Крычаўлянка Наталля Бярнадская стварае папяровыя ручнікі, а яе выцінанкі ўключаны ў народную спадчыну Беларусі.
Цікавасць да народнай творчасці Наталлю Мікалаеўну ў свой час прывяла ў дзіцячую школу мастацтваў Крычава, а пасля была вучоба ў Магілёўскім вучылішча культуры на аддзяленні дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Атрыманыя навыкі майстар замацавала падчас вучобы ў Беларускім універсітэце культуры і мастацтваў.
З 2006 года Наталля Бярнацкая працуе настаўнікам у дзіцячай школе мастацтваў, дзе працуе з вучнямі, дзеліцца сваім вопытам з майстрамі Магілёўскай вобласці, праводзіць майстар-класы для жыхароў Крычаўшчыны.
За час сваёй працы на малой радзіме Наталля Бярнадская стала членам “Беларускага саюза мастакоў”, міжнароднага клуба “Папяровыя традыцыі”, атрымала званне народнага майстра і яе выцінанкі ўвайшлі ў спіс элементаў народнай спадчыны Беларусі. Дарэчы, па ўсёй Беларусі толькі адзінаццаць выцінаншчыкаў, што маюць званне народнага майстра. Каб атрымаць такі статус, трэба прытрымлівацца народных традыцый і перадаваць іх, ведаць тэхналогію выразання выцінанкі, яе гісторыю.
Як прызнаецца сама майстрыха, выцінанкай сур’ёзна займаецца ўжо дваццаць год. Крычаўскі народны майстар любіць выразаць рознакаляровую выцінанку, шматслаёвую і больш ажурную.
Яшчэ ў дзяцінстве Наталля ўсе канікулы праводзіла з дзядулям і бабуляй, якія жылі ў вёсцы Горкі ў 30 кіламетрах ад Крычава. Бабуля вучыла дзяўчынку ўсяму, што ўмела сама: вышываць, вязаць, выразаць. На стыль і творчасць крычаўскай выцінаншчыцы паўплывала ўменне яе бабулі добра ткаць ручнікі і вышываць іх ніткамі, вобразы якіх Наталля ўвасабляе ў папяровым варыянце. Яшчэ дзіцём будучы народны майстар назірала за бабуляй, стараючыся паўтарыць на паперы арнамент, які тая вышывала на ручніку. Да сённяшняга дня Наталля Бярнадская захоўвае саматканы ручнік і абрус з вышытымі па краях узорамі, якія належалі яе бабулі, як самы дарагі ўспамін дзяцінства.
Ёсць у крычаўскай майстрыхі і невялікая калекцыя выцінанак. Самыя прыгожыя ў ёй – працы кітайскіх і літоўскіх майстроў, якія ўдалося прыдбаць Наталлі на міжнародных форумах народных творцаў.
Нагадаем, што мастацтва выцінанкі стала папулярным на тэрыторыі Беларусі ў канцы XIX – пачатку XX стагоддзя, як спосаб упрыгожвання жылля і было адноўлена як від дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва ў канцы XX стагоддзя.
Адзін такі арыгінальны каналізацыйны люк знаходзіцца амаль на плошчы Леніна, побач з праваслаўнай Свята-Уваскрасенскай царквой. Вакол яго праваліўся асфальт, у дзіркі засунута галлё. Прычым люк не агароджаны і, натуральна, небяспечны для пешаходаў, бо пад нагамі ў любы час можа адваліцца яшчэ кавалак асфальту.
Іншы каналізацыйны люк хоць і агароджаны, але таксама небяспечны, бо зямля вакол яго асыпалася, а сам ён моцна нахіліўся. Люк, які абваліўся, знаходзіцца каля дарогі і побач з дамамі прыватнага сектару на ўзбочыне цэнтральнай вуліцы Камсамольскай.
Паблізу крычаўскай цэнтральнай раённай бальніцы пачалі рыхтаваць пляцоўку для будаўніцтва новай гарадской паліклінікі.
