4 верасня 1942 года каля льнозавода ў Хоцімску трагічна скончыўся жыццёвы шлях мясцовых жыхароў яўрэйскай нацыянальнасці.
Прайшоў 81 год як нацысты расстралялі ў Хоцімску каля 700 яўрэяў, у большасці сярод яіх былі жанчыны, дзеці і старыкі, якіх люта забілі і закапалі ў супрацьтанкавых ірве ў раёне льнозавода.
Ушанаваць памяць загінулых сабраліся прадстаўнікі зарэгістраваных палітычных партый, грамадскіх аб’яднанняў, навучэнцы 6 “А” і 11 “Б” класаў школы №1 Хоцімска. Сабраліся, каб да памятнага знака ўскласці кветкі. – паведамляе раённая газета “Шлях кастрычніка”
Прычым ускладалі кветкі на новым памятным знаку, які з’явіўся ўжо ў часы незалежнай Беларусі. На ім, дарэчы, наўпрост не напісана, якой канкрэтна нацыянальнасці былі забітыя гітлераўскімі войскамі.
Дзень памяці і смутку. Дзень пачатку Вялікай Айчыннай вайны.
22 чэрвеня 1941 года – адна з самых маркотных дат у гісторыі Беларусі – пачатак Вялікай Айчыннай вайны.
На досвітку 22 чэрвеня 1941 года фашысцкая Германія без аб’яўлення вайны напала на Савецкі Саюз. Супраць СССР выступілі Румынія, Італія, а праз некалькі дзён Венгрыя, Славакія і Фінляндыя. Цяжкая кровапралітная вайна доўжылася 1418 дзён і начэй, завяршылася 9 мая 1945 года.
Агульныя людскія страты СССР у ходзе вайны склалі 26,6 мільёнаў чалавек (з 61 мільёна ахвяр Другой Сусветнай вайны).
Сярод 34,4 мільёна савецкіх воінаў, якія ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях на франтах, звыш 1,3 мільёна – беларусы і ўраджэнцы Беларусі. На нашай зямлі вайна цягнулася 3 гады, 1 месяц і 6 дзён – з 22 чэрвеня 1941 да 28 ліпеня 1944 года.
На беларускай зямлі нямецкія захопнікі спалілі, разбурылі і разрабавалі 209 з 270 гарадоў і раённых цэнтраў, 10 961 (раней лічылася 9 200) вёсак, знішчана 10 000 калгасаў, 1 200 000 сельскіх будынкаў. На тэрыторыі БССР забіта 2 219 316 чалавек грамадзянскага насельніцтва і ваеннапалонных, але з улікам ўскосных страт за гады вайны загінула ад 2,5 да 3,0 мільёнаў жыхароў Беларусі – кожны трэці.
Штогод у гэты дзень а 12:00 адбываецца нацыянальная хвіліна маўчання.
1633 год. Адрачэнне Галілеа Галілея ад сваіх поглядаў.
Гэта адбылося ў дамініканскім манастыры святой Мінервы. Галілей на каленях адрокся ад сваіх поглядаў на тым самым месцы, дзе Джардана Бруна выслухаў смяротны прысуд.
На наступны дзень Папа Рымскі ў парадку памілавання замяніў Галілею зняволенне ў турме інквізіцыі выгнаннем, і той мог вярнуцца на вілу Медычы. Там ён павінен быў жыць у строгай адзіноце.
1706 год. У Магілёў з Оршы прыбыў рускі цар Пётр І.
Яго, як кіраўніка саюзнай дзяржавы ў вайне са Швецыяй пышна сустрэлі члены гарадскога магістрату, рускія ваенаначальнікі, якія знаходзіліся з войскамі пад Магілёвам з сакавіка 1706 года.
Крыху пазней у Магілёўскі замак прывязлі паланянку – служанку марыенбургскага пастара Марыю Скаўронскую (пазней стала жонкай Пятра, імператрыцай Кацярынай І).
Літаральна праз два тыдні пасля гэтай падзеі горад быў заняты войскамі Карла XII.
У Магілёве няма помнікаў Пятру І, а вось у Горках, у гонар наведвання яго Пятром у 1706 годзе, 26 чэрвеня 2019 года памятную шыльду ўстанавілі.
Рускі цар наведаў Магілёў амаль праз год пасля таго, як Еўропа ўздрыганулася ад бессэнсоўнай жорсткасці каранаванай асобы: 11 ліпеня 1705 года ў полацкім Сафійскім саборы Пётр разам з світай забіў 5 манахаў-базыльянаў.
1888 год. Нарадзіўся Аляксандр Цвікевіч (1888-1937).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, гісторык, юрыст, філосаф, публіцыст, аўтар прац «Кароткі нарыс узнікнення БНР», «Западна-русізм».
Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў Беларускай народнай грамады, міністр замежных спраў БНР, кіраўнік ураду БНР (1923-1925).
Працаваў вучоным сакратаром Інбелкульта, у Інстытуце гісторыі акадэміі навук. Арыштоўваўся ў 1930, 1937 гадах.
Расстраляны НКУС 30 снежня 1937 года.
1898 год. Нарадзіўся Браніслаў Туронак (1896-1938).
Беларускі грамадскі дзеяч, доктар лекарскіх навук, папулярызатар аховы здароўя. Бацька Ю. Туронка (1929-2019), беларускага гісторыка, аўтара кнігі «Беларусь пад нямецкай акупацыяй».
Арганізатар беларускіх школ на Дзісеншчыне, сустваральнік Беларускага сялянскага саюза, папулярызатар аховы здароўя, аўтар кнігі «Гігіена ўзгадавання дзіцяці».
Уваходзіў ва ўправу, быў старшынём управы Віленскага аддзела Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры.
Памёр 19 верасня 1938 года.
1889 год. Германія стала першай краінай у свеце, якая ўвяла пенсіі па ўзросту.
Сучасная сярэдняя пенсія ў Германіі каля 782 еўра.
У СССР толькі ў 1930 года было прынята «Палажэнне аб пенсіях…», у 1932 годзе быў устаноўлены ўзрост выхада на пенсію: 55 гадоў для жанчын і 60 – для мужчын.
Час выхада на пенсію па ўзросту ў Беларусі – 58 гадоў для жанчын і 63 для мужчын.
Абавязковай умовай для атрымання пенсіі па ўзросту з’яўляецца наяўнасць страхавога стажа.
Кожны чацвёрты жыхар Беларусі – пенсіянер. Як гаворыцца на сайце Мінпрацы і сацабароны, на сёння ў краіне атрымальнікамі працоўных пенсій з’яўляюцца 2,3 мільёна чалавек. Сярэдняя працоўная пенсія па ўзросце ў краіне 705 рублёў (235 долараў), яна на ўзроўні 40% сярэдняга заробку ў эканоміцы.
Вялікія пенсіі маюць пенсіянеры Кувейта – 3000, Даніі – 2900, Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў – 2800, Японіі – 2700, Фінляндыі – 2000, Аўстрыі – 1700, Ізраіля, Нідэрландаў, Францыі – 1600, ЗША, Канады – больш за 1500 долараў ЗША.
1941 год. Пачатак гераічнай абароны Брэсцкай крэпасці.
Мужная барацьба 3 500 абаронцаў крэпасці скавала буйныя сілы гітлераўскіх захопнікаў. Арганізатарамі і кіраўнікамі абароны былі капітан І. Зубачоў, палкавы камісар Я. Фамін, маёр П. Гаўрылаў, лейтэнант А. Кіжаватаў.
Па разліках гітлераўцаў, крэпасць павінна была быць узятая да 12:00 22 чэрвеня, але супраціў асобных груп абаронцаў цягнуўся да 20 ліпеня.
Апошні надпіс абаронцаў на крэпасных сценах выдрапаны менавіта: “Паміраю, але не здаюся! Бывай, Радзіма”.
8 мая 1965 года Брэсцкай крэпасці было прысвоена ганаровае званне “Крэпасць-Герой”. У 1971 годзе тут з’явіўся мемарыял: гіганцкія скульптуры “Мужнасць” і “Смага”, пантэон славы, плошча Цырыманіялаў, закансерваваныя руіны і адноўленыя казармы крэпасці.
1943 год. Выбух у Мінскім беларускім тэатры арганізаваны савецкімі партызанамі.
Ён адбыўся падчас цырымоніі заснавання Саюза беларускай моладзі. Міна, устаноўленая пад сцэнай, мусіла ўзарвацца ў той час, калі ў тэатры знаходзіўся гаўляйтар В. Кубэ. Але выбух прагучаў пазней, у час спектакля паводле камедыі «Пан міністар» Ф. Аляхновіча, на якім гаўляйтар ужо не прысутнічаў.
У час выбуху на сцэне быў артыст Б. Уладамірскі. Яго выбуховай хваляй шпурнула праз усю сцэну, але ён застаўся цэлы. Некаторых ўдзельнікаў спектакля выбуховай хваляй выкінула вонкі праз дзверы.
Загінулі некалькі сяброў Саюза беларускай моладзі, у тым ліку А. Братко, Я. Кушаль – сын паэтэсы Н. Арсенневай і Ф. Кушаля, К. Мокат, Т. Насеннік, М. Негіна, М. Сабалеўская, Л. Слаўнін і трое неапазнаных асоб, усяго 13 чалавек. Некалькі дзесяткаў былі цяжка параненыя. Паводле савецкіх крыніц было звыш 30 забітых і 100 параненых, таксама паведамлялася, што забіта 70 і паранена 110 нямецкіх салдат і афіцэраў.
Пасля рамонту тэатр зноў адкрыўся 2 красавіка 1944 года.
1999 год. Фаніпаль атрымаў статус горада.
18-тысячны горад у Дзяржынскім раёне, вядомы з 1856 года як вёска. Па паданнях, назва ад імёнаў дачок пана Багдашэўскага – Фані і Полі.
Вядомы сваімі птушкафабрыкай «Агракамбінат Дзяржынскі» і вырабам адна- і двухпавярховых электрацягнікоў і цягнікоў для метро «Штадлер-Мінск».
1913 год. Нарадзіўся Аляксандр Авечкін (1913-1980).
Ваенны лётчык, дзіцячы пісьменнік, журналіст.
Працаваў уласным карэспандэнтам газеты “Калгасная праўда”, загадчыкам аддзела брэсцкай абласной газеты “Зара”, старшым рэдактарам брэсцкай абласной студыі тэлебачання.
Аўтар шматлікіх аповесцяў для дзяцей, зборнікаў прозы.
А. Авечкін у цэнтры.
1976 год. Нарадзіўся Андрэй Жук (1976-2019).
Французскі вайсковец, ураджэнец Беларусі.
Кавалер ордэна Ганаровага Легіёна, удзельнік міжнародных антытэрарыстычных аперацый ў Афганістане, Гвіяне, Малі.
Загінуў у 25 лістапада 2019 года ў Малі.
Памятная цырымонія ў 2-м замежным інжынерным палку ў Сен-Крыстолі, дзе служыў А. Жук, адбылася 6 снежня, у дзень Св. Варвары (нябёснай заступніцы сапёраў), з удзелам камандзіра 27 брыгады генерала Пьера-Жозэфа Гіўрэ.
