Донжуан з Касцюковічаў вырашыў выдаць сябе за ахвяру нападу, але хутка раскалоўся.
20-гадовы навучэнец каледжа з Касцюковіцкага раёна прыехаў у Клімавічы да дзяўчыны, якая яму спадабалася. Увесь дзень ён правёў з ёй, а ўвечары збіраўся ехаць дадому. Аднак з’язджаць маладому чалавеку так не хацелася, што каб застацца начаваць у бацькоў дзяўчыны, ён вырашыў зімітаваць з сябе ахвяру злачынства.
Па дарозе да вакзала малады чалавек знайшоў разбітую бутэльку і аскепкам шкла парэзаў на сабе адзенне, нанёс драпіны на жываце. Таксама хлопец схаваў сваю сумку з мабільнікам, пашпартам і дробнай сумай грошай у бязлюдным месцы. Затым пагрукаўся ў бліжэйшы дом, гаспадыні якога распавёў, што на яго напалі двое мужчын.
Жанчына патэлефанавала ў міліцыю. У раённым аддзеле міліцыі хлопец расказаў гісторыю пра напад, а таксама заявіў, што ў скрадзенай сумцы было шмат грошай.
Як піша “Голас Касцюкоўшчыны” навучэнца каледжа на міліцэйскай машыне павезлі на пазначанае ім “месца злачынства”. Аднак ніякіх слядоў здзейсненага гвалту там супрацоўнікі праваахоўных органаў не выявілі. У такой сітуацыі малады чалавек змушаны быў прызнацца, што здзейсніў загадзя ілжывы данос, і паказаў, дзе схаваная торба з яго рэчамі.
У выніку 20-гадовага касцюковіцкага фантазёра суд прыгаварыў да пазбаўлення волі на адзін год з выпрабавальным тэрмінам.
Адразу на некалькіх вуліцах райцэнтра былі затоплены дамы ў прыватным квартале горада.
Дажджы і актыўнае раставанне снегу даставілі нямала праблем жыхарам Клімавіцкага раёна. Як паведамляе rodniva.by у саміх Клімавічах аказаліся падтопленымі нямала прыватных падворкаў па вуліцах Куйбышава, Герцэна, Пралетарскай, Камуністычнай і некаторых іншых.
Пры гэтым затапляе не проста тэрыторыі вакол прыватных дамоў, але вада трапляе ў скляпы, гаражы і іншыя гаспадарчыя збудаванні.
Раённы аддзел па надзвычайных сітуацыях Клімавічаў паведамляе, што пацярпелых няма і жыццезабеспячэнне насельніцтва не парушана. На цяперашні момант вядзецца маніторынг гідралагічнага становішча ў горадзе і раёне.
Беларускі і польскі літаратар, выдавец, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры.
Вядомы за свой найбуйнейшы твор «Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях», паводле якога на “Беларусьфільме” зняты фільм В. Туравым.
Аўтар вершаў на беларускай мове, паэм, балад, аповесцей, «Нарыса паўночнай Беларусі». Яго вершы «Дзеванька», «Гарэліца» пакладзены на музыку А. Абрамовічам.
Скончыў Полацкі езуіцкі калегіум. Падарожнічаў па наваколлях возера Нешчарда, па Беларусі, у тым ліку па Мсціслаўшчыне. Збіраў беларускі фальклор, апісваў курганы і гарадзішчы.
Выкладаў на Беларусі, у Пецярбургу. Выконваючы даручэнні марскога ведамства, пабываў у Францыі, Вялікабрытаніі і Фінляндыі. Сябраваў з А. Міцкевічам, Т. Шаўчэнкам, Г. Шапялевічам.
Займаўся выданнем штогадовага альманаха «Niezabudka» (1840-1844).
Па запрашэнні польскага пісьменніка Г. Жавускага пераехаў у г. Чуднаў на Валыні. Пасяліўся ў доме графіні Ю. Жавускай, дзе таксама жыў мастак-графік Напалеон Орда. Ва Украіне збіраў матэрыялы пра археалагічныя аб’екты, падарожнічаў.
Памёр ад сухотаў. Пахаваны ў Чуднаве.
У красавіку 2019 года ў Чудніве была ідэнтыфікаваная магільная пліта Я. Баршчэўскага, яна месцілася на адным з прыватных падворкаў, куды была калісьці перанесеная з разрабаваных за савецкім часам каталіцкіх могілак. На надмагіллі надпіс па-польску: «Ян Баршчэўскі, які любіў Бога, прыроду і людзей. Пісьменнік натхненняў і пачуцця. Жыў годна 70 гадоў».
У гонар пісьменніка пастаўлены помнікі на беразе возера Нешчарда, у Чуднаве.
Тытульны ліст кнігі «Шляхціц Завальня». Мастак Рудольф Жукоўскі
1868 год. У в. Студзянец сённяшняга Клімавіцкага раёна нарадзіўся Панцеляймон Лепяшынскі (1868-1944).
Выхаванец магілёўскай гімназіі. Прафесійны рэвалюцыянер, доктар гістарычных навук. Паплечнік У. Леніна. Стваральнік Ліцвінавіцкай школы-камуны.
Працаваў у наркамасветы, Маскоўскім універсітэце і Камуністычнай Акадэміі, дырэктарам гістарычнага музея, Музея рэвалюцыі ў Маскве. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Камісіі па распрацоўцы гісторыі РКП(б).
Аўтар драм, рамана, аповесці, апавяданняў, успамінаў, навуковых прац па гісторыі, народнай асветы, пра А. Грыбаедава, М. Салтыкова-Шчадрына і іншых.
Памёр 30 верасня 1944 года.
У Беларусі існуе Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Лепяшынскага за лепшы публіцыстычны твор.
Яго імя носіць вуліца ў Магілёве. У Чэрыкаве таксама ёсць вуліца Лепяшынскага, але ў гонар его брата – Мадэста, стваральніка Леменскай школы-камуны каля Чэрыкава.
У 1986 годзе зняты мастацкі фільм «Нетерпение души» аб стварэнні Ліцвінавіцкай школы-камуны, дзе ў ролі Лепяшынскага зняўся В. Ціханаў. У аграгарадку Ліцвінавічы Кармянскага раёна працуе мемарыяльны музей П. Лепяшынскага.
1871 год. У Парыжы памёр Леанард Ходзька (1800-1871).
Беларускі і польскі гісторык, публіцыст, выдавец.
Сябра таварыства філарэтаў, паплечнік А. Міцкевіча, Я. Чачота, Т. Зана, быў сакратаром кампазітара М. Агінскага.
З 1822 года на эміграцыі, жыў у Парыжы.
Аўтар паэм, біяграфіі Т. Касцюшкі, «Папулярнай гісторыі Польшчы», выдаў зборнікі твораў А. Міцкевіча, І. Красінскага, мемуары М. Агінскага, працы па гісторыі, геаграфіі, статыстыцы, у тым ліку «Польшча», у якой шмат матэрыялаў пра Беларусь.
Сабраў 125 тамоў дакументаў па гісторыі Польшчы, Беларусі, Украіны.
1922 год. Памёр пры загадкавых абставінах Кузьма Цярэшчанка (1888-1922).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Скончыў Маскоўскі сельскагаспадарчы інстытут. У час вучобы ў Маскве актыўны ўдзельнік беларускага студэнцкага гуртка.
Старшыня Пскоўскай беларускай рады, дэлегат з’езда беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску і Усебеларускага з’езда ў Мінску, член Віленскай беларускай рады.
У 1919 годзе быў камісарам Міністэрства беларускіх спраў Літоўскай тарыбы ў Беластоку, Гродне, міністр унутраных спраў БНР.
З восені 1919 года старшыня Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта ўМінску, адзін з кіраўнікоў Цэнтральнага Беларускага саюза сельскай гаспадаркі. Член Найвышэйшай Рады БНР.
Працаваў на адказных пасадах у Цэнтральным Беларускім саюзе сельскай гаспадаркі.
1932 год. Заснавана Краснапольская раённая газета “Чырвоны сцяг. Краснаполле».
З моманту заснавання называлася “Чырвоны сцяг”, затым – “Голас Краснапольшчыны”.
Перыядычнасць выхаду: серада, субота. За час выдання выйшла 10784 нумары.
1940 год. Падпісанне мірнага дагавору паміж СССР і Фінляндыяй. Канец савецка-фінскай вайны(30 лістапада 1939 – 12 сакавіка 1940).
Вайна фармальна не аб’яўлялася, але СССР афіцыйна разарваў дыпламатычныя адносіны з Фінляндыяй.
Прычынай для вайны быў названы інцыдэнт артылерыйскага абстрэлу тэрыторыі СССР. Праз шмат гадоў М. Хрушчоў пісаў, што гэты абстрэл быў арганізаваны савецкім камандармам 1-га рангу Р. Куліком.
Стратэгічнае становішча СССР па выніках вайны пагоршылася: быў падарваны яго міжнародны аўтарытэт, Ліга Нацый выключыла яго са сваіх членаў, Фінляндыя адышла ад палітыкі нейтралітэту і зблізілася з Германіяй.
У захопніцкай, вельмі непапулярнай у народзе вайне СССР паказаў сваю слабасць: 131 476 забітымі і згінуўшымі без весткі (страты фінаў – 22 830), 200 000 параненых, 51 000 захварэўшых. Страты 406 самалётаў супраць 62 фінскіх, 653 танкаў супраць 50 фінскіх.
За баявыя подзвігі ў савецка-фінляндскай вайне 20 беларусам і ўраджэнцам Беларусі было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза, у тым ліку В. Кучараваму з Чэрыкава, І. Саламонікаву з-пад Магілёва, А. Целешаву з-пад Чавус.
1944 год. Нямецкімі захопнікамі створаны тры Азарыцкія лагеры смерці ў Даманавіцкім (зараз Калінкавіцкі) раёне ў якасці жывой заслоны на шляху наступу Чырвонай арміі.
Створаны па загаду камандзіра 9-й армііЁ. Гарпэ. У лагеры прыгналі каля 50 000 жыхароў Гомельскай, Магілёўскай і Палескай абласцей БССР, Смаленскай і Арлоўскай РСФСР.
Папярэдне ў лагеры завезлі хворых на сыпны тыф, каб сарваць наступ Чырвонай арміі за кошт эпідэміі сярод вайскоўцаў.
