельнік Лістападаўскага паўстання 1830-1831 гадоў, быў ад’ютантам 25-га пяхотнага палка. Пасля сканчэння Горнай школы ў Парыжы атрымаў запрашэнне на працу ў Чылі.

Працаваў прафесарам горнай школы (зараз універсітэт яго імя) у Кікімба (1838-1846), прафесарам, загадчыкам кафедры хіміі, рэктарам (1867-1883) універсітэта Сант’яга. Чылійскі “Гранд дэ адукатар”, фактычны заснавальнік прыродазнаўчых даследаванняў, сучаснай адукуацыі, увёў метрычную сістэму, арганізаваў метэаралагічную службу.

Склаў з каментарамі геаграфічную, геалагічную і эканамічную карту былых земляў Рэчы Паспалітай.

У 1884 годзе наведаў сяброў і калег у Кракаве, Варшаве, Вільні, на радзіме ў Мядзведцы, у Міры і Навагрудку.

Памёр 23 студзеня 1889 года. Дзень пахавання быў абвешчаны днём нацыянальнай жалобы Чылі.

Імем вучонага названы малая планета, мінерал, шматлікія расліны, выкапнёвыя жывёлы, роды дыназаўраў, птэразаўраў, рыб, падвід лісіц, названы горад, універсітэт і вуліцы ў Сант’яга-дэ-Чылі і яшчэ ў 9 гарадах Чылі, у Вільнюсе, Навагрудку, горны хрыбет у Андах, бібліятэка ў Буэнас-Айрэсе, шэраг навучальных і навуковых устаноў у Чылі, музей і абеліск у в. Крупава Лідскага раёна. У Мядзведкаўскай школе адкрыты музей, а ў вёсцы Мядзведка ўстаноўлены бюст і памятны камень, помнік усталяваны і ў Сант’яга.

1845 год. Нарадзіўся Мікалай Нікіфароўскі (1845-1910).

Беларускі этнограф, фалькларыст, краязнавец.

Большую частку жыцця працаваў у навучальных установах Віцебска.

Пакінуў багатую спадчыну па этнаграфічнаму вывучэнню Віцебшчыны, асабліва плённую пасля знаёмства з ураджэнцам Магілёва П. Шэйнам (1826-1900).

Член Таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі пры Маскоўскім універсітэце, геаграфічнага таварыства, рэдактар часопіса «Этнографическое обозрение». Аўтар каля 20 даследаванняў, датычных матэрыяльнай і духоўнай культуры, вуснапаэтычнай творчасці беларусаў.

У Віцебску ў гонар вучонага ўсталявана мемарыяльная шыльда.

М. Нікіфароўскі сядзіць крайні справа.

1934 год. Савецкія карнікі расстралялі Алеся Салагуба (1906-1934).

Беларускі паэт, публіцыст. Вязень Лукішак.

Скончыў Віленскую беларускую гімназію. У 1928 годзе нелегальна перайшоў у БССР, дзе скончыў БДУ (1931).

У жніўнІ 1933 года арыштаваны НКУС. Расстраляны ў 27-гадовым узросце.

Аўтар вершаў, зборніка вершаў «Лукішкі».

У 1961 годзе ў часопісе «Полымя» апублікаваны яго «Лукішскі дзёньнік».

1934 год. У засценках НКУС загінуў Міхал Кахановіч (1882-1934).

Беларускі палітычны дзеяч, педагог, рэдактар, публіцыст.

Жыў у Магілёве ў 1915-1918 гадах, працаваў выкладчыкам у рэальным вучылішчы, член Беларускага нацыянальнага камітэта, старшыня Магілёўскага беларускага камітэта, рэдактар газеты “Могилевский вестник” (1917).

Грамадскі дзеяч на Віленшчыне, дырэктар Віленскай беларускай гімназіі (1919-1922). Як пасол сейму Польскай Рэспублікі адстойваў нацыянальныя і сацыяльныя правы беларускага народа.

Аўтар успамінаў пра І. Луцкевіча.

Арыштаваны НКУС у 1933 годзе.

Праўнукі і прапраўнукі М. Кахановіча жывуць у Магілёве.

1950 год. У Баранавічах нарадзілася Валерыя Навадворская (1950-2014).

Расійскі палітычны дзеяч, дысідэнт, журналіст, заснавальнік і старшыня ультра-ліберальнай партыі “Дэмакратычны саюз”.

Будучы яшчэ маладой дзяўчынай, Навадворская даведалася пра існаванне ГУЛАГа, працэс Сіняўскага і Даніэля і ўвод войскаў Варшаўскай дамовы ў Чэхаславакію, што развіло ў ёй непрыманне савецкай улады.

5 снежня 1969 года на святочным вечары, прысвечаным Дню Канстытуцыі СССР у Крамлёўскім палацы з’ездаў, перад прэм’ерай оперы Вано Мурадэлі «Кастрычнік» Навадворская раскідала рукапісныя ўлёткі з антысавецкім вершам уласнага сачынення. З гэтага моманту пачаўся яе шлях барацьбіта за дэмакратычныя каштоўнасці і шматгадовы пераслед з боку КДБ.

Навадворская ў маладосці.

1952 год. Нарадзіўся Анатоль Красоўскі (1952-1999).

Беларускі педагог, выдавец, прадпрымальнік, кандыдат філасофскіх навук.

Скончыў БДУ. Аўтар дзясяткаў навуковых прац і шэрагу навучальных дапаможнікаў, распрацоўшчык школьнага курсу «Этика и психология семейной жизни».

Займаўся дабрачыннасцю, аказваў фінансавую падтрымку шэрагу грамадскіх арганізацый Беларусі.

Вядомы як сябр палітыка В. Ганчара, аднаго з лідараў беларускай апазіцыі ў канцы 1990-х. 16 верасня 1999 г. разам з Ганчаром быў выкрадзены пры нявысветленых абставінах.

В. Ганчар і А. Красоўскі.

1970 год. У Мінску нарадзілася Анжаліка Агурбаш (Ялінская).

Спявачка, актрыса, мадэль, прадстаўніца Беларусі на “Еўрабачанні-2005”.

Удзельніца групы «Верасы» (1990-1995). Заслужаная артыстка Беларусі.

У 1988 годзе выйграла першы ў Беларусі конкурс прыгажосці «Мінская прыгажуня».

Лаўрэат конкурсаў “Славянскі базар”, “Залаты шлягер”, “На скрыжаваннях Еўропы”, фіналістка расійскай “Песні года” 2010 і 2011 гадоў.

1999 год. Накіраваўся ў Другое адзіночнае кругасветнае марское падарожжа Яўген Гвоздзеў (1934–2008).

Ураджэнец Пінска, беларусі Кругасветны падарожнік, мораплавацель ў адзіночку на яхтах у 1992, 1999–2003, 2008 гадах.

Другая кругасветкаа цягнулася з 17 мая 1999 па 9 жніўня 2003 года на самаробнай яхце са шкловалакна даўжынёй 3,7 м.

Загінуў 2 снежня 2008 года ў Неапалітанскім заліве пад час падарожжа.

У яго гонар названа вуліца ў расійскай Махачкале, у гістарычным парку “Расія – мая гісторыя” Махачкалы прысвечана экспазіцыя.

1999 год. Памёр Міхаіл Біч (1937-1999).

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў БДУ. Працаваў настаўнікам у  школах Пастаўскага і Мастоўскага раёнаў, у Інстытуце гісторыі НАНБ

Даследчык гісторыі рабочага, народніцкага рухаў, перыядычнага друку Беларусі і праблем нацыянальнага Адраджэння. Пад яго кіраўніцтвам абаранілі кандыдацкія дысертацыі 6 даследчыкаў.

Аўтар каля 300 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, раздзелаў у 7 калектыўных кнігах, 4 вучэбных дапаможнікаў.

2000 год. Магілёўскі машынабудаўнічы інстытут пераўтвораны ў дзяржаўны тэхнічны (з 2003 года — Беларуска-Расійскі) ўніверсітэт.

Рэгіянальны навукова-адукацыйны цэнтр. Адкрыты 1 верасня 1961 года.

У 2014 годзе агенцтва “Эксперт РА” прысвоіла ВНУ рэйтынгавы клас “D” які азначае “прымальны ўзровень” падрыхтоўкі выпускнікоў.

Мае 8 корпусаў, 8 факультэтаў, 6 000 студэнтаў на 22 спецыяльнасцях па беларускіх адукацыйных стандартах і 10 спецыяльнасцях па расійскіх адукацыйных стандартах.

У рамках універсітэта развіваецца сістэма бесперапыннага адукацыйнага працэсу: ліцэй – архітэктурна-будаўнічы каледж – універсітэт – інстытут павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў.

Дзень у гісторыі. 30 красавіка. Эдыкт Галерыя. М. Судзілоўскі на Гаваях. Падзел Беларусі. Нарадзіліся паэт Янка Журба, эканаміст С. Сміт. Застрэліўся Гітлер.

Навіна ад

Міжнародны дзень джазу (International Jazz Day, з 2011 года).

Упершыню слова “джаз” было выкарастана ў друку 2 красавіка 1912 года, а ў 1917 годзе амерыканскі часопіс “Literary Digest” аўтарытэтна тлумачыў, што “джаз – гэта музыка, якая прымушае людзей трэсціся, скакаць і курчыцца”.

Дзень устаноўлены  Генеральнай канферэнцыяй ЮНЕСКА. Мэта святкавання Дня – павышэнне ступені інфармаванасці міжнароднай грамадскасці аб педагагічнай ролі джаза як сілы, якая садзейнічае міру, адзінству, дыялогу і пашырэнню кантактаў паміж людзьмі.

Джаз узнік у канцы XIX–пачатку XX стагоддзя ў ЗША як сінтэз афрыканскай і еўрапейскай музычных культур і да гэтага часу застаецца унікальнай формай музычнага мастацтва, якая аб’ядноўвае расы і нацыянальнасці і сцірае мяжы паміж людзьмі і дзяржавамі. Асноўныя рысы джаза – галоўная роля рытму, меладычныя акцэнты, якія спараджаюць адчуванне хвалепадобнага руху, імправізацыйны пачатак.

Сусветны дзень пародненых гарадоў (World Day of United Сities).

Праводзіцца ў апошнюю нядзелю красавіка па рашэнні Сусветнай федэрацыі пародненых гарадоў (World Federation of United Cities), заснаванай у 1957 годзе.

Сусветная федэрацыя пародненых гарадоў – міжнародная няўрадавая арганізацыя, мэтай якой было – умацаванне дружалюбных сувязяў паміж гарадамі розных дзяржаў. Аб’ядноўвала звыш 3 500 гарадоў больш за 160 краін свету.

Магілёў мае 19 гарадоў-пабрацімаў і 26 гарадоў-партнёраў. 

Пабрацімамі з’яўляюцца нямецкія Лютэрштадт Вітэнберг, Айзенах, расійскія Пенза, Тула, Звянігарад, Сакаліная Гара, Омск, Астрахань, турэцкая Бурса, украінская Керч, французскі Вілербан, славацкі Бардэёў, балгарскі Габрава, сербскі Крагуевац, азербайджанскі Сумгаіт, кітайскія Чжэнчжоў, Нанкін, Чанша, іранскі Тэбрыз. 

З пачаткам уварвання Расіі ва Украіну, пабрацімскія адносіны з Магілёвам скасавалі літоўская Клайпеда і ўкраінскі Мікалаеў.

311 год. Кіраўнік Усходняй Рымскай імперыі, ганіцель хрысціян Галерый падпісаў эдыкт, які ўпершыню дазволіў насельніцтву адкрыта вызнаваць хрысціянства.

Галерый доўгі час з’яўляўся адным з самых перакананых і паслядоўных супернікаў хрысціянства ў рымскай гісторыі. Ён браў удзел у пераследах хрысціян, якія пачаліся ў 303 годзе (першы эдыкт супраць хрысціян – 23 лютага 303 года).

Галерый “памяняў” свае перакананні з-за хваробы, верагодна, спадзяючыся на “удзячнасць у адказ” Бога хрысціян. Але спадзяванні яго не спраўдзіліся: праз некалькі дзён пасля падпісання эдыкта ён памёр.

1881 год. Нарадзіўся Янка Журба (Іван Івашын, 1881–1964).

Беларускі паэт, этнограф, друкаваўся ў газеце “Наша ніва”, пераклаў на беларускую мову раман Ф. Дастаеўскага “Бедныя людзі”.

Настаўнічаў ва Украіне, Беларусі, Расіі, працаваў у навукова-педагагічнай камісіі Наркамасветы БССР, інспектарам Бабруйскага, Калінінскага (Клімавічы) акруговых аддзелаў народнай асветы (1923–1927), выкладчыкам Чэрыкаўскай сямігодкі, Магілёўскага медвучылішча (1927–1934), супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР, настаўнікам спеваў у Чашніцкім раёне.

Апошнія гады жыцця правёў у в. Слабада пад Полацкам, у Полацку ў сваякоў і манашак зачыненага Свята-Еўфрасінеўскага манастыра, у доме састарэлых.

Пахаваны на полацкіх Ксавер’еўскіх могілках.

Аўтар этнаграфічных нарысаў, вершаў 5 зборнікаў паэзіі, 3 кніг вершаў для дзяцей. У 1950 выйшлі Выбраныя творы. У яго гонар названы вуліцы ў Полацку, Магілёве, некаторых іншых гарадах.

1900 год. Гавайскія астравы, якія былі анэксіраваны ЗША ў 1898 годзе, атрымалі статус самакіраванай тэрыторыі.

Калі прэзідэнт ЗША У. Мак-Кінлі падпісаў “дагавор” аб анэксіі Гавайскіх астравоў, мясцоваму насельніцтву ўдалося сарваць яго ўступленне ў сілу, прад’явіўшы 38 000 подпісаў пад петыцыяй пратэсту. У выніку, анэксія была зацверджана толькі прыняццем у абедзвюх палатах Кангрэса адпаведнай «рэзалюцыі Ньюлэндса‎» 4 ліпеня 1898 года. 

З 1901 па 1902 год першым старшынёй сената Гавайскіх выспаў быў ураджэнец Магілёва, рэвалюцыянер-народнік Мікалай Судзілоўскі-Русель (1850–1930), вядомы таксама пад імем Каўка Лукіні, які за час знаходжання на пасадзе паспеў правесці рэформы ў падтрымку канакоў, але не змог супрацьстаяць уплыву ЗША і быў пазбаўлены амерыканскага грамадзянства за антыамерыканскую дзейнасць. 

У 1959 годзе Гавайскія астравы сталі 50-м штатам ЗША.

1930 год. У кітайскім Шанхаі памёр магілёвец Мікалай Судзілоўскі (1850–1930).

Урач, прыродазнавец, рэвалюцыянер, удзельнік грамадcка-палітычных рухаў у Еўропе, ЗША, Японіі, Кітаі, падарожнік-географ, этнограф. Прэзідэнт Сената Гавайскіх астравоў.

Адкрыў шэраг астравоў цэнтральнай часткі Ціхага акіяна, пакінуў каштоўныя геаграфічныя апісанні Гаваяў і Філіпінаў.

Доктар, з імем якога звязаныя пэўныя дасягненні ў хірургіі, тэорыі туберкулёзу і іншых хвароб. Яму належаць некалькі важных прац па медыцыне. Быў таксама членам Амерыканскага таварыства генетыкаў, некалькіх навуковых таварыстваў Японіі і Кітая.

Валодаў васьмю еўрапейскімі мовамі, а таксама японскай і кітайскай. У гонар вучонага ў Магілёве названа вуліца.

1901 год. У Пінску нарадзіўся амерыканскі эканаміст Сайман (Сямён) Сміт Кузнец (1901–1985).

Нобелеўскі лаўрэат, аўтар паняцця “валавы ўнутраны прадукт”. Доктар філасофіі. Член Нацыянальнай Акадэміі навук ЗША.

Вучыўся ў Харкаве, скончыў Калумбійскі ўніверсітэт. Працаваў у Нацыянальным бюро эканамічных даследаванняў, прафесарам універсітэтаў штата Пенсільванія, Дж. Гопкінса, Гарвардскага, старшынёй камітэта па эканамічным росце пры ўрадзе ЗША, эканамічным саветнікам урадаў Кітая, Японіі, Індыі, Тайваня і Ізраіля. Прэзідэнт Амерыканскай статыстычнай, Амерыканскай эканамічнай асацыяцый.

Адкрыў 20-гадовы перыяд ваганняў хуткага і павольнага эканамічнага росту (цыкл Кузнеца, 1930), залежнасць паміж няроўнасцю даходаў і эканамічным ростам краін, якія развіваюцца (крывая Кузнеца). Адным з першых раскрыў ролю капіталаўкладанняў у чалавечы фактар як аснову сучаснага эканамічнага росту.

Яго імя ў 2013 годзе прысвоена  Харкаўскаму нацыянальнаму эканамічнаму ўніверсітэту.

