Падтрымка ўступлення Украіны ў Паўночнаатлантычны Альянс і Еўрасаюз сярод украінцаў вырасла да рэкорднага ўзроўню – 82% і 85% адпаведна, сведчаць вынікі Усеўкраінскага апытання Міжнароднага рэспубліканскага інстытута (МРІ).
Назіраецца рост прыхільнікаў НАТА. Іх цяпер 82%. Гэта на 10% больш, чым было ў чэрвені і на 23%, чым у красавіку 2022 года. Больш за ўсё ўступленне ў НАТА падтрымліваюць на Захадзе (87%) і Цэнтры (85%) краіны. Ніжэй падтрымка на Поўдні – 80% і на Усходзе – 72% апытаных.
Самая высокая падтрымка ўступлення ў НАТА ў старэйшай узроставай групе – сярод людзей 51+ падтрымка дасягае 86%. У групе 18-35 гадоў падтрымка найменшая – 78%.
Уступленне ў ЕС вітаюць 85% апытаных у параўнанні з 80% у чэрвені і красавіку 2022 года. Больш за ўсё ўступленне ў ЕС падтрымліваюць на Захадзе краіны – 89%, на Усходзеі – 80%.
Найбольш тых, хто за ўступленне ў ЕС, ва ўзроставых групах 18-35 і 51+.
У чацвер, 23 сакавіка, на паўднёвым усходзе Турцыі паміж 12:19 і 13:04 зноў зафіксавалі серыю падземных штуршкоў. Магнітуда самага магутнага складала 5,3 – перадае news.pn са спасылкай на агенцтва Anadolu.
Штуршкі зафіксавалі ў правінцыі Кахраманмараш.
Магнітуда асноўнага землятрусу дасягала 5,3, пасля яго адбыліся два афтэршокі магнітудай каля 4,0. Эпіцэнтр знаходзіўся на глыбіні каля 7 км.
Аб разбурэннях і пацярпелых пакуль не паведамляецца.
Адзначаецца, што землятрус істотна слабейшы за разбуральныя штуршкі 6 лютага, якія прывялі да гібелі больш як 52 000 чалавек у Турцыі і Сірыі. Тады магнітуда наймацнейшага землятрусу складала 7,7.
Турэцкія ўлады анансавалі маштабнае расследаванне і распачалі масавыя арышты забудоўшчыкаў і падрадчыкаў, чые будынкі не вытрымалі штуршкоў і цалкам разбурыліся.
Сусветны дзень барацьбы з сухотамі (туберкулёзам).
24 сакавіка 1882 года ў Берліне нямецкі вучоны Р. Кох аб’явіў аб адкрыцці ўзбуджальніка сухотаў, а праз год ён выявіў і ўзбуджальніка халеры. У 1905 годзе Кох быў ушанаваны Нобелеўскай прэміяй па фізіялогіі і медыцыне.
Кветка белага рамонка абрана эмблемай барацьбы з сухотамі, сімвалам здароўя і чыстага дыхання лёгкіх.
2023 год праходзіць пад лозунгам «Так! Мы можам ліквідаваць сухоты!».
Сухоты – адно з самых небяспечных інфекцыйных захворванняў, вядомае са старажытнасці. Нягледзячы на вялікія поспехі медыцыны ў дыягностыцы і лячэнні туберкулёзу, ён займае першае месца па смяротнасці сярод інфекцыйных захворванняў у свеце. Прагназуецца, што смяротнасць ад сухотаў можа павялічыцца на 13%, што можа даць дадатковыя 1 400 000 ахвяр да 2025 года.
Сусветны дзень барацьбы з туберкулёзам прадастаўляе платформу для пацыентаў, членаў іх сем’яў, неабыякавых да гэтай праблемы грамадзян, арганізацый грамадзянскай супольнасці, медыцынскіх работнікаў, уцягнутых у аказанне медыцынскай дапамогі пацыентам з туберкулёзам, асоб, якія фарміруюць палітыку ў галіне аховы здароўя, партнёраў у галіне развіцця і іншых зацікаўленых бакоў і абмеркаваць найбольш актуальныя пытанні ў арганізацыі дыягностыкі і лячэння туберкулёзу.
Міжнародны дзень барацьбы з дэпрэсіяй (International Depression Day).
Дэпрэсія – адзін з магчымых сімптомаў парушэння абмену рэчываў у мозгу. Яна заключаецца ў пачуцці абыякавасці, дрэнным настроі, прыгнечанасці, нізкай самаацэнцы, адсутнасці накіраванасцяў.
Па дадзеных Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, больш за 350 мільёнаў чалавек у розных краінах свету пакутуюць ад дэпрэсіі.