19 сакавіка 1944 года наступаючыя часткі Чырвонай арміі знайшлі гэтыя лагеры на балотах. Подступы да іх былі замінаваныя. Ніякіх пабудоваў, нават лёгкага тыпу, на тэрыторыі лагераў не было. Зняволеныя размяшчаліся на зямлі. Ім было забаронена разводзіць вогнішчы, збіраць галлё для падсцілкі.
З трох лягераў вызвалілі 33 480 чалавек, з іх 15 960 (48 %) дзяцей да 13 гадоў і 13 072 (39 %) жанчынаў, 4 448 (13 %) старых.
У 1965 годзе на месцы лагераў узвялі мемарыяльны комплекс, у 2004 годзе ў Азарычах адчынілі Музей памяці.
2006 год. На Замкавай плошчы ў Варшаве прайшоў першы канцэрт пад лозунгам «Салідарныя з Беларуссю».
Праведзены напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі.
“Салідарныя з Беларуссю” – серыя канцэртаў, праведзеных польскай грамадскай арганізацыяй Ініцыятыва «Вольная Беларусь» у Варшаве на Замкавай плошчы. На канцэртах выступалі польскія і беларускія музыкі Л. Вольскі, Зм. Вайцюшкевіч, А. Кулінковіч, Руся і іншыя.
Другі канцэрт быў праведзены 25 сакавіка 2007, трэці – 30 сакавіка 2008 года.
1988 год. Нарадзілася Марына Літвінчук (Паўтаран).
Беларуская вяслярка на байдарцы. Трохразовая чэмпіёнка свету, шасьціразовая чэмпіёнка Еўропы, двухразовы бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў (2012, 2016).
Чэмпіёнка Еўропы 2011 году ў гонцы-адзіночцы на 5000 м, прызёр чэмпіянатаў свету і Еўропы.
1999 год. У блок НАТА ўступілі Чэхія, Польшча і Венгрыя.
Гэта было 4-е пашырэнне ваенна-палітычнай арганізацыі краін Паўночнай Амерыкі і Еўропы, створанай на падставе Паўночнаатлантычнага дагавора ад 4 красавіка 1949 года. І першы выпадак уступлення былых сацыялістычных краін, былых членаў Варшаўскай дамовы 1955-1991 гадоў.
У 2004 годзе да НАТА далучыліся Балгарыя, Эстонія, Латвія, Літва, Румынія, Славакія, Славенія, у 2009 годзе – Албанія, Харватыя, у 2017 – Чарнагорыя, у 2020 – Паўночная Македонія.
Перамовы аб магчымым далучэнні вядуцца з Грузіяй, Сербіяй, Босніяй і Герцэгавінай, Украінай. Імкнецца ў НАТА і Малдова.
18 мая 2022 года прадстаўнікі Фінляндыі і Швецыі перадалі ў штаб-кватэру НАТА афіцыйныя заяўкі на далучэнне да Альянсу.
Беларусь удзельнічае ў Савеце еўраатлантычнага партнёрства з 1992 года, у праграме «Партнёрства дзеля міру» – з 1995 года. Пастаяннае прадстаўніцтва Беларусі пры НАТА адкрыта ў 1998 годзе.
Адносіны Беларусі з НАТА застаюцца складанымі. Першае сур’ёзнае абвастрэнне адбылося пасля прэзідэнцкіх выбараў 2006 года. Наступны віток супрацьстаяння адбыўся ў 2020-2021 гадах на фоне беларускіх пратэстаў, інцыдэнта з самалётам Ryanair і інструменталізацыі нелегальных мігрантаў на мяжы Беларусі з Польшчай і Літвой.
У сувязі з уварваннем Расіі ва Украіну ў 2022 годзе, у Беларусі нечакана заявілі аб гатоўнасці супрацоўнічаць з НАТА.
Карантынныя мерапрыемствы ў сувязі з пагрозай заражэння шаленствам уведзеныя ў вёсцы Лазавіца Клімавіцкага раёна і ў лясным масіве побач – паведамляе раённая газета “Родная ніва”. У гэтай мясцовасці праводзіцца ліквідацыя эпізаатычнага ачага захворвання.
Продолжаем серию статей, посвященных экономике регионов Могилевщины. На этот раз нас удивляет Климовичский район – один из лидеров по вливаниям в экономику области, и одновременно это район, где убыточным оказался… ликеро-водочный завод. Читайте продолжение разбора, а первая часть – здесь.
Попробуем глубже рассмотреть ситуацию в Климовичском районе в сельском хозяйстве. Кстати, и комбинат хлебопродуктов, и ликеро-водочный завод также являются переработчиками сельскохозяйственной продукции.
Аграрный рубикон Климовщины
Так вот, в целом ситуация в районе приобрела фатальный характер в 2020 г. – этот год можно назвать своеобразным рубиконом для местных аграриев. Производственные рекорды последнего десятилетия устанавливались в 2016-2019 гг.: численность коров (8 085) максимальной была в 2016 г., производство молока (26 485 т) в 2017 г., реализация мяса (6 156 т) в 2018 г., максимально полученная прибыль (19 655 тыс. р.) в 2019 г.
Именно с 2020 г. случился обвал практически по всем позициям, но в 2022 г. падение производства приобрело катастрофический характер. Валовое производство сельхозпродукции упало до 75 % к уровню предыдущего года. На 0,9 % снизилось производство “святая святых” – зерна (26 572 т), а ведь старожилы помнят урожай в 2017 г. в 45 803 т или на 19 000 т больше.
А что можно сказать в оправдание по урожайности? Мало того, что получили всего лишь 15,5 ц/га, но и умудрились снизить ее на 0,1 центнера. “Почин” поддержали в Мстиславском (25,1), Осиповичском (33,1) и Хотимском (21,4 ц/га) районах, но там хотя бы урожайность больше 20 ц/га. Естественно, проблемы в зерновом хозяйстве района негативно сказались на кормовой базе в животноводстве – сегодня кормов осталось всего лишь 72,4 % к уровню прошлого года, а на 1 корову приходится вообще на 3 кормовых единицы меньше.
Без кормов поправить ситуацию в экономике нереально. Выращивание скота снизилось за год на 37 %, среднесуточные привесы на крупном рогатом скоте – на 139 гр, молока – на 34,7 %, средний удой на корову – на 34,3 %. Товарность молока уменьшилась до 76,2 % – а это страшнейший удар по агрофинансам.
Хуже – только Чаусский
По итогам года на 1 корову надоили 2 070 кг, хуже только в Чаусском (1 722) районе, но это слишком малое утешение – показатели по удою на 1 корову худшие в республике. Доработались до такого состояния в молочном производстве, что за год потеряли по удою в республике 24 места – если в 2021 г. Климовичский район занимал 92 место, то по итогам 2022 г. 116-е в стране, из 118 районов. Катастрофа и в том, что в настоящее время ежедневно район на 1 корову производит молока всего лишь 3,7 кг, а это на 2,2 кг меньше соответствующего уровня 2022 г.
Есть и положительное – среднесуточные привесы на свиньях увеличились на 29 гр. Правда, по итогам 2021 г. они снизились на 10 гр, так что “успех” еще тот.
В отчетности по району “всплыла” 1 тонна овощей, которые выращены в районе. Судя по тому, что такая же ситуация и в Чаусском районе, хочется понять, с какого бодуна идет навязывание овощеводства в непрофильных хозяйствах? Кто-нибудь думает об экономике хозяйств в местной вертикали?
Сегодня внимание областного и районного руководств обращено на строительство свиноводческого репродуктора на 3 600 голов основных свиноматок в ОАО “Климовичский комбинат хлебопродуктов” с выходом на полную мощность в 2025 г.
Надежда на быструю реанимацию свиноводства в области кочует из одного собрания чиновников в следующее, нет такого отчета, где бы не говорилось о репродукторе. Не обойдена эта тема и в отчетном докладе облисполкома по социально-экономическому развитию области, но, опять же, а коррелирует ли производство кормов, особенно зерна, с намеченными планами по свиноводству?
Климовичский район сегодня переживает не лучшие времена, но, судя по оптимизму местной вертикали, эти лучшие времена не за горами. Остается верить и нам.
Міжнародны дзень роднай мовы, Міжнародны дзень матчынай мовы (International Mother Language Day, з 1999 года).
Абвешчаны ЮНЕСКА па прапанове Бангладэш. Мае на мэце заахвочванне моўнай разнастайнасці і шматмоўнай адукацыі, а таксама спрыянне ўсведамленню моўных і культурных традыцый, якія грунтуюцца на ўзаемаразуменні, цярпімасці і дыялогу.
Дата абрана ў сувязі з тым, што ў гэты дзень у 1952 года загінулі пяць студэнтаў, якія змагаліся за наданне бенгальскай мове статусу дзяржаўнай у тагачасным Пакістане – усходняя частка якога пазней стала незалежнай дзяржавай Бангладэш.
Паводле ацэнак ЮНЕСКА палова з 6 000 моў свету знаходзіцца пад пагрозай знікнення.
Дні роднай мовы пачалі ладзіцца дзяржаўнымі ўстановамі Беларусі толькі ад часу залічэння ў 2009 годзе ЮНЕСКА беларускай мовы да ліку тых, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення. Ад таго часу бібліятэкі прысвячаюць святу кніжныя выставы беларускамоўных выданняў, музеі, установы культуры ладзяць публічныя чытанні беларускамоўных твораў мастацкай літаратуры пісьменнікамі, акцёрамі, мастакамі і дзяржаўнымі дзеячамі.
У 2008–2021 гадах Таварыства беларускай мовы праводзіла ў гэты Дзень агульнабеларускія дыктоўкі паводле беларускамоўных твораў, прэзентацыі новых беларускамоўных кніг, беларускамоўныя дыскатэкі і канцэрты. Напрыклад, у 2020 годзе самая буйная імпрэза да Дня роднай мовы адбылася ў мінскім культурным хабе ОК16. На шасці пляцоўках праходзілі майстар-клясы, лекцыі, квэсты, фудтракі і канцэрты. Пад канец свята выступіў Лявон Вольскі.
Пасля ліквідацыі Вярхоўным судом Таварыства беларускай мовы 8 лістапада 2021 года, колькасць мерапрыемстваў да Міжнароднага дня роднай мовы, іх якасць і ахоп насельніцтва рэзка паменелі.
Дзень землеўпарадкавальніка і картографа-геадэзічнай службы Беларусі.