27 снежня 2019 года ўрну з прахам даставілі на радзіму ў Баранавічы. Пахаваны на баранавіцкіх могілках Русіно.
2003 год. Памёр Васіль Быкаў (1924-2003).
Народны пісьменнік Беларусі, грамадскі дзеяч, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Сацыялістычнай працы.
Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа, Дзяржаўных прэмій СССР і БССР, Ленінскай прэміі.
Ганаровы грамадзянін Ушацкага раёна.
Адзін з заснавальнікаў БНФ. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР. Народны дэпутат СССР.
Большасць твораў – аповесці, дзеянне якіх адбываецца падчас Вялікай Айчыннай вайны і ў якіх паказаны маральны выбар чалавека ў найбольш драматычныя моманты жыцця.
Па яго творах пастаўлены каля 20 кінафільмаў, у тым ліку «Альпійская балада», на беларускай мове з ўсіх экранізацый зняты толькі два фільмы — «На чорных лядах» і «Народныя мсціўцы».
Многія яго аповесці інсцэніраваны тэатрамі СССР, па іх створаны балет, сюіта, опера.
Працуюць мемарыяльны Музей-сядзіба В. Быкава ў в. Бычкі Ушацкага раёна і Музей-дача ў Ждановічах, пастаўлены помнік ва Ушачах.
У гонар пісьменніка названы вуліцы ў Гродне, Лельчыцах, Ждановічах, Смалявічах, Фаніпалі.
У Віцебску, Мінску, ва ўкраінскай вёсцы Вялікая Севярынка ўсталяваны мемарыяльныя дошкі, ва Ушачах – помнік.
Міжнародны дзень зніклых дзяцей (International Missing Children’s Day, з 2010 года).
Гэта дата вядзе сваю гісторыю з ЗША, а сімвалам Дня з’яўляецца выява сіняй незабудкі.
У гэты дзень у 1979 годзе па дарозе дадому знік амерыканскі 6-цігадовы школьнік Эвіян Пейтс, яго шукалі ўсім светам, справа атрымала шырокі рэзананс, але пошукі не мелі поспеху. Праз 4 гады пасля гэтай падзеі прэзідэнт ЗША Рональд Рэйган абвясціў 25 траўня Нацыянальным днём зніклых дзяцей, а яшчэ праз год, у 1984-м, быў заснаваны Нацыянальны цэнтр пошуку зніклых і эксплуатаваных дзяцей.
Неўзабаве дадзеную ініцыятыву падтрымалі і ў шэрагу еўрапейскіх краін, і ў 1997 годзе быў створаны Міжнародны цэнтр пошуку дзяцей, якія зніклі і эксплуатуюцца. Менавіта па яго ініцыятыве ў 2010 годзе і быў заснаваны Міжнародны Дзень зніклых дзяцей.
Зніклае дзіця – гэта надзвычайнае здарэнне сусветнага маштабу, а для бацькоў няма нічога горш дадзенага факту. І заснаванне гэтага Дня стала спробай прыцягнуць увагу сусветнай грамадскасці да праблемы знікнення непаўналетніх, да праблемы абароненасці дзяцей ад выкраданняў, цяжкіх жыццёвых сітуацый і супрацьпраўнай эксплуатацыі.
1780 год. Прыём Кацярыны II у Магілёве духоўных асоб.
У доме генерал-губернатара былі прыняты Магілёўскі праваслаўны біскуп Г. Каніскі і біскуп Беларускіх каталіцкіх цэркваў С. Богуш-Сестранцэвіч з канонікамі і іншымі духоўнымі асобамі.
1792 год. Геранёны атрымалі герб «Няўдзячнае сэрца».
Зараз гэта аграгарадок у Іўеўскім раёне.
Раней існавалі Манівідавы Геранёны (цяперашнія Суботнікі), Жыгімонтавы Геранёны (Зыгмунцішкі) і Гаштольдаўскія, альбо Мураваныя, Геранёны, за якімі ўрэшце і засталася назва.
Упершыню згадваюцца ў 1411 годзе. У мястэчку Гаштольды пабудавалі замак. Пры каралю Аўгусце III (1733-1763) Геранёны атрымалі магдэбургскае права (паводле іншых крыніц, у 1630-я гады).
1907 год. У Вільні адбыўся з’езд настаўнікаў.
Створаны Беларускі настаўніцкі саюз. Ва ўмовах рэакцыі пасля паражэння рэвалюцыі 1905-1907 гадоў саюз не змог разгарнуць шырокую дзейнасць і спыніў існаванне.
Адноўлены намаганнямі І. Луцкевіча ў час 1-й сусветнай вайны, але забаронены германскімі акупацыйнымі ўладамі.
І. Луцкевіч
1917 год. У Ялце памёр Максім Багдановіч (1891-1917).
Беларускі паэт, публіцыст, літаратурны крытык. Зорка беларускай паэзіі.
Напэўна, няма такога беларуса, які б не ведаў хоць некалькі радкоў з вершаў паэта, не захапляўся ім як асобай і чалавекам.
Яго спадчына ўвайшла ў залаты фонд беларускай культуры.
Упершыню пачаў гутарыць на беларускай мове ў 1895 годзе ў в. Вяззе (зараз – Асіповіцкі раён), калі гасцяваў у сваякоў. Там цяпер усталявана мемарыяльная шыльда (на доме сваякоў, з 1986 года – будынак спартовай базы).
Асноўны кірунак яго творчасці – патрыятычнае служэнне сацыяльнаму і нацыянальнаму вызваленню беларускага народа.
Сузаснавальнік пейзажнай і інтымнай любоўнай лірыкі ў беларускай паэзіі. Вялікая заслуга паэта ў распрацоўцы гістарычнай тэмы і урбаністычных матываў.
Яго творчасць мела першаступеннае значэнне ў гістарычным самапазнанні народа і сцвярджэнні яго месца ў гісторыі чалавецтва.
Пераклаў на беларускую мову вершы П. Верлена, Э Верхарна, Г. Гейнэ, А. Пушкіна, Авідзія, Гарацыя і іншых паэтаў, на рускую – творы Янкі Купалы, Т. Шаўчэнкі, І. Франко.
Пахаваны на Старых могілках у Ялце.
У 1980-х гадах уздымалася пытанне пераносу праху паэта з Ялты ў Мінск.
Працуюць музеі паэта ў Мінску, Гродне, Яраслаўлі, яго імя носяць вуліцы ва ўсіх абласных цэнтрах і буйных гарадах Беларусі, у Ніжнім Ноўгарадзе, Яраслаўлі і Ялце, беларускія школы і бібліятэкі.
Помнікі паэту пастаўлены ў Яраслаўлі, Мінску.
У 1991 годзе імя Максіма Багдановіча ўнесена ў каляндарны спіс ЮНЕСКА “Гадавіны выдатных асоб і падзей”.
1937 год. Нарадзіўся Сяргей Сідор (1937–1998).
Вучоны, педагог, доктар педагагічных навук, беларускамоўны прафесар БДУ, дзеяч ТБМ, БНФ, аўтар падручнікаў па геаграфіі Беларусі (1989-1990-я).
У 1971–1974 гадах працаваў на кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута.
Часта яго называюць “Смоліч” геаграфіі 1990-х гг., бо яго намаганнямі, геаграфія Беларусі стала вывучацца ў школах як асобны прадмет і на працягу года. Раней геаграфія краіны асобна не вывучалася, хаця падручнікі былі.
Апісаў Беларусь у геаграфічным ракурсе («Геаграфія Беларусі. Энцыклапедычны даведнік», «Займальная геаграфія Беларусі», «Геаграфія Беларусі ў пытаннях і адказах»).
1938 год. У Мінску адкрыўся Беларускі дзяржаўны тэатр оперы і балета.
Зараз Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета – адзіны ў Беларусі тэатр оперы і балета, адзін з двух музычных тэатраў краіны разам з Музычным тэатрам. Галоўная музычная і тэатральная пляцоўка краіны.
Размешчаны ў гістарычным раёне Мінска – Траецкім прадмесці ў велічным будынку, акружаным маляўнічым паркам.
Будынак оперы – помнік міжнароднага значэння, узор савецкага канструктывізму з элементамі ар-дэко (архітэктары І. Лангбард, Г. Лаўроў).
Пастаноўкі большасці спектакляў у тэатры ідуць на мове арыгінала, а таксама на беларускай і рускай.
1942 год. Памёр у ГУЛАГу Іван Замоцін (1873-1942).
Беларускі літаратуразнаўца. Акадэмік Акадэміі навук БССР, член-карэспандэнт АН СССР. Доктар філалагічных навук. Прафесар Варшаўскага, Пецярбургскага, Данскога, Беларускага ўніверсітэтаў.
Адзін з пачынальнікаў беларускага літаратуразнаўства XX стагоддзя. Першы загадчык кафедры беларускай літаратуры і этналогіі БДУ. Дырэктар Інстытута літаратуры і мастацтва АН БССР.
Складальнік і рэдактар выданняў М.Багдановіча, Алеся Гаруна, Паўлюка Труса, Цёткі і іншых.
Арыштаваны ДПУ БССР у 1938 годзе, асуджаны да зняволення ў лагерах.
1943 год. Партызаны ў Шклоўскім раёне паставілі рэкорд.
Партызаны брыгады “Чэкіст” адначасова разграмілі тры варожых гарнізона ў вёсках Шклоўскага раёна.
1948 год. У Польшчы расстраляны сталінскай сакрэтнай службай бяспекі Вітольд Пілецкі (1901-1948).
Жаўнер Другой Польскай рэспублікі, заснавальнік падпольнай арміі супраціўлення, ваенны Арміі Краёвай.
Дзеля таго, каб атрымаць звесткі пра злачынствы нацыстаў, пагадзіўся на ўвязненне ў канцлагеры Асвенцім. Падчас перабывання ў канцлагеры арганізаваў рух супраціву, а ў 1943 годзе ўцёк.
Аўтар першага выведніцкага данясення па Асвенціме, дзякуючы якому Польскі ўрад у выгнанні здолеў пераканаць саюзнікаў пра факты Халакосту. Прыняў удзел у Варшаўскім паўстанні.
Пасля вайны застаўся верным ураду ў Лондане і ў 1948 годзе быў абвінавачаны ў працы на «замежны імперыялізм», пад якім меркавана падразумявалася брытанская разведка МІ6.
Да 1989 года звесткі пра яго лёс і ўчынкі замоўчваліся польскімі камуністычнымі ўладамі..
1964 год. Памёр Васіль Залатароў (1872-1964).
Беларускі кампазітар і педагог. Заслужаны артыст Расіі, народны артыст Беларусі. Прафесар. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі. Пачынальнік беларускай акадэмічнай музыкі.
Вучыўся ў Прыдворнай пеўчай капэле ў М. Балакірава і А. Лядава, Пецярбургскай кансерваторыі па класу М. Рымскага-Корсакава.
Выкладаў у кансерваторыях і музычна-драматычных інстытутах у Расіі, Украіне, Беларусі. Яго вучнямі былі Л. Абеліёвіч, А. Багатыроў, У. Алоўнікаў.