Па статыстыцы, кожны дзясяты пасля 40 гадоў сутыкаецца з рознымі формамі дэпрэсіўнага засмучэнні псіхікі, пры гэтым большую частку з іх складаюць жанчыны. Захворванне сустракаецца ў 5% дзяцей і падлеткаў ва ўзросце ад 10 да 16 гадоў, а большая доля суіцыдаў здараецца ў перыяд юнацкай дэпрэсіі. Кожная пятая жанчына пакутуе ад дэпрэсіі пасля нараджэння дзіцяці. Развіццё хваробы могуць справакаваць некаторыя групы лекавых прэпаратаў, сардэчна-сасудзістыя і эндакрынныя захворванні.
Дэпрэсія – гэта хвароба, якая паддаецца лячэнню, але патрабуе кваліфікаванай дапамогі спецыялістаў. Адсутнасць своечасовага тэрапеўтычнага ўмяшання можа прывесці да цяжкіх наступстваў для здароўя.
1794 год. Пачатак паўстання пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі.
Касцюшка ўрачыста абвясціў у Кракаве пачатак антырускага вызвольнага паўстання, і тады ж быў апублікаваны Акт паўстання, які абвясціў лозунгі аднаўлення ў поўным аб’ёме суверэнітэту Рэчы Паспалітай, вяртання анэксаваных тэрыторый. Акт аб’яўляў, што паўстанне будзе змагацца за непарушнасць межаў Рэчы Паспалітай, устанаўленне народнай улады і ўсеагульнай свабоды.
У кастрычніку 1794 года паўстанне было задушана. Параненага Касцюшку змясцілі ў Петрапаўлаўскую крэпасць, адкуль яго вызвалілі па загадзе імператара Паўла I у 1796 годзе.
1889 год. Нарадзіўся Алесь Сташэўскі (Сташэўскі-Стасевіч).
Беларускі савецкі палітык.
Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю.
Удзельнік Першай сусветнай вайны,падпаручнік, служыў у Чырвонай арміі.
Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, сябра Яраслаўскай арганізацыі бежанцаў «Маладая Беларусь», сакратар прэзідыума педагагічнай рады Мінскага педінстытута. У 1920-я гады быў сакратар ЦВК і СНК БССР, старшынёй Полацкага акруговага выканкама, народным камісарам унутраных спраў, юстыцыі, пракурорам БССР.
Садзейнічаў правядзенню беларусізацыі на далучаных да БССР усходніх беларускіх тэрыторыях.
У канцы 1930 года быў неабгрунтавана абвінавачаны як удзельнік «антыпартыйнай» групы Ігнатоўскага – Жылуновіча, зняты з пасады. Працаваў старшынёй Бабруйскага райвыканкама, загадчыкам рабфака БДУ, дырэктарам Гомельскага сельскагаспадарчага педагагічнага інстытута.
Арыштаваны ў 1937 годзе. Расстраляны 11 снежня 1938 года.
1891 год. Нарадзіўся Сяргей Вавілаў.
Савецкі фізік, заснавальнік навуковай школы фізічнай оптыкі ў СССР, акадэмік і прэзідэнт Акадэміі навук СССР, лаўрэат чатырох Сталінскіх прэмій. Ганаровы акадэмік АН БССР, Пражскай, Балгарскай, Харвацкай, Індыйскай і іншых акадэмій навук. Малодшы брат М. Вавілава, рускага вучонага-генетыка.
Папулярызатар навукі, ініцыятар стварэння Усесаюзнага таварыства «Знание» і першы яго старшыня праўлення.
Яго імя носяць Мінскі механічны завод у складзе “БелОМА”, вуліцы ў шматлікіх гарадах, у тым ліку ў Магілёве (паміж 2-м Кузнецкім завулкам і вул. Касманаўтаў, паралельна вул. Лазарэнка, перасякааецца з вуліцай імя Лысенка), пастаўлены помнік на тэрыторыі Мінскага механічнага завода.
Памёр 25 студзеня 1951 года
1896 год. Нарадзілася Вера Маслоўская (Матэйчук).
Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, паэтэса.
Арганізатар беларускай школьнай працы ў Заходняй Беларусі, настаўнічала на Міншчыне, была школьным інструктарам Барысаўскага, Дзісенскага паветаў. Сузаснавальніца і старшыня Цэнтральнага саюза беларусак (1920).
У 1920–1921 гадах стварала падпольныя паўстанцкія арганізацыі на Беласточчыне і Гродзеншчыне. Удзельніца І Усебеларускай канферэнцыі (Прага).
Арыштавана ў 1923 годзе, цэнтральная фігура «Працэсу 45-ці», прыгаворана да 6 гадоў турмы.
Пры прыходзе Саветаў, займалася школьнай справай на радзіме, у Агароднічках, якую працягвала і пры нямецкай акупацыі. У 1946 годзе у Сілезіі арганізавала дзіцячы сад, у 1951–1958 гадах працавала у Супраслі загадчыцай гарадской бібліятэкі, у Лізе жанчын, у беластоцкай Павятовай радзе. Аўтар вершаў.