Першыя дакументальныя пасведчанні аб дзяржаўных зямельных актах, якія называлі ездакамі, адносяцца на нашых землях да 1398 года. Ужо тады беларусы мералі зямлю і займаліся складаннем карт.
У 1997 годзе пасля 200–гадовага перапынку ўз’ядналіся землеўпарадкавальная і картографа-геадэзічная службы – створаны Дзяржкамітэт па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі Рэспублікі Беларусь.
З 2002 года на службу былі ўскладзены таксама функцыі па дзяржрэгістрацыі правоў на нерухомую маёмасць і здзелак з ёю. Агульная колькасць супрацоўнікаў службы складае каля 5 500 чалавек..
21 сакавіка святкуецца Сусветны дзень геадэзіста.
1634 год. Падпісаны акт аб ганаровай капітуляцыі Смаленска перад польным гетманам ВКЛ Крыштофам Радзівілам
Крывіцкі горад, вядомы з 863 года. Першы прывілей на Магдэбурскае права надаў гораду яшчэ князь Вітаўт.
У канцы ХІІІ-ХV стагоддзях быў буйным цэнтрам беларускага летапісання. Смаленскія харугвы бралі ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1508 годзе горад стаў цэнтрам Смаленскага ваяводства ВКЛ.
1 жніўня 1514 года быў захоплены маскоўскімі войскамі. Пасля 20-месячнай аблогі, 3 чэрвеня 1611 года войскі Жыгімонта Вазы вярнулі горад да Вялікага Княства Літоўскага. Увосень 1611 года гораду нададзена Магдэбурскае права і герб «у чырвоным полі постаць арханёла Міхала».
У 1632–1634 гадах Смаленск вытрымаў вялікую маскоўскую аблогу. Маскоўскія войскі на чале з М. Шэіным спрабавалі ўзяць горад, але з’яўленне войска караля і вялікага князя Уладзіслава Вазы змяніла ход кампаніі – і маскоўцы капітулявалі.
Капітуляцыю прымаў Крыштаф Радзівіл.
У 1641 годзе ў межах сучаснага горада (мясцовасць Шэінаўка) на загад Уладзіслава Вазы паставілі першы ў Смаленску помнік – абеліск на Кургане Славы ў гонар перамогі над войскам Міхаіла Шэіна.
Капітуляцыя маскоўскіх войскаў на чале з Шэіным
1649 год. Месцічы Бабруйска адчынілі гарадскія вароты перад войскамі ВКЛ, скончылася абарона Бабруйска ў ходзе казацкага паўстання 1648–1651 гадоў.
У кастрычніку 1648 года паўстаўшыя жыхары Бабруйска разам з казацкім атрадам Паддубскага перабілі заможную шляхту, утапілі ў Бярэзіне гарадскога старасту і занялі горад. Не змаглі вярнуць горад атрады Паца, Кішкі, Валовіча.
20 лютага да Бабруйска падышоў атрад Я. Радзівіла, які схіліў на свой бок багатых мяшчан, гандляроў, рамеснікаў, духавенства. Ноччу 21 лютага месцічы адчынілі гарадскія вароты і горад быў узяты.
Войскі Радзівіла ўчынілі расправу над паўстанцамі, былі забіты некалькі тысяч гараджан і казакоў. Кіраўнік абаронай Паддубскі і яшчэ 9 чалавек былі пасаджаны на кол, 40 пакаралі смерцю, 270 казакам была адсечана правая рука, каб застрашыць іншых.
Януш Радзівіл
1835 год. Нарадзіўся Міхаіл Мікешын.
Вядомы расійскі скульптар, мастак, жывапісец, рысавальшчык, ілюстратар беларускага паходжання.
Пераможца конкурса (1858) на праект помніка «Тысячагоддзе Расіі» для ўвядзення ў Ноўгарадзе. 8 верасня 1862 года помнік урачыста адкрыты. Вышыня манумента з крыжом і фігурай анёла ўверсе – каля 16 метраў, дыяметр – каля 9 метраў, вага – 65,5 тон.
На помніку «Тысячагоддзе Расіі» ў Ноўгарадзе над фігурамі расійскіх асветнікаў рэстаўратары знайшлі адліты ў бронзе нецэнзурны надпіс, які можна разгледзіць у моцны бінокль.
На помніку адлюстраваны сярод іншых, хрысціцель Русі Уладзімір Святаслававіч – муж Рагнеды Рагвалодаўны, Пётр Магіла – заснавальнік царквы ў магілёўскім Падміколлі, архібіскуп Георгі Каніскі, вялікія князі Яраслаў Мудры – сын Рагнеды, Аляксандр Неўскі – зяць полацкага князя Брачыслава, Гедымін, Альгерд, Вітаўт, князь Пскоўскі Даўмонт – сын Міндоўга, князь Канстанцін Астрожскі, выхадцы з літоўскіх зямель Р. Пацёмкін, кампазітар М. Глінка.
У 1865 годзе Мікешын наведвае малую радзіму, Клімавічы, і потым, на працягу 27 гадоў прыязджаў, каб пакінуць жывыя сведчанні эпохі, жыцця, побыту жыхароў. Апошняя замалёўка Мікешына з Клімавіч датуецца 1892 годам.
У 1888 годзе па яго праекце ўзведзены помнік Б. Хмяльніцкаму ў Кіеве, пазней — помнік Кацярыне II у Пецярбургу.
Памёр 31 студзеня 1896 года.
1881 год. Пайшоў з жыцця Язэп Ходзька.
Беларускі геадэзіст, тапограф, географ, генерал-лейтэнант.
Праводзіў трыянгуляцыйныя работы на захадзе Латвіі, у Літве, у Гродзенскай і Мінскай губернях.
Лідары паўстання 1830–1831 гадоў меркавалі прызначыць яго камендантам Вільні. Пасля гэтага быў затраманы рускімі ўладамі і накіраваны на правядзенне тапаграфічных работ на Дунаі і Басфоры.
Склаў ваенны агляд румынскіх княстваў Малдавіі і Валахіі, правеў Закаўказскую трыянгуляцыю. Узнагароджаны вялікім Канстанцінаўскім медалём Рускага геаграфічнага таварыства.
1905 год. Нарадзіўся Філафей (Уладзімір Нарко).
Праваслаўны святар, іерарх Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы (БАПЦ), удзельнік беларускага хрысціянскага руху ХХ стагоддзя.
Да Другой сусветнай вайной служыў настаяцелем беларускага праваслаўнага прыхода ў Варшаве. У гады вайны ўдзельнічаў у аднаўленні і фармаванні царкоўнага кіраўніцтва БАПЦ, быў епіскапам Слуцкім, пазней – Магілёўскім і Мсціслаўскім.
У 1946 годзе перайшоў у Рускую праваслаўную царкву за мяжой, стаў архіепіскапам Берлінскім і Германскім.
1952 год. Нарадзіўся Мікалай Паграноўскі.
Беларускі мастацтвазнавец.
Працаваў у Нацыянальным мастацкім музеі, Мінскім мастацкім вучылішчы імя А. Глебава, Беларускай акадэміі мастацтваў, кіраўніком мастацкай галерэі «ONIK», дырэктарам гісторыка-культурнага музея-запаведніка „Заслаўе“.
Працуе на радыё, тэлебачанні, піша сцэнарыі. Эксперт і старшыня мастацкага савету антыкварнага дому «Paragis».
Аўтар 22 каталогаў, 7 альбомаў і кніг, шматлікіх артыкулаў па выяўленчым мастацтве БеларусіХІХ–ХХІ стагоддзяў.
Вядомы у сувязі з скандалам вакол сапраўднасці новазнойдзенага жывапіснага твора М. Шагала «Певень» – ён адзіны з беларускіх мастацтвазнаўцаў, хто лічыць карціну сапраўднай.
1955 год. Нарадзіўся Мікалай Нікалаеў.
Беларускі гісторык і грамадскі дзеяч. Доктар філалагічных навук. Ганаровы грамадзянін Навагрудскага раёна.
Адзін з заснавальнікаў і членаў прэзідыума Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, адзін з стваральнікаў і член Беларускага грамадска-культурнага таварыства ў Санкт-Пецярбургу.
Скончыў БДУ. Працаваў у Ленінградскім аддзяленні Інстытута археалогіі АН СССР, Расійскай нацыянальнай бібліятэцы, удзельнічаў у раскопках старажытнага Навагрудка, Старой Ладагі.
Даследуе гісторыю культуры Беларусі, беларускае мастацтва, гісторыю праваслаўнай царквы ў Беларусі.
Пераклаў на беларускую мову працу І. Грыгаровіча «Беларуская іерархія».
Аўтар манаграфіі «Палата кнігапісная», прысвечанай пытанням традыцый кніжнай культуры Беларусі, гісторыі старажытнай кірылічнай кнігі, богаслужбовых кніг на лацінскай мове, беларускай рукапіснай кнігі.
1964 год. У Нью-Ёрку памёр Леон Гаспар (Лейб Шульман, 1882–1964).
Амерыканскі мастак. Падарожнік па Еўропе, Амерыцы, Кітаю і Манголіі.
Вучыўся ў Віцебску ў Ю. Пэна. У 1900 годзе на сродкі Пэна пераехаў у Парыж, дзе займаўся ў акадэміі Р. Жульена, у Э. Тудуза і А.-У. Бугра, удзельнічаў у шматлікіх выставах.
Часта вяртаўся ў родны Віцебск. У 1907 годзе ўдзельнічаў у віцебскай выставе разам з Пэнам, К. Калем і Я. Паўлоўскай, прадставіў 89 палоцен і эцюдаў. У 1912 годзе вянчаўся ў віцебскай Ільінскай царкве з амерыканкай Эвелін Адэл, у 1959 годзе здзейсніў вясельнае падарожжа з другой жонкай Дорай Камінскай у Беларусь, СССР, каб пабачыцца з братамі, нагадаць пра сваё мастацтва.
Пад час Першай Сусветнай вайны служыў у французскім авіяцыйным палку. У 1916 годзе пераехаў у ЗША, дзе яго творчасць мела поспех.
У 1960-я гады, дзякуючы намаганням Д. Камінскай, яго карціны актыўна набываліся амерыканскімі галерэямі і музеямі.
1967 год. Памёр Юрый Тарыч.
Беларускі кінарэжысёр, сцэнарыст, заснавальнік беларускай мастацкай кінематаграфіі. Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР.