Побач з раённай бальніцай Крычава з’явілася будаўнічая тэхніка і пачаўся падрыхтоўчы этап шэрагу прац па будаўніцтву паліклінікі. Згодна праекту новая паліклініка будзе чатырохпавярховай, з цокальным паверхам, які злучыцца з ужо дзеючым лячэбна-дыягнастычным корпусам.
Плануецца, што паліклініка будзе інтэграваная – гэта значыць, у ёй размесцяцца стаматалогія, дзіцячыя і дарослая паліклінікі, на першым паверсе – аддзяленне хуткай медыцынскай дапамогі і рэгістратуры – паведамляе пра новы медыцынскі аб’ект раённая газета “Крычаўскае жыццё”.
Новы будынак будзе абсталяваны двума ліфтамі. Паліклініка мусіць адпавядаць усім санітарна-гігіенічным патрабаванням, пагэтаму інфекцыйны і туберкулёзны кабінеты будуць з асобнымі ўваходамі. Будучы медыцынскі цэнтр будзе абсталяваны сучасным абсталяваннем, што падаможа палепшыць якасць медыцынскага абслугоўвання.
Завяршыць будаўніцтва крычаўскай паліклінікі плануюць у 2024 годзе.
Горы смецця, цвіль і нават жалезная бочка – у што ператварылі жыхары горада і камунальныя службы рэчку Крычаўку, даліна якой магла б стаць жывапісным месцам у сэрцы горада.
Невялічкая рачулка Крычаўка з’яўляецца правым прытокам галоўнай воднай артэрыі Крычава – рэчкі Сож. Яе даўжыня больш за пяць кіламетраў і збольшага рачулка цячэ ў межах горада.
Калі рэчка перацякае праз тунэль у старую частку горада, то яе акваторыя становіцца вельмі забруджанай. Неахайнасць людзей праявілася ў тым, што ў Крычаўку скідваюць рознае смецце: гумавыя рэчы, пластыкавыя і шкляныя бутэлькі, упакоўку ад розных відаў ежы і мноства металічных адходаў – ад накрывак слоікаў да цэлай жалезнай бочкі.
Камунальныя службы Крычава не заўважаюць праблем малой рэчкі, якая прыгожа цячэ па гарадской прасторы і ўрэшце ўпадае ў Сож. Хараство малой рэчкі губляецца за гарамі смецця і людской абыякавасці да наваколля.
Адзначым, што рэчка Крычаўка мае гістарычнае значэнне, на яе левым беразе размешчана старадаўняе гарадзішча пад назвай Гарадзец або Цвінтар. Назва правага прытока Сожа паходзіць ад наймення горада, хоць, што першае было названа – рака ці паселішча, цяпер ужо ніхто не скажа.
Новая аптэка № 160 пятай катэгорыі Магілёўскага ўнітарнага прадпрыемства “Фармацыя” нядаўна адкрылася ў Крычаве. Яна размешчана вельмі зручна – побач з аўтавакзалам і рынкам. Знаходзіцца аптэка на першым паверсе двухпавярховага цаглянага будынка.
Пры ўваходзе ў фармацэўтычную краму размешчана таблічка з графікам работы і найменнем аптэкі, на якой пазначана інфармацыя таксама на шрыфце Брайля – рэльефна-кропкавы тактыльны шрыфт, прызначаны для чытання невідушчымі і людзьмі, якія дрэнна бачаць.
У некаторых частках горада таксама з’явілася разметка на ходніках для раварыстаў, аднак пакуль такіх участкаў мала, каб казаць пра нейкую тэндэнцыю. Адзначым, што часцей ўладальнікі ровараў ездзяць у Крычаве па ўзбочыне праезджай часткі, пагэтаму пытаннне веласіпеднай зоны ў горадзе актуальна.
У кастрычніку мінулага года перасоўны атракцыён ужо з’яўляўся ў мясцовым парку Перамогі, пра што пісалі mogilev.media. І вось цяпер забаўляльны комплекс на тэрыторыю цэнтральнага парка прыехаў зноў. У горадзе ён будзе знаходзіцца ўвесь травень, але як і ў мінулы раз ажыятажу сярод крычаўлянаў атракцыён не выклікае.