У беларускую музычную культуру арганічна ўвайшлі яго балет па матывах народных легенд «Князь-возера», сімфонія «Беларусь», танцавальная сюіта і уверцюра-фантазія на беларускія тэмы для сімфанічнага аркестра, цыкл апрацовак народных песень для голасу з сімфанічным аркестрам «Кантрасты» і іншыя.
Аўтар манаграфіі «Фуга» – першай рускамоўнай працы, спецыяльна прысвечанай гэтай музычнай форме.
В. Залатароў з выпускнікамі С. Нісневіч, М. Вайнбергам, У. Алоўнікавым, Д. Лукасам, Р. Селіцкім, Л. Абеліевічам, Д. Лукас. Мінск, 1941 год.
1970 год. памёр Мікола Абрамчык (1903-1970).
Беларускі грамадзкі і палітычны дзеяч, публіцыст, інжынер, Прэзідэнт Рады БНР (1947-1970). Дзеяч беларускай эміграцыі ў Чэхаславакіі, Францыі.
Старшыня Беларускага нацыянальнага цэнтру, удзельнік антыкамуністычнага руху, прэзідэнт Лігі за вызваленне народаў СССР. Ініцыятар стварэння беларуская рэдакцыі Радыё «Вызваленне/Свабода».
Пахаваны на могілках Пер-Лашэз у Парыжы.
1991 год. У Мінску пачаўся I Міжнародны кангрэс беларусістаў.
Працаваў 25-27 мая 1991 года.
У Беларусі апошні, шосты кангрэс працаваў 27-29 мая 2015 года.
1992 год. УБеларусі уведзена нацыянальная валюта – беларускі рубель.
Адразу ў народзе атрымала назву “зайчык”.
Народны паэт Ніл Гілевіч са сваімі паплечнікамі адстойваў гістарычную назву для нацыянальнай валюты – талер.
Уведзены былі купюры наміналам ад 50 капеек да 50 рублёў. Наміналы 100, 200 і 500 з’явіліся толькі ў снежні. Курс: 1 беларускі рубель = 10 савецкіх рублёў.
Клайпедскае самакіраванне аб’явіла папярэднія вынікі конкурса па ідэі праекта рэканструкцыі месца захавання салдат Савецкага Саюза часоў ІІ Сусветнай вайны. Правядзенне гэтага конкурса разбурае клішэ расійскіх прапагандыстаў аб непавазе да памяці савецкіх воінаў у краінах Балтыі.
На конкурс было прадстаўлена шэсць праектных ідэй па ўладкаванні прасторы побач з вул. С. Даўканта (S. Daukanto) – паведамлялі раней mogilev.media. Згодна з рашэннем камісіі па ацэнцы конкурсных праектаў 11 мая, вылучаны першыя тры праекты – інфармуе atviraklaipeda.lt. Удзельнікі, якія занялі першыя 3 месцы ў конкурсе праектаў, могуць разлічваць на ўзнагародуі: I месца – 8000 еўра, II месца – 5000 еўра, III месца – 3000 еўра.
Пішам, як вайна ва Ўкраіне ўплывае на жыццё еўрапейскіх гарадоў, якія маюць партнёрскія дачыненні з гарадамі Магілёўскай вобласці.
Першае месца (94,17 бала з 100 магчымых) камісія прысудзіла праекту «NAU2023», аўтарамі якога з’яўляюцца Р. Амшыеюс і М. Чарнютэ-Амшыене.
Яны прапануюць інтэграваць рэканструяваную прастору ў агульную «тканіну Парка скульптур». Пры рэалізацыі іх ідэі будзе пашырана плошча зялёных зон і пасаджана больш новых дрэў, захаваны каменныя таблічкі з прозвішчамі загінулых, і імі будуць адзначаны месцы пахавання, пракладзены новыя пешаходныя дарожкі.
Другое месца (76,67 бала) прысуджана праекту «SSS2023», які стварылі А. Скіезгелас, Э. Пілвеліс, Э. Вайнорютэ, Т. Свідэрскас.
Трэцяе месца (72,5 бала) у праекта «KLP0700» В. Пілкаускаса, Л. Каваляўскаса, Р. Пілкаўскайтэ.
Канчатковы парадак і пераможца конкурсу будуць аб’яўлены пасля правядзення працэдуры грамадскіх закупак. Самакіраванне павінна заключыць з ім дамову на падрыхтоўку тэхнічнага задання.
Дамова аб Пабрацімстве Клайпеды і Магілёва была падпісана 8 сакавіка 1997.
27 лютага 2022 году, на трэці дзень уварвання расійскіх войск ва Ўкраіну, мэр Клайпеды заявіў аб спыненні пабрацімскіх сувязяў з расійскімі і беларускімі гарадамі. Паводле яго ён звярнуўся да кіраўніцтва гарадоў партнёраў, каб тыя супраціўляліся агрэсіі супраць Украіны, але рэакцыі не было. У афіцыйным спісе гарадоў пабрацімаў Клайпеды Магілёва няма.
Магілёў. media працягвае сачыць за жыццём Клайпеды, нягледзячы на спыненне партнёрскіх сувязяў з Магілёвам са спадзевам, што пабрацімства між гарадамі адновіцца.
Клайпеда месціцца на захадзе краіны і з’яўляецца портам на Балтыйскім моры. Насельніцтва 160 тысяч чалавек.
Сусветны Дзень Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца(з 1953 года).
Святкуецца ў дзень нараджэння заснавальніка міжнароднага таварыства “Чырвонага Крыжа”, швейцарскага гуманіста, грамадскага дзеяча, лаўрэата Нобелеўскай прэміі Анры Дзюнана.
У 1859 годзе ён арганізаваў аказанне дапамогі параненым у бітве пры Сальферына падчас аўстра-італа-французскай вайны, ахвярамі якой сталі 40 000 чалавек. Афіцыйна назва Міжнародны Чырвоны Крыж была зацверджана ў 1928 годзе на 13-й міжнароднай канферэнцыі ў Гаазе, дзе быў прыняты статут арганізацыі. У 1986 годзе была зацверджана новая назва арганізацыі – Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца.
Задача арганізацыі – аказанне дапамогі параненым, хворым і ваеннапалонным падчас узброеных канфліктаў, дапамога ахвярам стыхійных бедстваў. Асноўныя прынцыпы дзейнасці руху – гуманнасць, бесстароннасць, добраахвотнасць, адзінства, універсальнасць.
У 1872 годзе было створана Мінскае мясцовае ўпраўленне Расійскага таварыства апекі аб параненых і хворых воінах, пасля чаго былі адкрыты Віцебскае, Магілёўскае, Віленскае і Полацкае ўпраўленні.
Зараз структуры Беларускага Чырвонага крыжа працуюць ва ўсіх гарадах і раёнах Беларусі.
Дні памяці і прымірэння (8 і 9 мая).
Прысвечаны памяці ахвяр і загінуўшых у Другой сусветнай вайне. Абвешчаны 22 лістапада 2004 года Генеральнай Асамблеей ААН.
Адзначаюцца з 2005 года.
У Другой сусветнай вайне загінула 71,2 мільёны чалавек, у тым ліку: у СССР – 26,6 (у БССР – 2, 22), Кітаі – 15,5, Германіі – 8,4, Польшчы – 6,2, Інданзэзіі – 4,0, Індыі – 3,0, Японіі – 2,5, у Філіпінах, Югаславіі, Бірме (М’янма) – больш як па мільёну жыхароў.
1243 год. Памерла Еўфрасіння Пскоўская (Еўпраксія, 1170-я – 1243).
Князёўна полацкая, княгіня пскоўская, святая праваслаўнай царквы. Ігумення пскоўскага Спаса-Прадцечанскага манастыра.
Дачка князя Рагвалода-Васіля, унучка вялікага князя кіеўскага Ізяслава Мсціславіча, сястра князя Глеба Рагвалодавіча.
Выхоўвалася ў полацкім Спаскім манастыры. Выйшла замуж за пскоўскага князя Яраслава Уладзіміравіча.
Фундавала пабудову Прадцечанскай царквы ў Пскове, заснаванне манастыра Іаана Хрысціцеля. Прыняла манаскі пострыг, стала ігуменняй.
Забіта пасынкам князя Яраслава. Пахавана ў Спаса-Прадцечанскім манастыры.
1551 год. Памерла Барбара Радзівіл (1520-1551).
Каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта II Аўгуста. “Чорная панна Нясвіжскага палаца”, “Джульета беларускага сярэднявечча”, “сярэднявечная Алена Прыгожая”.
Пачуцці Жыгімонта II Аўгуста да Барбары імкнуліся выкарыстаць для ўмацавання ўласных пазіцый яе браты Мікалай Радзівіл Руды і Мікалай Радзівіл Чорны. Супраць шлюбу выступілі магнаты і шматлікая шляхта, незадаволеныя ростам уплывовасці Радзівілаў, а таксама свякроў – каралева Бона Сфорца.
Насуперак ўсім апанентам, Барбара была каранавана 7 снежня 1550 года, але ў хуткім часе, 8 мая 1551 года, памерла. Верагодна, што яе атруцілі, але ёсць меркаванні, што прычынай яе смерці была анкалагічная хвароба.
Гісторыі рамантычнага кахання Барбары з Жыгімонтам Аўгустам прысвечаны шматлікія мастацкія творы.
1883 год. У фальварку Данілаўка Бабруйскага павету (зараз – Светалагорскі раён) нарадзіўся Сцяпан Некрашэвіч (1883-1937).
Адзін з бацькоў-заснавальнікаў, разам з Я. Карскім і І. Воўк-Левановічам, сучаснай беларускай дзяржаўнасці, ініцыятар стварэння і першы старшыня Інстытуту беларускай культуры, акадэмік, дырэктар Інстытуту мовазнаўства.
Адзін з кіраўнікоў Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, працаваў у наркамасветы БССР, старшынёй Навукова-тэрміналагічнай камісіі. Удзельнік арганізацыі Інбелкульта, акадэміі навук, яе віцэ-прэзідэнт, дырэктар Інстытута мовазнаўства, старшыня камісіі па ўкладанні слоўніка жывой беларускай мовы.
Распрацаваў тэарэтычныя асновы і прынцыпы стварэння дыялекталагічных слоўнікаў беларускай мовы. Аўтар даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, правапісу спрэчных дзеяслоўных форм.
У 1930 годзе арыштаваны ДПУ, у 1931 годзе прыгавораны да высылкі ў Удмурцію. Зноў арыштаваны ў 1937 годзе, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу, расстраляны на наступны дзень.
1939 год. Пачала працаваць урадавая камісія па пераводзе сталіцы БССР у Магілёў.
Камісію ачоліў намеснік старшыні СНК БССР І. Захараў.
У першы дзень працы былі разгледжаны каляндарны план работ па будаўніцтве Дома ўрада і праект размяшчэння наркаматаў і цэнтральных устаноў, якія пераводзяцца з Мінска, заслухана інфармацыя аб забеспячэнні Магілёўскага будтрэста рабочай сілай.
Праект рэканструкцыі пл. Славы (тады – Савецкай).
1943 год. Савецкія партызаны ўчынілі расправу над жыхарамі в. Налібакі.