У 1905 годзе як член Варшаўскай ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі быў высланы ў в. Тара Табольскай губерні. Адсюль і псеўданім – Тарыч, сапраўднае прозвішча Аляксееў.
Працаваў акцёрам у Табольску, Чыце, Ліпецку, Тамбове, Вільні, Маскве.
Удзельнік Першай Сусветнай вайны. Паручнік.
У кінематографе з 1914 года, калі напісаў сцэнарый фільма «Трагедыя сям’і Набатавых».
У 1926 годзе сумесна з Я. Івановым-Барковым зняў першы беларускі мастацкі фільм «Лясная быль» па аповесці М. Чарота «Свінапас».
Працаваў на студыі «Савецкая Беларусь», дырэктарам і мастацкім кіраўніком «Манголкіно» (1943-1945), супрацоўнічаў з “Беларусьфільмам”.
Продолжаем серию статей, посвященных экономике регионов Могилевщины. На этот раз нас удивляет Климовичский район – один из лидеров по вливаниям в экономику области, и одновременно это район, где убыточным оказался… ликеро-водочный завод. Читайте наш разбор, а предыдущий анализ – здесь.
Климовичский район – самый большой по территории (1545,7 км2) и второй по численности населения (22 783 чел.) после Кричевского среди районов Юго-Востока Могилевской области. И один из районов, в котором за последние 6 лет увеличилась доля трудоспособного населения (+ 1,2 процентных пункта), в том числе и сельского (+ 1,5 п.п.).
Район граничит с Ершичским и Шумячским районами Смоленской области России, которые неблагополучны по АЧС (африканская чума свиней). По территории Климовщины проходит ветка нефтепровода “Дружба” Унеча-Полоцк. После аварии на Чернобыльской АЭС район находится в зоне радиационного контроля.
Климовичский район примечателен еще тем, что в 1804 г. на его территории нашли крупнейший в Беларуси клад денариев римских императоров.
На златом крыльце сидели…
По объему платежей в консолидированный бюджет Могилевской области Климовичский район (около 5 %) уступает лишь Могилеву (свыше 40 %) и Бобруйску (более 17 %), но и заметно опережает Могилевский (3,5 %) и Осиповичский (3 %) районы. А Климовичский ликеро-водочный завод постоянно входит в десятку лидеров по формированию бюджета области. Еще одной реальной точкой экономического роста в районе является комбинат хлебопродуктов, на эффективность деятельности которого сегодня уповает вся область.
Свою долю в экономику района вносят хлебозавод, район Климовичских электросетей, цех по производству извести для Белорусского цементного завода, предприятие шпалопродукции и стройматериалов.
Инвестиции в основной капитал по итогам работы за 2022 г. возросли почти в 2 раза (199,2 %), объем строительно-монтажных работ – на 275 %. Больше уровня предыдущего года ввели в эксплуатацию жилья (120 %), а в сельской местности этот показатель превышен в 15,3 раза.
Из показателей сельхозпроизводства можно лишь обратить внимание на стабильность поголовья крупного рогатого скота и коров и реализацию мяса в последние годы. И всё…
И в то же время
С какой стороны в климовичскую действительность не зайди, всюду социально-производственный мрак. По итогам 2022 г. реальная зарплата снизилась на 2,6 %, а номинальная (1105,4 р) является одной из самых низких в стране. В отношении к среднеобластному показателю это всего лишь 86,7 %.
Еще хуже ситуация в сельском хозяйстве – среднемесячная зарплата 705 р. или 54,6 % к средней по области. Не стоит, при этом, удивляться, что с 2015 г. занятое население района сократилось на 1,7 тыс. чел. или на 16 %.
Правда, зам. начальника управления по сельскому хозяйству и продовольствия Николай Дубровинский весьма бодро смотрит на ситуацию: “Резервы для роста заработной платы, а, значит, и благосостояния сельчан, в первую очередь, кроются в увеличении объема производимой продукции”. Кто бы спорил, только в реальности планы чиновников по развитию предприятий района не трансформируются в денежную выручку и другие экономические показатели.
Не зря ведь из года в год в адрес местного руководства идет лавина критики за ситуацию в экономике, особенно, в сельском хозяйстве. Только ленивый не пнул своей бюрократический ногой многострадальный аппарат местной вертикали. Но и есть за что.
Надежда и опора областной экономики ОАО “Климовичский ликеро-водочный завод”, который, кстати, входит в состав алкогольного холдинга “Минск Кристалл Групп”, Экономическим судом Могилевской области объявлен банкротом. В результате “сиротой” осталось “подсобное хозяйство” завода, которое в 2021 г. было ликвидировано. Страдает от данной ситуации и производство спирта в агрогородке Грудиновка Быховского района.
Завод пытаются спасти различными методами, но, увы, кредиторская задолженность продолжает расти. Поможет ли заводу включение его в перечень организаций для получения налогового кредита, еще вопрос – сам по себе этот кредит на эффективность работы влияет опосредованно.
В феврале 2023 г. результаты контроля социально-экономического развития Климовичского района рассмотрены на коллегии Комитета государственного контроля Могилевской области. Удивительно, но местный КГК усмотрел в действиях климовичской вертикали наличие мер по обеспечению выполнения доведенных показателей развития района. Странная вещь, меры были, а, практически, все задания местной вертикалью провалены.
1268 год. Бітва на рацэ Кегола каля Ракавора (Везенберга, Эстонія) паміж аб’яднаным войскам Паўночна-Усходняй Русі і дацка-нямецкімі рыцарамі з нічыйным вынікам.
Малавядомая бітва, але з ліку найбуйнейшых у сярэднявечнай Еўропы, як па колькасці ўдзельнікаў, так і па колькасці загінуўшых у ёй.
Зімой 1268 года магістр Тэўтонскага ордэна Лютэрберг распачаў паход у Літву. У гэты ж час моцнае пскоўска-наўгародска-цвярское войска пад начальствам князя Яраслава Аляксандравіча і князя літоўскага і пскоўскага Даўмонта ўварвалася ў Эстляндыю і на рацэ Кегола натыкнуліся на нямецкія палкі, якія “стаялі як лес дрымучы”.
Адбылося пабоішча страшнае, кажа летапісец, якога не бачылі ні бацькі, ні дзяды. Пабіта было ваяроў без ліку, што нават конніца не магла прабіцца па іх трупам.
1370 год. Параза літвінаў пад Рудавай каля Кёнігсбергу ад войска Тэўтонскага ордэна.
Вялікалітоўскае войска на чале з Альгердам, Ягайлам, Кейстутам і Вітаўтам на пачатку боя было рассечана тэўтонамі на дзве часткі – частка Кейстута адступіла, частка Альгерда ўмацавалася ў лесе і пэўны час адбівалася.
Бітва скончылася перамогай Ордэна, трэцяй на працягу 60 гадоў (пад Ваплаўкен, 1311, на Стрэве, 1348).
Войска ВКЛ страціла ад 1 000 – 5 500 да 11 000 ваяроў, Ордэн – ад 126 – 300 (з іх 26 рыцараў) да 5 000 кнехтаў, 200 рыцараў і 26 комтураў.
Паводле Т. Нарбута, абодва бокі панеслі вялікія страты, а літвіны, калі і не перамаглі ў бітве, то мелі з яе немалую карысць, бо забілі шмат крыжацкіх военачальнікаў і ўзялі багатую здабычу.
1386 год. Вялікі князь літоўскі Ягайла ажаніўся з 12-гадовай Ядвігай, спадкаемцай польскага стальца.
4 сакавіка быў урачыста каранаваны на «караля Польшчы, вярхоўнага князя Літоўскага і дзедзіча Рускага», паклаўшы пачатак каралеўскай дынастыі Ягелонаў.
Уладзіслаў II Ягайла і каралева Ядвіга правілі як манархі сумесна.
1537 год. У Маскве падпісаны мірны дагавор, які скончыў вайну Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім. Скончылася пятая літоўска-маскоўская вайна (1534-1537).
Жыгімонт I Стары згадзіўся прыслаць у Маскву да 6-цігадовага Івана IV сваё «вялікае пасольства». Падчас цяжкіх і доўгіх перагавораў – Масква патрабавала Кіеў і Полацк, Вільня – Ноўгарад і Пскоў, перамоўшчыкі пайшлі на кампраміс. Гомель з усёй зямлёй заставауся ў складзе ВКЛ, Себеж і Завалочча перадаваліся Маскоўскай дзяржаве, астатнюю мяжу пакідалі нязменнай. Падпісаны трактат прадугледжваў пяцігадовае перамір’е, мір на межах і свабоду гандлю.
Пачаткам вайны стала вестка пра смерць вялікага князя маскоўскага Васіля III. Гэта абудзіла у ВКЛ надзеі на рэванш і на вяртанне страчаных раней тэрыторый у выніку войнаў.Падчас вайны 1500–1503 і 1512–1522 гадоў ВКЛ страціла ад 25 да 30% сваёй тэрыторыі, у тым ліку Гомель і Смаленск.
1845 год. Памёр Ігнат Анацэвіч.
Беларускі гісторык і архівіст, педагог, прафесар Віленскага ўніверсітэта.
Адзін са стваральнікаў нацыянальнай беларускай гістарыяграфіі.
Стваральнік першага спецыялізаванага ўніверсітэцкага курса па мінуламу беларускага і літоўскага народаў.
Стварыў цэласную карціну гісторыі Вялікага Княства Літоўскага, склаў перыядызацыю гісторыі ад 1009 да 1569 гадоў і распрацаваў класіфікацыю гістарычных крыніц.
Паводле словаў А. Латышонка, Ігнат Анацэвіч – адзін з тых “гістарычна адукаваных спакойных [уніяцкіх] паповічаў, якія, уласна, і стварылі беларускую нацыянальную ідэю на сумежжы 18 і 19 стагоддзяў”.
1893 год. У в. Малая Багацькаўка (зараз – Мсціслаўскі раён) нарадзіўся Максі́м Гарэцкі
Класік беларускай літаратуры. Зрабіў вялікі ўклад у развіццё беларускай культуры і фарміраванне беларускай нацыянальнай самасвядомасці. Пачынальнік твораў маральна-этычнай праблематыкі, даследаванняў гісторыі беларускай літаратуры, адзін з пачынальнікаў эпічнага жанру, інтэлектуальна-філасофскай, лірычнай, дакументальнай прозы ў беларускай літаратуры.