Нагадаем, што забаўляльны комплекс прывезены з Расіі і ўключае ў сябе выставу васкавых фігур, розныя дзіцячыя каруселі: машынкі, якімі можна кіраваць, слонікі, на якіх можна пакатацца.
Асабліва прыцягвае ўвагу выстава васкавых фігур пад назвай «Империя» з выявай двухгаловага расійскага арла. На ёй сярод іншых прадстаўлены Сталін, Пуцін.
Цагляны будынак былога музея, які знаходзіцца ў цэнтры горада, стаіць зачынены, з пабітымі шыбамі, побач сметнік.
Некалькі дзясяткаў год экспазіцыя Крычаўскага краязнаўчага музея размяшчалася ў цагляным будынку П-падобнай формы, што знаходзіцца недалёка ад былой рынкавай плошчы (на сённяшні дзень плошчы Леніна).
Менавіта тут яшчэ пры першым дырэктары музея, славутым крычаўскім краязнаўцы Міхаіле Мельнікаве, доўгія гады функцыянаваў музей.
У гэтым адносна вялікім па плошчы будынку да 2008 года знаходзілася музейная экспазіцыя, пакуль не пераехала ў палац Пацёмкіна-Галынскіх. Пасля гэтай падзеі былы будынак музея пачаў проста пуставаць. У пачатку 2010-х гадоў у паветры лунала ідэя стварэння ў ім Дома рамёстваў, аднак размовы так і не матэрыялізаваліся ў канкрэтныя дзеянні. Вясной 2021 года мясцовыя ўлады прадалі будынак у прыватныя рукі. Але і гэта яго не ўратавала.
Знешне пабудова выглядае няблага, не ўлічваючы вялікія шчыліны на сценах. Аднак побач з былым музеем ужо можна ўбачыць стыхійны сметнік.
Не менш непрыемна ўражваюць пабітыя вокны будынка былога музея. Прычым пабіта добрая палова шыбаў, хоць жалезныя краты на вокнах абараняюць дом ад зламыснікаў.
Міжнародны дзень пажарных (International Firefighters Day).
Устаноўлены ў памяць трагічных падзей, звязаных з тушэннем ляснога пажару ў снежні 1998 года, які адбыўся ў Аўстраліі. Тады пры выкананні свайго службовага абавязку загінулі пяцёра пажарных. Гэта падзея не была першым выпадкам гібелі змагароў з агнём, аднак менавіта яна падштурхнула да заснавання Міжнароднага дня, калі можна было б ушаноўваць герояў-агняборцаў, а таксама ўшанаваць памяць загінуўшых пры выкананні службовага абавязку.
У якасці даты святкавання быў выбраны дзень ушаноўвання Святога Фларыяна, які лічыцца нябесным апекуном пажарных.
У нашай краіне Дзень пажарнай службы адзначаецца 25 ліпеня на падставе Указа ад 11 верасня 1998 года. Выбар афіцыйнай даты свята не выпадковы. Менавіта 25 ліпеня 1853 года была заснавана пажарная ахова ў г. Мінску.
1715 год. Нарадзіўся Геранім Фларыян Радзівіл (1715–1760).
Дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат.
Падарожнік па Еўропе. Меў шматлікія уладанні, у тым ліку трымаў Крычаўскае староства.
Падчашы, вялікі харужы ВКЛ.
Меў 6-тысячнае войска (па колькасці раўнялася войску ВКЛ) з гарнізонамі ў многіх гарадах, у тым ліку Крычаве. У Бялай, пасля ў Слуцку трымаў кадэцкі корпус.
Задушыў Крычаўскае паўстанне 1743–1744 гадоў.
У 1756 пачаў будаваць на востраве Жыд-возера (перайменаваў яго ў Князьмор, цяпер воз. Чырвонае) мураваны замак пад назвай Венецыя. Меркаваў стварыць на возеры флот з артылерыяй.
Заснаваў тэатр у Бялай і Слуцкі тэатр, артысты для якога рыхтаваліся ў спецыяльнай школе (першая ў Рэчы Паспалітай). Сабраў карцінную галерэю, вялікую бібліятэку.