1910 год. Па шляху ў Полацк, з Кіева ў Магілёў па Дняпры прыбыў параход “Галавачоў” з машчамі Еўфрасінні Полацкай.

Рака з машчамі знаходзілася да 2 мая ў кафедральным Іосіфаўскім саборы, дзе праводзіліся літургіі і службы. Магілёў наведала 75 000 вернікаў.

1921 год. Уступіла ў дзеянне Рыжская мірная дамова паміж Польшчай і Савецкай Расіяй, якая падзяліла Беларусь на дзве часткі. Абмен ратыфікацыйнымі граматамі адбыўся ў Мінску.

Дамова бакамі была падпісана 18 сакавіка 1921 года.

Была пацверджана “незалежнасць” БССР. Мяжа ўстанаўлівалася значна далей на усход ад «лініі Керзана». Да Польшчы адыходзіла Заходняя Беларусь, тэрыторыя якой складала 113 тысяч квадратных кіламетраў з насельніцтвам 4,6 мільёна чалавек.

Польшча абавязвалася прадаставіць беларусам, рускім і ўкраінцам усе правы, якія забяспечвалі б свабоднае развіццё культуры, мовы і веравызнання. Такія ж правы прадастаўляліся палякам на тэрыторыі РСФСР, БССР і УССР. 

Дагавор быў ратыфікаваны Прэзідыумам Усерасійскага ЦВК 14 красавіка 1921 года, Ю. Пілсудскім на падставе паўнамоцтваў, дадзеных сеймам, – 16 красавіка 1921, ЦВК УССР – 17 красавіка 1921 года. Усходнюю граніцу Польшчы, вызначаную дагаворам, дзяржавы Антанты афіцыйна прызналі толькі ў 1923 годзе.

1945 год. У сваім бункеры ў Берліне скончыў жыццё самагубствам Адольф Гітлер.

Гітлер разам са сваёй жонкай Евай Браўн паміж 15:26 і 15:30 скончыў жыццё самагубствам, папярэдне забіў любімага сабаку Блондзі. 

У савецкай гістарыяграфіі зацвердзіўся пункт гледжання, што Гітлер прыняў яд (цыяністы калій). Аднак, паводле сведчанняў відавочцаў, ён застрэліўся. Існуе таксама версія, паводле якой Гітлер, узяўшы ў рот і раскусіўшы ампулу з ядам, адначасова стрэліў у сябе з пісталета.

1945 год. Савецкія воіны ўзнялі Сцяг Перамогі над рэйхстагам у Берліне.

У 14:25 байцы роты старшага сяржанта С’янава з баямі прарваліся па лесвіцы и дасягнулі купала рэйхстага. 

Лейтэнант А. Бераст, чырвонаармеец М. Ягораў і малодшы сяржант М. Кантарыя ўстанавілі сцяг: над будынкам германскага парламента ўзвіўся сцяг СССР.

Усе трое былі прадстаўлены камандаваннем да звання Герой Савецкага Саюза, аднак украінец А. Бераст быў выкраслены з узнагароднага спісу і афіцыйнай версіі ўзняцця сцяга Перамогі.

1961 год. У ноч з 30 красавіка на 1 мая на савецкай антарктычнай станцыі “Новалазараўская” урач Леанід Рагозаў сам сабе зрабіў аперыцыю па выдаленні апендыкса.

Падчас аперацыі яму асістыраваў ураджэнец в. Сенькаўка Клімавіцкага раёна, палярны гідраметэаролаг Фёдар Кабат (1921–1995).

1994 год. Набыла сілу Канстытуцыя Беларусі, прынятая 15 сакавіка.

У Беларусі дзейнічае Канстытуцыя 1994 года са змяненнямі і дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 1996 і 2004 гадоў. Яна з’яўляецца першай у гісторыі суверэннай рэспублікі і пятай Канстытуцыяй Беларусі, прынятай пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года.

Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь была прынята 15 сакавіка 1994 года на 13-й сесіі Вярхоўнага Савета 12-га склікання.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 5 красавіка. Хрыстос уваскрос. Адкрыты востраў Вялікадня. Нарадзіліся мецэнат К. Радзівіл, пісьменнік Д. Пінскі, геолаг З. Гарэлік.

Навіна ад

Міжнародны дзень маральнасці (International Day of Conscience, з  2019 года). 

Усталяваны Генеральнай асамблеяй ААН.

ААН звязвае з «маральнасцю» – мірнае суіснаванне ў свеце, цярпімасць, негвалтоўнасць у аднаведнасці з уласнымі культурнымі традыцыямі, нацыянальнымі або рэгіянальнымі звычаямі.

Задача ААН пазбавіць зямлян ад страшных войнаў, перайсці да культуры міру.

На фоне вайны ва Ўкраіне гэты дзень з’яўляецца нагодай, каб нам усім паразважаць над праблемамі сучаснай гуманітарнай катастрофы.

Міжнародны дзень супу (International soup day).

Першапачаткова, як лічаць навукоўцы, суп не варылі, бо не было адпаведнага посуду, а гатавалі ў выглядзе поліўкі з таўчонага зерня, зеляніны. Традыцыя замочваць кавалачкі хлеба ў гарачым адвары вядомая са старажытнасці ў самых розных народаў. Крыху пазней у поліўку сталі дадаваць разнастайныя інгрэдыенты.

Суп як страва ў сённяшнім разуменні, стала штодзённай ежай больш за 500 гадоў таму, калі ў людзей з’явіўся посуд, здольны вытрымаць працэс прыгатавання.

На нашых землях вадкія стравы называлі поліўкамі. Французскае слова “суп” з’явілася пазней.

У залежнасці ад інгрэдыентаў стравы, супы падаюць на сняданак, абед ці вячэру. Напрыклад, малочны суп падыходзіць і для ранішняга прыёму ежы, а суп з агародніны і мяса часцей падаюць днём ці ўвечары.

Супы стымулююць працу страўніка, спрыяючы выпрацоўцы ферментаў і страўнікавага соку. Супы валодаюць здольнасцю змяншаць рызыку з’яўлення рака і сардэчных захворванняў.

Сёння практычна любая кухня свету можа пахваліцца дзясяткамі рэцэптаў супаў, агульная колькасць якіх і не паддаецца рахунку.

У кожнай краіне ёсць нацыянальныя супы – у Вялікабрытаніі гэта празрысты суп з хвастоў кароў, у ЗША – суп з мідый, у Італіі – мінестроне. Смузі – той жа суп, толькі з садавіны. У Нямеччыне – айнтопфы – густыя супы, у якія дадаюць сардэлькі, каўбаскі, фасолю, гародніну. Вядомыя андалузскі гаспачча, дацкі гарохавы суп з вэнджанінай, індыйскі курыны суп з кары, японскі суп міса, кітайскі хога і в’етнамскі фо, венгерскі суп-гуляш, украінскі боршч, грузінскі суп-харчо. У Чэхіі і Бельгіі шануюць супы, якія гатуюцца на піве. Фінскія супы больш экзатычныя нават за японскія.

На 1-м месцы па спажыванню супоў знаходзяцца кітайцы. Заходнееўрапейцы ўжываюць супы ў меншай ступені, але Францыя – гастранамічная мека: лукавы, вішысуаз, кансамэ, крэм-пюрэ-суп.

Каляндарная змена сезонаў для прыхільнікаў смачнага і здаровага харчавання нясе з сабой і некаторыя кулінарныя перамены. На месца сытных, сагравальных і наварыстых зімовых страў прыходзіць прасцейшая і лёгкая кухня.

Беларусь, Польшча, Україна уваходзяць у дзясятку краін свету, дзе не ўяўляюць харчаванне без супу. У нас папулярнымі з’яўляюцца малочныя клёцкі, боршч чырвоны і белы, пахлёбкі, журы, поліўкі, заціркі, крупнікі, грыжанкі, юшкі, супы грыбныя, гарбузовыя, са шчаўя, фасолі, цыбулевыя.

33 год. Уваскрос Ісус Хрыстос (1 год да н. э. – 33 год н.э.). Першы Вялікдзень.

Навукоўцы лічаць, што Хрыстос памёр у 15:00 у пятніцу, 3 красавіка 33 года, а ўваскрос а 4:00 раніцы ў нядзелю, 5 красавіка 33 года.

1585 год. Кароль Стэфан Баторый задаволіў просьбу гараджан Магілёва і забараніў габрэям набываць землі і нерухомасць у горадзе.

1722 год. Галандская экспедыцыя адмірала Якаба Рагевена адкрыла востраў Вялікадня (Рапануі).

Назва ад свята Вялікадня, у якое і быў адкрыты востраў. Невялікая тэрыторыя ў прасторах Ціхага акіяна, трохкутнай формы з памерамі 18 на 16 і на 24 км. Знакамітасць ва ўсім свеце востраў атрымаў дзякуючы вялізным каменным статуям – моаі.

1793 год. Нарадзіўся Канстанцін Радзівіл

Палітычны дзеяч, мецэнат, адзін з першых беларускіх фалькларыстаў. Навагрудскі павятовы маршалак.

У сваім маёнтку пабудаваў Паланэчкаўскі палац, побач з якім быў разбіты парк у французскім стылі.

Член Віленскай адукацыйнай камісіі, тайнай арганізацыі «Нацыянальнае масонства», Патрыятычнага таварыства. Пасля задушэння паўстання дзекабрыстаў (1825) быў арыштаваны расійскай уладай, але пасля адпушчаны.

Быў камергерам расійскага імператарскага двара, хаця і не імкнуўся зрабіць службовую кар’еру. З’яўляўся куратарам і апякуном асветы ў Мінскай і Гродзенскай губернях, часопіса «Народ і час».

Сабраў у Паланечцы значную бібліятэку (4 000 тамоў), архіў, калекцыю твораў мастацтва, у якой былі партрэты прадстаўнікоў роду Радзівілаў, карціны Ю. Пешкі, Я. Рустэма, гравюры, габелены, медалі. У яго палацы ў Паланечцы бывалі многія знакамітыя ў мясцовым краі дзеячы культуры, у тым ліку паэт У. Сыракомля.

У 1850-х гадах даслаў у Рускае геаграфічнае таварыства «Статыстычны нарыс Навагрудскага павета» і «Этнаграфічныя звесткі пра жыхароў Навагрудскага павета». Ахарактарызаваў беларускую мову («кривицкое наречие»), склаў слоўнічак мясцовых слоў, апісаў адзенне сялян Навагрудскага павета, мясцовыя сялянскія абрады на Купалле, Дзяды, куццю, вяселле навагрудскіх сялян. Запісаў 84 прыказкі, калядную, 2 купальскія і 27 вясельных песень.

У снежні ў 1863 годзе ён прасіў у віленскага генерал-губернатара М. Мураўёва аб замене смяротнага прысуду З. Чаховічу – аднаму з лідараў паўстання 1863-1864 гадоў. Чаховіча саслалі ў Сібір. Пазней бібліятэкай Чаховіча, вернутага з сібірскай ссылкі ў Віленскую губерню, будзе карыстацца малады Янка Купала.

1872 год. У Магілёве нарадзіўся Давід Пінскі (1872–1959).

Амерыканскі і яўрэйскі пісьменнік, пісаў на ідышы.

Пісаў на розныя тэмы, найбольшай вядомасцю карысталася яго «трагедыя пра адзінага і апошняга яўрэя», «Дзі прозвішча Цві», напісаная пасля Кішынёўскага пагрому 1903 года. У ёй аўтар у рамантычна-сімвалічнай форме спрабаваў адлюстраваць трагічную гібель старога патрыярхальнага яўрэйства ў яго барацьбе за дарагія яму ідэалы.

Аўтар многіх драм, некаторыя з якіх былі пастаўлены нават ў берлінскім “Deutsches Theater” (1910). Даследчык яўрэйскай драмы. У Нью-Ёрку выйшаў яго двухтомавік апавяданняў, у Варшаве – том драм.

Жыў у ЗША (1899–1949), потым пераехаў у Ізраіль, у Хайфу.

1889 год. У Друцку Магілёўскай губерні (зараз – Талачынскі раён) нарадзіўся Іосіф Кардовіч (1889–1967). 

Беларускі дзяржаўны і палітычны дзеяч.

Працаваў загадчыкам Мсціслаўскага аддзела адукацыі, намеснікам старшыні Мсціслаўскага райвыканкама, старшынёй Горацкага райвыканкама, намеснікам старшыні Магілёўскага аблвыканкама (1940–1941). 

Пад час вайны быў сакратаром Бабруйскага падпольнага міжраённага камітэта КП(б)Беларусі, упаўнаважаным ЦК КП(б)Б па арганізацыі партызанскага руху ў Магілёўскай вобласці.

Адзін з кіраўнікоў партызанскага руху на Магілёўшчыне, генерал-маёр, старшыня Магілёўскага (1943–1948), Віцебскага (1949–1953) аблвыканкамаў.

1908 год. У Бабруйску нарадзіўся Залман Гарэлік (1908–1987).

Беларуск геолаг, тэктаніст, арганізатар геалагічнай службы Беларусі, адзін з адкрывальнікаў першых радовішчаў калійных і каменнай солі, нафты. Доктар геолага-мінералагічных навук.

Працаваў у Інстытуце геалагічных навук, начальнікам Беларускага геалагічнага ўпраўлення, дацэнтам кафедры геалогіі БДУ, галоўным геолагам Беларускага інстытута прамысловага праектавання, у Беларускім навукова-даследчым геолагаразведачным інстытуце.

Стварыў геатэктанічны кірунак у вывучэнні нетраў і мінеральных рэсурсаў. Упершыню выканаў тэктанічнае раянаванне тэрыторыі Беларусі і абгрунтаваў структурныя крытэрыі прагназавання радовішчаў соляў і нафты ў Прыпяцкім прагіне.

1914 год. У в. Пустынкі пад Мсціславам нарадзіўся Васіль Луцкін (1914–1981).

Беларускі дзяржаўны дзеяч. Выхаванец Мсціслаўскага педтэхнікума.

Выкладаў у школах Мсціслаўскага раёна, у Лепельскім артылерыйска-мінамётным вучылішчы, быў дырэктарам Мсціслаўскай СШ № 1, знаходзіўся на партыйнай рабоце ў Магілёве і Брэсце. 

У 1964–1974 гадах быў старшынёй Магілёўскага аблвыканкама. Пры яго кіраўніцтве ў вобласці з’явіліся многія прамысловыя гіганты, у тым ліку “Хімвалакно”, “Белшына“, “Магатэкс”.

1936 год. У Пінску адкрыты Музей Беларускага Палесся.

Размешчаны ў будынку езуіцкага калегіума.

У музеі працуюць часовыя экспазіцыі: «Гісторыя Піншчыны», «Прырода Палесся», «Піншчына ў гады Вялікай Айчыннай вайны» «Рускае мастацтва XIX–XX стст.», «Партрэтны жывапіс XVIII–XIX стст.», «Беларускі жывапіс 1950–1980-х гг.», «Промыслы і рамёствы Палесся», «Гарадскі побыт пачатку XX ст.», галерэя партызанскай славы.

У фондах музея налічваецца каля 70 000 адзінак асноўнага фонду.

1937 год. Цэнтральны выканаўчы камітэт БССР зацвердзіў новы малюнак гербу БССР.

З 1995 году кіраўніцтва А. Лукашэнкі выкарыстоўвае мадыфікацыю гербу БССР – афіцыйны герб Беларусі ўсталяваны ў якасці дзяржаўнага гербу  ўказам Лукашэнкі ад 12 чэрвеня 1995 году.

1972 год. Заснаванне ў в. Вязынка Маладзечанскага раёна Купалаўскага мемарыяльнага запаведніка.

Займае плошчу ў  21 гектар. У запаведніку захаваны натуральны ландшафт і планіроўка былой сядзібы, а таксама найбольш старыя дрэвы. Акрамя хаты, ў якой нарадзіўся Янка Купала, захаваныя хатка дваровых, сажалка, крыніца, частка фруктовага саду, ліпавая алея, валуны з высечанымі на іх радкамі з твораў паэта. 

Ёсць дуброва, пасаджаная беларускімі пісьменнікамі да 100-годдзя з дня нараджэння песняра, жывая альтанка з ліпаў, канцэртная эстрада, вялікая пляцоўка для правядзення паэтычных святаў, выстаў народных майстроў і масавых гулянняў. У цэнтры запаведніка стаіць бронзавы бюст Янкі Купалы.

У адноўленым будынку свірна дзейнічае этнаграфічная экспазыцыя.

Штогод на тэрыторыі запаведніка ў дзень нараджэньня паэта (7 ліпеня) праводзяцца святы паэзіі, песні і народных рамёстваў, традыцыйныя злёты студэнтаў-філолагаў БДУ.

Штогод «Вязынку» наведвае каля 100 тысяч чалавек.

Хата, у якой нарадзіўся паэт Янка Купала

1990 год. Вярхоўны Савет БССР аб’явіў 26 красавіка днём Чарнобыльскай трагедыі.

Дзень устаноўлены у памяць аб аварыі на ЧАЭС – самай вялікай тэхнагеннай катастрофе ў гісторыі чалавецтва.