Памерла 23 студзеня 1981 года.
Вера Маслоўская сярод членаў фракцыі Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў на І Усебеларускай палітычнай канфэрэнцыі ў Празе, 1921.
1908 год. Нарадзіўся Аляксей Глебаў.
Беларускі скульптар, народны мастак, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі.
Вучыўся ў Віцебскім мастацкім тэхнікуме. Адзін з арганізатараў у Віцебску Аб’яднання моладзі Асацыяцыі мастакоў рэвалюцыі.
З 1955 года выкладаў у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.
Працаваў у галіне партрэтнай, сюжэтна-кампазіцыйнай і манументальнай пластыкі. Лепшыя работы адметныя тонкай мадэліроўкай формаў, пластычнасцю і эмацыйнай выразнасцю, майстэрствам выканання ў матэрыяле.
Удзельнічаў у афармленні Дома ўраду БССР, Дома Чырвонай Арміі і Палаца піянераў і школьнікаў у Мінску, скульптуры «Лявоніха» і «Крыжачок» для будынка Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўкі ў Маскве.
Шмат гадоў працаваў над помнікам Ф. Скарыну для Полацка (Дзяржаўная прэмія), але адліць з бронзы скульптуру не паспеў, што зрабілі за яго яго вучні – скульптары І. Глебаў і А. Заспіцкі.
Аўтар, суаўтар твораў: Манумент Перамогі ў Мінску, конная статуя Л. Даватара, партрэт У. Уладамірскага, помнікі Сталіну ў Мінску, Якубу Коласу ў Мікалаеўшчыне,«Максім Горкі і Янка Купала», «Пасля працы. Улікоўшчыца», група «Сустрэча У. Леніна на Фінляндскім вакзале ў красавіку 1917», рэльеф «Партызаны Беларусі» для помніка воінам Савецкай Арміі і партызанам у Мінску, статуі «Юнацтва», «Плаўчыха».
Памёр 2 кастрычніка 1968 года.
А. Глебаў. Вяртанне з працы. 1957.
1943 год. Пачала выдавацца газета падпольнага Магілёўскага абкама КП(б)Б “За Радзіму”.
Пад гэтай назвай яна выходзіла да 1956 года. З 12 жніўня 1956 года выходзіць пад назвай “Магілёўская праўда”.
Газета «Магілёўская праўда» адлічвае сваю гісторыю з 23 студзеня 1918 года, калі сталі выходзіць «Весткі Магілёўскай Рады… дэпутатаў». У 1918-1941 гадах 6 разоў мяняла сваю назву, у тым ліку выходзіла як “Соха і молат” (1919-1925), ” Магілёўскі селянін” (1925-1929), “Камунар Магілёўшчыны” (1929-1941). З 1984 г. выходзіць дадатак «Дняпроўскі тыдзень».
1946 год. Нарадзіўся Мікалай Кірычэнка.
Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст. Лаўрэат прэміі імя І. Буйніцкага.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў акцёрам у Брэсцкім тэатры, акцёрам і генеральным дырэктарам тэатра імя Янкі Купалы, прафесарам Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтва.
Сыграў галоўныя ролі ў шматлікіх спектаклях, у тым ліку «Ажаніцца не журыцца» М. Чарота, «Дзвон – не малітва» І. Чыгрынава, «Гамлет» У. Шэкспіра, «Князь Вітаўт», «Чорная панна Нясвіжа», «Вечар», «Ядвіга» А. Дударава, «Сны аб Беларусі» У. Караткевіча, «Тутэйшыя» Янкі Купалы, «Пан Тадэвуш» А. Міцкевіча, «Дзве душы» М. Гарэцкага, «Не мой» А. Адамовіча.
Зняўся ў больш за 40 фільмах. Прызёр і лаўрэат міжнародных тэатральных і кінафестываляў.
Памёр 14 жніўня 2018 года.
1980 год. Памёр Пятрусь Броўка (1905-1980).
Беларускі грамадскі дзеяч, празаік, паэт і перакладчык. Народны паэт, Герой Сацыялістычнай працы, акадэмік АН БССР.
Галоўны рэдактар часопіса “Полымя” і выдавецтва “Беларуская савецкая энцыклапедыя”. Аўтар 3-х дзясяткаў кніг паэзіі, шматлікіх аповесцей, лібрэта опер, перакладаў.
Яго творы перакладзены на 27 моў, імя прысвоена выдавецтву “Беларуская энцыклапедыя”, вуліцам у Мінску, Віцебску, Полацку, Гомелі, Бешанковічах, Ушачах.
У Мінску працуе літаратурны музей Петруся Броўкі, у Пуцілкавічах Ушацкага раёна — хата-музей.
2001 год. Памёр ураджэнец в. Шчаглоўка Касцюковіцкага раёна Антон Бархаткоў (1917–2001).
Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Прымаў удзел у арганізацыі і правядзенні першай выстаўкі беларускага мастацтва ў Маскве, прысвечанай 25-годдзю ўтварэння БССР, у арганізацыі Дзяржаўнага мастацкага музея БССР.
Вучань і прадаўжальнік традыцый В. Бялыніцкага-Бірулі. Сыны А. Бархаткова – Вітольд (у гонар Бялыніцкага-Бірулі) і Ігар – таксама сталі прафесійнымі мастакамі-рэалістамі.
Аўтар шырокавядомых карцін «Партрэт В. Бялыніцкага-Бірулі», «Ганачак», «Першая песенька», «Вясна на Нёмане», «Любімыя дубы Якуба Коласа. Мікалаеўшчына» і шматлікіх іншых. Удзельнік выставак у СССР, Бельгіі, Італіі, Нідэрландах.
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, музеях Магілёва, Гродна, Гомеля, Бялынічаў, Касцюковічаў, Траццякоўскай галерэі ў Маскве і іншых.
Памёр 24 сакавіка 2001 года ў Мінску.
2022 год. Узброеныя сілы Украіны патапілі расійскі вялікі дэсантны карабель “Саратаў”.
Патоплены ў порце Бердзянск пасля ўдару ракетай “Кропка-У”. Кошт карабля 75 мільёнаў долараў. «Саратаў» удзельнічаў у анэксіі Крыма ў 2014 годзе. Падняты з дна 1 ліпеня 2022 года.
Паранены 35 чалавек у выніку інцыдэнту на верфі ў Эдынбургу, дзе вялікі карабель, які належаў сузаснавальніку Microsoft, крытычна нахіліўся.
Як паведаміла ВВС, навукова-даследчае судна RV Petrel (навуковы карабель “Буравеснік”) часткова зрушыла са сваёй паркоўкі ў сухім доку і ўпала на бок. На фотаздымках у сацыяльных сетках бачна, што карабель, які важыць 3 тысячы тон, нахілены пад вуглом 45 градусаў.
Шатландская служба хуткай медыцынскай дапамогі заявіла, што 23 чалавекі былі дастаўлены ў бальніцу, а 12 чалавек атрымалі медычную дапамогу на месцы інцыдэнту ў імперскім доку. Людзей папрасілі не наведваць Каралеўскую бальніцу Эдынбурга без тэрміновай патрэбы.
Раней 76-мятровы карабель належаў сузаснавальніку Microsoft Полу Алену. Петрэл выкарыстоўваўся для пошукаў патанулых караблёў і ваенных пахаванняў у моры, у тым ліку страчанага цяжкага крэйсера Другой сусветнай вайны USS Indianapolis, які быў выяўлены на глыбіні 5,5 км пад вадой.
Карабель быў пастаўлены на доўгатэрміновую паркоўку ў 2020 годзе з-за “аператыўных праблем” падчас пандэміі Covid і з таго часу не выкарыстоўваўся.
Міжурадавая група экспертаў па зменах клімату пад эгідай ААН апублікавала даследаванне пад назвай “кіраўніцтва па выжыванні для чалавецтва”, піша UN News.
Вучоныя лічаць, што ключавы парог глабальнага пацяплення ў 1,5°С будзе пройдзены ўжо ў 2030-х гадах. “Кіраўніцтва” тлумачыць, як выкарыстоўваць чыстую энергію і тэхналогіі, каб пазбегнуць кліматычнай катастрофы.
Навукоўцы занепакоеныя тым, што ключавая глабальная мэта па тэмпературы, верагодна, ужо недасяжная. Свет пацяплеў на 1,1°С, а ў 2030-х гадах ён, верагодна, перавысіць парог, які лічыўся недапушчальным, у 1,5°С. Ад змены клімату і далейшых паводак, паводле прагнозаў, мацней за ўсё пацерпяць прыбярэжныя раёны і невялікія астравы ў Ціхім акіяне.
Аўтары даклада падкрэсліваюць, што ў чалавецтва ёсць шанец прадухіліць кліматычную катастрофу, калі прыняць тэрміновыя меры па дэкарбанізацыі (змяншэння выкідаў вуглякіслага газа) эканомікі. Аўтары “кіраўніцтва” прапануюць пераход на сонечную і ветравую энергію, змену рацыёну харчавання, разумнае абыходжанне з адыходамі і выкарыстанне нізкавугляроднага транспарту.
Нядаўна навукоўцы высветлілі, што плошча лёду вакол Антарктыды паменшылася да рэкорднага ўзроўню.
Сусветны метэаралагічны дзень (World Meteorological Day, з 1950 года). Дзень працаўнікоў гідраметэаралагічнай службы Беларусі.
Метэаралогія – навука аб будове і ўласцівасцях зямной атмасферы, фізічных працэсах у ёй.