1819 год. Нарадзіўся Фларыян Міладоўскі(1819–1889).
Беларускі кампазітар, піяніст, педагог.
Вучань віленскага кампазітара Ф. Цібэ, мінскага музыкі Д. Стэфановіча (настаўнік К.Марцінкевіча, С. Манюшкі) У 10-гадовым веку даў свой першы канцэрт, дзе ён выконваў няпростыя творы нават для дасведчаных музыкаў.
У 1836 годзе стаў выкладаць музыку дочкам Б. Тышкевіча і працаваць дырыжорам аркестра ў маёнтку Чырвоны Двор. Пад яго кіраўніцтвам сімфанічны аркестр стаў адным з лепшых прыватных музычных калектываў у Еўропе.
Павышаў сваю адукацыю ў Берліне, Вене, у Францыі. Працаваў у Вільні, у маёнтку Мацкі пад Мінскам, дзе з’явіўся самы знакаміты твор – аперэта «Канкурэнты» на словы М. Лапіцкага і У. Сыракомлі, прэм’ера якой адбылася ў Мінску ў 1861 годзе.
З 1862 года жыў на эміграцыі ў Францыі.
Аўтар аперэт, мес, смыковых квартэтаў, фартэпіянных трыа, санат для фартэпіяна ў 4 рукі, песень, мазуркі, паланэзаў, накцюрнаў, багатэлі.
Памёр 8 ліпеня 1889 года ў Бардо.
1838 год. Быў выкуплены з прыгону Тарас Шаўчэнка (1814–1861).
Яго выкупілі дзеячы культуры
Вядомы ўкраінскі мастак і літаратар. Нацыянальны герой Украіны.
Упершыню праехаў па Беларусі ў 1829 годзе, у час прыезду свайго ўладніка П. Энгельгарта ў Вільню.
У 1843 годзе, здабыўшы волю, Шаўчэнка па дарозе з Пецярбурга да Украіны наведаў Віцебск, Магілёў, Гомель. Гэтым жа шляхам вяртаўся ў Пецярбург у 1847 годзе. Падрымліваў сувязі са многімі беларускімі літаратарамі, удзельнікамі вызваленчага руху.
У 1863 годзе ў Вільні быў выдадзены «Кабзар» Шаўчэнкі на польскай мове ў перакладзе У. Сыракомлі.
Да пачатку XX стагоддзя адносяцца пераклады Шаўчэнкі на беларускую мову, якія зрабілі Янка Купала, А. Гурло, А. Паўловіч. Першым даследчыкам паэтыкі Т. Шаўчэнкі ў Беларусі быў М. Багдановіч. У аснове паэмы Янкі Купалы “Тарасава доля” – жыццёвы шлях вялікага Кабзара.
Перакладалі Шаўчэнку і беларускія паэты міжваеннага і паваеннага часу, у іхнім ліку – Рыгор Барадулін.
У яго гонар у Беларусі усталяваны помнікі ў Брэсце, Слуцку, Гомелі, Мінску, Магілёве (2005). У 2015 годзе помнік у Магілёве быў пашкоджаны вандаламі.
Выява Шаўчэнкі разам з Гогалем і Пушкіным размешчана на мемарыяльнай дошцы на будынку па Ленінскай, 33 у Магілёве.
У Беларусі вуліцы Шаўчэнкі ёсць у шматлікіх гарадах, у тым ліку Бабруйску, Магілёве.
На фота: Апаганены вандаламі помнік Т. Шаўчэку ў Магілёве (справа).
1863 год. У баі з расійскімі войскамі пад Дубічамі загінуў Людвік Нарбут (1832–1863).
Вайсковец, урач, вучоны-мэдык, мецэнат.
Падчас вучобы ў Віленскай гімназіі быў арыштаваны за спробу стварыць «таварыства патрыётаў з мэтай зрабіць паўстанне» і ў 1851 годзе аддадзены ў салдаты на Каўказ.