Для Беларусі наступствы аварыі аказаліся найбольш цяжкімі. На тэрыторыю краіны прыпала 70% усяго радыеактыўнага забруджвання (эквівалент 100 атамных бомб, як пры бамбардзіроўцы Хірасімы). На землях забруджаных радыяцыяй  апынулася каля 2,1 мільёна чалавек – кожны пяты жыхар.

У памяць аб аварыі на ЧАЭС на 26 красавіка ў гарадах Беларусі ладзіліся мерапрыемствы “Чарнобыльскі шлях” у 1989, 1996-2020 гадах.

2015 год. Памёр Сергіуш Плева (1940–2015).

Польскі грамадскі і палітычны дзеяч, актыўны дзеяч беларускай дыяспары ў Польшчы, дэпутат Сейму, сенатар.

Прымаў актыўны ўдзел у фінансаванні дзіцячых дамоў, фонду “Młoda Polonia” і іншых дзіцячых арганізацыяў. З асабістых грашовых сродкаў аплаціў знаходжанне ў Польшчы больш за 100 дзяцей польскага паходжання з Украіны.

2022 год. Прайшло пасяджэнне Савета Бяспекі ААН па Украіне.

На пасяджэнні У. Зяленскі расказаў аб ваенных злачынствах Расіі ва Украіне, у Бучы пад Кіевам.

Прэзідэнт Украіны падкрэсліў, што злачынствы здзяйсняе “краіна, якая ператварае права вета ў Свеце Бяспекі ААН у права на забойства”, “падрывае ўсю архітэктуру глабальнай бяспекі, дазваляе злу быць беспакараным і распаўсюджвацца па свеце, знішчаючы ўсё, што толькі можа працаваць на мір і бяспеку”.

Расійскі бок назваў відэакадры з Бучы “пастаноўкай” і даў украінцам здзеклівы адказ: “Мы прыйшлі да Вас не з-за ўкраінскіх земляў. Мы прыйшлі, каб прынесці доўгачаканы мір”.

Зварот У. Зяленскага да Савета Бяспекі ААН

2022 год. Памёр ураджэнец в. Равячына Горацкага раёна  Яфрэм Сакалоў (1926–2022).

Выхаванец Горацкай сельскагаспадарчай акадэміі. Апошні кіраўнік ЦК КПБ, Герой Сацыялістычнай працы, дэпутат Вярхоўнага савета СССР (1979–1989), Народны дэпутат СССР (1989–1991).

А. Фядута некалі пра яго напісаў наступнае: “Сакалоў – амаль ідэал кіраўніка. Ніхто ніколі не чуў, каб ён узвысіў голас на падначаленага. Ніхто не бачыў яго нецвярозым. Ніхто не мог падазраваць яго ў хабарніцтве”.

У Горках на алее Славы Герояў у яго гонар устаноўлены мемарыяльны знак, пасаджаны імянны каштан.

Дзень у гісторыі. 17 сакавіка. Нашэсце мышэй. Скончана «Хроніка Магілёва». Запрыгоньванне сялян у СССР. Нарадзіўся кампазітар Я. Голанд.

Навіна ад

Герасім-гракоўнік (народны каляндар). Герасім гракоў прыгнаў.

Калі гракі прыляцелі, то праз тры тыдні можна будзе пачынаць пасяўную.

Калі гракі “гуляюць”, гэта значыць, што добрае надвор’е будзе.

Калі гракі крычаць, значыць надвор’е хутка сапсуецца (хутчэй за ўсё будзе дождж).

Калі на Герасіма прыляцяць гракі, то гэта да неўраджаю, а калі пасля, то ўраджай будзе добры.

Даўней, у дзень Герасіма Гракоўніка сяляне выпякалі хлеб у выглядзе гракоў.

1233 год. Мільёны мышэй запаўняюць баварскі горад Фрэйзінг, змушаючы жыхароў пакінуць месца.

Як жыхары горада перамаглі мышэй, дакладна невядома. А вось самай вядомай і найбольш часта цытаванай еўрапейскай легендай часоў Сярэднявечча на тэму пазбаўлення ад грызуноў з’яўляецца гісторыя з іншага месца. Аднойчы ў нямецкім горадзе Хамельн зніклі без вестак амаль усе дзеці старэйшыя за чатыры гады, усяго – 130 хлопчыкаў і дзяўчынак.

Незадоўга да гэтага здарэння нейкі вандроўны Пацукалоў з дапамогай сваёй чароўнай дудачкі ўтапіў у тутэйшай рацэ Везер цэлае полчышча пацукоў, пазбавіўшы ад нашэсця грызуноў гарадскія дамы і сутарэнні. Аднак, нягледзячы на дамову і выкананую паслугу, абяцаную ўзнагароду пацукалову так і не заплацілі.

Бяспраўны валацуга пакінуў горад без належных яму залатых гульдэнаў – сышоў, каб неўзабаве вярнуцца і адпомсціць. Пераапрануўшыся паляўнічым, ён пад гукі свайго чарадзейнага інструмента сярод белага дня, калі дарослыя знаходзіліся на богаслужэнні ў царкве, павёў за сабой амаль усіх юных жыхароў Хамельна – за выключэннем двух-трох хлопцаў і кульгавага хлопчыка на мыліцах. Пацукалоў выкраў у горада самае каштоўнае – яго будучыню. А сёння легенда пра яго і пацукоў прыносіць гораду вялікую карысць ад турыстаў.

 

1597 год. Кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў Віцебску магдэбургскае права і герб  «у блакітным полі пагрудная выява Ісуса Хрыста, пад якой чырвоны меч».

Пасля Віцебскага паўстання (1623) горад быў пазбаўлены магдэбургскага права. Яно было адноўлена ў 1644 годзе.

Гісторыя горада бярэ пачатак ад 974 года. Атрымаў назву ад р. Віцьба. У свой час быў цэнтрам Віцебскага княства (з 1101), Віцебскага ваяводства ў ВКЛ, губерні (1772–1919), цяпер – вобласці (з 1938). 

Быў у ліку 15 найбуйнейшых гарадоў ВКЛ. Падчас войнаў  неаднаразова спалены і зруйнаваны. 

Сёння мае 360 тысяч насельнікаў. Горад мастакоў, “Славянскага базара”, цэнтр падрыхтоўкі медыкаў, ветэрынараў, тэхнолагаў, настаўнікаў, абутковая сталіца і сталіца дэсантнікаў. 

Буйны прамысловы цэнтр, вядомы прадукцыяй станкабудавання, завода “Віцязь”, кандытарскай фабрыкі „Віцьба“, вогнетушыцеляў, дываноў, футра.

1633 год. Кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў IV падпісаў прывілей «Магілёўскім мяшчанам на набыццё плошчы, на пабудову царквы, на фармаванне законаў і брацтва, але не змешчанага ва Уніі».

Была гарантавана свабода выканання праваслаўных абрадаў.

1711 год. Пётр I афіцыйна аб’яўляе Марту Скаўронскую (1684–1727, будучую Кацярыну I) сваёй жонкай.

Стала расійская імператрыцай у  1721 годзе як жонка дзейнага імператара, з 1725 як кіруючая гасударыня. Другая жонка Пятра I, маці імпэратрыцы Лізаветы Пятроўны.

Ёсць звесткі аб тым, што паходзілі Скаўронскія з-пад Мінска. Марта была захоплена ў палон расейскімі войскамі ў Прыбалтыцы. У чэрвені 1706 года яе прывез у Магілёў А. Меншыкаў.  

1746 год. Нарадзіўся Ян Давід Голанд.

Нямецкі кампазітар і дырыжор, кіраўнік нясвіжскай капэлы, выкладчык музыкі ў Віленскім універсітэце.

Ужо ў 1760-х гадах быў дастаткова аўтарытэтным кампазітарам у Германіі.

На пачатку 1780-х гадоў Караль Станіслаў «Пане Каханку» Радзівіл запрасіў кампазітара на пасаду дырыжора нясвіжскай капэлы. Менавіта тут Голанд упершыню звярнуўся да оперна-балетных жанраў.

17 верасня 1784 года адбылася прэм’ера яго оперы «Агатка, або Прыезд пана» – адна з першых опер, створаных і пастаўленых у Беларусі ў XVIII стагоддзі. Пасля гэтага яна  больш за 40 год ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай.

У Нясвіжы кампазітар напісаў і іншыя творы – оперу «Чужое багацце нікому не служыць» і балет «Арфей і Эўрыдыка» («Арфей у пекле»), а таксама кантату, прысвечаную Каралю Радзівілу.

Амаль 20 год працаваў Я. Голанд у Нясвіжы. У пачатку XIX ст. ён пераехаў у Вільню, дзе на працягу 23 год выкладаў музыку ў Віленскім універсітэце, кіраваў універсітэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае даследаванне – падручнік «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі», у свой час шырока вядомы і папулярны сярод музыкантаў.

Творчасць Голанда  аказала значны ўплыў на развіццё беларускай музычнай школы эпохі класіцызму.

Памёр 26 снежня 1827 года.

Несвіжскі тэатр Радзвілаў.

1807 год. Памёр Казімір Нарбут (1738–1807).

Мысліцель-асветнік, прадстаўнік эклектычнага кірунку ў філасофіі эпохі Асветніцтва ў Беларусі і Літве, член ордэна піяраў. Прафесар філасофіі.

Працаваў прафесарам і прэфектам піярскіх калегіумаў, прэфектам піярскай друкарні, пробашчам у розных гарадах.

Аўтар падручніка «Логіка, або Навука разважання і меркавання пра прадметы навукі», курса «Эклектычная філасофія».

Пераклаў з французскай мовы на польскую кнігу «Ваенная навука прускага караля для яго генералаў». У прадмове да яе выказаў сваё захапленне грамадскімі мерапрыемствамі, што ажыццяўляліся ў тагачаснай Беларусі, у прыватнасці будаўніцтвам Пінскага канала. Як член Адукацыйнай камісіі, займаўся рэформай школьнага навучання ў Беларусі і Літве, лічыў свецкую этыку адной з асноўных адукацыйных дысцыплін.

Выступаў за вызваленне філасофіі ад схаластыкі і багаслоўя, за развіццё навукі.

Памёр 17 сакавіка 1807 года.

1808 год. Нарадзіўся Шыман Канарскі.

Дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху ў Польшчы, Літве і на Беларусі.

Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў, быў у эміграцыі ў Францыі. У 1835 годзе нелегальна вярнуўся з эміграцыі ў Расію і стварыў падпольную арганізацыю «Садружнасць польскага народа».

Фактычна рыхтаваў новае паўстанне. У Беларусі ён знайшоў немалую колькасць прыхільнікаў, а яго арганізацыя пачала разрастацца, быў нават створаны філіял «Жаночае таварыства».

Памёр у вязьніцы 11 сакавіка 1839 года.

Малюнак Яна Матэйкі. Шыман Канарскі ў турме, Вільня.

1837 год. У Мазыры нарадзіўся Эдуард Каверскі.

Расійскі ваенны дзеяч, генерал ад інфантэрыі, картограф, пад кіраўніцтвам якога ўпершыню была складзена карта Азіяцкай часткі Расійскай Імперыі, фундатар касцёла святога Аляксея у Івянцы.

Член-заснавальнік Рускага астранамічнага таварыства, член Пецярбургскага мінералагічнага, Рускага геаграфічнага таварыства – памочнік старшыні Аддзялення геаграфічнай матэматыкі. Удастоены Малога залатога медаля Геаграфічнага таварыства за складанне карт. Начальнік Трыянгуляцыі Заходняй памежнай прасторы.

Памёр 30 студзеня 1916 года. Пахаванне ў г. Івянец у крыпце касцёла Св. Аляксея.

У 2022 годзе каля касцёла ўсталявана мемарыяльная дошка.

1864 год. Летапісец Іван Трубніцкі зрабіў адзіны ў гэты дзень і апошні запіс у знакамітай «Хроніцы горада Магілёва». 

Гэта была згадка аб вялікай навальніцы ўвечары ў горадзе. На гэтым Хроніка скончылася.

А вось у ХХ стагоддзі самая ранняя навальніца ў Магілёўскай вобласці адбылася 18 сакавіка 1938 года.

Магілёўская хроніка – летапісны звод, помнік беларускага гарадскога летапісання. Складалася на працягу ХVІІІ-ХІХ стагоддзяў купецкім старостам і лаўнікам Трафімам Суртой (да 1701) і рэгентам канцылярыі Юрыем Трубніцкім (1709-1747),  яго сынам Аляксандрам (1747-1788), унукам Міхаілам (1812-1857), праўнукам Іванам (1857-1864).

Пэўны час лічылася згубленай. Магілёўскі краязнавец Геранім Філіповіч адшукаў страчаны арыгінал летапіса ў Салтыкоўскай бібліятэцы ў падмаскоўнай Балашыхе.

1922 год. У Магілёве нарадзіўся Ілля Клаз.

Савецкі беларускі пісьменнік. Пісаў на беларускай і рускай мовах.

Працаваў у рэдакцыях газет, у “Літаратуры і мастацтва”, у бюлетэні “Помнікі гісторыі і культуры Беларусі”.

Працаваў пераважна ў гістарычным жанры. Ім напісаны гістарычныя аповесці «Жарцы» (пра 1812 год у Беларусі), «Пралескі» (пра К. Каліноўскага), «Прасталюдзін з Крычава», раман “Белая Русь”, у якім адлюстроўваецца сумесная барацьба беларускіх сялян і казакоў супраць панскага прыгнёту ў ХVII стагоддзі, а таксама «Разбег», «По Двине на вёслах», «Потомству в пример».

Памёр 22 снежня 1980 года.

1937 год. У СССР прыняты закон, які пазбавіў сялян свабоды перамяшчэння.

Была ўведзена пашпартная сістэма, якая не распаўсюджвалася на сялян. Пашпарты ўводзіліся толькі для жыхароў гарадоў, працоўных новабудоўляў і саўгасаў. Сяляне, як і ў часы прыгоннага права, аказаліся намёртва прывязанымі да месца свайго пражывання. Яны павінны былі напаўняць засекі сацыялістычнай Радзімы за так званыя працадні і фактычна бясплатна, бо іншага выбару ў іх проста не было.

Закон дзейнічаў да 1974 года, калі 28 жніўня Пастановай Саўміна СССР № 677 «Аб зацвярджэнні палажэння аб пашпартнай сістэме ў СССР» былі адмененыя абмежаванні.

1951 год. Памёр Альберт Паўловіч (1875–1951).

Беларускі паэт-гумарыст, драматург, перакладчык і мастак. Найбольш значная постаць беларускай гумарыстыкі пачатку XX стагоддзя.

У яго доме ў Мінску бывалі Б. Эпімах-Шыпіла, Янка Купала, Якуб Колас, Цётка, Цішка Гартны, Змітрок Бядуля, М.Багдановіч і іншыя.

Вышываў ваўнянымі ніткамі вялікія дываны з адлюстраваньнем розных краявідаў, два з якіх дэманстраваліся на мастацкай выставе ў 1914 годзе.

Калекцыянер манет, пёраў, паштовак з пейзажамі, марак.

Друкавацца пачаў у «Нашай Ніве». Аўтар 175 гумарыстычных, 120 лірычных вершаў.

Перакладаў творы А. Пушкіна, Т. Шаўчэнкі, М. Канапніцкай, У. Сыракомлі і іншых.

Распрацоўшчык беларуска-польскага слоўніка.

Аўтар шматлікіх копіяў карцін Левітана, Шышкіна і іншых расійскіх мастакоў.

1969 год. 70-гадовая Голда Мэір уступае на пасаду прэм’ер-міністра Ізраілю. 

Першая і адзіная жанчына – прэм’ер-міністр Ізраіля, трэцяя ў свеце, 4-ты прэм’ер-міністр Ізраіля (1969-1974).

Голда Мэір (Мабовіч, 1898-1978) нарадзілася ў Кіеве ў сям’і выхадцаў з Пінска Мабовічаў. З канца 1920-х па 1948 год – дзеяч сацыялістычнага сіянізму, функцыянер Гістадрута і Габрэйскага агенцтва, член Нацыянальнай рады. Адна з заснавальнікаў Дзяржавы Ізраіль. Працавала паслом Ізраіля ў СССР (1948–1949), міністрам працы і сацыяльнай абароны, міністрам замежных спраў, міністрам унутраных спраў Ізраіля.

У 1903-1906 гадах выхоўвалася ў дзеда з бабай у Пінску, потым з бацькамі выехала ў ЗША.

1991 год. У СССР адбыўся першы і апошні за ўсю гісторыю яго існавання рэферэндум.

Было вынесена толькі адно пытанне: «Ці лічыце Вы неабходным захаванне Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік як абноўленай федэрацыі раўнапраўных суверэнных рэспублік, у якой будуць у поўнай меры гарантавацца правы і свабоды чалавека любой нацыянальнасці ?».

Адмовіліся праводзіць рэферэндум 6 з 15 рэспублік: Латвійская, Літоўская, Эстонская, Малдаўская, Армянская і Грузінская ССР.