Сусветная метэаралагічная арганізацыя (СМА) бярэ свой пачатак ад Міжнароднай метэаралагічнай арганізацыі, якая была створана ў 1873 годзе. У 1951 годзе СМА стала спецыялізаванай установай ААН у галіне метэаралогіі (надвор’е і клімат), аператыўнай гідралогіі і сумежных геафізічных навук.
Асноўны напрамак дзейнасці СМА – аказанне краінам падтрымкі ў прадастаўленні метэаралагічных і гідралагічных паслуг.
Сусветны метэаралагічны дзень праводзіцца з мэтай павышэння дасведчанасці шырокай грамадскасці аб магчымых наступствах змены клімату. Бо сёння хуткая змена клімату – адна з самых сур’ёзных экалагічных праблем, з якімі сутыкаецца чалавецтва.
Дзень нараджэння выраза “O.K.” – “о’кей”.
ОК упершыню з’явіўся 23 сакавіка 1839 года на старонках газеты “Бостан монінг пост”. Гэта быў час, калі амерыканцы захапляліся абрэвіятурамі і скарачалі ўсё што можна. Сэнсам жарту была насмешка над непісьменнасцю аматараў скарачэнняў.
Словы “all correct” ператварыліся ў ОК, бо людзі часта пісалі “oll korrect”.
Газетай былі дапушчаны адразу дзве наўмысным арфаграфічныя памылкі. Такім чынам, правільным было б утварыць ангельскую абрэвіятуру “А.С.”, адпаведна, у беларускай транскрыпцыі – “эй сі”.
1662 год. Памёр Адам Саковіч.
Вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, з роду герба Корвін. Падваявода віленскі, староста ашмянскi, ваявода смаленскі (1658-1662). Маршалак Трыбунала ВКЛ.
Удзельнік вайны 1654-1667 гадоў, быў паручнікам у гусарскай харугве Вінцэнта Гасеўскага. Адзін з героеў у рамане Г. Сянкевіча «Патоп».
Фота. Герб Корвін.
1895 год. Нарадзіўся Васіль Сташэўскі.
Беларускі драматург, перакладчык, празаік.
Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю.
Удзельнічаў у Першай сусветнай, польска-савецкай вайне, настаўнічаў, працаваў сакратаром Нясвіжскага павятовага ваенкамата, загадчыкам Менскага павятовага аддзела народнай асветы, адказным сакратаром аб’яднанняў «Маладняк», «Полымя», у газеце «Савецкая Беларусь».
Аўтар больш чым 20 п’ес, некаторыя з якіх ставіліся ў тэатрах, 5 кніг нарысаў, перакладаў на беларускую мову творы І. Мікітэнкі, М. Ірчана, А. Афінагенава, А. Карнейчука, І. Качаргі, І. Ле, І. Сенчанкі і іншых.
Арыштаваны НКУС у 1936 годзе, расстраляны 29 лістапада 1937года.
1903год. У Віцебску нарадзілася Алена Кабішчар-Якерсон (1903-1990).
Савецкі жывапісец і графік.
Вучылася ў мастацкай студыі Ю. Пэна, Віцебскім мастацкім вучылішчы, у Вышэйшых мастацка-тэхнічных майстэрнях у Маскве.
Працавала ў Дзяржаўным Цэнтральным музеі народазнаўства, фальклорным кабінеце Дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, у Маскоўскім аддзяленні Мастацкага фонду СССР.
Выконвала скульптурныя, жывапісныя і манекенавыя працы для розных устаноў.
Будынак Віцебскага народнага мастацкага вучылішча
1906 год. У г. Чэрыкаве нарадзіўся Ісак Любан.
Беларускі кампазітар, грамадскі дзеяч. Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Мастацкі кіраўнік Беларускага радыё (1928–1936), Ансамбля песні і танца Беларускай філармоніі (1937–1941), старшыня Саюза кампазітараў БССР. Сталінская прэмія за музыку да спектакля «Несцерка».
У пасляваенны час працаваў у Маскве: мастацкі кіраўнік Ансамбля песні і танца Цэнтральнага Дома культуры чыгуначнікаў.
Складальнік зборніку «Беларускія народныя і рэвалюцыйныя песні для харавога і сольнага выканання» (1938).
Аўтар шматлікіх музычных твораў – сюіт, музыкі для сімфанічнага аркестра, для салістаў, хору і аркестра народных інструментаў, п’ес, песен, у тым ліку на словы Я. Купалы, Я. Коласа, П. Броўкі, К. Крапівы, М. Рудэрмана, А. Астрэйкі, А. Сафронава, Л. Ашаніна, А. Жарава, Я. Далматоўскага, А. Бачылы, М. Андронава, М. Лужаніна, А. Русака (у тым ліку «Бывайце здаровы»), музыкі да драматычных спектакляў, да фільмаў, у тым ліку «Гадзіннік спыніўся апоўначы».