Вярнуўся на радзіму ў 1860 годзе. Адным з першых стварыў атрад з паўстанцаў у Беларусі, з якім з лютага па красавік 1863 году змагаўся супраць расійскіх войск. Быў ваенным начальнікам Лідскага павета, палкоўнікам.
М. Андрыёлі. Смерць Людвіка Нарбута ў Дубічах.
1904 год. Пачалося будаўніцтва Панамскага канала.
Ён злучае Ціхі і Атлантычны акіяны. Даўжыня 81,6 км. Афіцыйна адчынены 12 чэрвеня 1920 года.
Першым выказаў ідэю аб магчымасці будаўніцтва канала ўраджэнец Крычава Аляксандр Галынскі (1816–1893), падарожнік, пісьменнік, сябра А. Герцана, В. Урублеўскага, К. Маркса, Ф. Энгельса, Дж. Гарыбальдзі, разам з Юліушам Славацкім падарожнічаў па Блізкім Усходзе і па Егіпце. Памёр і пахаваны ў г. Крычаве.
1930 год. Памёр Уладзімір Краснянскі (1863–1930).
Гісторык, дырэктар Мсціслаўскай мужчынскай гімназіі (1906–1911), аўтар кнігі “Город Мстиславль” (1912), даследчык паўстання 1863 года.
Скончыў Пецярбургскі гісторыка-філалагічны інстытут. Выкладаў ў Беластоцкай рэальнай вучэльні, мінскай мужчынскай гімназіі, працаваў у Віленскім цэнтральным архіве старажытных актаў, у канцылярыі Віленскай навучальнай акругі, дырэктарам мсціслаўскай мужчынскай гімназіі, віцебскага рэальнага вучылішча, намеснікам дырэктара Віцебскага краязнаўчага музея.
З’яўляўся членам камісіі па ахове помнікаў даўніны і мастацтва віцебскага акруговага таварыства краязнаўства. Разабраў і сістэматызаваў багатую літаратурную, археалагічную і нумізматычную калекцыю В. Федаровіча. Праводзіў археалагічныя раскопкі ў Барысаўскім павеце.
1932 год. Нарадзіўся Мікола Прашковіч (1932–1983).
Беларускі дысідэнт, перакладчык, адзін з самых таленавітых беларускіх літаратуразнаўцаў ХХ стагоддзя. Адзін з першых пачаў даследаваць паэзію Сімяона Полацкага, абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму “Паэзія Сімяона Полацкага”.
Адзін з першых напісаў вялікі артыкул «Шлях паэта» пра творчасць Ларысы Геніюш (1967).
Спецыялізаваўся па старажытнай беларускай літаратуры. Некаторыя яго выступленні ў друку вылучаліся асаблівай палемічнай завостранасцю і атрымалі шырокі грамадскі рэзананс у Беларусі. Так, рэцэнзія М. Прашковіча на кнігу А. Коршунава пра А. Філіповіча (1965) выклікала рэзка адмоўную рэакцыю галоўнага афіцыёзнага гісторыка Л. Абэцэдарскага
Даверлівы, адкрыты і залішне эмацыянальны М. Прашковіч быў выкарыстаны савецкай дзяржбяспекай, пад пільным наглядам якой знаходзіўся, для дыскрэдытацыі некаторых патрыётаў, фабрыкацыі справы і выкрыцця ў 1973-1974 гадах «гнязда беларускіх нацыяналістаў» у АН БССР, у выніку чаго пацярпела цэлая група беларускіх навукоўцаў.
Па абвінавачанні ў беларускім нацыяналізме ў 1974 годзе быў звольнены з работы ў АН БССР.
Пэўны час заставаўся беспрацоўным, затым працаваў грузчыкам, карэктарам у часопісе «Родная прырода» і газеце «Вечерний Минск».
Трагічна загінуў на пажары 2 лютага 1983 года.
Алесь Белакоз і Мікола Прашковіч
1997 год. Сеферына Хіменэс Малья (1861–1936) абвешчаны Блажэнным і стаў афіцыйным апекуном цыган у каталікоў.