У вёсцы, якая находзіцца ў Налібоцкай пушчы былі забіты 128 чалавек, у тым ліку 3 жанчыны, некалькі падлеткаў і 10-гадовы хлопчык. Прычына нападу – супрацоўніцтва вяскоўцаў з польскай Арміяй Краёвай (АК).
Мясцовай ячэйцы АК ва ўльтыматыўнай форме была прапанавана падпарадкавацца партызанскаму цэнтру ў Маскве, але яна адмовіліся. Адказам стаў карны рэйд. Пасля масавага забойства партызаны выкралі з вёскі 100 кароў і 70 коней.
У справаздачы савецкіх партызан было ўказана, што ў баі ў Налібаках разбіты нямецкі гарнізон.
Трагічныя падзеі ў Налібаках прыцягнулі ўвагу грамадскай думкі ў пачатку XXI стагоддзя ў сувязі са стварэннем галівудскага фільма “Выклік” (2008) пра яўрэйскіх партызанаў Бельскіх, якіх падазравалі ў расправе над мірнымі жыхарамі.
Помнік ахварям ад эмігрантаў.
1945 год. У прадмесці Берліна Карлсхорсце падпісаны канчатковы Акт аб безумоўнай капітуляцыі Германіі і яе ўзброеных сіл.
Гэта адбылося 8 мая а 22:43 па цэнтральна-еўрапейскаму, а 23:43 па мінскаму часу, 9 мая а 0:43 па маскоўскаму. У Берліне не знайшлося ніводнага ацалелалага будынка, дзе б можна было годна правесці падпісанне капітуляцыі.
Дзень афіцыйнай аб’явы капітуляцыі – 8 траўня ў Еўропе і Амерыцы, 9 траўня ў СССР – стаў святкавацца як Дзень Перамогі.
Акт аб капітуляцыі ад імя германскага вермахта падпісалі генерал- фельдмаршал У. Кейтель, галоўнакамандуючы ВМС адмірал Фон Фрыдэбург, генерал-палкоўнік авіяцыі Г. Штумпф. СССР прадстаўляў намеснік Вярхоўнага галоўнакамандуючага маршал Савецкага Саюза Г. Жукаў, саюзнікаў – галоўны маршал авіяцыі Вялікабрытаніі А. Тэдэр. У якасці сведкаў прысутнічалі генерал арміі ЗША Спаатс і галоўнакамандуючы французскай арміяй генерал Тасіньі.
1949 год. На тэрыторыі Трэптаў-парка ў Берліне адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка “Воінам Савецкай Арміі, якія загінулі ў баях з фашызмам”.
Там пахавана каля 5 000 тысяч савецкіх воінаў, у тым ліку некалькі сотняў ураджэнцаў Беларусі.
У сутарэннях помніка размешчаны маўзалей. Агульная вышыня манумента складае каля 30 м. Перад помнікам – мемарыяльнае поле з брацкімі магіламі, сімвалічнымі саркафагамі, чарамі для вечнага агню, двума чырвонымі сцягамі з граніту, скульптурамі укленчаных салдат.
Для будаўніцтва выкарыстоўвалі граніт з рэйхсканцылярыі Гітлера. Фігуру Воіна-вызваліцеля вырабілі ў Ленінградзе – 13-метровы помнік адлілі з бронзы вагой 72 тоны. У Берлін яго перапраўлялі часткамі водным шляхам.
1965 год. Магілёўскаму падпольшчыку, партызану атрада №600 Леаніду Лорчанка пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.
Падарваў 2 чыгуначныя масты і варожы эшалон. 18 ліпеня 1943 года каля в. Антонава Буда пры выхадзе з акружэння застаўся ў групе прыкрыцця, якая раніцай ўступіла ў бой з пераўзыходзячымі сіламі праціўніка каля р. Рудня. Застаўшыся ў жывых адзін, калі скончыліся боепрыпасы, падарваў сябе і ворагаў гранатай. Пахаваны каля в. Антонава Буда Бялыніцкага раёна.
У гонар героя ўстаноўлены бюст у г. Бялынічы, названы вуліцы ў Бялынічах і Магілёве.
1965 год. Прысвоена званне крэпасць-герой Брэсцкай крэпасці.
Да 22 чэрвеня 1941 года ў крэпасці дыслакавалася 8 стралковых батальёнаў, разведвальны, артылерыйскі палкі і 2 артылерыйскіх дывізіёна, некаторыя спецпадраздзяленні – усяго каля 9 000 чалавек, не лічачы членаў сем’яў.
Штурмавала крэпасць з 4:45, пасля артпадрыхтоўкі, 22 чэрвеня 45-я пяхотная дывізія (да 16 тысяч чалавек), якой было даведзена авалодаць аб’ектам да 12:00 у першы дзень вайны.
Моцнае супраціўленне немцы сустрэлі на Валынскім і Кобрынскім умацаваннях.
Да 7:00 22 чэрвеня некаторыя падраздзяленні 42 і 6-й савецкіх стралковай дывізіі змаглі з баямі пакінуць крэпасць і горад Брэст і з вялікімі стратамі перадыслакавацца.
Да вечара 24 чэрвеня немцы авалодалі Валынскім і Цярэспальскім умацаваннем, а рэшткі гарнізона пераправіліся ў Цытадэль. Штодня абаронцам крэпасці прыходзілася адбіваць 7-8 атак. 29 чэрвеня арганізаваная абарона крэпасці скончылася – заставаліся толькі ізаляваныя групы і адзіночныя байцы. Да 7 000 абаронцаў трапіла ў нямецкі палон.
Адзін з надпісаў у крэпасці абвяшчае: «Я паміраю, але не здаюся. Бывай, Радзіма. 20/VII-41».
23 ліпеня 1941 года, на 32-гі дзень вайны, у палон быў узяты камандуючы абаронай Усходняга форта маёр П. Гаўрылаў, паводле афіцыйных звестак, апошні абаронца Брэсцкай крэпасці.
1995 год. На Буйніцкім полі адкрыта першая чарга мемарыяльнага комплекса.
Адкрыты капліца (27 м вышынёй), мемарыяальная алея і Возера Слез.
Комплекс прысвечаны геараічнай абароне Магілёва. Баі тут адбываліся з 10 да 22 ліпеня 1941 года.
13-14 ліпеня на Буйніцкім полі знаходзіліся карэспандэнт газеты «Известия» К. Сіманаў і фотакарэспандэнт П. Трошкін, які сфатаграфаваў падбітыя на Буйніцкім полі нямецкія танкі
Падзеі на полі знайшлі адлюстраванне ў рамане Сіманава «Жывыя і мёртвыя» і дзённіку «Розныя дні вайны».
«Буйніцкае поле» – гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі (з 2002 г.). Аўтар праекта архітэктар У. Чаленка.
Над Буйніцкім полем, паводле завяшчання пісьменніка, у верасні 1979 года развеяны прах К. Сіманава.
2005 год. Памёр Пятро Драчоў (1937-2005).
Беларуск і графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.
Працаваў мастацкім рэдактарам часопісу «Бярозка», у «Беларускім гістарычным часопісе». Працаваў у кніжнай станковай графіцы. Сярод яго шматлікіх твораў: «Францыск Скарына трымае экзамэн перад прафэсарамі ў Падуанскі ўнівэрсытэце», «Да 500-годдзя Міколы Гусоўскага», панарама «Пажар г. Магілёва ў 1700-1721 гг.», серыі акварэляў «Помнікі архітэктуры Беларусі», «Бярэзінскі запаведнік», «Асветнікі», ілюстрацыі да кніг У. Дубоўкі, П. Броўкі, У. Караткевіча і іншыя.
Сусветны дзень тунца (World Tuna Day, з 2016 года).
Абвешчаны рэзалюцыяй Генеральнай Асамблеі ААН з мэтай павышэння дасведчанасці насельніцтва планеты аб каштоўнасці гэтай разнавіднасці рыб, аб пагрозах, з якімі сутыкаюцца тунцавыя папуляцыі, і аб эканамічных і сацыяльных перавагах устойлівага кіравання тунцавымі запасамі.
Тунцы – група марскіх рыб сямейства скумбрыевых. Налічваецца каля 40 разнавіднасцяў тунца. Самы буйны прадстаўнік роду – звычайны тунец – вырастае да 4,5 м і можа важыць больш за 600 кг.
Жывуць тунцы ў трапічных і субтрапічных водах.
Тунцы – важны прамысловы аб’ект. Каля 100 краін заняты ў тунцавой прамысловасці. Штогод вылоўліваецца каля 7 мільёнаў тон тунцавых.
Мяса гэтай рыбы шануецца за далікатны густ, поўную адсутнасць старонніх пахаў, высокае ўтрыманне бялку і велізарны спектр карысных уласцівасцяў.
1447 год. Пашырэнне праў баяр і закабаленне сялян.
Вялікі князь ВКЛ Казімір ІV Ягелончык выдаў прывілей, які замацаваў шырокія правы баяраў.
Адзін з першых актаў аб увядзенні прыгоннай залежнасці сялян ад феадалаў. Прывілей гарантаваў права ўласнасці на зямлю, вольны выезд за мяжу, права судзіць залежных ад феадалаў людзей.
Прадугледжвалася, што зямлю і дзяржаўныя пасады ў ВКЛ маглі атрымліваць толькі мясцовыя феадалы.
1519 год. Памёр Леанарда да Вінчы (1452–1519).
Сусветна вядома мастак, музыка, пісьменнік, архітэктар, анатам, інжынер, вынаходнік. Тытан Адраджэння.
З усяго ім зробленага да нас дайшло толькі 15% – а гэта не толькі карціны, але і праекты танка, лятальных апаратаў, калькулятара, выкарыстання сонечнай энергіі, тэорыя тэктанічных пліт, план «ідэальнага горада» і іншае.
З’яўляўся пачынальнікам Высокага Адраджэння. Спалучаючы распрацоўку новых сродкаў мастацкай мовы з тэарэтычнымі абагульненнямі, стварыў гарманічны вобраз чалавека, які адпавядае гуманістычным ідэалам эпохі Адраджэння – поўны жыцця, духоўнай прыгажосці і фізічнай дасканаласці.
«Геній ад Бога». Наблізіўся да стварэння геліяцэнтрычнай сістэмы, аспрэчваў ідэю аб тым, што Зямля знаходзіцца ў цэнтры Сусвету.
Ставіў навуковае пазнанне вышэй хрысціянскай веры, хаця верыў у Бога як стваральніка ўсяго Сусвету.
Яго асоба – рэальнае ўвасабленне гуманістычнага ідэалу ўсебакова развітай асобы, універсальнага генія.
Леанарда да Вінчы. Дабравешчанне
1835 год. Нарадзіўся Людвік Акінчыц (1835–1903).
Лекар, паўстанец 1863 года, адзін с заснавальнікаў курортнай медыцыны.
Скончыў медыцынскі факультэт Маскоўскага ўніверсітэта. Займаўся лекарскай практыкай у Свіслачы Гродзенскай губерні.
За ўдзел ў паўстанні сасланы на Урал, дзепрацаваў земскім урачом, стаў адным з заснавальнікаў курортнай медыцыны.
Памёр у 1903 годзе, пахаваны ў Пермі на Егашыхінскіх «польскіх» могілках.
Яго сын Людвік Акінчыц (1874–1941) стаў вядомым расійскім хірургам-гінеколагам, эндакрынолагам.