У 1942 годзе, калі знаходзіўся пасля ранення ў шпіталі, напісаў музыку да песні «Наш тост». Яе выконвала народная артыстка СССР Л. Александроўская і з той пары «Наш тост» уключылі ў свой рэпертуар шматлікія вядомыя артысты і франтавыя ансамблі.
Памёр 7 лістапада 1975 года.
1948 год. Нарадзіўся Генадзь Пашкоў.
Беларускі паэт, перакладчык, публіцыст.
Скончыў БДУ. Пацаваў на Беларускім радыё, у часопісах «Полымя», «Тэатральная Беларусь», у «Цэнтральнай газеце», у апараце ЦК КПБ, дырэктарам (1996–2008) выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя» імя П. Броўкі, першым сакратаром Саюза пісьменнікаў Беларусі.
Аўтар 9 зборнікаў паэзіі, 3 зборнікаў паэзіі для дзяцей, 2 кніг нарысаў, суаўтар дакументальнагафільма «Я зямлю люблю так…».
Пад яго кіраўніцтвам ажыццёўлена выданне шматлікіх энцыклапедый, у тым ліку 18-томная “Беларуская энцыклапедыя”, 2-х томная “Энцыклапедыя ВКЛ”.
1942год. Памёр у ГУЛАГу Антон Луцкевіч (1884–1942).
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, навуковец, выдавец. Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады, сябра рэдакцый газет “Наша доля” і “Наша ніва”, адзін з выдаўцоў газеты “Гоман”. Старшыня Віленскай беларускай рады, сябра Рады БНР.
Ініцыятар абвяшчэння і аўтар праекта Трэцяй Устаўной граматы, паводле якой Беларуская Народная Рэспубліка абвешчаная незалежнай дзяржавай. З кастрычніка 1918 года старшыня Народнага сакратарыята БНР, з лістапада – старшыня Рады Народных Міністраў (прэм’ер-міністр) і міністр замежных спраў.
У снежні 1919 – лютым 1920 года старшыня Рады Міністраў Найвышэйшай Рады БНР.
Грамадска-палітычны дзеяч ў Заходняй Беларусі. Арыштоўваўся польскімі ўладамі ў 1927, 1928 гадах, абвінавачваўся ў супрацоўніцтве з нямецкай і савецкай выведкай.
Арыштаваны НКУС 30 верасня 1939 года ў Вільні, перавезены ў мінскую турму, 14 чэрвеня 1941 года прыгавораны да 8 гадоў лагераў.
Памёр у лагеры ў Аткарску Свярдлоўскай вобласці.
1942 год. Загінуў у ГУЛАГу Сяргей Ракіта (Законнікаў, 1909–1942).
У 1920-я гады быў камсамольскім актывістам, працаваў у гомельскай абласной газеце «Палеская праўда», у рэдакцыях мінскіх газет, на радыё, у Дзяржвыдавецтве БССР. Арыштаваны НКУС у 1936 годзе, асуджаны да 10 гадоў лагераў.
Аўтар допісаў у аршанскую акруговую газету «Камуністычны шлях», нарысаў, вершаў, двух зборнікаў паэзіі.
1978 год. Пайшоў з жыцця Рыгор Шырма (1892–1978).
Беларускі харавы дырыжор, кампазітар, педагог, фалькларыст, грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратуразнавец. Народны артыст БССР і СССР, Герой Сацыялістычнай Працы.
Дзеяч беларускага культурнага і палітычнага руху ў Заходняй Беларусі, арганізатар беларускіх хораў у Пружанах, Вільні, Беластоку. Мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор Дзяржаўнай акадэмічнай харавой капэлы БССР (1939–1970).
Сабраў больш за 2 000 беларускіх народных песень. Выдаў першыя зборнікі М. Васілька, М. Танка, С. Крыўца. Прапагандаваў творчасць сваіх вучняў-гімназістаў А. Салагуба і В.Таўлая.
Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у Лукішскай турме. У час нападу Германіі на СССР калектыў знаходзіўся на гастролях у РСФСР, адкуль паехалі на Каўказ, а пасля ў Краснаярск. Тут ён быў арыштаваны НКУС і сядзеў у турме да сакавіка 1942 года. Пасля перавезены на Лубянку, дзе допыты ладзіліся да жніўня. Вызвалены паводле хадайніцтва Якуба Коласа перад П. Панамарэнкам і высланы пад нагляд органаў НКУС у Паўночны Казахстан.
Ён прыцягнуў да мастацкай апрацоўкі народных песень беларускіх кампазітараў М. Аладава, А. Багатырова, Я. Цікоцкага, П. Падкавырава, Р. Пукста, У. Алоўнікава і шматлікіх іншых.