З 185,6 мільёна галасуючых грамадзян СССР у рэферэндуме прынялі ўдзел 148,5 мільёна, або 79,5%. З іх 113,5 мільёна, або 76,43%, выказаліся за захаванне СССР, але фактычна меркаванне ўдзельнікаў рэферэндуму ўжо нічога не вырашала, тым больш, што рэферэндум насіў “апытальны і рэкамендацыйны характар”.

Дзень у гісторыі. 14 сакавіка. Дзень Пі. Стварэнне Магілёўскай праваслаўнай епархіі. Першая Шухаўская вежа. Пачатак вайны ў Малдове

Навіна ад

Міжнародны дзень барацьбы супраць рачных плацін, за рэкі, ваду і жыццё (International Day Against Dams, з 1997 года). 

З’явіўся па ініцыятыве амерыканскай грамадскай арганізацыі “Міжнародная сетка рэк” падчас правядзення І Міжнароднай канферэнцыі супраць будаўніцтва буйных плацін у бразільскім горадзе Курытыба.

За апошнія паўстагоддзя ва ўсім свеце ў выніку будаўніцтва буйных плацін было пераселена 60 мільёнаў чалавек. З-за будаўніцтва плацін было затоплена ў агульнай складанасці больш за 400 000 кв. км самых урадлівых земляў і каштоўных лясоў. Плаціны – асноўная прычына таго, што адна пятая відаў прэснаводных рыб у свеце або знікла, або знаходзіцца пад пагрозай знікнення.

З 177 найбуйных рэк свету толькі траціна не маюць дамбаў ці іншых збудаванняў на сваім галоўным рэчышчы. Будаўніцтва дамбаў на рэках – небяспечная тэндэнцыя, якая пагражае прыродзе ўсёй планеты.

У апошнія 11 гадоў на Беларусі пабудаваны плаціны Гродзенскай, Полацкай і Віцебскай ГЭС.

Гродзенскае вадасховішча, плошча 4 200 га
Гродзенскае вадасховішча, плошча 4 200 га

Міжнародны дзень ліку Пі (International day of pi, з 1988 года) адзначаецца аматарамі матэматыкі а 1:59:26.

Пі – матэматычная канстанта, адносіны даўжыні акружнасці да яе дыяметра. У лічбавым выразе “Пі” пачынаецца як 3,141592 і мае бясконцую матэматычную працягласць.

Упершыню Дзень быў адзначаны ў 1988 годзе ў навукова-папулярным музеі “Эксплораторыум” у Сан-Францыска, бо дата 14.03 – гэта ў амерыканскім запісе 3/14, што супадае з  першымі разрадамі ліку “Пі” = 3,14…

Да свята, якое было прызнана амерыканскім кангрэсам, паступова далучыліся фізікі і матэматыкі з усяго свету. У гэты дзень праводзяцца мерапрыемствы, якія накіраваныя на павышэнне цікавасці да матэматыкі.

У англійскай мове словы pie (пірог) і pi (лік π) гучаць аднолькава, таму прыгатаванне і паяданне пірагоў стала вясёлай часткай свята.

Помнік ліку “Пі” у Сіэтле, на прыступках перад будынкам Музея мастацтваў

Аўдоцця-вясноўка і Гуканне вясны (народны каляндар). Новы год паводле сакавіцкага каляндарнага стылю – непрацоўны дзень.

На Аўдокі голы бокі.

Калі Аўдоцця чырвоная – і вясна чырвоная.

На Аўдоццю цёплы вецер – будзе лета цёплае і мокрае.

Калі Аўдоцця з дажджом – быць лету мокраму.

1167 год. Памёр Расціслаў Мсціславіч (1100/1110-1167).

Князь смаленскі (1125-1159), вялікі князь кіеўскі (1154, 1159-1167), заснавальнік дынастыі смаленскіх князёў, горада Мсціслаў (1136).

У гады яго княжання Смаленскае княства дасягнула росквіту і ахапіла тэрыторыі Верхняга Падняпроўя з Копыссю, Лучынам, Басеяй, Мірачыцамі, Вітрына, Прупоем, Крэчутам і Верхняга Паволжа, падпарадкаваў сабе радзімічаў. 

У 1158 годзе аказаў дапамогу полацкаму князю Рагвалоду Барысавічу ў барацьбе за полацкі сталец і падтрымліваў яго пазней.

Прылічаны да ўгоднікаў божых і ўваходзіць у Сабор беларускіх святых. Дзень святкавання памяці Расціслава Мсціславіча 14 (27) сакавіка.

1633 год. Кароль Уладзіслаў IV Ваза афіцыйна прызнаў Праваслаўную царкву на тэрыторыі Рэчы Паспалітай. 

Яго прывілеем зацверджана праваслаўная епархія з цэнтрам у Магілёве, якая была выдзелена са складу Полацкай епархіі (створана ў 992 годзе) 11 лістапада 1632 года як Аршанская, Мсціслаўская і Магілёўская. 

Ліквідавана ў 1937 годзе, аднаўлялася пры немцах у 1943, зачынялася пры М. Хрушчове, адноўлена 6 ліпеня 1989 года. 

24 снежня 2004 года з яе складу выдзелена самастойная Бабруйская і Быхаўская епархія. 

1708 год. У Магілёўскі замак з пышнай світай дэлегацыі ад саюзнай дзяржавы ў вайне са Швецыяй прыбыў першы саветнік Пятра I князь Аляксандр Меньшыкаў. 

А 8 верасня 1708 года праваслаўны і саюзны Магілёў будзе спалены прадстаўнікамі “дружалюбных рускіх войскаў” і “рускага праваслаўнага свету”.

1850 год. Вядомы французскі пісьменнік Анарэ дэ Бальзак за 5 месяцаў да сваёй смерці абвянчаўся ў Бердзічаве (цяпер Жытомірская вобласць Украіны) з графіняй Эвелінай Ганскай (народжанай Ржавускай).

52-гадовая ўдава паходзіла са старажытнага ваяўнічага польскага роду. Адным са сведкаў быў граф Георг Мнішак, які быў у сваяцтве з “хуткацечнай” рускай царыцай Марынай Мнішак – жонкай Лжеідзмітрыя І, Лжэдзмітрыя ІІ, з уладальнікам Крычава Ежы Мнішак.

Пасля цырымоніі Бальзак заявіў Эве: “Ура! Я зрабіў тое, чаго не змог Банапарт!.. У тваёй асобе я пакарыў Расію”.

1920 год.  Пачалося будаўніцтва Шухаўскай вежы на Шабалаўцы ў Маскве.

Наватарская для XX стагоддзя гіпербалоідная канструкцыя, выкананая ў выглядзе апорнай сталёвай сеткаватай абалонкі. Пабудавана да 1922 года па праекце акадэміка У. Шухава.

Усяго ў свеце пабудавана 11 металічных гіпербалоідных канструкцый. Цікава, што чатыры з іх былі пабудаваны на Беларусі, захаваліся дзве: ваданапорныя вежы ў Барысаве і на чыгуначнай станцыі Коханава Талачынскага раёна. Апошняй, што пабудавана ў 1929 годзе, нададзены статус нерухомай матэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці рэгіянальнага значэння.

1931 год. Нарадзіўся Павел Місько.

Беларускі пісьменнік, празаік, паэт, публіцыст.

Працаваў у розных газетах, у тым ліку «Звязда», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя», у выдавецтве «Мастацкая літаратура».

Аўтар апавяданняў, зборнікаў апавяданняў і аповесцей, сатыры і гумару, вершаў, кніг нарысаў, раманаў, у тым ліку «Мора Герадота», рамана ў вершах, аднаактовых п’ес, вершаў, прыгодніцкіх кніг і кніг фантастыкі для дзяцей.

Яго творчасці ўласцівыя ўвага да бытавой стыхіі народнага жыцця, шчырыя адносіны да чалавека працы, жывое шматфарбнае народнае слова.

Пераклаў на беларускую мову паэму М. Гогаля «Мёртвыя душы», казку П. Яршова «Канёк-гарбунок», паасобныя творы У. Цендракова, У. Лічуціна, Я. Носава, В. Бялова, К. Чукоўскага, перакладаў таксама з украінскай, польскай і балгарскай моў.

Памёр 9 чэрвеня 2011 года.

1938 год. Нарадзіўся Мікалай Цішачкін.

Беларускі акцёр. Заслужаны артыст Беларусі.

Усё жыццё служыў у Беларускім тэатры імя Якуба Коласа.

Выконваў вострахарактарныя ролі, якія вызначаліся выразным пластычным малюнкам. Іграў у спектаклях «Несцерка» В. Вольскага, «Зацюканы апостал» А. Макаёнка), «Вайна пад стрэхамі» паводле А. Адамовіча, па творах А. Астроўскага, Ф. Дастаеўскага, А. Чэхава, Н. Думбадзе, К. Гальдоні, У. Караткевіча, У. Шэкспіра і іншых.

Памёр 30 красавіка 1993 года.

1943 год. У Празе памёр Васіль Захарка (1877-1943).

Прэзідэнт БНР (1928-1943).

Выкладаў у царкоўнапрыходскай школе, у 1898-1917 гадах быў на ваеннай службе. Член БСГ, адзін з арганізатараў з’езду беларускіх вайскоўцаў Заходняга фронту (1917), сакратар Цэнтральнай беларускай ваеннай рады, член Вялікай беларускай рады. Удзельнік І Усебеларускага з’езда, займаў міністрэрскія пасады ў розных урадах БНР. Арыштоўваўся бальшавікамі (1918).

Сябра Гродзенскага Беларускага нацыянальнага камітэта, клубу «Беларуская хатка».

Выступаў за адзінства беларускіх зямель, не прызнаў Мінск адзіным цэнтрам нацыянальна-дзяржаўнага адражэння Беларусі.

Жыў на эміграцыі ў Чэхаславакіі, збіраў архіў БНР, далучыў да гэтай справы Л. Геніюш. Аўтар прац «Галоўныя моманты беларускага руху», «Беларусь – роль і значэнне на ўсходзе Еўропы».

Пахаваны на Альшанскіх могілках.

1954 год. Памёр у харвацкім Дуброўніку Людамір Рагоўскі (1881-1954).

Польскі кампазітар і дырыжор.

Вучыўся музыцы ў Варшаве, Лейпцыгу, Мюнхене, Рыме і Парыжы.

У 1909-1912 гадах кіраваў віленскім сімфанічным аркестрам, выкладаў у школе арганістаў, быў музычным крытыкам газеты «Літоўскі кур’ер».

Захапляўся беларускім фальклорам, сябраваў з Янкам Купалам, І. Луцкевічам і А. Уласавым. Паклаў на музыку верш Янкі Купалы «А хто там ідзе?».

Кіраваў хорам у Беларускім музычна-драматычным гуртку, ствараў музычнае афармленне да спектакляў трупы І. Буйніцкага, склаў «Беларускі песеннік з нотамі для народных і школьных хароў», які прапагандаваў беларускія нацыянальныя песні. Напісаў сімфанічную «Беларускую рапсодыю» для малога аркестра «Беларускі пейзаж». Адбіткі беларускага фальклору адчуваюцца і ў сімфанічным творы «Аблокі».

Напісаў 7 сімфоній, 7 опер, 3 балеты, у тым ліку «Купала», шэраг сімфанічных паэм, аркестравых сюіт, камерных і харавых твораў, кантаты і квартэты, музыку да спектакляў.

Падарыў музычныя інструменты ў калекцыю І. Луцкевіча, якая стала пазней асновай для Беларускага музея ў Вільні.

1976 год. Памёр Віктар Заўрыеў (1908–1976).

Беларускі географ, падарожнік, педагог, прафесар, доктар геаграфічных навук, стваральнік і загадчык кафедры фізічнай геаграфіі замежных краін БДУ.

Вывучаў Урал, Сібір, Каўказ, Іран, В’етнам, Беларусь. 

Даследчык праблем Палесся, дынамікі палескіх азёр. 

З  яго імем звязана станаўленне лабараторыі возеразнаўства, кафедраў агульнага землязнаўства, геадэзіі і картаграфіі. 

Чытаў лекцыі ў розных універсітэтах СССР, Сафійскім, Белградскім, Кракаўскім. Пад яго кіраўніцтвам абаронена больш за 20 кандыдацкіх дысертацый.

1992 год. Пачатак актыўных баявых дзеянняў урадавых войск Малдовы супраць сепаратыстаў з Прыднястроўя. 

Прыднястроўе, Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка (ПМР) – непрызнанае міжнароднай супольнасцю дзяржаўнае ўтварэнне на тэрыторыі усходняй Малдовы. Мяжуе з Украінай. Сталіца – Ціраспаль. Нацыянальны склад насельніцтва: малдаване 34%, рускія – 28%, украінцы – 26%. Сепаратысцкая рэспубліка – ачаг нестабільнасці ў рэгіне, яе актыўна падтрымлівае Масква.

2 верасня 1990 года Ціраспаль абвясціў незалежнасць ПМР ад Малдовы. Урад Малдовы не прызнаў гэтага рашэння і накіраваў у рэгіен паліцыю. Пачаліся сутыкненні паміж паліцыяй і прыднястроўскімі апалчэнцамі, якія перараслі 2 сакавіка 1992 года ў канфлікт, 14 сакавіка – у баявыя дзеянні, якія працягваліся да 21 ліпеня 1992 года. З абодвух бакоў загінула каля 2000 чалавек.

2006 год. Адкрыццё Палескага драматычнага тэатра ў Пінску.

29-ы прафесійны тэатр дзяржаўнага падпарадкавання ў краіне. 

Вытокі тэатра сыходзяць у 1939 год, калі быў створаны Палескі абласны драматычны тэатр. У 1949-1954 гадах працаваў як Пінскі абласны драмтэатр.

У 1954 годзе тэатр пераехаў у Магілёў, а будынак перадалі гарадскому дому культуры, і ў яго сценах працавала самадзейная тэатральная трупа.

Тэатр размяшчаецца ў былым будынку кінематографа «Казіно», помніку архітэктуры XIX стагоддзя. Тэатр працуе пяць дзён на тыдзень.

2020 год. Памёр Ігар Есьман (1932-2020).

Беларускі архітэктар, дызайнер, вынаходнік. Член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі архітэктуры, Беларускай акадэміі архітэктуры.

Працаваў у інстытутах будаўніцтва і архітэктуры АН БССР, «Мінскпраект», дырэктарам Творчай майстэрні, у «Мэта-Інтэрнэшнл».

Сярод яго галоўных работ у Мінску – карпусы інстытутаў замежных моў, політэхнічнага, педагагічнага, народнай гаспадаркі, студэнцкіх інтэрнатаў, дашкольныя установы, жылыя дамы, вяслярная станцыя на Заслаўскім вадасховішчы, турысцкая гасцініца, станцыя метро «Пушкінская».

Дзень у гісторыі. 11 сакавіка. Тэракт у Мадрыдзе. Віленска-Радамская унія. Вывяржэнне Этны. Аварыя на Фукусіме. Нарадзіліся паэты А. Гарун, Т. Кляшторны, акадэмік А. Мігдал, коласветчык Я. Гвоздзеў

Навіна ад

Еўрапейскі дзень памяці ахвяр тэрарызму.

У памяць аб тэрактах у Мадрыдзе 11 сакавіка 2004 года.

За 2 дні да выбараў у іспанскі парламент у мадрыдскіх электрычках узарваліся 10 бомб. 193 чалавекі загінулі, больш за 2 000 атрымалі раненні. 

Міжнародная тэрарыстычная арганізацыя “Аль-Каіда” з дапамогай відэазапісу апавясціла свет аб тым, што гэтая акцыя, праведзеная ёю роўна праз 2,5 гады пасля падзей у ЗША 11 верасня 2001 года, з’яўляецца помстай за ўдзел іспанскіх ваенных у аперацыях ЗША ў Іраку і Афганістане. 

Тэракт паўплываў на зыход  выбараў і прымусіў іспанцаў сысці з Ірака. 

106 год. Цай Лунь атрымлівае паперу з валокнаў бамбука.

Да яго паперу ў Кітаі рабілі з пянькі, а яшчэ раней з шоўку, які выраблялі з сапсаваных коканаў шаўкапрада. Цай Лунь раструшчыў валакно шаўкоўніцы, драўняны попел, анучы і пяньку. Усё гэта ён змяшаў з вадой і атрыманую масу выклаў на форму – драўляную раму і сіта з бамбука. Пасля сушкі на сонцы, ён гэтую масу разгладзіў з дапамогай камянёў. У выніку атрымаліся трывалыя аркушы паперы.

Пасля вынаходства Цай Луня, працэс вытворчасці паперы стаў хутка ўдасканальвацца. Сталі дадаваць для падвышэння трываласці крухмал, клей, натуральныя фарбавальнікі.

1401 год.  У Радаме каронная рада зацвердзіла  Віленска-Радамскую унію.