1888 год. Нарадзіўся Іван Віткоўскі (1888–1937).
Беларускі гісторык, прафесар.
Скончыў Пецярбургскую каталіцкую духоўную семінарыю, Петраградскую духоўную акадэмію. Быў вікарыям у Мазыры, выкладчыкам у школах Растова-на-Доне, чырвонаармейцам.
У 1920-1930-х гадах працаваў у савецкіх і партыйных органах у Оршы і Сянно, прарэктарам Віцебскага ветэрынарнага інстытута, выкладчыкам Камуністычнага ўніверсітэта, намеснікам загадчыка польскага аддзела Інбелкульта, дырэктарам Інстытута польскай пралетарскай культуры акадэміі навук, загадчыкам кафедры гісторыі Мінскага педінстытута.
Аўтар прац па гісторыі нацыянальна-вызваленчага і рэвалюцыйна-дэмакратычнага руху, паўстання 1863–1864 гадоў.
Рэпрэсаваны ў 1933 і 1937 гадах. Расстраляны.
Будынак Інбелкульта
1900 год. Памёр Іван Айвазоўскі (Аванэс Айвазян, 1817–1900).
Украінскі і расійскі мастак-марыніст армянскага паходжання.
Шматлікія палотны марыніста складаюць свайго роду энцыклапедыю пра мора.
Яго творы дэманструюць рамантычнае, эмацыянальнае ўспрыманне прыроды, амаль заўсёды перадаюць моцныя пачуцці, яркія перажыванні.
Некалькі яго палоцен, што захоўваюцца у музеях Пецярбурга і Феадосіі, прысвечаны подзвігу камандзіра брыга “Меркурый” беларуса А. Казарскага (1798–1833).
І. Айвазоўскі. Брыг “Меркурый” атакуе турэцкую эскадру.
1920 год. У Менску выйшаў першы нумар часопіса “Рунь”.
Штотыднёвы ілюстраваны літаратурна-мастацкі часопіс. Выходзіў з 2 мая да 4 ліпеня 1920 года на беларускай мове. Рэдактар Я. Луцэвіч, выдавец В. Іваноўскі. Лічыўся пераемнікам выдання «Беларускае жыццё».
Выступаў за нацыянальнае самавызначэнне беларускага народа, усебаковае развіццё яго эканомікі і культуры. Актыўны ўдзел у выданні прымалі Л. Родзевіч, М. Кудзелька, мастак Я. Драздовіч, супрацоўнікі беларускага тэатра і грамадскіх культурна-асветніцкіх устаноў.
Апублікаваў шэраг мастацкіх твораў, артыкулаў, у тым ліку А. Гаруна, М. Чарота, К. Буйло, У. Жылкі, А. Петрашкевіча, М. Краўцова, М. Багдановіча, 3. Бядулі, І. Піліпава, Л. Родзевіча, Я. Карскага, Ф. Аляхновіча, У. Ігнатоўскага, І. Гердэра.
У № 5–8 часопіса была ўпершыню надрукаваная п’еса Янкі Купалы «Прымакі».
1922 год. Памерла Ганна Місуна (1868–1922).
Беларускі, польскі, літоўскі і расійскі геолаг. Першая ў Беларусі і адна з першых у Расіі жанчын-геолагаў, якая праводзіла палявыя геалагічныя даследванні. Геамарфолог, дацэнт Маскоўскага ўніверсітэта, дала навуковае тлумачэнне ледавіковаму рэльефу Беларусі.
У 1899 годзе пачалі выходзіць яе навуковыя артыкулы пра ледавіковыя адкладанні і рэльеф Беларусі, Літвы і Польшчы.
Асаблівую вядомасць набылі працы па геалогіі Гродзенскай і Мінскай губерняў, карта-даведнік будаўнічых матэрыялаў заходніх раёнаў. Распрацавала методыку вывучэння канцавых марэн.
Падчас яе працы дацэнтам Маскоўскага ўніверсітэта, арганізавала геалагічны пакой (1919), які паступова ператварыўся ў музей.
У яе гонар названа вуліца і ўсталяваны помнік у г.п. Ветрына Полацкага раёна.
1945 год. Савецкія войскі цалкам авалодалі сталіцай Германіі Берлінам.
Аперацыю здзейснілі войскі 1-га Беларускага фронта пад кіраўніцтва маршала М. Жукава пры садзейнічанні войск 1-га Украінскага фронта.
Усяго ў аперацыі, якая пачалася 24 красавіка, было задзейнічана 464 тысячы чалавек, 12,7 тысяч гармат, 2100 установак реактыўнай артылерыі, 1500 танкаў супраць 120 тысяч чалавек нямецкіх войск, якія мелі 3 тысячы гармат і 60 танкаў.
Савецкая бронетэхніка ў Берліне.
1997 год. Загінуў у дарожна-транспартным здарэнні Валерый Шаблюк (1953–1997).
Беларускі гісторык. Кандыдат гістарычных навук.
Скончыў БДУ. Працаваў настаўнікам гісторыі ў Мінску, навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі акадэміі навук.
Распрацоўваў новы накірунак у Беларусі – археалогія сярэднявечных сельскіх паселішчаў і мястэчак. Аўтар прац “Сельскія паселішчы Верхняга Панямоння XIV–XVIII ст.ст.”, “Двор у Туганавічах”, публікацый па гісторыі і археалогіі Беларусі, каля 100 артыкулаў у Энцыклапедыі гісторыі Беларусі.
На Койданаўшчыне даследваў археалагічныя помнікі ў вёсках Вялікія Навасёлкі, Клыпаўшчына, Машчонае, Павуссе.
З 1994 года быў генеральным сакратаром Беларускай Хрысціянска-Дэмакратычнай Партыі.
2009 год. Памёр Фёдар Шмакаў (1917–2009).
Беларускі акцёр, рэжысёр. Народны артыст Беларусі і СССР. Ганаровы грамадзянін Віцебска.
Пасля заканчэння Ленініградскага тэатральнага інстытута, з 1939 года працаваў у Дзяржаўным рускім драматычным тэатры Беларусі ў Магілёве (адчынены Ул. Кумельскім). Больш за 60 год працаваў у трупе Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Якуба Коласа. На яго творчым рахунку каля 200 роляў у тэатры і каля 30 роляў у кіно.
Узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй БССР, прэміяй «За духоўнае адраджэнне», прызам «Крыштальная Паўлінка».
Самыя запамінальныя яго ролі ў тэатральных пастаноўках –«Несцерка», «Пяюць жаваранкі», «Сэрца на далоні», “Кастусь Каліноўскі», «А досвіткі тут ціхія…», «Гамлет», «Сямнаццаць імгненняў вясны». Сярод фільмаў трэба выдзеліць «Узнятая цаліна», «Мора ў вагні», «Доўгія вёрсты вайны», «Час выбраў нас», «Людзі на балоце», «Подых навальніцы», «Дзяржаўная мяжа. Год сорак першы», «Плач перапёлкі».
2005 год. Адкрыты музей памяці Уладзіміра Мулявіна.
Ён размешчаны ў Беларускай дзяржаўнай філармоніі на бульвары Уладзіміра Мулявіна.
У ім экспануюцца асабістыя рэчы, музычныя інструменты, сцэнічныя касцюмы кіраўніка і ўдзельнікаў ансамбля “Песняры”. Музейныя прадметы даюць магчымасць наведвальніку дакрануцца да творчасці, акунуцца ў атмасферу тых гадоў і пражыць маленькі адрэзак жыцця разам з У Мулявіным і яго знакамітым калектывам.
Міжнародны дзень танцу (International Day of Dance, з 1982 года).
Устаноўлены па ініцыятыве камітэта танца Міжнароднага інстытута тэатра пры ЮНЕСКА ў дзень нараджэння французскага балетмайстра Жана Жоржа Навера (1727–1810), рэфарматара і тэарэтыка мастацтва танца, які ўвайшоў у гісторыю як “бацька сучаснага балета”, аўтара знакамітага тэарэтычнага сачынення “Лісты аб танцы і балетах”, у якім ён не толькі абагульніў назапашаны да таго часу досвед у вобласці харэаграфіі, але і з матэматычнай дакладнасцю і мастацкай вобразнасцю абгрунтаваў асноўныя прынцыпы харэаграфіі.
Па задуме заснавальнікаў, Міжнародны дзень танца закліканы аб’яднаць усе напрамкі танца, стаць падставай для ўшаноўвання гэтай формы мастацтва і яго здольнасці пераадольваць усе палітычныя, культурныя і этнічныя бар’еры, аб’ядноўваць людзей, дазваляючы размаўляць на агульнай мове – мове танца.
На выяве: Жан Жорж Навер
1386 год. Вялікі князь смаленскі Святаслаў, які падтрымаў выступленне Андрэя Полацкага супраць Ягайлы, быў разгромлены падчас Мсціслаўскай бітвы.
Ва ўмовах унутрыпалітычнай барацьбы ў ВКЛ вялікі князь смаленскі Святаслаў Іванавіч падтрымаў Андрэя Альгердавіча, спадзяючыся вярнуць страчаны раней Мсціслаў.
18 красавіка 1386 года ён аблажыў Мсціслаў, аднак узяць горада не здолеў. 29 красавіка падышло вялікалітоўскае войска на чале з Свідрыгайлам, Карыбутам, Лугвенам і Вітаўтам. Бітва адбылася на рацэ Віхры, вялікалітоўскае войска перамагло, Святаслаў загінуў у бітве.
1770год. Брытанскі мараплавацель Джэймс Кук (1728–1779) упершыню высадзіўся ў Аўстраліі.
Ён падышоў да ўсходняга берага Аўстраліі. На беразе заліва, у водах якога спыніўся яго карабель «Індэвар», экспедыцыі атрымалася знайсці шмат невядомых раней відаў раслін, таму Кук назваў гэты заліў Батанічным. З Батанічнага заліва Кук накіраваўся на паўночны захад уздоўж усходняга ўзбярэжжа Аўстраліі.
Кук здзейсніў тры вандраванні ў Ціхім акіяне і стаў першым еўрапейцам, які даследаваў большую частку яго ўзбярэжжа, адкрыў Гаваі, шматлікія астравы, першым абыйшоў вакол Новай Зеландыі, даследаваў частку ўзбярэжжа Аляскі, склаў дакладныя марскія карты.
1921 год. Нарадзіўся Мікола Ермаловіч (1921–2000).
Беларускі гісторык, публіцыст, крытык і літаратуразнаўца, брат магілёўскага тэатральнага рэжысёра Валянціна Ермаловіча (1925–2004). Заснавальнік новай беларускай рамантычнай гістарыяграфіі.
Даказваў, што Літва ніколі не заваёўвала Беларусь, а ВКЛ з’яўлялася беларускай дзяржавай.
Альтэрнатыўнае бачанне гісторыі Беларусі выклікала раздражненне ўлады, пераслед КДБ.
Выдаваў рукапісны самвыдавецкі часопіс «Падснежнік» («Гутаркі», 1963–1976, каля 50 выпускаў) пад псеўданімам Сымон Беларус.
Аўтар кніг «Па слядах аднаго міфа», «Дарагое беларусам імя» (1970), «Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды», «Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд», «Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае».
Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаванне сучаснай грамадскай думкі і гістарыяграфіі Беларусі.
У апошні дзень жыцця 5 сакавіка 2000 года амаль невідушчы 78-гадовы навуковец трапіў пад колы аўтамабіля ў Мінску. Кіроўца ўцёк з месца здарэння.
1924 год. Памёр Міхаіл Пліс (1858–1924).
Праваслаўны святар, грамадска-культурны дзеяч, педагог, давераная асоба патрыярха Ціхана, член Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны, Віленскага беларускага нацыянальнага камітэта, выкладач Закона Божага на беларускай мове, адзін з ініцыятараў стварэння ў Вільні Святатроіцкага беларускага праваслаўнага таварыства, сузаснавальнік Таварыства беларускай школы.
У міжваенны час выступаў за беларусізацыю праваслаўнай царквы ў Заходняй Беларусі.
Аўтар працы па гісторыі праваслаўнай царквы, якая захоўваецца ў аддзеле рукапісаў Цэнтральнай бібліятэкі Акадэміі навук Літвы.
1931 год. Памёр Яўхім Карскі (1860/1961–1931).
Беларускі філолаг-славіст. Заснавальнік беларускага навуковага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст, палеограф, акадэмік Пецярбургскай АН, правадзейны член Інбелкульта, Чэшскай акадэміі навук.
Абараніў першую ў гісторыі дысертацыю па беларускім мовазнаўстве «Да гісторыі гукаў і форм беларускай гаворкі» (1893).
Працаваў прафесарам універсітэтаў Варшаўскага (загадчык кафедрай, дэкан гісторыка-філалагічнага факультэта, рэктар, 1905–1910), Растоўскага (1915–1916, былы Варшаўскі), Мінскага педінстытута.
Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, ганаровы старшыня Першага ўсебеларускага з’езда, старшыні камісіі па адкрыцці БДУ.
Аўтар больш за 1000 прац, у тым ліку даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, дыялекталогіі, фальклоры, этнаграфіі, гісторыі беларускай літаратуры, сямітомнай працы «Беларусы» – энцыклапедыі беларусазнаўства. Прарадзімай славян лічыў Палессе, даказваў, што беларусы – аўтахтоны на сваіх землях, склаў этнаграфічную карту Беларусі пачатку ХХ стагоддзя
На радзіме вучонага, на будынку сярэдняй школы ў в. Лаша працуе з 1964 года мемарыяльны музей, яго імя носіць Гродзенская абласная бібліятэка.
1936 год. Дзень нараджэння доктарскай каўбасы.
На маскоўскім мясакамбінаце імя А. Мікаяна створаны рэцэпт каўбасы “Доктарская”: свініна, гавядзіна, яйкі курыныя, сухое малако, арэх мускатны.
Гатунак каўбасы быў распрацаваны як дыетычны прадукт для тых савецкіх грамадзян “чыё здароўе было падарвана ў выніку Грамадзянскай вайны і царскага дэспатызму”.
Каўбаса гатунка “Доктарская” паважаецца многімі беларусамі і па сённяшні час.
1940 год.Нарадзіўся Уладзімір Ганчарык.
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Скончыў Беларускі інстытут народнай гаспадаркі. Кандыдат эканамічных навук.
Быў на партыйнай рабоце, займаў шэраг кіраўнічых пасад, у тым ліку другога сакратара Магілёўскага абкама КПБ, працаваў старшынёй Беларускага рэспубліканскага савета прафсаюзаў, Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі.
Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1986–1990), Вярхоўнага Савета СССР (1989–1991), Вярхоўнага Савета Беларусі (1995–1996).
Адзіны кандыдат ад апазыцыі на прэзыдэнцкіх выбарах у 2001 годзе.
1967 год.Адбылася прэм’ера мастацкага фільма “Няўлоўныя мсціўцы”, у якой зняўся і ўраджэнец г. Рэчыцы Яфім Капелян (1912–1975).
Капелян – адзін з вядучых акцёраў Вялікага драматычнага тэатра ў Ленінградзе, Народны артыст СССР.
2002 год. Памёр Ігар Гермянчук(1961-2002).
Журналіст, грамадскі дзеяч, дэпутат Вярхоўнага Савета БССР 12 склікання, рэдактар газеты “Свабода”, заснавальнік часопісу “Кур’ер”.
Скончыў факультэт журналістыкі БДУ. Адзін з актыўных удзельнікаў незалежніцкага руху 1980-х гадоў. Удзельнічаў у маладзёжным грамадскім аб’яднанні «Беларуская Майстроўня» (1979–1984). Член БНФ «Адраджэньне».
У 29-гадовым узросце стаў адным з самых маладых дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР. 11 красавіка 1995 года разам з іншымі дэпутатамі ад Апазіцыі БНФ абвясціў галадоўку пратэсту супраць ініцыяванага А. Лукашэнкам рэферэндуму пра дзяржаўную мову і сімволіку.
У 30-гадовым узросце ўзначаліў газету «Свабода», якая пры ім зрабілася найбуйнейшым і самым папулярным апазіцыйным выданнем краіны. За вострыя публікацыі пракуратура чатыры разы заводзіла на яго крымінальныя справы.
Пад канец 1997 года газета «Свабода» была забароненая, але ўжо ў студзені 1998 года Гермянчук здолеў адрадзіць яе пад назвай «Навіны».
Сусветны дзень інтэлектуальнай уласнасці (World Intellectual Property Day, з 1999 года).
Генеральная асамблея Сусветнай арганізацыі інтэлектуальнай уласнасці на пасяджэнні ў кастрычніку 1999 года прыняла рашэнне аб заснаванні гэтага свята.
Пры гэтым яна сыходзіла з таго, што 26 красавіка адзначаецца дзень заснавання WIPO (World Intellectual Property Organization) – арганізацыі, закліканай садзейнічаць ахове і развіццю інтэлектуальнай уласнасці ва ўсім свеце.
Прапанову адзначаць Дзень вынесла дэлегацыя Кітая 9 жніўня 1999 года.
Міжнародны дзень інтэлектуальнай уласнасці дае магчымасць падкрэсліць значэнне інавацый у паўсядзённым жыцці чалавека і ўдасканаленні грамадства.
Патэнты, таварныя знакі, аўтарскае права і сумежныя правы як вынікі творчасці і ведаў з’яўляюцца магутнымі інструментамі садзейнічання эканамічнаму і культурнаму развіццю.
Міжнародны дзень варкі бульбы (International Potato Cooking Day). Амаль беларускае нацыянальнае свята.
Гісторыя распаўсюджвання бульбы ў нашых краях часта звязваецца з імем Пятра І, але гэта праўдзіва толькі для Расіі, на беларускіх землях бульба з’явілася значна раней. У Расіі пры Пётры I заморскую расліну сустрэлі ў штыкі. Яе называлі «д’ябальскай садавінай» і прадказвалі мукі пекла ўсім, хто паспрабуе.
Распаўсюджванне бульбы прыпісваецца і Кацярыне ІІ. 26 жніўня 1770 года ў «Працах Вольнага Эканамічнага Таварыства» з’явіўся першы навуковы артыкул на тэму бульбы «Примечания о картофеле». Там тлумачылася, як яе саджаць і што менавіта есці – не бацвінне, а клубень, і не сырой, а варанай…
Упершыню назву бульбы ўвёў у рускую мову ад нямецкага «картофель» вучоны-аграном Андрэй Болатаў у 1760-я гады.
Украінскі тэрмін – картопля – таксама кажа, што ва Ўкраіну назва гародніны прыйшла ад немцаў.
А вось беларусы называюць яе сваім старажытным словам «бульба», што здаўна азначала «клубень» (на латыні «бульбус» – цыбуля) – гэта сведчанне, што тут была свая гісторыя бульбы.
На Беларусі бульба з’явілася ў канцы XVII – пачатку XVIII стагоддзя.
Цікавыя факты.
У беларусаў любоў да бульбы не ведае межаў. З бульбы гатуецца не менш за 1 500 страў.
Самымі вялікімі аматарамі бульбы былі і застаюцца беларусы, якія з’ядаюць за год па 180 кг, што амаль ў 5 разоў больш, чым у сярэднім па свеце (33 кг).
Бульбу збіраюць на працягу года ў двух паўшар’ях.
У 1995 годзе на амерыканскім касмічным караблі “Калумбія” былі вырашчаны першыя пазаземныя карняплоды.
Самай дарагой разнавіднасцю бульбы лічыцца гатунак La bonnotte з вострава Нуармуцье па 500 еўра за кілаграм.
Дзень памяці ахвяраў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.
Аварыя на ЧАЭС адбылася 26 красавіка 1986 года, у 01:23:40 падчас планавага выключэння рэактара, якое доўжылася 20 секунд.
Аднак праз некалькі секунд у выніку рэзкага скачка напружання адбыўся хімічны выбух, у выніку якога ў атмасферу было выкінута каля 520 небяспечных радыенуклідаў.
У выніку яго была поўнасцю разбурана актыўная зона і ўся верхняя частка будынка рэактара, моцна пацярпелі і іншыя збудаванні.
Былі знішчаны бар’еры і сістэмы бяспекі, якія баранілі навакольнае асяроддзе ад радыенуклідаў, напрацаваных у апрамененым паліве.
Выкід прадуктаў дзялення ядзернага паліва з пашкоджанага рэактара на ўзроўні мільёнаў кюры за суткі працягваўся на працягу 10 дзён з 26 красавіка па 6 мая 1986 года, пасля чаго рэзка ўпаў (у тысячы разоў) і ў далейшым працягваў змяншацца.
Паводле ацэнак, агульная магутнасць выбуху больш як у 100 разоў перавышала магутнасць ядзернай зброі, прымененай падчас другой сусветнай вайны. Выбух быў настолькі магутным, што радыеактыўнаму забруджванню падвергліся тэрыторыі 17 краін Еўропы.
Для Беларусі наступствы аварыі аказаліся найбольш цяжкімі. На яе тэрыторыю прыпала 70% усяго радыёактыўнага забруджвання. На землях з узроўнем забруджання цэзіем-137 апынулася каля 2 млн. 100 тыс. чалавек (25 % насельніцтва рэспублікі). У Магілёўскай вобласці было забруджана 37% тэрыторыі.
Страты Беларусі ад аварыі склалі паводле прыблізных падлікаў 235 мільярдаў долараў ЗША.
На сёння больш за 12% тэрыторыі краіны застаецца забруджанай. На ёй пражывае больш за 1 мільён насельніцтва.
Праваслаўныя ўшаноўваюць пакутніцу Фамаіду.
Ёй належыць маліцца для збавення ад блуднага запалу.
У гэты дзень забараняецца падлашчвацца, какетнічаць, фліртаваць.
1589 год. У Магілёве ўтварылася праваслаўнае брацтва.
Адно з першых у ВКЛ пасля Львоўскага (1572), Віленскага, Луцкага, Кіеўскага.
Брацтва заснавана Канстанцінопальскім патрыярхам Ераміяй II падчас яго візіту ў ВКЛ. Першапачаткова яно насіла назву Спаскага (ад Спаскага манастыра).