Адзін з заснавальнікаў Беларускага таварыства па сувязях з суайчыннікамі за рубяжом (1964). Па ўспамінах Зянона Пазняка, у сярэдзіне 1970-х Шырма пагадзіўся падпісаць зварот да Л. Брэжнева ў абарону ад зруйнавання старога Мінска і руйнаванне спынілася.
Памёр 23 сакавіка 1978 года.
1990 год. Заснаванне Музея гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі ў Мінску.
Музей мае 10 экспазіцыйных і адну выставачную залу, два філіялы: «Музей гісторыі беларускага кіно» і «Гасцёўня Уладзіслава Галубка».
Спачатку музей змяшчаўся ў будынку па вуліцы Старавіленская (сёння там знаходзіцца «Гасцёўня Уладзіслава Галубка»). У 2001 годзе пераехаў ў адрэстаўраваны будынак, так званы «Дом масонаў», у Музычным завулку.
Музей ладзіць лялечны спектакль у батлейцы, музычныя вечарыны.
1991 год. У Мінску пачаўся II з’езд Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне» (23-24 сакавіка).
У палітычным спавешчанні, з якім выступіў З. Пазняк, было падкрэслена, што савецкая імперыя вычарпала свае рэсурсы, і альтэрнатывы незалежнасці няма. Камуністычны рэжым не паддаецца рэфармаванню, таму рух за два гады прайшоў шлях ад спадзяванняў на супрацоўніцтва з «лепшымі сіламі КПСС» да прынцыповага антыкамунізму.
Праца БНФ мусіць скіроўвацца на інтэграцыю грамадства рэспублікі, на адраджэнне нацыянальнай і грамадзянскай супольнасці.
Базай для дэмакратыі з’яўляецца прыватная ўласнасць, культурны, свядомы і свабодны чалавек. З’езд прыняў Праграмную заяву «Свабода – Незалежнасць – Адраджэнне». 3 назвы руху скасаваныя словы «за перабудову». Падкрэслена, што праз здабыццё суверэнітэту рэспубліка зможа вярнуцца ў сям’ю еўрапейскіх народаў, аднавіць маральныя, культурныя і сацыяльныя каштоўнасці.
Дэкларавана, што БНФ застаецца шырокім грамадска-палітычным рухам, што апора БНФ – мільён жыхароў рэспублікі, якія адказалі на пытанне рэферэндуму па захаванню СССР «не».
Вызначаны статус сяброў і прыхільнікаў БНФ. У БНФ арганізацыйна ўвайшлі Нацыянальна-дэмакратычная партыя Беларусі, Ліга жанчын Беларусі, Мінскі гарадскі бацькоўскі камітэт беларускамоўных класаў.
Старшынёй БНФ быў выбраны З. Пазняк, яго намеснікамі – В. Голубеў, У. Заблоцкі, Ю. Хадыка.
Мітынг БНФ супраць эканамічнай палітыкі савецкай улады. Мінск, красавік 1991
2007 год. У Самалі збіты самалёт Іл-76 беларускай авіякампаніі «ТрансАвіяЭкспарт».
Загінулі 11 лётчыкаў і авіятэхнікаў, якія дэмантавалі авіяцыйнае абсталяванне Іл-76, абстралянага 9 сакавіка.
9 сакавіка іншы Іл-76, які перавозіў два БТР з Уганды ў Самалі, пры заходзе на пасадку ў Магадзіша, быў абстраляны з перанаснога зенітна-ракетнага комплекса. На борце паўстаў моцны пажар, аднак пілотам удалося пасадзіць самалёт і пазбегнуць ахвяр. Самалёт атрымаў сур’ёзныя пашкоджанні.
Борт, якi пацярпеў крушэнне 23 сакавіка, перавозіў абсталяванне, дэмантаванае з пацярпелага 9 сакавіка самалёта.
Самалійскія ўлады заявілі, што аварыя адбылася ў выніку няшчаснага выпадку, адмаўляючы iнфармацыю аб атацы з боку радыкалаў.
З красавіка 2007 года Федэральнае авіяцыйнае ўпраўленне ЗША забараніла амерыканскiм авіякампаніям лятаць над самалійскай паветранай прасторай ніжэй за 7900 м, з-за магчымай пагрозы з боку гранатамётаў і зенітна-ракетных комплексаў.
У сацыяльных сетках і месенджарах расійскага сегмента інтэрнэт паявілася відэа з эшалонамі танкаў Т-54/55. Паведамляецца, што яно знята ў Расійскай Федэрацыі, у горадзе Арсеньеў Прыморскага краю, а транспарт з раскансерваванай ваеннай тэхнікай рухаецца на захад.