Перамовы па Уніі пачаліся ў снежні 1400 года ў Гродна. Унія была падпісаная ў трох асобніках: першы акт падпісаны Ягайлам, другі Вітаўтам і літоўскай шляхтай 18 студзеня 1401 года ў Вільні. Віленскую дамову пацвердзілі ў Радаме.

Унія ў пэўнай ступені зняла спрэчкі паміж Ягайлам і Вітаўтам за ўладу. 

Ва ўмовах уніі ВКЛ заставалася самастойнай дзяржавай у саюзе з Польшчай. Пажыццёва перадавала кіраўніцтва ВКЛ вялікаму князю Вітаўту з захаваннем вярхоўнай улады Ягайлы. Пасля смерці Вітаўта ўлада пераходзіла да Ягайлы ці яго законных нашчадкаў.

Бакі дамовіліся пра супольны саюз для ўзаемнай абароны, што дазволіла Вітаўту зладзіць наступ супраць крыжакоў. 

У канчатковым выніку супольныя дзеянні літоўска-польскага хаўрусу дазволілі атрымаць вырашальную перамогу над Тэўтонскім Ордэнам у Грунвальдскай бітве.

Войцех Герсан. Кейстут і Вітаўт у палоне ў Ягайлы

1669 год. Пачалося вывяржэнне вулкана Этна на італьянскай Сіцыліі. Працягвалася да ліпеня.

Рэкі расплаўленай лавы пахавалі 50 гарадоў, загінула ад 20 да 100 тысяч чалавек.

Мясцовыя жыхары называюць вулкан  «Монгібела» –  «Гара гор». Этна сапраўды ўзрушае сваімі памерамі: плошча 120 квадратных кіламетраў, а акружнасць вулкана складае 200 кіламетраў.

Пры вывяржэнні ў 1964 годзе Этна вырасла яшчэ на 50 м і зараз яе вышыня складае 3350 м. Масіў налічвае 270 кратараў, і лава выплюхваецца з расколін глыбінёй у адзін кіламетр. Гэтаму вулкану належыць першынство па колькасці вядомых чалавеку вывяржэнняў. З часоў хрысціянскага летазлічэння адбылося 150 магутных вывяржэнняў Этны.

1827 год. Нарадзіўся Каятан Крашэўскі.

Ураджэнец Беларусі, польскі пісьменнік, кампазітар, астраном-аматар. Брат пісьменніка Ю. Крашэўскага.

Скончыў Свіслацкую гімназію.

Аўтар гістарычных аповесцей, абразкоў і мемуараў, падзеі якіх адбываюцца пераважна на Беларусі, а таксама камедый, вершаў, гавэндаў.

Пісаў музыку: канцэрты, санаты, мініяцюры для фартэпіяна.

Меў бібліятэку з 10 000 тамоў, у тым ліку зборы Сапегаў. Заснавальнік прыватнай астранамічнай абсерваторыі.

Памёр 1 ліпеня 1896 года.

1872 год. Памёр Плацыд Янкоўскі (1810-1872).

Беларускі пісьменнік і перакладчык, публіцыст, уніяцкі і праваслаўны святар.

Валодаў 10 мовамі. З сялянамі размаўляў на беларускай мове. 

Аўтар аповесцей, апавяданняў, гумарэсак, краязнаўчых, біяграфічных нарысаў, якія былі папулярнымі ў Беларусі і Літве. Выдаў больш дзесяці кніг прозы на польскай мове. Пераклаў на польскую мову асобныя творы Шэкспіра, Гётэ і іншых. 

У «Літоўскіх епархіяльных ведамасцях» з 1864 года друкаваў апавяданні, нарысы, жыццяпісы, успаміны.

У 2006 годзе ў Беларусі ўпершыню выдадзены яго «Записки сельского священника», дзе сабраныя нарысы і ўспаміны з апошняга перыяду жыцця.

1887 год. Нарадзіўся Алесь Гарун (Прушынскі).

Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч. Віцэ-старшыня Усебеларускага з’езда 1917 года, сустваральнік БНР, рэдактар газеты «Беларускі шлях», адзін са стваральнікаў беларускай нацыянальнай арміі.

У 1907 годзе быў арыштаваны за антыўрадавую дзейнасць, асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Працаваў у Іркуцкай губерні, на баржы на рацэ Лене, на залатых прыісках у Якуціі.

Публікаваўся ў газеце «Наша ніва». Аўтар  вершаў, паэм, паэтычных водгукаў на вершы сучаснікаў, зборніка «Матчын дар», які з’яўляецца адным з найвыдатнейшых паэтычных дасягненняў ХХ стагоддзя.

У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.

Памёр у Кракаве па дарозе на курорт Закапанэ 28 ліпеня 1920 года.

1899 год. Нарадзілася Вольга Галіна (па  мужу Александроўская, дзявочае Грудзінская).

Беларуская актрыса. Народная артыстка.

У 1923-1962 гадах служыла актрысай ў купалаўскім тэатры, пачынала працаваць пад кіраўніцтвам Е. Міровіча. У 1948-1963 гадах выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Іграла ў пастаноўках па творах І. Папова, А. Астроўскага, М. Горкага, А. Чэхава, Я. Рамановіча, Лопэ дэ Вэга, У. Шэкспіра, Л. Талстога і іншых.

Выступала ў перыядычным друку з успамінамі пра дзеячаў беларускага тэатра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-разважаннямі пра сутнасць акцёрскага майстэрства.

Памерла 4 снежня 1980 года.

1903 год. Нарадзіўся Тодар Кляшторны.

Беларускі паэт.

Працаваў на радыё, у рэдакцыях беларускіх газет і часопісаў. Быў сябрам літаратурных аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша», БелАПП.

Выдаў 5 зборнікаў паэзіі, многіх паэм. Аўтар інтымнай, пейзажнай, філасофска-медытацыйнай лірыкі, вершаў песеннага складу, вершаў-зваротаў, вершаў-пасланняў, твораў публіцыстычнай скіраванасці, баек, пародый, эпіграм, апавяданняў.

Пераклаў на беларускую мову пятую частку «Прыгод удалага ваякі Швейка» К. Ванека, асобных твораў П.  Тычыны, В.  Брусава, І. Харыка, А. Кутатэлі, М. Асеева, У. Маякоўскага і іншых.

Яго творы перакладаліся на літоўскую, рускую і ўкраінскую мовы. На яго вершы І. Іваноў і М.Равенскі напісалі песні.

Арыштаваны НКУС у лістападзе 1936 года, асуджаны 29 кастрычніка 1937 года да вышэйшай меры пакарання і расстраляны ў тую ж ноч.

Імя паэта носіць вуліца ў в. Камень на Лепельшчыне. У вясковым Доме культуры дзейнічае бібліятэка-музей Т.  Кляшторнага.

1911 год. Нарадзіўся Леў Гарошка.

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар, архімандрыт, даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог. 

Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене. Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікабрытаніі. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопіса «Божым шляхам». Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.

Памёр 28 ліпеня 1977 года ў шпіталі ў Парыжы ў выніку няўдалай хірургічнай аперацыі. Пахаваны на могілках Святога Панкрата ў Лондане.

Яго багаты архіў захоўваецца ў Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане. На думку гісторыка С. Абламейкі, спадчына Льва Гарошкі “змяшчае на сваіх старонках дзясяткі не выдадзеных тамоў каштоўнай рэлігійнай літаратуры, дзясяткі тамоў якасных навукова-гістарычных прац, абсалютная большасць з якіх так і засталіся невядомыя на Бацькаўшчыне”.

1911 год. У г. Ліда нарадзіўся Аркадзь Мігдал.

Савецкі фізік-тэарэтык, акадэмік АН СССР.

Вучыўся у Ленінградскім ўніверсітэце, адкуль яго выгналі ў 1931 годзе за «непралетарскае паходжанне». У 1933 годзе быў арыштаваны, сядзеў у вязьніцы.

З канца 1930-х гадоў вывучаў праблемы ўзаемадзеяння нейтронаў з атамамі. У выніку ім быў развіты арыгінальны метад «устрэсвання», які прынёс аўтару заслужаную вядомасць.

Працаваў у Інстытуце фізічных праблем АН СССР, прафесарам Маскоўскага інжынерна-фізічнага інстытута, у Інстытуце атамнай энергіі, Інстытуце тэарытычнай фізікі. У 1947 годзе быў апанентам на абароне кандыдацкай дысертацыі А. Сахаравым.

Заснавальнік новых кірункаў у ядзернай фізіцы і фізіцы металаў. Даследаваў праблему палярызацыі і вакууму ў моцных магнітных палях.

У навуковы ўжытак увайшлі такія азначэнні, як асаблівасць Мігдала-Кона, скачок Мігдала, канстанта Мігдала.

Памёр у ЗША 9 лютага 1991 года.

1913 год. Памёр ураджэнец Беларусі Андрэй Вількіцкі (1858-1913).

Рускі гідрограф, геадэзіст, палярны даследчык, генерал корпуса гідрографаў, начальнік Галоўнага Гідраграфічнага ўпраўлення. 

З’яўляецца адным з найбольш паважаных спецыялістаў у асяроддзі ваенных гідрографаў.

Яго імем названыя мыс, ледавік, гара і заліў на архіпелагу Новая Зямля, востраў і астравы Вількіцкага ў Карскім і астравы ва Усходне-Сібірскім морах, праліў.

У Пецярбургу ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

1934 год. Нарадзіўся ў Пінску Яўген Гвоздзеў. 

Самы вядомы адзіночны коласветчык з Беларусі, падарожнік і мараплаўца.

Пасля сканчэння мараходнай вучэльні ў Астрахані, плаваў суднавым механікам на буйных рыбалавецкіх судах Каспія. Займаўся ветразным спортам. Сам будаваў свае яхты.

Як яхтсмен перасёк Каспій у адзіночных і калектыўных паходах больш за 50 разоў.

Быў у двух коласветных падарожжах (1992-1996 – першае і адзінае ў гісторыі адзіночных кругасветак плаванне на звычайным шпацырным швертбоце; 1999-2003).

У трэцяе падарожжа вакол Зямлі 74-гадовы мораплавец адправіўся з Наварасійска 19 верасня 2008 года. Перасёк Чорнае мора, Басфор, дасягнуў Італьянскага берага і 30 лістапада апошні раз выйшаў на сувязь.

10 снежня 2008 года цела нашага земляка з глыбокай ранай на галаве было знойдзена на пляжы Кастэльпарцыяна на поўдні Італіі.

1938 год. Расстраляны ў ГУЛАГу айцец Іаан (Іван Пашын, 1881-1938).

Беларускі праваслаўны дзеяч, архіерэй, свяшчэннамучанік, епіскап Тураўскі (1923-1926), Рыльскі (1929-1933).

Беларус. Нарадзіўся ў сям’і праваслаўнага святара. Маці паходзіла са старадаўняга беларускага святарскага роду Завітневічаў.

Скончыў Слуцкае духоўнае вучылішча, Мінскую духоўную семінарыю. Служыў у цэрквах і настаўнічаў  у царкоўна-прыходскіх школах Гомельшчыны, Міншчыны

Арыштоўваўся НКУС у 1926, 1932 гадах, высылаўся ў Сібір, Комі АССР.

Расстраляны па абвінавачванню ў правядзенні «антысавецкай агітацыі сярод зняволеных».

У 2004 годзе Сінодам БПЦ далучаны да Сабора беларускіх святых.  Абраз з выявай святога знаходзіцца ў гродзенскім Пакроўскім саборы (на фота).

1941 год. Памёр у ГУЛАГу Аляксандр Уласаў (1874-1941).

Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, выдавец, публіцыст, рэдактар-выдавец газеты «Наша ніва», польскі сенатар.

Прыцягнуў да супрацы ў “Нашай Ніве” Я. Коласа, Я. Купалу, З. Бядулю, Ядвігіна Ш. Член Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Меў багатую бібліятэку, шмат архіўных матэрыялаў пра «нашаніўскі» перыяд, нацыянальную асвету ў Заходняй Беларусі. 

Яго рукапісная спадчына зберагаецца ў Літаратурным музеі Я. Купалы, цэнтральных навуковых бібліятэках акадэмій навук Беларусі, Літвы.

Арганізатар і адзін з кіраўнікоў Таварыства беларускай школы. Пад яго апякунствам дзейнічала Радашковіцкая беларуская гімназія імя Ф. Скарыны.

У верасні 1939 года вітаў далучэнне Заходняй Беларусі да БССР, выказваўся за адкрыццё беларускай школы ў Радашковічах, а праз месяц арыштаваны НКУС, утрымліваўся ў вілейскай турме. 

У лістападзе 1940 года асуджаны на 5 гадоў зняволення ў сібірскіх лагерах.

1996 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Леанід Марчанка (1941-1996).

Беларускі мастак-графік.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут

Майстар беларускай пейзажнай графікі, паслядоўнікам ідэй нацыянальнага рамантызму.

Яго афорты, літаграфіі –  характарыстыкі кожнай істотнай дэталі  раслін, нябеснай прасторы, воднай плыні. Ён шматпланава адлюстроўваў прасторы роднага краю.

Творы мастака знаходзяцца ў калекцыях Нацыянальнага мастацкага музею, Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі, маскоўскага Цэнтральнага Дома мастака, Музея сучаснага мастацтва ў Кёльне, Музеі імпрэсіянізму ў Германіі, прыватных зборах.

2011 год. Наймацнейшае ў гісторыі Японіі землетрасенне магнітудай 9,1.

Катаклізм выклікаў цунамі і аварыю на АЭС Фукусіма I, затапленне аэрапорта Сендай.

Тры працуючых энергаблока былі спынены дзеяннем аварыйнай абароны, усе аварыйныя сістэмы спрацавалі ў штатным рэжыме. Але,  на наступны дзень, на АЭС адбыўся выбух. Узровень радыяцыі каля станцыі перавысіў норму ў 20 разоў. Як і аварыі на Чарнобыльскай АЭС прысвоены 7, вышэйшы, узровень тэхнагеннай аварыі.

Наступнае землетрасенне на ўзбярэжжы прэфектуры Фукусіма магнітудай 7,3 адбылося праз 11 гадоў – 16 сакавіка 2022 года. Вучоныя лічаць гэты катаклізм афтэршокам землетрасення 2011 года. У выніку цунамі загінула 4 чалавека, 225 паранены.

Прычыны землетрасенняў – зрухі літасферных пліт.

Дзень у гісторыі. 4 сакавіка. Вынаходніцтва мікрафона. АЭС у Антарктыдзе. Нарадзіліся атэіст К. Лышчынскі, рэпарцёр Р. Капусцінскі, атлет А. Рыбакоў. Не стала М. Гогаля, К. Шэрмана.

Навіна ад

Міжнародны дзень акулярыка (International day of bespectacled)

Першыя лінзы знайшлі яшчэ пры раскопках Троі – іх узрост каля 2500 гадоў да н.э.

Старажытным цывілізацыям былі вядомыя празрыстыя лінзы з горнага крышталя. Але няма ніводнага гістарычнага сведчання, што гэтыя лінзы выкарыстоўваліся ў якасці лупы для практычных мэт.

У І палове XI стагоддзя арабскі навуковец Ібн аль-Хайсам апісаў лінзы, якія павялічваюць. Але Усход не здолеў зрабіць з гэтага ніякіх практычных высноваў. На Захадзе першым у 1267 годзе паспрабаваў выкрыстаць лінзы для вачэй навуковец і мысляр Роджэр Бэкан.

Першыя акуляры з’явіліся ў XIII стагоддзі ў Італіі. У 1285 годзе майстар-шкловыдзімальнік Сальвіна Армаці з Фларэнцыі першым арганізаваў вытворчасць акуляраў з лінзамі, якія ўстаўляліся ў аправу і дазвалялі карэкціраваць дальназоркасць. 

У Беларусі акуляры носяць да 40% мужчын і больш за 45% жанчын. Гэта не тычыцца сонечных акуляраў.

1484 год. У  Вільні памёр Казімір Казіміравіч, Святы Казімір (1458-1484).

Намеснік вялікага князя літоўскага, кананізаваны каталіцкай царквой. Каралевіч польскі і вялікі княжыч літоўскі. Каталіцкі святы, патрон Вільні, апякун земляў Вялікага Княства Літоўскага, патрон Гродзенскага біскупства.

Сын Казіміра Ягелончыка. Кіраўнік справамі ў Польшчы (1481-1483), займаўся дабрачыннасцю.

Кананізаваны ў 1522 годзе.

Асаблівае значэнне культ Святога Казіміра атрымаў на землях ВКЛ, дзе ў яго гонар праводзіцца асобная служба 4 сакавіка. У Вільні ў гэты дзень адбываецца святочны кірмаш – “Казюкас”.

1634 год. Нарадзіўся Казімір Лышчынскі.

Вялікалітоўскі філосаф, мысліцель-атэіст, педагог і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай. Упершыню ўжыў тэрмін «атэіст». Пакараны смерцю за атэізм.