У 1618 годзе манастырскія будынкі былі заняты адміністрацыяй Полацкага уніяцкага арцыбіскупа І. Кунцэвіча. Пасля працяглых перамоваў з прадстаўнікамі каралеўскай улады ў 1633 годзе членамі брацтва дазволілі пабудову новага манастыра – Богаяўленскага. З гэтага моманту брацтва атрымала новую назву.
Дзейнасць брацтва перарывалася з 1828 па 1866 і з 1877 па 1883 гады.
Першапачаткова брацтва мела статус стаўрапігіі – непасрэднага падпарадкавання Канстанцінопальскаму патрыярху ў абыход улады біскупа. З часу падпарадкавання Магілёўскай епархіі Маскоўскаму патрыярхату брацтва стала падпарадкоўвацца мясцовым біскупам.
Пры брацтве дзейнічала бібліятэка з бясплатнай чытальнай залай і абанементам.
У распараджэнні брацтва знаходзіўся Магілёўскі царкоўна-археалагічны музей, заснаваны ў 1897 годзе Е. Раманавым. Ён размяшчаўся ў будынку скасаванага бернардынскага манастыра св. Антонія.
Магілёўскае царкоўнае Богаяўленскае брацтва спыніла сваё існаванне ў 1919 годзе.
1696 год. Нарадзіўся Міхал Чартарыйскі (1696–1775).
Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай і ВКЛ, вялікі канцлер літоўскі.
Намагаўся правесці рэформы дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай, абапіраючыся на падтрымку Расіі і Аўстрыі. Да антырасійскай Барскай канфедэрацыі не далучыўся, але выступаў супраць выкарыстання расійскіх войск для яе падаўлення.
Удзельнічаў у дэлегацыі, якая падпісала трактат аб прызнанні Першага падзелу Рэчы Паспалітай (выступілі супраць толькі 3 дэлегаты).
1883 год. Памёр Напалеон Орда(1807–1883).
Беларускі і пoльскі мастак, кампазітар, піяніст і педагог.
Скончыў Свіслацкую гімназію. За ўдзел у тайным студэнцкім таварыстве быў арыштаваны і выключаны з Віленскага універсітэта.
Удзельнік паўстання 1830–1831 гадоў.
Жыў на эміграцыі ў Францыі. Браў урокі музыкі ў Ф. Шапена. Аўтар твораў для фартэпіяна – рамансаў, паланэзаў, серэнад, мазурак. Працаваў дырэктарам Італьянскай оперы ў Парыжы.
Наведаў шмат мясцін Беларусі, Украіны, Польшчы, Літвы. Замалёўваў пейзажы і будынкі, звязаныя з жыццём вядомых людзей. Даў абяцанне намаляваць усе замкі Беларусі, пакуль яны не разбурыліся.
Яго выявы Мірскага і Нясвіжскага замкаў былі выкарыстаны дзеля афармлення беларускіх грашовых купюраў (узор 2000 года).
Вядомы яго выявы Магілёва, Бялынічаў, палаца Булгакаў у Жылічах і іншыя.
Памёр 26 красавіка 1883 года.
Яго імем названы вуліцы ў Мінску, Брэсце і Гродне, Пінская мастацкая школа. Працуе раённы музейны комплекс Н. Орды ў в. Варацэвічы Іванаўскага раёна, у Іванава пастаўлены помнік. Адноўлена сядзіба, у якой нарадзіўся мастак.
1919 год.Магілёў перастаў быць губернскім цэнтрам.
Паводле рашэння пастановы НКУС Магілёўскай губернія скасавана і ўтворана Гомельская ў складзе РСФСР з цэнтрам у г. Гомелі.
1926 год. Памёр ураджэнец в. Свадкавічы (зараз – Крычаўскі раён) Сяргей Кавалік (1846–1926).
Рэвалюцыянер-народнік. Даследчык Сібіры.
Навучаўся ў Аляксандраўскім Брэсцкім корпусе, Паўлаўскім ваенным вучылішчы. Скончыў Кіеўскі ўніверсітэт. Кандыдат матэматыкі. Адзін з арганізатараў «хаджэння ў народ» рэвалюцыйных народнікаў.
Арыштаваны ў 1874 годзе і асуджаны да пазбаўлення ўсіх правоў стану і катаржным працам у крэпасцях на 10 гадоў.
15 студзеня 1885 года зафіксаваў самую нізкую тэмпературу ў Верхаянску −67,8 °C.
Па даручэнні Усходне-Сібірскага аддзела Рускага геаграфічнага таварыства, як знаўца якуцкай мовы, даследаваў побыт якутаў.
У 1898 годзе вярнуўся з выгнання ў Беларусь. Быў членам Мінскага таварыства аматараў прыгожых мастацтваў, служыў у «Земскім Саюзе», старшынёй Мінскага губернскага зямельнага камітэта, у Камісарыяце забеспячэння, выкладаў матэматыку ў Мінскім політэхнічным інстытуце, быў старастам Мінскага аддзялення Усесаюзнага таварыства былых паліткатаржан і ссыльнапасяленцаў.
1989 год. У Мінску ўпершыню прайшоў “Чарнобыльскі шлях”.
«Чарнобыльскі шлях» адпачатку быў апазіцыйны да камуністычнай улады, якая хавала праўду пра катастрофу, ігнаравала праблемы людзей.
У першыя некалькі год незалежнасці шэсце ладзілася як акцыя памяці. Калі ж да ўлады прыйшоў А. Лукашэнка, акцыя набыла характар пратэсту супраць ягонага кіравання.
У 2019 годзе замест «Чарнобыльскага шляху» арганізатары прапанавалі ўзяць удзел у «Чарнобыльскім тыдні» – у іншых мерапрыемствах, лекцыях і прэзентацыях.
1996 год. У Мінску, Магілёве і іншых гарадах прайшлі самыя буйныя акцыі “Чарнобыльскага шляху”.
У Мінску ўдзельнічала 50 000 чалавек. Сілавікі правакавалі бойкі з міліцыяй, былі арыштаваны актывісты, у тым ліку Юрый Хадыка, Лявон Баршчэўскі, Вячаслаў Сіўчык, Вінцук Вячорка. Лідар БНФ Зянон Пазняк пасля акцыі выехаў з краіны.
Быў прымеркаваны да 10-годдзя катастрофы. Стаўся найбольш напружаным пунктам «Мінскай вясны – 96».
Тады ж частка супрацоўнікаў музею Максіма Багдановіча, дзе дырэктарам працаваў Алесь Бяляцкі, пачала дапамагаць арыштаваным і іх сваякам. Так узнік праваабарончы цэнтр «Вясна».
А. Бяляцкі – Нобелеўскі лаўрэат.
1996 год. У Магілёве адкрыты памятны знак ў памяць аб ліквідатарах наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС.
У Магілёўскай вобласці было забруджана радыеактыўным забруджваннем 37% тэрыторыі, 14 з 20 раёнаў (што існавалі на час аварыі): Бялыніцкі, Бабруйскі, Быхаўскі, Кіраўскі, Клімавіцкі, Клічаўскі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Крычаўскі, Магілёўскі, Мсціслаўскі, Слаўгарадскі, Чавускі, Чэрыкаўскі.
У склад найбольш забруджаных у краіне ўваходзяць 5 раёнаў Прыдняпроўскага краю – Быхаўскі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Слаўгарадскі, Чэрыкаўскі.
2000 год. Футбольная зборная Андоры дабілася першай у сваёй гісторыі перамогі (з 1942 года).
Перайграла зборную Беларусі – 2:0.
У 2004 годзе абыграла зборную Македоніі – 1:0.
2002 год. Загінуў Міхаіл Пташук (1943–2002).
Беларускі кінарэжысёр, акцёр, прадзюсар. Народны артыст Беларусі.
Працаваў рэжысёрам у тэатрах Масквы і Казані, на кінастудыі «Беларусьфільм».
Атрымалі шырокую вядомасць яго экранізацыі вядомых літаратурных твораў беларускіх пісьменнікаў – «Вазьму твой боль» (паводле І. Шамякіна), «Чорны замак Альшанскі» (У. Караткевіч), «Знак бяды» (паводле В. Быкава).
Сярод фільмаў 1980-1990-х – гісторыка-палітычныя стужкі «Наш браняпоезд», “Кааператыў «Палітбюро»”, «У жніўні 44-га…».
Лаўрэат шматлікіх прэмій, узнагарод на прэстыжных кінафестывалях.
Загінуў у аўтакатастрофе ў Маскве, па шляху на прысуджэнне прэміі «Ніка».
2022 год. Абараняючы Украіну ад расійскіх агрэсараў загінуў ураджэнец Магілёва Канстанцін Дзюбайла, “Дранік”, “Фенікс”, “Беларус”, “Калі” (1987–2022).
Быў магілёўскім прадпрымальнікам. У 2014 годзе выехаў ва Украіну. Жыў у Крывым Рогу. Член групоўкі „Правы сектар”, служыў у 54-й брыгадзе ўкраінскай арміі, удзельнічаў у баях на Светладарскай дузе ў снежні 2016 года. З лютага 2022 года ваяваў у складзе 46-га асобнага батальёна спецыяльнага прызначэння „Данбас – Украіна”.
Загінуў падчас бою ў раёне паміж Мар’інкай і Дакучаеўскам. Пахаваны ў Крывым Розе.
У бабруйскай сінагозе ўзгадалі ахвяр Халакоста. Чытачы mogilev.media падзяліліся сваімі фота з вечарыны.
12 красавіка 1951 года Кнэсет прыняў рэзалюцыю аб абвяшчэнні 27-га чысла месяца нісан «Днём памяці Катастрофы і гераізму». Гэта 6-ы дзень пасля заканчэння свята Песах і тыдзень перад Ём Ха-Зікарон і Днём Незалежнасці. Блізкасць гэтых дат сімвалізуе шлях яўрэйскага народа да адраджэння дзяржавы. Сёлета дзень памяці прыпаў на 18 красавіка.
У некаторых сінагогах праходзіць асаблівая служба. Звычайна запальваюць шэсць мемарыяльных свечак – у памяць аб 6 мільёнах загінуўшых падчас Катастрофы еўрапейскага яўрэйства – і вымаўляецца памінальная малітва Ізкор.
У гэты дзень яўрэі моляцца аб тым, каб часы гібелі і жаху ніколі не паўтарыліся.
Агата. Каровіна свята. Апякунства над свойскай жывёлай.
У гэты дзень свяцілі соль, хлеб, ваду, студні. Казалі: «Хлеб святой Агаты ня пусціць бяды да хаты», «Соль святой Агаты бароніць ад агню хаты».
У Беларусі традыцыйна ўшаноўваецца Агата ў каталікоў – 5, у праваслаўных 18 лютага (Святая Агафія).
251 год. Памерла ў вязніцы Святая Агата.
Хрысціянская святая мучаніца з сіцылійскай Катаніі. У маладосці прыняла хрысціянства і захоўвала цноту. Аднак у яе закахаўся нехта Квінтыліян, які пачаў судовы пераслед святой. Агата вытрымала зневажэнне публічным домам, вязніцай і катаваннямі, у тым ліку разарванне і адразанне грудзей. Яе падтрымлівалі малітвы і бачанні Святога Пятра.