Аўтар першай «Гісторыі беларускай літаратуры», «Хрэстаматыі беларускай літаратуры. XI век – 1905 год», «Руска-беларускага слоўніка» (з Г. Гарэцкім), «Беларуска-расійскага слоўнічка», «Практычнага маскоўска-беларускага слоўніка» (з М. Байковым).
Працаваў у БДУ, Камуністычным універсітэце, Інбелкульце, загадчыкам кафедры беларускай мовы, літаратуры і гісторыі Горацкай сельгасакадэміі.
Арыштоўваўся ў 1930 і 1937 гадах. Быў у ссылцы. 5 студзеня прысуджаны да расстрэлу, расстраляны 10 лютага 1938 года ў Вязьме.
У Мсціславе працуе Літаратурны музей Максіма Гарэцкага, у Горках музей-кабінет. Яго імя носяць бібліятэка ў Горках, вуліцы ў Мінску, Мсціславе і Горках. У Мінску і Вязьме пастаўлены помнікі, адкрыты памятныя дошкі на будынках Віленскай беларускай гімназіі, школы ў расійскім Кіраве, вучэбнага корпуса № 4 БДСГА у Горках.
У 2012 годзе пры падрыхтоўцы да рэспубліканскага свята «Дажынкі» ў Горках, нягледзячы на пратэсты грамадства, быў знесены дом, у якім у 1926-1928 гадах жыў Максім Гарэцкі, на доме была ўсталяваная памятная дошка.
Пра яго дзейнасць і літаратурную спадчыну напісаны многія кнігі, зняты фільмы.
1912 год. У в. Шасцёраўка (зараз – Клімавіцкі раён) нарадзіўся Клім Грыневіч.
Беларускі паэт. Працаваў на будаўніцтве чыгункі Асіповічы–Магілёў–Рослаў (1929-1930).
Скончыў Рагачоўскі педтэхнікум, вучыўся ў Мінскім, Ленінградскім педінстытутах. Працаваў у друкарні, у газетах «Рабочий» і «Сельгасрабочы», у ЦК прафсаюза работнікаў сельскай гаспадаркі.
Арыштаваны НКУС у 1933 годзе, сасланы ў Казахстан. Пасля ссылкі служыў у арміі, настаўнічаў у школах г. Балагое.
Памёр ад сухотаў 3 сакавіка 1941 года.
Аўтар вершаў у газетах «Піянер Беларусі», «Чырвоная змена», зборніка паэзіі «На бераг», які быў прыхільна сустрэты крытыкай.
Клімавічы, пачатак ХХ стагоддзя
1913 год. Рэкорд прэзідэнтства пастаўлены ў Мексіцы.
Пэдра Ласкуран (1856–1952) устанаўлівае рэкорд, прабыўшы на пасадзе прэзідэнта Мексікі 45 хвілін (па іншых дадзеных ад 25 да 55).
За гэты час ён прыняў прысягу і адразу прызначыў сваім пераемнікам генерала В. Хуэрта, і сышоў у адстаўку.
Скарочаны тэрмін паўнамоцтваў Ласкурана – самы кароткі прэзідэнцкі тэрмін у гісторыі – быў цалкам наўмысным. У мінулым мэр Мехіка і міністр замежных спраў пры прэзідэнце Ф. Мадэра, Ласкуран быў выкарыстаны генералам Віктарыяна Хуэрта ў якасці пешкі ў палітычным перавароце. Ласкуран быў прыведзены да прысягі, каб надаць перавароту пэўную легітымнасць.
1916 год. Памерла Цётка (Алаіза Пашкевіч).
Беларуская паэтэса, адна са стваральнікаў Беларускай Сацыялістычнай Грамады. Адна з пачынальніц беларускай прозы.
Удзельніца пецярбургскага гуртка студэнтаў-беларусаў «Круг беларускай народнай прасветы». Аўтар кніг «Першае чытанне для дзетак беларусаў», першага «Беларускага лемантара», «Гасцінец для малых дзяцей», вершаў, публіцыстычных артыкулаў, нарысаў, даследаванняў па гісторыі беларускага тэатра.
Асноўныя матывы яе паэзіі – любоў да радзімы, да прыроды, самаахвярнае служэнне народу.
1922 год. Нарадзіўся Міхаіл Савіцкі.
Народны мастак Беларусі, жывапісец, педагог. Акадэмік акадэміі мастацтваў Расіі, акадэміі навук Беларусі, Герой Беларусі.
Працаваў у галіне станкавага і манументальнага жывапісу. У аснове твораў ваеннай тэматыкі асабістыя ўражанні ад гераічнай барацьбы народа супраць акупантаў, злачынстваў фашыстаў супраць чалавецтва. Значнае месца ў творчасці займаюць партрэты, хрысціянская тэматыка.
1963 год. Нарадзіўся Міхаіл Тумеля.
Беларускі рэжысёр, аніматар, мастак і сцэнарыст.
Стаў працаваць расфарбоўшчыкам у цэху мультыплікацыйнага кіно «Беларусьфільм» яшчэ школьнікам, працаваў на студыі мультыплікацыйнага кіно, рэжысёрам мінскай студыі «АФ-Цэнтр», на анімацыйных студыях у Маскве, Портлендзе (ЗША) і Сеуле (Рэспубліка Карэя), кінастудыі «Троицкий мост» (Пецярбург).
Быў вядучым тэлеперадачы «Мультиклуб» на Беларускім тэлебачанні.
Зняў шэраг рэкламных ролікаў і ТБ-заставак. Супрацоўнічае са студыямі «Пилот», «Панорама». Здымаўся ў шэрагу дакументальных серыялаў.
Яго фільм «Выцінанкі-выразанкі» атрымаў прыз за лепшую рэжысуру на Адкрытым расійскім фэстывалі анімацыйнага кіно (Суздаль, 2011).
1979 год. Памёр Юрка Гаўрук.
Беларускі перакладчык, рэжысёр, паэт, літаратурны крытык. Выкладчык Горацкай акадэміі і Магілёўскага педінстытута.
Запісваў на Случчыне беларускі фальклор. Член «Маладняка». Працаваў дацэнтам кафедры беларускай мовы і літаратуры БСГА у Горках (1925-1931), кафедры літаратуры Магілёўскага педінстытута (1931-1935).
Арыштаваны 8 лютага 1935 года ў Магілёве, асуджаны да 8 гадоў пазбаўлення волі, высланы з БССР. Больш за 20 гадоў працаваў у Карэліі, Усходняй Сібіры, Комі АССР.
У 1957—1967 гадах працаваў у купалаўскім, коласаўскім тэатрах, рабіў для пастановак пераклады п’есы з сусветнай класікі.
Перакладчык з французскай, англійскай, нямецкай, польскай, рускай, украінскай моў.
Аўтар баек, жартаў, песень, апрацовак расказаў сялян, фальклорнага матэрыяла, першага на Беларусі зборніка паэтычных перакладаў «Кветкі з чужых палёў», кніг арыгінальных вершаў і перакладаў, зборніка выбраных перакладаў паэзіі, артыкулаў па тэорыі і практыцы мастацкага перакладу, эсэ, якія ўвайшлі ў кнігу «Ступень адказнасці».
1995 год. Памёр Заір Азгур.
Беларускі скульптар, народны мастак БССР і СССР. Герой Сацыялістычнай працы. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР. Двойчы Лаўрэат Сталінскай прэміі. Акадэмік Акадэміі мастацтваў СССР.
Вучань М. Шагала і М. Керзіна. Студэнтам жыў у Янкі Купалы і Якуба Коласа.
Цэнтральная фігура ў беларускай пасляваеннай пластыцы, у галіне станковай і манументальнай скульптуры. Працаваў над манументальнай скульптурай, кіраваў Майстэрняй скульптуры Акадэміі мастацтваў СССР у Мінску.
Стварыў партрэты дзеячаў сацыялістычнага і рэвалюцыйнага руху для даваеннага Дома ўрада, стварыў мноства партрэтаў герояў вайны, прадстаўнікоў айчыннай і сусветнай культуры Ф. Скарыны, А. Бразера, 3. Бядулі, Л. Александроўскай, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Гусоўскага, К. Чорнага, нацыянальна-вызваленчага руху, палкаводцаў, герояў працы, вучоных, артыстаў.
Па яго праектах створаны шматлікія помнікі І. Сталіну, У. Леніну ў Беларусі, Расіі і Казахстане, П. Машэраву ў Віцебску, Я. Коласу і С. Грыцаўцу ў Мінску, Ф. Багушэвічу ў Жупранах, Я. Купалу ў Вязынцы, В. Талашу ў Петрыкаве, А. Бутлераву і Я. Вучэцічу ў Маскве. Аўтар барэльефа «Слава загінуўшым героям» для помніка-абеліска Перамогі ў Мінску.
Аўтар мемуараў, публіцыстычных артыкулаў па мастацтву.
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, Траццякоўскай галерэі ў Маскве, Дзяржаўным мастацкім музеі Малдовы і іншых галерэях, музеях, фондах.
Яго імя носіць вуліца ў Мінску, СШ №1 г. Сянно, у яго гонар устаноўлены мемарыяльныя дошкі – дзве ў сталіцы, у Віцебску.
2002 год. Зацверджаны гербы Кіраўска, Крычава.
Кіраўск – малады горад. Ён узнік у 1955 годзе пры аб’яднанні п. Кіраўск (з 1934 года, каля в. Старцы на месцы былых хутараў і в. Качэрычы), вёсак Кірава і Стараселле.
Старажытны Крычаў (вядомы з 1136 года) у 1633 годзе атрымаў магдэбургскае права за гераізм ў вайне з Масковіяй. У 1663 годзе кароль і вялікі князь Ян II Казімір пацвердзіў правы на магдэбургскае права, карыстанне гарадскімі пячаткай і гербам з выявай крыжа і мяча. Менавіта гэты герб і зацверджаны ў 2002 годзе ў якасці сучаснага сімвала.
Прадстаўляем экскурсію выхаднога дня ў адзін з самых усходніх гарадкоў на карце Беларусі.
Некаторыя ведаюць Клімавічы па нядрэнных бальзамах, якія робяць на мясцовым лікёра-гарэлачным заводзе. Але ў першую чаргу па гэтым некалі павятовым цэнтры можна пагуляць з цікавасцю, бо ў ім ёсць свае адметныя мясціны і славутасці, а таксама ўласная атмасфера і багатая гісторыя.