Скончыў Віленскую акадэмію. Прымаў удзел у маскоўскай, шведскай, турэцкай ваенных кампаніях. Выкладаў у Львове, Берасці. Працаваў настаўнікам, меў юрыдычную практыку.

У 1666 годзе выйшаў з ордэна езуітаў, ажаніўся, пераехаў у свой родавы маёнтак Лышчыцы на Берасцейшчыне. Карыстаўся аўтарытэтам сярод шляхты. Шмат судовых спраў правёў на карысць мяшчан і шляхты, якія судзіліся з езуітамі за захопленыя землі, даўгі. Меў сваю школу, вучыў дзяцей шляхты і сялян.

Напісаў трактат «Аб неіснаванні Бога». Рукапіс кнігі выкраў агент езуітаў Ян Бжоска.

У 1687 годзе царкоўны суд за цяжкае злачынства –  атэізм – пастанавіў спаліць яго жывога на вогнішчы. Па ўласнай просьбе асуджанага кара была заменена на адсячэнне галавы.

30 сакавіка 1689 года на плошчы Старога Мяста ў Варшаве абезгалоўлены і спалены на вогнішчы.

1782 год. Нарадзіўся Казімір Ельскі.

Беларускі скульптар, архітэктар, мастак; выхаванец Віленскага ўніверсітэта і яго прафесар. Прадстаўнік класіцызму. Сын мастака і скульптара Караля Ельскага.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт, удасканальваў сваё майстэрства ў Акадэміі мастацтваў у Пецярбургу.

Выкладаў ў Віленскім універсітэце, стварыў бюсты прафесараў для новай залы ўніверсітэцкай бібліятэкі, працаваў над рознымі элементамі дэкору для будынкаў універсітэта, заснаваў кабінет скульптуры.

Аўтар працы пра сувязь архітэктуры, скульптуры і жывапісу – першую на польскай мове. Стваральнік паркавых скульптур, надмагільных помнікаў для радавых капліц.

Рэстаўраваў ковенскую Ратушу, ляпныя ўпрыгожванні Пажайсляйскага кляштара.

Адным з яго вучняў быў віленскі мастак А. Сляндзінскі.

1812 год. Памёр Яўхім Храптовіч (1729–1812).

Грамадскі, палітычны, дзяржаўны дзеяч ВКЛ, публіцыст, паэт і перакладчык. Апошні канцлер вялікі літоўскі (1793-1795), граф.

Пасля стварэння Адукацыйнай камісіі (1773) – першага ў свеце міністэрства адукацыі – стаў камісарам дэпартаменту Віленскай акадэміі і школаў ВКЛ, значна павялічыў колькасць школ розных узроўняў.

Аўтар вершаў на польскай мове і латыні, на гутарковай беларускай мове лацініцай. Валодаў кніжнасцю на старабеларускай мове.

1852 год. Памёр Мікалай Гогаль (Янкоўскі) (1809–1852).

Рускі і ўкраінскі пісьменнік, драматург, паэт. Заснавальнік крытычнага рэалізма ў рускай літаратуры.

Падчас навучання ў Нежынскай гімназіі выступаў на сцэне тэатра як акцёр і рэжысёр-пастаноўшчык спектакляў, заснаваных на сюжэтах антычнасці або побыту, спазнаў сусвет старажытнай украінскай гісторыі, народных звычаяў і народнай творчасці.

Пасля пераезду ў 1828 годзе ў Пецярбург, займаўся напісаннем паэм, аповесцей, апавяданняў, драматычных твораў, камедый.

Этапнай у гісторыі тэатра стала яго сацыяльная камедыя «Рэвізор» (1836). Пасля  яе прэм’еры, вандраваў па Германіі, Швейцарыі, Францыі, Італіі, пісаў паэму-раман «Мёртвыя душы» (1842). У 1848 годзе вярнуўся ў Маскву і працаваў над другім томам «Мёртвых душ», але незадоўга перад смерцю рукапіс спаліў.

У 1828 годзе наведваў Магілёў.

Раздзелы другога тома «Мёртвых душ» занава перапрацаваў нібыта на падставе накідак, якія былі атрыманы ад сябра Гогаля М. Пракаповіча, магілёўскі інжынер М. Ястржэмбскі. У студзені 1872 года чытачы гістарычнага часопіса “Руская даўніна”, да свайго невымоўнага здзіўлення, выявілі “Прыгоды Чычыкава, або Мёртвыя душы. Паэма Н. У. Гогаля. Новыя ўрыўкі і варыянты” – містыфікацыю ад Ястржэмбскага па матывах Гогаля.

У гонар М. Гогаля названы вуліца і 3 завулкі ў Магілёве, вуліцы ў большасці буйных гарадоў Беларусі.

1877 год. Амерыканскі вынаходнік Эміль Берлінер стварыў мікрафон.

За год да гэтага А. Бэл таксама стварыў мікрафон, які зваўся вадкасным перадатчыкам. Гэты перадатчык быў прадстаўлены на Філадэльфійскай выставе. Там яго і ўбачыў Берлінер і вырашыў, што зможа зрабіць прыбор не горшым.

Берлінер здолеў ачысціць і ўзмацніць гукі і вынайшаў своеасаблівы тэлефонны перадатчык з няшчыльным кантактам, які назваў мікрафонам. Дзякуючы ўдасканаленням Берлінера тэлефон перастаў быць проста тэхнічнай навінкай і стаў эфектыўным сродкам сувязі, здольным перадаваць гукі на вялікія адлегласці.

А. Бэл спрабаваў судзіцца з Берлінэрам, але суд стаў на бок Берлінера. Тады Бэл вырашыў пайсці іншым шляхам – ён выкупіў патэнт у Берлінера за 50 000 даляраў, а сам вынаходнік быў прыняты ў Bell Telephone Company ў якасці галоўнага спецыяліста па тэлефоннай тэхніцы.

1890 год. Нарадзіўся Вінцук Адважны (Язэп Германовіч).

Беларускі пісьменнік, каталіцкі святар усходняга абраду, паэт, публіцыст.

Скончыў Віленскую духоўную каталіцкую семінарыю. Працаваў у касцёлах Беласточчыны, Слонімскага, Дзісненскага павету, Друйскім кляштары марыянаў, у Друйскай гімназіі, у Харбіне (Маньчжурыя), Вільне. Член Таварыства беларускай школы, арганізаваў беларускую школу, у касцёле гаварыў казанні на беларускай мове.

Яго празаічныя і паэтычныя творы рэгулярна з’яўляліся на старонках перыядычнага друку. Пераследаваўся польскімі свецкімі і духоўнымі ўладамі.

У 1948 годзе арыштаваны кітайскай паліцыяй і перададзены КДБ. Асуджаны да 25 гадоў прымусовых работ у сібірскіх лагерах.

Па вызваленні ў 1955 годзе выехаў у Польшчу, у 1959 – у Рым, потым ў Лондан. Быў дырэктарам школы-інтэрнату Св. Кірылы Тураўскага, выдаваў рэлігійна-грамадскі часопіс «Божым шляхам», прымаў удзел у рэлігійным і культурным жыцці беларускага замежжа. Пра сваё знаходжанне ў лагерах напісаў успаміны «Кітай – Сібір – Масква», якія былі апублікаваныя на беларускай, італьянскай, польскай, літоўскай мовах.

Памёр 26 снежня 1978 года ў Лондане. Пахаваны на Могілках Святога Панкрата ў Лондане у адной магіле з айцом Львом Гарошкам, з якім меў пры жыцці не найлепшыя адносіны.

1911 год. Нарадзіўся Васіль Стома.

Беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч эміграцыі.

З 1949 года жыў у ЗША. Адзін з дзеячаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня ў Беларускім культурна-асветным камітэце, сябра рэдкалегіі газеты «Беларус», сябра Рады БНР, выкладчык беларускай суботняй школы, ініцыятар школьных тэатральных пастановак.

Памёр 31 мая 1992 года ў Нью-Брансуіку. Пахаваны на могілкай царквы Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансуіку.

1932 год. У Пінску нарадзіўся Рышард Капусцінскі.

Польскі сусветна вядомы рэпарцёр, журналіст, пісьменнік, паэт, фатограф, «імператар рэпартажу».

Дэбютаваў як паэт у 17 гадоў. У 24 гады атрымаў першую ўзнагароду – Залаты Крыж Заслугі – за газетны рэпартаж. Працаваў у выданнях “Polityka”, “Kultura”, Польскім прэс-агенцтве (PAP) як замежны карэспандэнт у Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.

Удзельнік руху «Салідарнасць».

Па яго кнізе «Імператар» пра ўпадак рэжыму ў Эфіопіі, у 1987 годзе лонданскі Royal Court Theatre паставіў сцэнічную адаптацыю.

Ганаровы доктар Слянскага, Уроцлаўскага, Ягелонскага, Гданьскага ўніверсітэтаў. Лаўрэат каля 40 прэмій і ўзнагарод.

Двойчы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

Памёр 23 студзеня 2007 года.

У Пінску на доме, дзе жыў Капусцінскі, ўсталявана мемарыяльная дошка.

1938 год. У Оршы нарадзіўся Леанід Трушко.

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст БССР.

Працаваў у  Аршанскім народным,  Беларускім тэатры імя Якуба Коласа (1967-1999).

Выканавец шматлікіх ролей у пастаноўках «Радавыя», «Парог» А. Дударава, «Трыбунал» А. Макаёнка, «Амністыя» М. Матукоўскага, «Матухна Кураж і яе дзеці» Б. Брэхта, «Званы Віцебска» У. Караткевіча і іншых, ролей у кіно.

Мастацкі фільм “Вясна на Одары”, 1967.

1962 год. Запрацаваў ядзерны рэактар АЭС на амерыканскай антарктычнай станцыі Мак-Мерда. Адзінкавы выпадак у гісторыі Антарктыды.

Лічылі, што электрастанцыя дазволіць зэканоміць вялізныя сродкі, якія выдаткоўваюцца на падвоз дызпаліва і яго бесперапынны падагрэў – каб пазбегнуць замярзання. 

Аднак у 1972 годзе ў корпусе рэактара выявіліся расколіны. Было прынята рашэнне ўстаноўку дэмантаваць, а з прычыны тэхналагічных складанасцей і экалагічных рызык ад далейшых праектаў развіцця атамнай энергетыкі ў Антарктыдзе – адмовіцца.

1982 год. У Магілёве нарадзіўся Андрэй Рыбакоў.

Беларускі цяжкаатлет.

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2004, 2008 гадоў у Афінах, Пекіне атрымаў срэбныя медалі ў мужчынскай вагавай катэгорыі да 85 кг. Але ў 2016 годзе Міжнародны алімпійскі камітэт пазбавіў яго пекінскага срэбра за ўжыванне допінгу.

Чэмпіён Беларусі 2012 года ў катэгорыі да 94 кг.

Яму належаць сусветныя рэкорды ў катэгорыі да 85 кг у рыўку – 187 кг (чэмпіянат свету, 2007) і па суме рыўка і штуршка – 394 кг (пекінская алімпіяда, 2008). Рэкорд па суме перасягнуты іранцам Кіянушам Растамі ў 2016 годзе.

2005 год. Памёр Карлас Шэрман (1934-2005).

Беларуска-уругвайска-іспанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца.

Нарадзіўся ва Уругваі ў сям’і выхадца з Заходняй Беларусі. Працаваў у аргенцінскіх газетах. У 1956 годзе прыехаў на Беларусь.

Дэбютаваў у аргенцінскім перыядычным друку ў 1952, у рускай перыёдыцы Беларусі – з 1964, на беларускай мове – з 1975 года.

Загадчык рэдакцыйна-выдавецкага сектара Фундаментальнай бібліятэкі імя Якуба Коласа АН БССР,  віцэ-прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра.

Перакладчык іспанамоўных аўтараў: Г. Гарсія Маркеса, Н. Гільена, Ф. Піта Радрыгеса і іншых.

З беларускай на іспанскую пераклаў асобныя творы А. Куляшова, М. Танка, І. Шамякіна, В. Быкава, Я. Купалы,  Я. Коласа, Р. Барадуліна і іншых.

Аўтар кніг, зборнікаў паэзіі.

Дзень у гісторыі. 23 студзеня. Самы разбуральны землятрус. Памерлі герой Чылі Ігнат Дамейка і «імператар рэпартажу» Рышард Капусцінскі. Расстраляны Вацлаў Ластоўскі

Навіна ад

Дзень почырку, Дзень ручнога ліста (Handwriting Day)

Заснаваны па ініцыятыве Асацыяцыі вытворцаў пішучых прылад з мэтай нагадаць усім нам аб унікальнасці ручнога ліста, аб непаўторнасці почырку кожнага чалавека і зірнуць на стварэнне рукапіснага тэксту, як на спосаб самавыяўлення. 

Дата гэтага свята абрана не выпадкова – у гэты дзень нарадзіўся адзін з вядомых амерыканскіх дзяржаўных дзеячаў, Джон Хэнкок, які першым паставіў свой подпіс пад Дэкларацыяй Незалежнасці ЗША (1774 год). Подпіс Хэнкока быў буйным і размашыстым, што і дадало аўтарытэту яе аўтару.

Мастацтва ручнога ліста актыўна развівалася на працягу многіх тысяч гадоў. Аб сувязі почырку з духоўным светам і характарам чалавека выказваліся і Арыстоцель, і вялікія італьянцы эпохі Адраджэння. А ў 1875 годзе французскі абат Жан Іпаліт Мішанер ужыў тэрмін “графалогія”, які пазначае вобласць ведаў аб почырку і метадах яго даследавання ў сувязі з псіхічным станам асобы. Графалогія лічыцца адной з найважнейшых навук, здольнай толькі па ручным пісьме вызначыць індывідуальныя здольнасці чалавека.

Па почырку можна пазнаць характар асобы, яе моцныя і слабыя бакі, у якім настроі чалавек пісаў, яго стаўленне да навакольных і нават аптыміст ці песіміст аўтар.

1556 год. У кітайскай правінцыі Шаньсі адбыўся самы разбуральны землятрус з усіх сусветных сейсмічных катастроф. 

Яго цэнтр знаходзіўся ў горадзе Сіань, які размешчаны на берагах вялікай ракі Хуанхэ. 

Па сведчанні відавочцаў, цэлыя гарады апускаліся ў грунт за лічаныя секунды, колькасць ахвяр гэтай трагедыі налічвала больш за 830 000 чалавек. Па колькасці загінулых – гэта трэцяя катастрофа за ўсю пісьмовую гісторыю чалавецтва, а з землятрусаў – наймацнейшы ў гісторыі па колькасці ахвяр і адзін з наймацнейшых па магнітудзе (8,4)

На карце чырвоным колерам адзначана правінцыя Шэньсі, охравым –  закранутыя землятрусам раёны.

1793 год. У Санкт-Пецярбургу падпісана пагадненне паміж Расіяй і Прусіяй аб ІІ падзеле Рэчы Паспалітай. 

Кацярына II і Фрыдрых Вільгельм II падпісалі трактат пра падзел, паводле якога да Прусіі адышлі землі, населеныя этнічнымі палякамі: Данцыг, Торунь, Вялікая Польшча, Куявія і Мазовія, за выняткам Мазавецкага ваяводства. Расія атрымала літоўскія землі да лініі Дзвінск (сёння Даўгаўпілс) – Пінск – Збруч, усходнюю частку Палесся, украінскія вобласці Падолле і Валынь.

У гэтым падзеле не брала ўдзелу Аўстрыйская імперыя, занятая вайной з рэвалюцыйнай Францыяй.

1783 год. Нарадзіўся Стэндаль (Анры-Мары Бейль). 

Французскі пісьменнік, адзін з заснавальнікаў французскага рэалістычнага раману, аўтар знакамітага рамана «Чырвонае і чорнае». Аўтар слова «турыст». 

Удзельнік пахода Напалеона на Расію ў 1812 годзе. Праз Оршу, Смаленск дайшоў да Маквы. 

Падчас панавання французскіх войскаў на беларускай тэрыторыі, служыў ваенным інтэндантам у Оршы.

1849 год. У ЗША упершыню ўручаны дыплом урача жанчыне Элізабет Блэквел. 

А вось першай жанчынай на Беларусі і ў Расіі з дыпломам доктара медыцыны ў 1867 годзе стала ураджэнка Чавус Варвара Руднева-Кашаварава (па нараджэнню – Нафанова).

1889 год. Памёр ураджэнец Беларусі Ігнат Дамейка. 

Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг. Нацыянальны герой Чылі.

У 14-гадовым узросце стаў адным з самых юных студэнтаў Віленскага ўніверсітэта. Член таварыства філаматаў разам з Я. Чачотам, А. Міцкевічам. 

Удзельнік Лістападаўскага паўстання 1830-1831 гадоў, быў ад’ютантам 25 пяхотнага палка. 

Пасля сканчэння Горнай школы ў Парыжы атрымаў запрашэнне на працу ў Чылі. Працаваў прафесарам горнай школы (зараз універсітэт яго імя) у Кікімба (1838-1846), прафесарам, загадчыкам кафедры хіміі, рэктарам (1867-1883) універсітэта Сант’яга. Чылійскі “Гранд дэ адукатар”, фактычны заснавальнік прародазнаўчых даследаванняў, сучаснай адукуацыі, увёў метрычную сістэму, арганізаваў метэаралагічную службу.