Пад час чарговага катавання пачаліся вывяржэнне вулкана Этна і землятрус. Насельнікі Катаніі запатрабавалі спыніць здзекі. Святая Агата вярнулася ў вязніцу, дзе і памерла з малітвай на вуснах.
З пачатку IV стагоддзя Агата шануецца ўсімі хрысьціянамі і лічыцца заступніцай жанчын, якія церпяць ад сэксуальных дамаганняў, ахоўвае ад пажараў, апякунка ад хваробаў свойскай жывёлы.
1637 год. Памёр Іосіф Руцкі.
Беларускі пісьменнік, уніяцкі мітрапаліт Iосіф IV (1613), філосаф, педагог, тэолаг.
Выхадзец з кальвінісцкай шляхецкай сям’і герба «Букраба».
Пад уплывам І. Кунцэвіча перайшоў ва ўніацтва. Значна ўмацаваў пазіцыі Уніяцкай Царквы ў ВКЛ, пастарскія кадры з адукацыяй еўрапейскага ўзроўню. Дамогся ў заснаваных ім духоўных школах навучання на пяці мовах, у тым ліку на беларускай, і тых правоў, якія мелі езуіцкія калегіумы.
У 1613-1637 быў мітрапалітам Кіеўскім і ўсяе Русі. Разам з І. Кунцэвічам з’яўляецца заснавальнікамі сённяшняга Базыльянскага Ордэна.
Пісаў на старабеларускай і старапольскай мовах. Пакінуў багатую эпісталярную спадчыну. Схіляўся на бок дактрыны аб прыярытэтнасці свецкіх уладаў у краіне.
Пісьменнік-палеміст, паслядоўна адстойваў ідэю паяднання ўсіх «вернікаў адзінага народа» на грунце грамадзянскасці. Абураючыся фактамі міжканфесійнай канфрантацыі, ён заклікаў да паразумення, супольнага і мірнага вырашэння спрэчных пытанняў.
1904 год. Нарадзіўся Віктар Кардовіч.
Польскі педагог, грамадскі дзеяч, гісторык.
Працаваў настаўнікам у сярэдніх школах у Заходняй Беларусі, быў дзеячом Саюза вясковай моладзі ў Навагрудку і Саюза вясковай вучнёўскай моладзі ў Вільні.
Аўтар прац па гісторыі асветніцкай і педагагічнай думкі, грамадска-палітычнага руху ХІХ – пачатку ХХ стагоддзяў, кнігі «Канстанцін Каліноўскі: Польская рэвалюцыйная дэмакратыя ў студзеньскім паўстанні ў Літве і Беларусі».
Памёр 5 чэрвеня 1982 года.
1916 год. Нарадзілася Валянціна Пашкевіч (Жукоўская).
Беларускі педагог, грамадская і культурная дзеячка. Сястра Раісы Жук-Грышкевіч.
Скончыла гімназію ў Пружанах, Віленскі ўніверсітэт, актывістка Беларускага студэнцкага саюза.
З 1949 года жыла ў Таронта, дзе ўзяла шлюб з грамадскім дзеячом М. Пашкевічам. Прымала актыўны ўдзел у беларускім грамадскім жыцці, кіравала беларускай суботняй школкай пры царкве Св. Еўфрасінні Полацкай, супрацоўнічала з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва ў ЗША.
Аўтар падручнікаў “Першая чытанка пасля лемантара для беларускіх дапаўняльных школаў”, “Беларуская мова” і ангельска-беларускага слоўніка (30 000 слоў) – першага ў Беларусі на аснове амерыканскага варыянту ангельскай мовы.
Памерла 25 сакавіка 2004 года.
1923 год. Нарадзіўся Леанід Шчамялёў.
Беларускі жывапісец, народны мастак, заслужаны дзеяч мастацтваў, лаўрэат дзяржаўнай прэміі БССР.
Працаваў у розных жанрах станковага жывапісу. Яго творы вылучаюцца свабоднай пластычнай манерай выканання з выкарыстаннем гучнага колеру і святлоценявых дынамічных эфектаў, адсутнасцю дэталізацыі, экспрэсіўнасцю.
Шмат яго прац прысвечана гераізму народа ў Вялікай Айчыннай вайне. Сярод карцін, прысвечаных гістарычным асобам, дзеячам культуры і мастацтва: «Кастусь Каліноўскі», «Рэпін у Здраўнёве», «Леся Украінка».
Не апошняе месца ў яго творчасці займаюць выразныя і маляўніча-пластычныя краявіды: «Вязынка», «Лошыца», «Вясна на Дзвіне», «Зіма ў Ракаве», «Зіма ў Пінску» і іншыя. Аўтар шматлікіх нацюрмортаў.
Творы мастака захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, мастацкага цэнтра «Жыльбел», фондах Саюза мастакоў Беларусі, Міністэрства культуры Расіі, Траццякоўскай галерэі і іншых.
Памёр 14 студзеня 2021 года.
1930 год. Нарадзіўся Расціслаў Янкоўскі.
Беларускі акцёр. Народны артыст Беларусі і СССР. Брат акцёраў Алега і Мікалая Янкоўскіх. Член Міжнароднай акадэміі тэатра. Ганаровы грамадзяні Мінска.
З 1957 года служыў у Нацыянальным драматычным тэатры імя Максіма Горкага, у 1995-2010 год – старшыня мінскага Міжнароднага кінафестывалю «Лістапад».
У якасці дэпутата Вярхоўнага Савета БССР (1985-1990) выступіў у падтрымку замацавання статусу беларускай мовы як дзяржаўнай.
Яго мастацтва адметна актыўнасцю творчага пошуку, вострым драматызмам, сцэнічным тэмпераментам, яркасцю характарыстыкі вобразаў.
Сыграў больш за 160 вядучых роляў у класічным, сучасным і замежным тэатральным рэпертуары, больш за 60 роляў у кіно, у тым ліку, “Служылі два таварышы”, “Я, Францыск Скарына…”, “Корцік”, “Атланты і карыятыды”, “Дзяржаўная граніца. Чырвоны пясок”, “Стацкі саветнік”, “У чэрвені 41-га”.
Памёр 26 чэрвеня 2016 года ў Мінску.
Алег і Расціслаў Янкоўскія
1964 год. Нарадзіўся Уладзімір Ляхоўскі.
Беларускі гісторык. Кандыдат гістарычных навук.
Даследаваў праблемы гісторыі культуры і адукацыі, развіцця беларускага нацыянальнага руху, БНР, гісторыю беларускай даваеннай эміграцыі, сацыяльна-палітычныя і гуманітарныя наступствы Першай сусветнай вайны для Беларусі, геапалітычныя і геаэканамічныя аспекты глабальнай і рэгіянальнай інтэграцыі.
Адзін з укладальнікаў зборнікаў «Слуцкі збройны чын 1920…», «Национальная академия наук Беларуси», суаўтар манаграфіі «Гісторыя Пінска: да 915-й гадавіны…».
Выдаў манаграфіі «Школьная адукацыя ў Беларусі падчас нямецкай акупацыі 1915—1918 гг.» і «Ад гоманаўцаў да гайсакоў. Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый…».
Памёр 6 верасня 2021 года.
2001 год. Ватыкан прызначыў святога заступніка Інтэрнету.
Разглядаліся кандыдатуры святой Рыты Каскійскай, айца Пія, апостала Піліпа, архангела Гаўрыіла, але зацвердзілі Святога Ісідара Севільскага. Раней яго лічылі настаўнікам вучняў і студэнтаў. Дзень гэтага святога – 4 красавіка.
Святы Ісідар жыў у раннесярэднявечнай Іспаніі і быў адным з першых энцыклапедыстаў. З-пад яго пяра выйшла 20-томная праца «Этымалогія», якая стала першай у свеце энцыклапедыяй. У сваёй працы біскуп упершыню прымяніў сістэму крыжаваных спасылак, якая ў некаторым сэнсе – прабацька гіпертэксту.
Карыстачам інтэрнэту, якія вызнаюць каталіцызм, святы Ісідар напэўна бліжэй, чым рунэтчыкам. Так, на сайце Сatholic Online, напрыклад, апублікаваная “Малітва перад выхадам у інтэрнэт”, у якой згадваецца святы.
2001 год. У ЗША памёр ураджэнец в. Мокрае Касцюковіцкага раёна Масей Сяднёў.
Беларускі паэт, празаік. Галоўны рэдактар радыёстанцыі «Свабода».
Скончыў Мсціслаўскім педтэхнікум, вучыўся ў Мінскім педінстытуце, але яго не скончыў з прычыны арышту 21 кастрычніка 1936 года за дэклямацыю верша Якуба Коласа падчас абмеркавання праекту сталінскай канстытуцыі.
Cасланы на Калыму. У чэрвені 1941 года прывезены ў Мінск на перагляд справы, з набліжэннем нямецкай арміі быў адпушчаны канвоем каля Чэрвеня.
Выкладаў у беларускай гімназіі ў Міхэльсдорфе, у Індыянскім і Норвіскім універсітэтах ЗША, працаваў у Мюнхене галоўным рэдактарам радыёстанцыі «Свабода» (1950-1968).
Аўтар вершаў, перакладаў Гётэ, Рыльке, Гёльдэрліна, раманаў, зборнікаў вершаў, успамінаў, кнігі «Ахвяры бальшавізма».
У 1990-х гадах наведваў Беларусь, у выдавецтве «Мастацкая літаратура» выдаў кнігі : «Патушаныя зоры» (1992) і «Масеева кніга» (1994).
2003 год. Памёр Нічыпар Пашкевіч.
Беларускі крытык і літаратуразнавец, журналіст. Кандыдат філалагічных навук. Заслужаны работнік культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа за кнігу крытычных артыкулаў «На шырокіх шляхах жыцця».
У гады вайны партызан, камісар партызанскага атрада.
Працаваў у розных СМІ, часопісах, намеснікам дырэктара Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы акадэміі навук, рэктарам Мінскага інстытута культуры, галоўным рэдактарам кінастудыі «Беларусьфільм».
Аўтар навуковых, літаратуразнаўчых артыкулаў, публіцыстыкі, кніг.
2020 год. Памёр Барыс Луцэнка.
Беларускі тэатральны рэжысёр. Народны артыст Беларусі.
Працаваў у Беларускім тэатры імя Янкі Купалы, галоўным рэжысёрам Тэатра-студыі кінаакцёра, Дзяржаўнага рускага тэатра імя М. Горкага, яго мастацкім кіраўніком.
Паставіў шматлікія спектаклі, у тым ліку рок-оперу А. Еранькова «Анджэла і іншыя» па творах А. Пушкіна, спектаклі «Перад захадам сонца» Г. Гауптмана, «Паведамленне Марыі» П. Кладэля, па творах беларускіх і еўрапейскіх аўтараў.
Ставіў спектаклі ў тэатрах Берліна, Вільнюса, Жэневы. Зняў кінастужку «Раскіданае гняздо», ажыццявіў пастаноўку фільмаў-спектакляў «Зацюканы апостал» і «Вяртанне ў Хатынь».
Займаўся грамадска-палітычнай дзейнасцю, быў у аргкамітэце Грамадзянскай (Аб’яднанай грамадзянскай) партыі.