Сядзібны дом Мяшчэрскіх
Знаёмства з Клімавічамі лепш за ўсё пачаць з дастаткова ўнікальнага будынка для нашай краіны – асабняка князёў Мяшчэрскіх. У цэнтры горада можна ўбачыць прыгожы будынак незвычайны па форме, што вылучаецца вытанчанай разьбой. Вядомы ён як сядзібны дом князёў Мяшчэрскіх, які быў пабудаваны ў 1867 годзе ў псеўдарускім стылі. Гэта помнік драўлянага дойлідства ХІХ стагоддзя, што размешчаны на вуліцы Савецкай.
Драўляны, аднапавярховы, амаль квадратны ў плане будынак з прыбудовай у паўнёва-заходняй частцы. Кампазіцыя галоўнага фасада трохчасткавая. У асабняку да Кастрычніцкай рэвалюцыі жыла з сям’ёй Марыя Мікалаеўна з Мяшчэрскіх, жонка апошняга клімавіцкага павятовага маршалка Мікалая.
Гэта архітэктурны помнік бяспрэчна з’яўляецца візітоўкай горада і менавіта тут да нядаўняга часу знаходзіўся Клімавіцкі раённы краязнаўчы музей.
Цяпер турысты могуць таксама сфатаграфавацца са скульптурай княжны Мяшчэрскай, прысеўшы да яе на лаўку каля будынка асабняка. Зрабіў яе беларускі скульптар, ураджэнец Клімавіч Леанід Ячнеў. Па задумцы аўтара, сядзіць сабе такая рамантычная асоба на лаўцы і трымае на каленях кнігу.
Постсавецкі Ільіч і копіі моаі – статуй з вострава Пасхі
Аддаляючыся ад сядзібнага дома Мяшчэрскіх, але працягваючы рушыць па вуліцы Савецкай, можна пабачыць скульптуру хрэстаматыйнага Леніна. Скульптар “апрануў” постаць правадыра пралетарыята ў паліто, якое развіваецца. Знаходзіцца скульптура Леніна насупраць будынка з калонамі ў стыле савецкага ампіра – раённага Цэнтра культуры. Ільіч адметны тым, што яго паставілі ўжо ў 90-х гадах, бо папярэднюю бронзавую скульптуру галоўнага бальшавіка скралі. Прычым бронзавы Ленін быў работы знакамітага беларускага скульптара Заіра Азгура.
Калі пайсці яшчэ далей, то на рагу вуліц Ленінскай і Савецкай можна ўбачыць тры невялікіх статуйкі вельмі падобныя на моаі – каменныя маналітныя статуі з вострава Пасхі, што знаходзіцца ў Ціхім акіяне. Яны вытыркаюцца з зямлі толькі на 20-30 сантыметраў і хаваюцца сярод галінак туек.
Гасціны дом канца ХІХ ст., будынак земскай ўправы, гарадскі парк
Гарадская забудова канца ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя Клімавічаў прадстаўлена шэрагам цагляных будынкаў, пафарбаваных у розныя колеры і падобных на казачныя домікі. Сярод іх адметным з’яўляецца гасціны дом канца ХІХ стагоддзя. Зараз ён пустуе і знаходзіцца ў стане кансервацыі. Яшчэ адносна нядаўна ў ім месціўся раённы ваенкамат.
Мсяцовай славутасцю з’яўляецца і будынак Клімавіцкага цэнтра дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, у якім за часамі Расійскай імперыі знаходзілася земская ўправа. Гэты драўляны будынак на цагляным падмурку часта прыцягвае ўвагу турыстаў з-за сваёй адметнай архітэктуры.
Побач знаходзіцца гарадскі парк, у якім праходзіць штогадовы дзіцячы міжнародны фестываль “Залатая пчолка”. Парк быў закладзены яшчэ ў другой палове ХІХ стагоддзя і яму болей за 150 год. Некаторыя старыя дрэвы з тых часоў захаваліся дагэтуль.
Некалі гэта быў бульвар, які з цягам часу трансфармаваўся ў парк са стандартнымі савецкімі помнікамі. У ім знаходзіцца помнік воіну-вызваліцелю, пафарбаванаму ў бронзавы колер у памяць аб вайне 1941-1945 гг., самалёт Су-9 як напамін таго, што на тэрыторыі Клімавіцкага раёна размяшчалася эскадрылля 28-га гвардзейскага знішчальнага авіяцыйнага палка.
Між нішым, на тэрыторыі парка яшчэ да 1960-х гг. знаходзілася царква Іаана Прадцечы, якую разбурылі за савецкім часам. Мясцовыя жыхары распавядаюць, што ад царквы ішоў падземны ход да месца сённяшняй рэдакцыі раённай газеты “Родная ніва”, дзе некалі спачатку быў манастыр, а пасля турма. На тым месцы, дзе была царква, зараз мемарыяльны комплекс.
Акрамя помнікаў у парку можна ўбачыць цікавыя малыя архітэктурныя формы: ліхтары “ён” і “яна”, арыгінальную драўляную елку, скульптуры жывёл.
Калі вы прыедзеце ў Клімавічы з дзеткамі, ім яўна будуць даспадобы атрыкцыёны з надпісам “Вітаўт”.
Помнік ахвярам Халакосту і яўрэйскія могілкі
Вельмі важным і цікавым месцам для разуменне мінуўшчыны Клімавічаў з’яўляюцца яўрэйскія могілкі. Яны знаходзяцца ў межах горада ў трохкутніку вуліц Карла Маркса, Пралетарская і Камсамольская.
Цяперашні раённы цэнтр Клімавічы быў некалі яўрэйскім мястэчкам, дзе палова насельніцтва была іўдэямі. Адпаведна, у горадзе была моцная яўрэйская абшчына з уласнымі ўстановамі адукацыі, крамамі і сінагогамі.
Клімавічы былі адным з прыкметных цэнтраў хасідызму, хаця не менш уплывовымі ў горадзе былі і ідэйныя праціўнікі хасідаў – прыхільнікі міснагедаўскага накірунку іўдаізму.
Паводле перапісу 1939 г. у Клімавічах пражывала 1693 яўрэяў з 9551 усіх жыхароў горада. Падчас акупацыі горада войскамі Трэццяга Рэйха большая частка яўрэйскага насельніцтва была знішчана, уратавацца змаглі нямногія.
У 2018 годзе дзякуючы фонду імя Саймана Марка Лазаруса з Вялікабрытаніі быў усталяваны гранітны манумент на яўрэйскіх могілках Клімавіч у памяць аб ахвярах Халакосту з надпісам на трох мовах – беларускай, англійскай і іўрыце.
Што да саміх могілак, то на іх знаходзіцца амаль чатырыста мацэў, пятая частка з якіх пашкоджана. Старая частка могілак змяшчае больш за 200 надмагілляў, новая – больш за 150. Шмат захавалася каменных надмагілляў пачатку ХХ ст. Як правіла, усе яны ўяўляюць сабой валуны, на адным з бакоў якіх выбіта кароткая эпітафія – імя нябожчыка, імя бацькі і дата смерці. Адзначым, што надмагіллі ў Клімавічах амаль не маюць арнаменту ці іншых упрыгожванняў. Дарэчы, яўрэяскія могілкі ў Клімавічах застаюцца дзеючымі да сённяшняга дня.
Дзякуючы намаганням мясцовай яўрэйскай абшчыны ў 2017 годзе гарадскія ўлады Клімавіч паставілі могілкі на ўлік у камунальны аддзел райвыканкама і падтрымліваюць на іх парадак. У 2021 годзе была праведзена каталагізацыя могілак пад кіраўніцтвам Магілёўскай яўрэйскай абшчыны.
Свята-Міхайлаўская царква з каменнымі надмагіллямі
Яшчэ адным цікавым і адметным помнікам з’яўляецца Свята-Міхайлаўская царква – праваслаўны храм, пабудаваны ў 1848 годзе. Знаходзіцца ў цэнтры горада, на гістарычным Рынку. Помнік архітэктуры позняга класіцызму, хоць некаторыя спецыялісты заўважаюць у ім змяшэнне стыляў – эклектыку.
Храм візуальна досыць цяжкавагавы, але з іншага боку мае нестандартнае аблічча. Царква складаецца з крыжовага асноўнага аб’ёму і прыбудаваных да яго паўкруглай апсіды з усходу і квадратнага бабінца з захаду. Над сяродкрыжжам узвышаецца вялікі светлавы васьмігранны барабан з купалам. Бабінец завершаны трох’яруснай вежай-званіцай. Купал і званіца ўвенчаныя галоўкамі. На сённяшні момант праваслаўны храм Клімавічаў з’яўляецца аб’ектам Дзяржаўнага спісу гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі.
Галоўная рэліківія царквы – цудадзейны абраз Іверскай Прасвятой Багародзіцы, напісаны і асвечаны ў 1899 годзе. Раней на сценах храма быў яшчэ і роспіс на біблейскія тэмы.
Дастаткова цікава, што на прылеглай тэрыторыі да царквы знаходзіцца масіўны каменны крыж, які раней хутчэй за ўсё знаходзіўся на старадаўніх могілках. Побач з каменным крыжам знаходзіцца камень, які таксама мог некалі служыць надмагіллем на старых могілках. Знаходзяцца два каменных аб’екта на невялікім узвышшы, што нагадвае курган.
Міжнародны дзень ювеліра (International day of the jeweler).
Слова “ювелір” паходзіць ад французскага joyau – “скарб”, якое, у сваю чаргу ўзыходзіць да лацінскага jocellum – “каштоўнасць”.
Прафесія ювеліра адна з самых старажытных – жаданне атачаць сябе каштоўнасцямі існавала нават у першабытных людзей, а багацце упрыгожванняў сведчыла аб становішчы і статусе іх уладальнікаў. Першыя ўпрыгожванні выраблялі з разнастайных дапаможных матэрыялаў, якія паддаюцца апрацоўцы прымітыўнымі прыладамі тых часоў. Гэта маглі быць каралі з ракавінак, іклаў жывёл, каменьчыкі з дзіркай на скураной палосцы. Самыя раскошныя ўпрыгожванні насіў правадыр племя.
Першабытныя людзі выраблялі амулеты, бранзалеты, пярсцёнкі, якія павінны былі абараняць іх ад злых духаў і хвароб, дапамагаць удаламу паляванню.
У VII стагоддзі да нашай эры людзі сталі вырабляць медныя вырабы, навучыліся гнуць, каваць, свідраваць і абточваць метал.