З каталіцкай цыганскай сям’і ў Іспаніі. Ён правандраваў каля 40 гадоў, перш чым асесці ў Барбастра. Быў бяздзетным і таму ўсынавіў асірацелую пляменніцу жонкі Пепіту, падкормліваў бяздомных дзяцей. Праславіўся як сумленны гандляр конямі.
Нягледзячы на сваю непісьменнасць, вучыў цыганскіх і бедных іспанскіх дзяцей асновам хрысціянства, у першую чаргу Бібліі, якую ведаў вельмі добра, і малітвам.
Падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі, якая суправаджалася рэлігійнымі ганеннямі з боку рэспубліканцаў, Сеферына Малья паспрабаваў абараніць святара ад арышту. Па легендзе, пры затрыманні паліцыянты спыталі цыгана, ці ёсць у яго зброя. “Ёсць, і вось яна!” – адказаў той, дастаючы з кішэні пацеркі.
Ён быў забіты разам з іншымі святарамі, місіянерамі, агаліўшы перад смерцю сваю адзіную “зброю” і ўсклікнуўшы: “Слава Хрысту!”. Яго цела было скінута ў брацкую магілу.
2005 год. Памёр Анатоль Сыс (1959–2005).
Культавы беларускі паэт канца ХХ стагоддзя.
Працаваў у Веткаўскай раённай газеце, на Беларускім тэлебачанні.
Сустваральнік Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя» (1986), актыўны ўдзельнік «Талакі». Яго паэзія, грамадзянянская і творчая пазіцыя аказалі вялікі ўплыў на тагачаснае пакаленне беларускіх паэтаў.
Адзін з арганізатараў і прамоўцаў на першых дэмакратычных акцыях «Дзяды» 1987–1988 гадоў і мітынга супраць разбурэння Верхняга Горада ў Мiнску.
Пахаваны ў роднай вёсцы Гарошкаў на Гомельшчыне.
2012 год. Памёр ураджэнец в. Маслакі Горацкага раёна Міхаіл Булахаў (1919–2012).
Беларускі мовазнавец. Заслужаны дзеяч навукі Беларусі, доктар філалагічных навук, прафесар.
Выхаванец Магілёўскага педінстытута.
Працаваў загадчыкам кафедр рускай мовы Мінскага педінстытута, БДУ, навуковым супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР.
Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы», «Усходнеславянскія мовазнаўцы».
Каля вёскі Прудок вяляецца дарожны знак на абочыне дарогі, якая вядзе з паселішча на цэнтральную трасу. Знак абазначае перакрыжаванне з другараднай дарогай, што вядзе да Чорнага возера – месца адпачынку і рыбалкі крычаўлянаў.
У пары сотнях метраў ад яго знаходзіцца знак паркоўкі, размешчаны насупраць помніка ахвярам фашызма побач з Прудком. Гэты знак кімсьці быў ператвораны ў святыню – на яго павязалі ручнік і прымацавалі абразок Ісуса Хрыста. Прычым знак знаходзіцца побач са сметніцай, што надае парадаксальны выгляд агульнай карціне. Ёсць верагоднасць, што на гэтым месцы адбыўся нейкі няшчасны выпадак, чым можа тлумачыцца з’яўлення абразка з ручніком.
На пад’ездах шэрагу дамоў мікрараёна Камсамольскі з’явіліся аб’явы-звароты да жыльцоў пяціпавярховікаў, у якіх пазначаюцца змены ў выкарыстанні прылеглай тэрыторыі да шмакватэрных будынкаў.
У аб’явах напісана, што для бесперабойнага абслугоўвання дома і пад’езда спецыялізаванай тэхнікай, забараняецца распрацоўваць зямлю для пасеву пладова-агароднінных культур за домам бліжэй за пяць метраў.
Адзначым, што агароды, якія знаходзяцца ўсутыч з шматпавярховымі дамамі, з’яўляюцца досыць распаўсюджанай з’явай на тэрыторыі мікрараёна. Цяпер жа сотні жыхароў Крычава пазбаўляюцца магчымасці садзіць агародніну і садавіну на ўласных зямельных участках побач з домам.