Склаў з каментарамі геаграфічную, геалагічную і эканамічную карту былых земляў Рэчы Паспалітай.

У 1884 годзе наведаў сяброў і калег у Кракаве, Варшаве, Вільні, на радзіме ў Мядзведцы, у Міры і Навагрудку.

Памёр 23 студзеня 1889 года. Дзень пахавання быў абвешчаны днём нацыянальнай жалобы Чылі.

Імем вучонага названы малая планета, мінерал, шматлікія расліны, выкапнёвыя жывёлы, роды дыназаўраў, птэразаўраў, рыб, падвід лісіц, названы горад, універсітэт і вуліцы ў Сант’яга-дэ-Чылі і яшчэ ў 9 гарадах Чылі, у Вільнюсе, Навагрудку. Таксама – горны хрыбет у Андах, бібліятэка ў Буэнас-Айрэсе, шэраг навучальных і навуковых устаноў у Чылі. Ёсць музей і стаіць абеліск у в. Крупава Лідскага раёна. У Мядзведкаўскай школе адкрыты музей, а ў вёсцы Мядзведка ўстаноўлены бюст і памятны камень, помнік усталяваны і ў Сант’яга.

1901 год. Нарадзіўся Станіслаў Калеснік. 

Беларускі, савецкі географ, доктар геаграфічных навук, акадэмік АН СССР, прафесар, палярнік, заснавальнік савецкай гляцыялогіі, Прэзідэнт Геаграфічнага таварыства СССР (1964-1977).

У аўтабіяграфіі месца нараджэння – г. Віцебск.

Скончыў геаграфічны факультэт ЛДУ.

Удзельнік і кіраўнік шматлікіх геамарфалагічных даследаванняў горных раёнаў, ледавікоў, арктычных экспедыцый.

У Ленінградскім універсітэце прайшоў шлях ад асістэнта да прафесара і загадчыка кафедры, дэкана геаграфічнага факультэта, прарэктара.

Працаваў віцэ-прэзідэнтам Міжнароднага геаграфічнага саюза, з’яўляўся Ганаровым членам Польскага, Сербскага, Харвацкага, Амерыканскага геаграфічных таварыстваў; Ганаровым доктарам Кракаўскага і Фінскага (Турку) універсітэтаў.

Рэдактар Энцыклапедычнага слоўніка геаграфічных назваў.

Памёр 13 верасня 1977 года.

Яго імем названы: пік у Забайкальскім Алатау, два пікі на Паміры, ледавікі – на Каўказе, Палярным Урале.

1916 год. Самае рэзкае у свеце  пахаладанне на працягу сутак: падзенне на 56 градусаў. 

Адбылося ў амерыканскім штаце Мантана: тэмпература знізілася з  з +6,7 да -48,8°С.

1938 год. Расстраляны Вацлаў Ластоўскі. 

Беларускі пісьменнік, грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык, філолаг, літаратуразнавец, этнограф, акадэмік.

Рэдактар, выдавец  беларускіх газет, часопісаў, кніг, падручнікаў.

Кіраўнік Кабінета міністраў Народнай рады БНР.  

Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея, загадчыкам кафедры этнаграфіі пры Інбелкульце, сакратаром Інбелкульта, у Камісіі жывой беларускай мовы, Камісіі па ахове помнікаў старасветчыны, арганізатарам этнаграфічных экспедыцый, у час адной з якіх быў знойдзены Крыж Ефрасінні Полацкай.

Ставіў нацыянальныя інтарэсы вышэй за класавыя, лічыў нацыянальную праблему найважнейшай у гісторыі. Адмаўляў канцэпцыю адзінства гістарычных лёсаў Расіі і Беларусі.

Аўтар «Кароткай гісторыі Беларусі» (1910) – першай кнігі, у якой была спроба абгрунтаваць беларускі характар Вялікага княства Літоўскага, «Падручнага расійска-крыўскага слоўніка» (1924), фантастычнай аповесці «Лабірынты», сцэнічнага эпізода з жыцця Ф. Скарыны («Адзінокі»). Таксама – апрацовак гістарычных легенд, апавяданняў, артыкулаў пра знакамітых беларускіх дзеячаў, па гісторыі Беларусі, перакладаў з рускай, англійскай, польскай, дацкай і іншых моў.

21 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ. Утрымліваўся ў турмах Масквы і Мінска, знаходзіўся ў ссылцы. Паўторна арыштаваны 20 жніўня 1937, 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу і ў гэты ж дзень расстраляны. 

1960 год. У склад Магілёўскай вобласці ўключаны Глускі раён. 

Гэта адзіны палескі раён у складзе вобласці і адзіны са здабычай нафты, у басейне р. Прыпяць. Самы цёплы, з самым працяглым вегетатыўным перыядам, адзіны раён, дзе пануе ветравая эрозія глебаў.  

У 1938-1944 гадах уваходзіў у склад  Палескай, у 1944-1954 – Бабруйскай, у 1954-1960 – Мінскай вобласці. Зараз у раёне каля 12 000 жыхароў.

1981 год. Памерла Вера Маслоўская. 

Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, паэтэса.

Арганізатар беларускай школьнай працы ў Заходняй Беларусі, настаўнічала на Міншчыне, была школьным інструктарам Барысаўскага, Дзісенскага паветаў. Сузаснавальніца і старшыня Цэнтральнага саюза беларусак (1920).

У 1920-1921 гадах стварала падпольныя паўстанцкія арганізацыі на Беласточчыне і Гродзеншчыне. Удзельніца І Усебеларускай канферэнцыі (Прага). Арыштавана ў 1923 годзе, цэнтральная фігура «Працэсу 45-ці», прыгаворана да 6 гадоў турмы.

Пры прыходзе Саветаў, займалася школьнай справай на радзіме, у Агароднічках, якую працягвала і пры нямецкай акупацыі. У 1946 годзе ў Сілезіі арганізавала дзіцячы сад, у 1951-1958 гадах працавала ў Супраслі загадчыцай гарадской бібліятэкі, у Лізе жанчын, у беластоцкай Павятовай радзе. Аўтар вершаў.

Вера Маслоўская сярод членаў фракцыі Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў на І Усебеларускай палітычнай канфэрэнцыі ў Празе, 1921.

2007 год. Памёр ураджэнец Пінска  Рышард Капусцінскі. 

Польскі сусветна вядомы рэпарцёр, журналіст, пісьменнік, паэт, фатограф, «імператар рэпартажу».

Дэбютаваў як паэт у 17 гадоў. У 24 гады атрымаў Залаты Крыж Заслугі за газетны рэпартаж. Працаваў у выданнях “Polityka”, “Kultura”, Польскім прэс-агенцтве (PAP) як замежны карэспандэнт у Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.

Удзельнік руху «Салідарнасць».

Па яго кнізе «Імператар» пра ўпадак рэжыму ў Эфіопіі, у  1987 годзе лонданскі Royal Court Theatre паставіў сцэнічную адаптацыю.

Ганаровы доктар Слянскага, Уроцлаўскага, Ягелонскага, Гданьскага ўніверсітэтаў. Лаўрэат каля 40 прэмій і узнагарод.

Двойчы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

Памёр 23 студзеня 2007  года.

У Пінску на доме, дзе жыў Капусцінскі, ўсталявана мемарыяльная дошка.

Дзень у гісторыі. 12 студзеня. Нарадзіўся народны артыст Уладзімір Мулявін. Памёр аўтар эталона гербу «Пагоня» Яўген Кулік. Ліквідацыя «Аўтарадыё»

Навіна ад

1581 год. Пінск атрымаў герб «у чырвоным полі шчыта залаты лук са стралой і нацягнутай цецівой». 

Пінск – сталіца Палесся, тут знаходзяцца 44 значных гістарычна-культурных помніка і жыве 125 000 чалавек. Вядомы з 1097 года. Быў цэнтрам княства, вобласці (1939-1954), меў Магдэбурсгскае права. 

А. Блок параўноўваў яго з Кіцеж-градам. Тут заснавана першая ў Беларусі аптэка (1561). 

Буйны транспартны вузел, рачны порт. Працуюць важныя прамысловыя прадпрыемствы: адзіны ў Беларусі суднабудаўніча–суднарамонтны завод (тут пабудаваны цеплаход “Магілёў”), “Кузлітмаш”, “Амкадор-Пінск”, хімкамбінат, “Пінскдрэў” і іншыя. Дзейнічаюць Палескі драматычны тэатр, Музей Беларускага Палесся, Палескі ўніверсітэт, вышэйшая духоўная семінарыя імя Святога Тамаша Аквінскага. 

Радзіма Нобелеўскага лаўрэата Саймана Сміта (Сямёна Кузняца).

1591 год.  Мінск атрымаў герб “небаўзяцце панны Марыі». 

Да 29 ліпеня 1939 года меў назву Менск. Вядомы з 1067 года. Сталіца Беларусі (з 8 студзеня 1919 года), двухмільённы горад, самы вялікі прамысловы, навуковы, культурна-грамадскі, спартыўна-турыстычны цэнтр краіны.

1888 год. Нарадзіўся Язэп Каранеўскі. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч, педагог, другі рэктар БДУ (1929-1931). Правадзейны сябра Інбелкульта.

Працаваў у Менскім настаўніцкім інстытуце, у грамадска-палітычнай арганізацыі «Маладая Беларусь», школьным інспектарам і выкладчыкам геаграфіі ў Менскай беларускай гімназіі, намеснікам наркама асветы, дырэктарам педтэхнікума. Займаўся арганізацыяй БДУ, праваднік масавай беларусізацыі.

У 1931 годзе пераехаў у Маскву. 15 ліпеня 1937 года арыштаваны НКУС і перавезены ў Менск. 28 кастрычніка прыгавораны да вышэйшай меры пакарання і на другі дзень  расстраляны.

1906 год. Нарадзіўся Язэп Малецкі. 

Беларускі грамадскі дзеяч, рэдактар і выдавец, урач.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт. Прымаў удзел у беларускім культурным і нацыянальным руху. Пад час вайны працаваў у Віленскім беларускім камітэце ў Гродна, кіраваў медыцынскай школай у Баранавічах, быў намеснікам прэзідэнта Беларускай Цэнтральнай Рады.

У Германіі арганізаваў «Аб’яднанне беларускіх лекараў на чужыне», рэдагаваў часопіс «Медычная думка». У Аўстраліі быў старшынёй  Беларускага аб’яднання ў Новым Паўднёвым Уэльсе, удзельнікам выдання месячніка «Новае жыццё ў Сіднэі», дырэктарам Беларускага культурна-грамадскага клуба ў Сіднэі, старшынёй аўстралійскага сектара Рады БНР, Федэральнай рады беларускіх арганізацый у Аўстраліі.

Аўтар мемуараў «Пад знакам Пагоні», медыцынскіх публіцыстычных артыкулаў.

Памёр 6 чэрвеня 1982 года ў Сіднэі.

1936 год. Заснавана добраахвотнае спартыўнае таварыства “Лакаматыў”. 

Мэта – паўсядзённая праца па аздараўленні чыгуначнікаў і членаў іх сем’яў.

Пры старшыні “Лакаматыва” Беларускай чыгункі Вікенціі Раманоўскім (1964-1994) было створана 12 дзіцяча-юнацкіх спартыўных школ – больш, чым на Маскоўскай і Кастрычніцкай магістралях. 

Больш за 32 выхаванцы таварыства сталі чэмпіёнамі і прызёрамі СССР, Еўропы, свету і Алімпійскіх гульняў. Сярод іх такія вядомыя спартсмены, як М. Кіраў, Н. Марыненка, С. Блоцкі, А. Бліняеў, М. Дамаросаў, А. Неўскі, І. Сумнікаў.

У 1994 годзе “Лакаматыў” стаў Дарожным фізкультурна-спартыўным камбінатам, у 2014 годзе ў кожным аддзяленні чыгункі былі створаны культурна-спартыўныя цэнтры (у Гомелі – Культурна-спартыўны комплекс).

Вялікі ўклад у развіццё спорту ўнеслі спартсмены Магілёўскага аддзялення чыгункі Таццяна Жукава і Валерый Палаўчэня.

Заўзятарам вядомая хакейная дружына «Лакаматыў-Орша». 

Спарткомлексы «Лакаматыва» працуюць на ўсіх чыгуначных вузлах, у тым ліку ў Крычаве, Бабруйску, Магілёве, Асіповічах.

Культурна-спартыўны цэнтр “Лакаматыў”, Магілёў  

1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Мулявін. 

Беларускі артыст, спявак, кампазітар, народны артыст БССР і СССР, Заслужаны дзеяч культуры Польшчы, заснавальнік і мастацкі кіраўнік ансамбля «Песняры».

Працаваў у Беларускай дзяржаўнай філармоніі, у ансамблі Беларускай ваеннай акругі. Стварыў ВІА «Лявоны» (1968), які ў 1970 годзе змяніў назву на «Песняры».

У 1976 годзе гастраляваў з «Песнярамі» у ЗША разам з амерыканскай кантры-групай «Нью Крысці Мінстрэлс».

У яго творчай дзейнасці своеасаблівае выканальніцкае майстэрства спалучалася з глыбокім веданнем народнай песеннай творчасці, захаваннем і ўзбагачэннем яе лепшых традыцый. Аўтар шматлікіх апрацовак беларускіх народных песень, якія вызначылі стыль і творчую накіраванасць ансамбля, арганічна спалучаюць стылістыку беларускай народнай песеннасці і эстраднай музыкі.

Узнагароджаны медалём і  ордэнам Францыска Скарыны.

14 мая 2002 года трапіў у аўтакатастрофу, 26 студзеня 2003 года памёр у Маскве ў шпіталі імя Бурдэнкі. 

1959 год. Нарадзілася Вераніка Чаркасава. 

Беларуская журналістка.

Працавала на беларускім тэлебачанні, у газеце «Голас Радзімы», у незалежных выданнях: «Имя», «Белорусская деловая газета», «Наша Свабода», «БелГазета», «Салідарнасць». 

Праводзіла журналісцкія даследаванні, пісала на сацыяльныя тэмы, напісала некалькі артыкулаў на тэму незаконнага гандлю зброяй паміж Беларуссю і Іракам.

Займалася дакументалістыкай. Самыя знакамітыя дакументальныя фільмы — пра М. Багдановіча, С. Мяржынскага, А.  Чаркасава. Пэўны час працавала над праграмай «Крок».

20 кастрычніка 2004 года была забітая ва ўласнай кватэры ў Мінску. Забойца нанёс каля 20 нажавых удараў.

1989 год. Пачаў апошні перапіс насельніцтва СССР. 

Праходзіў з 12 па 19 студзеня. Паводле яго дадзеных у БССР жыло 10 200 200 чалавек. 

Насельніцтва Магілёўскай вобласці склала 1 297 800 чалавек, па асобных гарадах (тысяч чалавек): 

Асіповічы – 34,0, 

Бялынічы – 6,6, 

Бабруйск – 221,0, 

Быхаў – 20,0, 

Глуск – 8,6, 

Дрыбін – 1,5, 

Касцюковічы – 13,2, 

Кіраўск – 6,7, 

Клімавічы – 18,0, 

Клічаў – 7,8, 

Краснаполле – 6,9, 

Круглае – 7,0, 

Крычаў – 33,0, 

Магілёў – 359,0, 

Мсціслаў – 12,0, 

Слаўгарад – 7,2, 

Хоцімск -7,7, 

Чавусы – 12,5, 

Чэрыкаў – 7,7, 

Шклоў – 15,0.

2000 год. Памёр Яўген Глебаў. 

Беларускі кампазітар, дырыжор, педагог. Народны артыст БССР і СССР. 

Кіраўнік эстрадна-сімфанічнага аркестра Дзяржтэлерадыё БССР, музычны рэдактар «Беларусьфільм», прафесар Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. 

Аўтар шмтлікіх сімфоній, балетаў, музыкі да 32 фільмаў і 40 спектакляў. Яго опера «Майстар і Маргарыта» – класіка беларускай музычнай літаратуры. 

Падрыхтаваў больш за 40 вучняў, сярод якіх Л. Захлеўны, Я. Паплаўская, В. Раінчык, Э. Ханок. 

Па ўспамінах В. Быкава, Глебаў доўга супраціўляўся ўступленню у КПСС, а пры прыёме не змог адказаць, у якім годзе была Кастрычніцкая рэвалюцыя. 

2002 год. Памёр Яўген Кулік. 

Беларускі мастак, аўтар эталона гербу «Пагоня» ў якасці дзяржаўнага герба Беларусі ў 1991-1995 гадах. 

Яго майстэрня, што знаходзілася ў Мінску насупраць будынка КДБ, стала ў 1960-я гады нацыянальным асяродкамі сталіцы і атрымала назву «На паддашку».