Родапачынальнікам ювелірнага мастацтва стала Старажытная Элада. Тут упершыню было засвоена разьбярства па камені, з’явіліся ўпрыгожванні, выкананыя з каштоўных металаў з самацветамі.
У Беларусі першым увайшоў у гісторыю ювелірнай справы полацкі злотнік Лазар Богша, які ў 1161 годзе вырабіў крыж-каўчэг для Еўфрасінні. Усяго ж архівы захоўваюць больш за 1 500 імёнаў ювеліраў з беларускіх зямель.
Дзень ювеліра з’яўляецца добрай нагодай здзейсніць прыемную пакупку або зрабіць доўгачаканы падарунак блізкім людзям.
Апанас і Кірыла. Гусінае свята (народны каляндар).
Свята свойскай жывёлы. «Хавай нос у апанасаўскі мароз»
Памяць свяціцеляў Афанасія Вялікага – аднаго з айцоў грэцкай царквы ІV стагоддзя, Кірыла – патрыярха Александрыйскай царквы.
1563 год. Пачатак асады Полацка маскоўскімі захопнікамі Івана IV Жахлівага падчас Лівонскай вайны.
Маскавітаў было ад 31 000 да 150 000 войска і 200 асадных гармат. Абаронцы мелі толькі 2 000 салдат, 400 наемнікаў і нямецкую роту, 38 гармат.
Выбар Полацка для нападу, цалкам відавочны – ён быў найбуйным і найбагатым горадам Вялікага княства Літоўскага, з насельніцтвам ледзь не 100 000 чалавек. Тут рускае войска магло разлічваць на велізарную здабычу. Акрамя таго, узяцце Полацка давала цэлы шэраг тактычных пераваг: кантроль над Дзвіной, прамыя зносіны з Лівоніяй, адкрыты шлях на Вільню.
Полацак спрадвеку лічыўся Рурыкавічамі адной са сваіх галоўных вотчын. Іван IV любіў апрануць свае палітычныя і ваенныя акцыі ў форму святой вайны супраць ворагаў веры і царквы. У паход ён узяў са сваёй казны некалі вывезены крыж Св. Еўфрасінні Полацкай (у 1222 годзе скрадзены і вывезены ў Смаленск, у 1514 году вывезены ў Маскву), каб вярнуць яго ў полацкі Спаскі манастыр.
У выніку захопу Полацка 15 лютага 1563 года, Іван Жахлівы горад цалкам спаліў і з зямлёй зраўняў, загадаў без шкадавання засекчы болей за 20 000 гараджан, гнаць на Маскву больш як 60 000, а кабет і дзяўчат распрануць і так – голымі і звязанымі – весці. Манахаў-бернардынаў закатаваць, “жыдоў хрысціць або патапіць у Дзвіне”.
1833 год. Нарадзіўся Станіслаў Сільвестровіч.
Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў. Паўстанцкі начальнік Гродзенскага ваяводства.
Скончыў Тартускі ўніверсітэт. У сваім маёнтку Гожа пад Гродна значна аблягчыў павіннасці сялян. У першыя месяцы паўстання Гожа была цэнтрам паўстанцкай дзейнасці.
Арыштаваны ў ліпені 1863 года разам з паўстанцкім сакратаром, дваюродным братам Зыгмунтам Урублеўскім.
У 1864 годзе быў высланы ў сібірскія шахты на катаргу на 8 год.
Вярнуўся да дому ў 1878 годзе.
Памёр каля 1910 года ў Стрэльчым на Валыні.
1865 год. Абарона Дз. Мендзялеевым доктарскай дысертацыі “Аб ўлучэнні спірта з вадой”.
“Дзень нараджэння расійскай гарэлкі”. Заслуга Мендзялеева ў тым, што ён абгрунтаваў сучасны стандарт утрымання спірту ў гарэлцы, які спрыяльны па ўздзеянні на жывы арганізм – водна-спіртавы раствор з канцэнтрацыяй этанолу 40% па аб’ёме. Грунтуючыся на гэтых дадзеных, была распрацавана рэцэптура гарэлкі пад назвай “Маскоўская асаблівая”, якая ў 1894 годзе была запатэнтавана расійскім урадам як руская нацыянальная гарэлка.
Яшчэ 10 000 гадоў да нашай эры людзі даведаліся пра асаблівасці спіртных напояў з мёду, садавіны і ягад. Наогул прататып гарэлкі вырабіў яшчэ ў XI стагоддзі персідскі лекар Ар-Разі, які шляхам звычайнай перагонкі вылучыў этанол. Мусульманін выкарыстоўваў гарэлку выключна ў медыцынскіх мэтах.
“Гарэлка” – ад нямецкага Brent Wein — “гарэлае віно” (паказвае, што перагнанае, дыстыляванае) з’явілася ў ВКЛ на мяжы XV-XVI стагоддзяў з Германіі. Да канца XVII – пачатку XVIII стагоддзяў паступова выцясніла піва і мёд пітны. У залежнасці ад ступені дыстыляцыі яе мацунак вагаўся ад 15-20 % (простая гарэлка) да акавіты (пад 70%).
Папулярнымі напоямі шляхты былі розныя напоі на аснове гарэлкі – зуброўка, крупнік, крамбамбуля, траянка і іншыя. Старка – гарэлка, вытрыманая ў дубовых бочках на працягу 5-10 гадоў. Асноўнай сыравінай для вырабу гарэлкі доўгі час было жыта, аднак з 1830-х гадоў спірт і гарэлку пачалі атрымліваць пераважна з бульбы, што рэзка знізіла яе сабекошт, а разам з тым і якасць (цяжка ачысціць ад сівушных алеяў). У XIX стагоддзі ў Беларусі выраблялася больш за 16 літраў гарэлкі на чалавека штогод. Зараз 12 прадпрыемстваў вырабляюць 11 мільёнаў дэкалітраў, або 12 літраў на жыхара.
1892 год. Нарадзіўся Алесь Гурло.
Беларускі паэт, празаік, перакладчык, лінгвіст.
Член РСДРП (1909). У Першую сусветную вайну служыў на Балтыйскім флоце, быў цяжка паранены. Удзельнік Лютаўскай і Кастрычніцкай рэвалюцый, Грамадзянскай вайны.
Працаваў у Наркамаце асветы БССР, газеце «Савецкая Беларусь», у тэрміналагічнай камісіі Інбелкульта, у Інстытуце мовы акадэміі навук. Браў удзел у стварэнні тэрміналагічных слоўнікаў; падрыхтаваў і выдаў слоўнік «Тэхнічная тэрміналогія», рыхтаваў слоўнік краўцоўскай мовы Капыля і краёвы слоўнік Капыльшчыны.
Аўтар вершаў, драм, 5 зборнікаў паэзіі, перакладаў на беларускую мову твораў рускіх і ўкраінскіх пісьменнікаў.
Арыштаваны ДПУ у 1930 годзе, у 1931 годзе высланы ў Самару на 5 гадоў.
Памёр 4 лютага 1938 года. Пахаваны на Вайсковых могілках Мінска.
1893год. Заснавальнікам кампаніі The Coca-Cola Company А. Кендлерам зарэгістраваны таварны знак “Coca-Cola”.
Напой – дамінант на сусветным рынку безалкагольных напояў на працягу ўсяго ХХ стагоддзя.
Назва напою адносіцца да двух яго арыгінальных інгрыдыентаў: лісця кокі і арэхаў кола – крыніцы кафеіну.
У сакавіку 1886 года Дж. Пембертон спрабаваў знайсці новы болесуцішальны сродак. Узяў цукровы сіроп, кафеін, дадаў у яго адвар кокі і атрымаў стымулюючы салодкі напой карычневага колеру.
У аптэку “Джэйкобс” у Атланце ён паступіў як лекі ад расстройстваў нервовай сістэмы, на што аўтар атрымаў патэнт. Любы наведвальнік аптэкі, апусціўшы ў аўтамат 5 цэнтаў, мог атрымаць шклянку гаючага напою. Працягваючы эксперыментаваць з сіропам, у яго дадалі газіроўку.
1896 год. Памёр Міхаіл Мікешын. Вядомы расійскі скульптар, мастак, жывапісец, рысавальшчык, ілюстратар беларускага паходжання.
За час навучання ў Акадэміі Мастацтваў атрымаў усе акадэмічныя узнагароды, шэраг медалёў і быў удастоены звання класнага мастака I-й ступені.
Пераможца конкурса (1858) на праект помніка «Тысячагоддзе Расіі» у Ноўгарадзе. 8 верасня 1862 года помнік урачыста адкрыты. Вышыня манумента з крыжом і фігурай анёла ўверсе – каля 16 метраў, дыяметр – каля 9 метраў, вага – 65,5 тон.
Сярод фігур на помніку: хрысціцель Русі Уладзімір Святаслававіч – муж Рагнеды Рагвалодаўны, Пётр Магіла – заснавальнік царквы ў магілёўскім Падміколлі, архібіскуп Георгі Каніскі, вялікія князі Яраслаў Мудры – сын Рагнеды, Аляксандр Неўскі – зяць полацкага князя Брачыслава, Гедымін, Альгерд, Вітаўт, князь Пскоўскі Даўмонт – сын Міндоўга, князь Канстанцігн Астрожскі, выхадцы з літоўскіх зямель князь Р. Пацёмкін, кампазітар М. Глінка.
Цікава, што над фігурамі расійскіх асветнікаў знаходзіцца адліты ў бронзе нецэнзурны надпіс.
У 1865 годзе Мікешын наведвае малую радзіму, Клімавічы. У Клімавічах яго запрасілі на рэкруцкі набор. Мікешын не мог вытрымаць відовішча набору сялян у армію, ціха выйшаў, узяў альбом, аловак і намаляваў гэтыя сцэны з натуры. На працягу 27 гадоў мастак вяртаўся ў Клімавічы, пра якія пакінуў жывыя сведчанні эпохі, жыцця, быту жыхароў. Апошняя замалёўка Мікешына з Клімавіч адносіцца да 1892 года – «Паштовая эстафета».
У 1888 годзе па яго праекце ўзведзены помнік Б. Хмяльніцкаму ў Кіеве, пазней – помнік Кацярыне II у Пецярбургу.
Пахаваны ў Аляксандра-Неўскай лаўры на Нікольскіх могілках.
1918 год. Утварэнне Беларускага нацыянальнага камісарыята.
Белнацкам– аддзел Народнага камісарыята па справах нацыянальнасцей СНК РСФСР. Дзейнічаў у Петраградзе да сакавіка 1918 года, потым у Маскве да сакавіка 1919 года. У процівагу ўраду БНР, вёў агітацыйную, культурна-асветніцкую, выдавецкую працу, прапагандуючы ідэю стварэння беларускай савецкай дзяржавы сярод беларусаў-бежанцаў.
Меў аддзяленні ў Петраградзе, Маскве, Віцебску, Саратаве, Смаленску, прадстаўнікоў у Оршы, Арле, Калузе, Саратаве, Тамбове. Пры Белнацкаме працавалі клубы “Беларуская хатка” ў Петраградзе, “Беларус” у Маскве, выходзіла газета “Дзяннiца”, часопісы “Чырвоны шлях”, “Беларуская крыніца” (“Крыніца”), Беларускі народны ўніверсітэт.
Першы старшыня – камісар А. Чарвякоў, супрацоўнікі: Г. Багдановіч, І. Дварчанін, К. Дуж-Душэўскі, Зм. Жылуновіч, Я. Канчар, П. Каравайчык, Ф. Турук.
1919 год. Адкрыты Магілёўскі губернскі музей.
З 1938 года – абласны краязнаўчы. Быў зусім спустошаны і разрабаваны ў гады Вялікай Айчыннай. Першая пасляваенная экспазіцыя ў трох залах у Доме Саветаў адкрылася ў 1951 годзе. У будынку на сённяшняй плошчы Славы адначасова ўсе экспазіцыі ў 20 залах музея адкрыты 15 лістапада 1967 года. 14 ліпеня 2005 г. музею прысвоена імя Е. Раманава.
Першы магілёўскі музей пры губернскім статыстычным камітэце быў адкрыты 15 лістапада 1867 года. Меў больш за 1500 экспанатаў, сярод іх: кальчуга са старажытнага кургана на Быхаўшчыне, грамата 1679 года караля Станіслава Панятоўскага на пацверджанне Мсціславу Магдэбургскага права, сані Напалеона і іншыя.
1929 год. Нарадзіўся Анатоль Грыцкевіч.
Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар. Даследчык гісторыі Беларусі перыяду феадалізму.
Скончыў Мінскія інстытуты – медыцынскі,педагагічны замежных моў, БДУ. Працаваў лекарам, у Інстытуце гісторыі АН БССР, у інстытуце культуры, дырэктарам НДІ Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, быў прэзідэнтам МГА “Згуртаванне беларусаў свету “Бацькаўшчына” (2001-2005)
У манаграфіях “Частновладельческие города Белоруссии в ХVI—ХVIII вв.”, “Социальная борьба горожан Белоруссии в ХVI—ХVIII вв.” вызначыў колькасць прыватнаўласніцкіх гарадоў, іх тыпы, узровень эканамічнага развіцця, сістэму кіравання, іх ролю як ваеннай апоры, грунтоўна прааналізваў Магдэбургскае права.
Аўтар публікацый па гісторыі шляхецкага стану, генеалогіі шляхты і выбранцаў, кніг “Выбранае”, “Сцягі Оршы”.
Памёр 20 студзеня 2015 года.
1930 год. Памёр Бенедыкт Дыбоўскі.
Расійскі, беларускі і польскі заолаг, прыродазнавец, урач. Член-карэспандэнт АН СССР
Доктар медыцыны (1860), прафесар заалогі i палеанталогіі ў Варшаве. За ўдзел у паўстанні ў 1864 годзе асуджаны да смяротнага пакарання, якое пасля звароту да царскага ўрада нямецкіх вучоных, палітыка Ота фон Бісмарка, заменена на 15 гадоў катаргі ў Сібіры.
Даследаваў жывёльны i раслінны свет возера Байкал, рэк Амур i Ангара, узбагаціў заалогію шэрагам новых адкрыццяў, вывучаў Камчатку.
3 1882 года прафесар заалогіі ў Львоўскім універсітэце, у якім арганізаваў музей заалогіі з камчацкіх экспанатаў. Вывучаў беларускія азёры Любань, Свіцязь, Чорнае i іншыя, гісторыю і этнаграфію беларусаў.
Пахаваны на Лычакоўскіх могілках у Львове.
Польская манета ў 10 злотых.
1957 год. У Мінску заснаваны Дзяржаўны музей Беларусі.
Зараз Нацыянальны музей гісторыі і культуры Беларусі.Размешчаны ў гістарычным будынку былога банка па вуліцы Карла Маркса, 12.
Адзін з найбольш папулярных музеяў краіны з самай вялікай музейнай калекцыяй – больш за 400 000 адзінак захоўвання.Штогод музейны збор павялічваецца прыблізна на 2 000 – 3 000 адзінак.
Шэраг музейных прадметаў занесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў 1-й і 2-й катэгорыі: скарб манет рымскай чаканкі І-ІІ стагоддзяў, «пояс Вітаўта», царскія вароты з іканастаса Георгіеўскай царквы Давыд-Гарадка XVIII стагоддзя, партрэт Ёзафа Празора другой паловы XVIII стагоддзя.
Мае 5 філіялаў: Музей гісторыі беларускага кіно, Музей сучаснай беларускай дзяржаўнасці, Дом-музей І з’езда РСДРП, Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музей прыроды і экалогіі Беларусі.
Свой пачатак музей бярэ ад Мінскага абласнога музея (1919).
1961 год. Першы запуск амерыканцамі ў космас жывой істоты —шымпанзэ.
У СССР запускалі сабак, а амерыканцы адправілі шымпанзэ Хэма (1956-1983) на караблі «Меркурый-Рэдстаўн-2».
Палёт доўжыўся 16 хвілін 39 секунд. З-за няправільна разлічанай траекторыі руху карабель падняўся на вышыню 253 км замест запланаваных 182, узровень кіслароду і ціск у кабіне ўпалі.
Бартавыя камеры запісалі тое, што адбывалася ў кабіне і жах на пысе шымпанзэ з-за бязважкасці. Скончыўся палёт у Атлантычным акіяне. Хэм не пацярпеў – адразу пасля ўскрыцця капсулы быў зроблены здымак, дзе ўсмешлівы шымпанзэ цягне лапы да яблыка.
1975 год. Нарадзіўся Альгерд (Алег) Бахарэвіч.
Беларускі пісьменнік і перакладчык.
Працаваў настаўнікам, журналістам. Вакаліст і аўтар тэкстаў панк-гурта «Правакацыя» (1993-2000). Адзін з заснавальнікаў літаратурнага аб’яднання «Бум-Бам-Літ». Сябра беларускага ПЭН-цэнтра. У 2012 годзе пасля публікацыі эсэ «Цёмнае мінулае Каяна Лупакі» (з крытыкай Янкі Купалы) выйшаў з Саюза беларускіх пісьменнікаў.
У 2007-2013 гадах жыў у Гамбургу, з 2020 года жыве ў Аўстрыі.
Піша пераважна прозу – аўтар больш 20 кніг, раманаў, аўтар і зборніка вершаў.
Перакладчык твораў нямецкіх класікаў і сучасных аўтараў.
Вёў на Радыё Свабода цыкл перадач «Гамбурскі рахунак Бахарэвіча», «Каляндар Бахарэвіча», «Цуды і дзівосы Беларусі», калонкі ў чэшскім часопісе HOST, на сайце грамадска-культурніцкай кампаніі «Будзьма беларусамі» і іншыя.
Па яго асобных творах растаўлены спектаклі. Паасобныя яго творы перакладаліся на англійскую, французскую, нямецкую, чэшскую, украінскую, балгарскую, славенскую, рускую, польскую, літоўскую мовы.
У 2015 годзе апавяданне Бахарэвіча «Талент заікання» ўвайшло ў анталогію найлепшай еўрапейскай кароткай прозы «Best European Fiction».
Лаўрэат шматлікіх фестываляў, прэмій, у тым ліку, «Гліняны Вялес», імя Ежы Гедройца (5), «Кніга году» (2), Эрвіна Піскатара (Германія).
2020 год. Вялікабрытанія афіцыйна выйшла з Еўрапейскага Саюза.
Першы выхад у гісторыі ЕС. Брытанцы прагаласавалі за брэксіт – 52%, супраць – 48% у чэрвені 2016 года, але потым доўга спрачаліся паміж сабой, якім ён уласна павінен быць: мяккім, жорсткім, паўмяккім. Двойчы змянілі прэм’ераў, двойчы пераабралі парламент – і нарэшце ў студзені 2020 года Барыс Джонсан падпісаў пагадненне аб разводзе з ЕС пасля 45 гадоў сумеснага жыцця.
У выніку выхаду Брытанія сутыкнулася з дэфіцытам самых нечаканых рэчаў – некаторых прадуктаў харчавання, алкаголю, паліва, будматэрыялаў і запчастак. 60% імпарту завозілася з Еўропы. Сутыкнулася са значнымі праблемамі на рынку працы: ні кухараў, ні афіцыянтаў, ні сезонных працоўных у палях. Краіна пазбавілася танных іспанскіх салат, він, алівак, алею, нідэрланскіх кветак, польскай гародніны і цвікоў, недарагіх румынскіх сядзелак, італьянскіх піцаёла, грэцкіх цырульнікаў.
Брэксіт адправіў эканоміку Вялікабрытаніі ў накдаўн. У сярэднетэрміновай перспектыве Брытанія недалічыцца ад 4 да 7% эканамічнага росту. Скараціўся экспарт, бо рынак ЕС адкрываў брытанцам доступ да кішэняў паўмільярда патэнцыйных кліентаў. Брэксіт-бар’еры ў гандлі абышліся Вялікабрытаніі 1/7 яе ранейшага тавараабароту. Іміграцыя ў Брытанію абвалілася амаль на 90% – з-за квіда і брэксіту, але вырасла колькасць нелегальных мігрантаў, а на палях гніе ўраджай і няма каму вадзіць фуры, няма каму забіваць свіней, вырошчваць індычку да Калядаў. Брытанцы пазбавіліся права працаваць у любой з 27 краін ЕС.
Брэксіт паставіў пад пагрозу і даходы Вялікабрытаніі, і адзінства каралеўства. Ірландцы і шатландцы ўсё больш жадаюць разводу з Англіяй. Развод з ЕС знізіў ролю Брытаніі ў сусветнай палітыцы, яна зблізілася з ЗША, а на еўрапейскім фронце голас Брытаніі гучыць усё цішэй.