У станковых творах распрацоўваў тэмы гісторыі і культурнай спадчыны беларускага народа: серыі «Помнікі дойлідства Гродзеншчыны», «Славутыя дзеячы гісторыі і культуры Беларусі», малюнкаў рэканструкцый «Замкі Беларусі», паводле твораў У. Караткевіча, Янкі Купалы, «Паўстанне 1863 г. на Беларусі», трыпціх «Усяслаў Чарадзей, Ефрасіння Полацкая, Лазар Богша».

Займаўся і кніжнай графікай, аформіў дзясяткі кніжак, у тым ліку «Слова аб палку Ігаравым», «Песня пра зубра» Міколы Гусоўскага.

2011 год. Ліквідавана беларуская радыёстанцыя «Аўтарадыё». 

Першая незалежная радыёстанцыя ў незалежнай Беларусі, працавала ў Мінску з 7 жніўня 1992 года. 

Па меркаванню музычнага крытыка Зміцера Падбярэзскага, найбольш любімая сярод беларускіх FM-станцыяў. 

Ратыравала беларускую музыку, у прыватнасці такія гурты, як «N.R.M.», «Крамбамбуля», «Ляпіс Трубяцкі» і «Neuro Dubel», лідараў хіт-парадаў «Тузін Гітоў». Вядомымі вядучымі перадач на радыёстанцыі былі А. Хаменка, З. Вайцюшкевіч, Маша Яр і іншыя. 

У перыяд агітацыйнай кампаніі па выбарах прэзідэнта Беларусі ў 2010 годзе радыё траслявала матэрыялы апазіцыйных кандыдатаў у прэзідэнты А. Саннікава і У. Някляева.

2018 год. Памёр Расціслаў Жмойдзяк. 

Беларускі географ і картограф, прафесар, заслужаны работнік народнай адукацыі. Член-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі навук экалогіі і бяспекі жыццядзейнасці.

З 1961 года ў БДУ прайшоў шлях ад асістэнта да прафесара, дэкана геаграфічнага факультэта (1983–1998), загадчыка кафедры геадэзіі і картаграфіі (1980–2005). Распрацоўшчык праблем картаграфавання сельскагаспадарчай вытворчасці, дынамікі сельскага рассялення, сацыяльна-эканамічнага развіцця, экалагічнага картаграфавання. 

Пад яго кіраўніцтвам выдадзены атласы: “Атлас БССР”, “Атлас Рэспублікі Беларусь”, “Геаграфія Беларусi”, “Атлас геаграфіі Беларусі”, насценныя навучальныя карты, суаўтар Нацыянальнага атласа Беларусі. 

Дзень у гісторыі. 30 лістапада. Захоп Магілёва Севярынам Налівайкам. Напад СССР на Фінляндыю. Упершыню метэарыт параніў чалавека. Курапаты – гісторыка-культурная каштоўнасць

Навіна ад

Андрэй і Адвэнт (народны каляндар). 

Які дзень, такая і зіма.

Калі змёрзлы лёд цёмны – да ўраджаю.

1409 год. У Берасці пачалася нарада польскага караля Ягайлы і вялікага князя літоўскага Вітаўта пра план сумесных вайсковых дзеянняў супраць Тэўтонскага ордэна.  

Перад берасцейскай нарадай, у 1408 годзе ў Новагародку Ягайла і Вітаўт ўжо абмяркоўвалі свае сумесныя дзеянні.

У Берасці за 9 дзён (да  8 снежня) быў выпрацаваны план летняй кампаніі 1410 года супраць Тэўтонскага ордэна, вызначаны час і месца збору аб’яднаных ваенных сіл. 

На сустрэчы прысутнічаў хан Джэлаладдзін, сын Тахтамыша, якому падпарадкоўвалася залатаардынская конніца, што была на службе ВКЛ. 

Саюзная армія складалася з 91 харугвы, з іх 51 рыхтавала Польшча, 40 – ВКЛ. У склад войска ВКЛ разам з літоўскімі, рускімі, украінскімі палкамі і татарскай конніцай уваходзілі Берасцейская, Віцебская, Ваўкавыская, Драгічынская, Лідская, Полацкая і іншыя харугвы, а таксама валашскія, чэшска-мараўскія, венгерскія атрады.

План, распрацаваны падчас сустрэчы, быў рэалізаваны 15 ліпеня 1410 года ў бітве пад Грунвальдам.

1427 год. Нарадзіўся Казімір Ягелончык.  

Вялікі князь літоўскі. Сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай, бацька 13 дзяцей.

Пры ім дзяржава “прырасла” землямі ў выніку разгрома крыжакоў у трынаццацігадовай вайне, Тэўтонскі ордэн стаў васалам, аказвалася матэрыяльная дапамога студэнтам з дзяржаўнага скарбу, выдадзены першы Судзебнік, ліквідаваны ўдзельныя княствы (1471), пакладзены пачатак палітычнага панавання шляхецкага стану.

Усе еўрапейскія каралеўскія дамы мелі, ці маюць долю крыві Гедыміна, бо паходзілі ад 13 дзяцей (6 сыноў, 7 дочак) Казіміра: Лізавета ІІ англійская каралева – ад Соф’і Казіміраўны; шведскі кароль Карл ХVІ – ад Барбары Казіміраўны; дацкая каралева Маргарыта ІІ і нарвежскі кароль Олаф V – ад Ганны Казіміраўны; бельгійскі кароль Бадуэн I – ад Уладзіслава Казіміравіча; князь Люксембурга Фрыдрых і князь Манака – Рэнье ІІІ – ад Жыгімонта Казіміравіча.

1591 год. Нарадзіўся Андрэй Баболя. 

Рэлігійны дзеяч, місіянер, каталіцкі святы.

Выхаванец Віленскіх езуіцкай і тэалагічнай акадэмій. Ксёндз. Служыў у Нясвіжы, Вільні, Бабруйску, Пінску і іншых месцах.

Праславіўся як знаўца твораў грэчаскіх айцоў царквы і здольны прамоўца, што дазваляла яму перамагаць прадстаўнікоў праваслаўя ў дыспутах і схіляць іх да каталіцызму. Празваны “душахватам”, “апосталам Піншчыны”, “апосталам Палесся”.

У час вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654-1667 гадоў схоплены і 16 мая 1657 года пасля працяглых катаванняў, зняцця скуры, быў забіты ў Янаве-Палескім (зараз Іванава) казакамі палкоўніка А. 3дановіча. Пасля гэтага казакі вынішчылі гараджан-каталікоў і габрэяў.

Беатыфікаваны ў 1853, кананізаваны ў 1938 годзе. 

Галоўны патрон Пінскай рымска-каталіцкай дыяцэзіі (1958).

Успамін святога Андрэя Баболі адзначаецца 16 мая. У гэты дзень ладзяцца пілігрымкі ў касцёл Св. Баболі ў Полацку. Дзень 16 мая адзначаецца і як Дзень памяці ахвяраў вайны 1654-1667 гадоў, пад час якой насельніцтва краіны паменшыла ўдвая. Гэта вайна нарадзіла на Магілёўшчыне і Смаленшчыне партызанскі рух супраць захопнікаў – рух “шышэй”.

wikimedia.org

                                                              

1595 год. Казацкі атрад Севярына Налівайкі захапіў Магілёў. 

У свой час Налівайка служыў у войску К. Астрожскага сотнікам, пакуль не здрадзіў яму ў 1594 годзе. 

Узняў паўстанне (1595-1596) на Правабярэжжы Украіны, якое перакінулася і на Беларусь, дзе казакі захапілі акрамя Магілёва, Петрыкаў, Слуцк, Давыд-Гарадок, Тураў, Лахву, Пінск.

13 снежня Магілёў быў спалены: загінула 40% забудовы, у тым ліку некалькі цэркваў. Казакі знішчылі значную колькасць гараджан.

Панамарэнка А. Налівайка ў Магілёве. 1989. Магілёўскі абласны краязнаўчы музей, wikimedia.org

1899 год. Нарадзіўся Міхась Лынькоў. 

Народны пісьменнік, Акадэмік АН БССР.

Працаваў у бабруйскай акруговай газеце «Камуніст», арганізатар і кіраўнік Бабруйскага філіяла «Маладняка». Працаваў старшынёй праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, дырэктарам Інстытута літаратуры, мовы і мастацтва АН БССР. 

Аўтар шматлікіх зборнікаў прозы, нататкаў, апавяданняў, нарысаў, раманаў, Збораў твораў у 4-х і ў 8 тамах.

Дзяцям вядомы па кнігах «Пра смелага ваяку Мішку і яго слаўных таварышаў», «Міколка-паравоз» і іншых.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1968) за раман «Векапомныя дні».

Яго імя носяць школа ў Лёзненскім раёне і вуліца  ў Мінску.

1939 год. Пасля правакацыі з артабстрэлам, СССР напала на Фінляндыю. Пачалася савецка-фінская вайна. 

Ваенныя дзеянні цягнуліся да 12 сакавіка 1940 года. Вайна фармальна не аб’яўлялася, але СССР афіцыйна разарваў дыпламатычныя адносіны з Фінляндыяй.

Мэта вайны для СССР – адсунуць дзяржаўную граніцу далей ад Ленінграда. Да гэтага  Фінляндыі прапаноўваўся тэрытарыяльны абмен: СССР быў гатовы аддаць удвая большую плошчу ў Карэліі.

У снежні 1939 года ў раёне баявых дзеянняў былі маразы ніжэй за 30 градусаў. Фінскае войска было значна лепш падрыхтавана да халадоў, ад якіх памерзла шмат савецкіх салдат.

Фінам дапамагалі зброяй Англія, Францыя, Швецыя і іншыя краіны. У Фінляндыю прыбылі больш за 11 тысяч замежных добраахвотнікаў. Лондан і Парыж увогуле прынялі рашэнне пачаць вайну з СССР. У Скандынавіі планавалі высадзіць англа-французскі экспедыцыйны корпус. Авіяцыя саюзнікаў павінна была нанесці авіяўдары па нафтавых промыслах СССР на Каўказе. З Сірыі войскі саюзнікаў планавалі весці наступленне на Баку.

Пасля прарыву савецкімі войскамі ў пачатку сакавіка 1940 года «Лініі Манергейма» і захопу 12 сакавіка Выбарга, у той жа дзень у Маскве быў падпісаны мірны дагавор. СССР набыў патрэбныя яму землі, адсунуў граніцу на поўнач ад Ленінграда, атрымаў у арэнду востраў Ханка з правам стварэння на ім ваенна-марской базы.

За напад на Фінляндыю СССР быў выключаны з Лігі Нацый, СССР стаў успрымацца як краіна-агрэсар. Фінляндыя адышла ад палітыкі нейтралітэту і стала саюзнікам Германіі.

СССР страціў больш за 131 тысячу чалавек супраць амаль 23 тысяч фінаў,  406 самалётаў (супраць 62 фінскіх), 653 танка (50 – фіны).

А. Твардоўскі называў кампанію як “незнаменитая война”.

За ўдзел у вайне 20 беларусам і ўраджэнцам Беларусі было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза, у тым ліку В. Кучараваму з Чэрыкава,  І. Саламонікаву з в. Трыбухі (Калінавая) Магілёўскага,  А. Целешаву з в. Калясянка Чавускага раёна. 

1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро. 

Паміж рэкамі Сож і Днепр, на паўночны захад ад Гомеля, войскі Чырвонай Арміі занялі некалькі населеных пунктаў, сярод якіх Рэут, Доркі, Розаў, Ныркі, Міхалёўка, Талы. Паміж рэкамі Днепр і Бярэзіна, на поўдзень ад Жлобіна, занята некалькі населеных пунктаў.

У раёне ніжняй плыні ракі Прыпяць войскі занялі населеныя пункты Замосце, Лозкі, Крышычы, Юрэвічы, Града, Гута, Заракітнае, Кнуроўка.

1952 год. Заснаваны Дзяржаўны акадэмічны хор Беларусі імя Цітовіча. 

Створаны на аснове невялікага песеннага хору ў в. Вялікае Падлессе Брэсцкай вобласці пад кіраўніцтвам натхняльніка калектыву Генадзя Цітовіча, фалькларыста, этнографа, народнага артыста СССР.

У 1955 газета «Праўда» пісала: «…Колькі народнай мудрасці ўкладзена ў выкананне простых, даступных песень беларускага народа!… Здаецца, спяваюць дзяўчаты дзесьці ў полі, ярка ўяўляеш сабе квітнеючую Беларусь, прыгажосць яе прыроды, духоўнае багацце яе народа…»

За поспехі ў галіне харавога мастацтва, прасоўванне беларускай нацыянальнай культуры, высокі ўзровень выканальніцкага майстэрства калектыву прысвоена званне «акадэмічны» (1983), імя Г. Цітовіча (1987), статус «Нацыянальны» (2002), “дзяржаўная установа культуры” (2004).

archives.gov.by

1954 год. Амерыканка Эн Элізабэт Ходжэс была параненая аскепкам метэарыта паблізу амерыканскага горада Сулакога. 

Першы задакументаваны выпадак ранення чалавека пазаземным аб’ектам. 

Метэарыт важыў 3,86 кг. Фрагмент памерам з грэйпфрут прабіў дах дома, адскочыў рыкашэтам ад корпуса радыёпрыёмніка і ўдарыў Ходжэс, пакуль яна спала на канапе. 34-гадовая жанчына атрымала моцныя ўдары рукі і сцягна. 

Ваенныя спачатку канфіскавалі метэарыт, потым вярнулі. Эн Ходжэс ахвяравала яго ў Музей натуральнай гісторыі Алабамскага ўніверсітэта.

На наступны дзень пасля падзення метэарыта, фермер Джуліус К. Мак-Кіні, які жыў непадалёк, знайшоў другі фрагмент метэарыта вагой 1,68 кг. Ён прадаў камень у Смітсанаўскі інстытут і набыў невялікую ферму і стары аўтамабіль.

tunnel.ru

1993 год. Урочышчу Курапаты нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці 1-ай катэгорыі як «Месца знішчэння ахвяр палітычных рэпрэсій 1930-1940-х гадоў. 

У Курапатах на тэрыторыі 30 га выяўлены 510 пахаванняў памерамі 2х3, 3х3, 4х4, 6х8 м і большыя, чалавечыя рэшткі, асабістыя рэчы, гільзы і кулі ад рэвальвера «Наган», пісталета «ТТ» – штатнай зброі супрацоўнікаў НКУС, пісталетаў «Браўнінг» і «Вальтэр», якімі ўзнагароджваўся кіруючы склад НКУС. 

Першае следства па факту масавых расстрэлаў скончылася ў лістападзе 1988 года і вызначыла колькасць забітых у не менш за 30 тысяч.

Курапаты наведвалі Прэзідэнты ЗША Біл Клінтан, Польшчы Лех Валенса, намеснік дзяржаўнага сакратара ЗША па палітычных пытаннях Дэвід Хэйл.

Курапаты – месца святкавання Дзядоў.

У канцы 2008 года прадстаўнікі грамадскасці накіравалі ў Адміністрацыю прэзідэнта і Савет Міністраў Беларусі ліст з прапановай унесці ўрочышча Курапаты ў Спіс сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны ЮНЕСКА, але Міністэрства культуры адмовіла.

У 2008 годзе на МКАД быў усталяваны прыдарожны ўказальнік: «Месца гібелі ахвяр палітычных рэпрэсій ва ўрочышчы Курапаты 1930-1940 гадоў».

У 1990 годзе кампазітар Кім Цесакоў стварыў сімфонію № 4 «Курапаты»

30 ліпеня 2004 года Мінскі гарвыканкам перайменаваў вуліцу Бэзавую (Цна) у Курапацкую, але менш чым праз год гэта рашэнне было адменена.

1978 года. Заснаваны Веткаўскі музей стараабрадніцтва і беларускіх традыцый імя Ф. Шклярава. 

Пачаў сваю працу 1 лістапада 1987 года.  

У 2005 годзе музею перададзены будынак – дом купца Грошыкава (1897). 

Аснову экспазіцыі склала асабістая калекцыя Ф. Шклярава, які стаў першым дырэктарам музея. У музеі больш за 11 000 адзінак захоўвання на экспазіцыйнай плошчы ў 380 м², на 3-х паверхах асноўнага будынка.

У музеі прадстаўлены экспазіцыі “Падарожжа па гісторыі Веткі”, “Кузня”, “Майстэрня золатакавалёў”, “Народнае ткацтва”, “Чайная”, “Іканапіс” (працы майстроў Веткаўскай і Бабіцкай іканапісных школ), экспазіцыі пра мясцовыя мастацкія рамёствы і промыслы XVII- пачатку XX стагоддзяў, “Кніжная культура Веткі” (старадрукі XVI — пачатку XIX стст., П. Мсціслаўца, І. Фёдарава, В. Гарабурды і інш., манускрыпты XVI — пачатку XX стст., пеўчыя «крукавыя» рукапісы і інш.), карта «Шлях кніг на Ветку».

У Гомелі працуе філіял музея.

mogilev.media