Танк Т-54/55 – гэта агульнапрынятая назва двух пакаленняў савецкіх танкаў, распрацоўка якіх пачалася адразу пасля Другой Сусвенай вайны, а серыйны выпуск і прыняцце на ўзбраенне самых ранніх экзэмпляраў адбываліся ў 1946 і 1947 гадах. Папярэднікамі гэтага танка ў масавым прымяненні на франтах вайны былі танкі пакалення “34” – уласна Т-34 і Т-34-85.
Танк дадзенай серыі выпускаўся масава да 1979 года і дагэтуль знаходзіцца на баявым дзежураванні шматлікіх краін – у асноўным трэцяга – свету. У беларускай арміі танк Т-54/55 зняты з узбраення.
Інфармацыя пра магчымую раскансервацыю і перавод у заходнія рэгіёны Расіі такіх старых танкаў шмат гаворыць пра праблемы з тэхнічным забеспячэннем расійскай арміі на вайне ва Украіне.
Як паведамляе абласная вайсковая адміністрацыя горада Запарожжа, сёння рааніцай па шматпавярховым жылым будынку ўдарылі дзве ракеты расійскіх войскаў. Некалькі выбухаў ракет прагучалі ў горадзе і на выспе Хорціца ў 11.20. Па непацверджаных дадзеных адна з ракет патрапіла ў вугал аднаго жылога дома і зачапіла другі. Другая ракета, верагодна, не разарвалася і засела ў даху будынка. На месцы падзення ракет праводзяцца выратавальныя і эвакуацыйныя работы. Пра пацярпелых пакуль невядома.
Фота: Тэлеграм-канал вайсковай адміністрацыі горада Запарожжа.
У дачыненні да грамадзян краін-агрэсараў у вайне з Украінай, а да гэтага ліку літоўскія парламентарыі адносяць беларусаў і расіян, прапануецца прыняць абмежавальныя меры па атрыманні літоўскіх віз і віду на жыхарства.
“Пераважная большасьць грамадзян Расіі падтрымліваюць ваенныя дзеянні і агрэсію сваёй краіны, яны не робяць крокаў, каб спыніць агрэсію рэжыму сваёй краіны, таму адказнасьць ляжыць і на грамадзянах гэтых краін. Каб змяніць іх паводзіны, мэтазгодна ўвесці абмежавальныя меры, звязаныя з магчымасцю грамадзян Расіі і Беларусі наведваць Літву і ўязджаць на тэрыторыю Еўрасаюза – так патлумачыла законапраект намеснік міністра замежных спраў Літвы Ёвіта Нелюпшэне паведамляе афіцыйны сайт літоўскага Сейма.
Законапраект прадугледжвае прыпыненне прыёму візавых заявак грамадзян Расіі і Беларусі ў літоўскіх візавых службах за мяжой, за выключэннем выпадкаў, калі Міністэрства замежных спраў Літвы выступае пасярэднікам у падачы візавай анкеты. Таксама прыпыняецца прыём заяў на афармленне нацыянальных літоўскіх віз грамадзянамі Расіі і Беларусі праз знешняга пастаўшчыка паслуг за мяжой.
Паводле законапраекта будзе прыпынены прыём заяў ад грамадзян Расіі і Беларусі на выдачу дазволу на часовае пражыванне ў Літве. Адносна тых грамадзян Беларусі і Расіі, якія ўжо падалі заявы на дазвол, працэдура надання права часовага пражывання будзе спыненая.
Пасля абмеркавання праект у першым чытанні ухвалілі 113, супраць не прагаласаваў ніводзін, устрымаліся 9 членаў Сейма. Калі ён будзе прыняты ў другім чытанні, то атрымае сілу закона.
Паводле апублікаванага рэйтынгу індэксу чалавечага развіцця (ІЧР) на 2023 год, Беларусь заняла 60 радок. Гэта рэзкае падзенне: у 2014, 2021 гадах была 53-й, у 2020 – 50-й са 191 краіны.
Развіццё чалавека ў самым агульным разуменні – гэта здольнасць чалавека, па-першае, доўга жыць, па-другое, далучацца да культурных здабыткаў чалавецтва, па-трэцяе, набываць неабходныя сродкі для выжывання.
Для параўнання: Эстонія – 31, Польшча – 34, Літва – 36, Латвія – 39, Расія – 51, Казахстан – 56, Україна – 77 (у 2010 годзе- 69, у 2020 – 74), Малдова – 81, Арменія – 85.
Індэкс чалавечага развіцця разлічваецца для супастаўлення краін па сацыяльна-эканамічным развіцці.
Аб’яднаны Індэкс для кожнай краіны разлічваецца па наступных паказчыках: сярэдняя працягласць жыцця людзей (ацэньвае даўгалецце), сярэдняя колькасць гадоў, выдаткаваных на навучанне (характарыстыкі пісьменнасці насельніцтва). Сярэдні даход на душу насельніцтва па парытэце пакупніцкай здольнасці (адлюстроўвае ўзровень матэрыяльнага забеспячэння людзей).
Топ-10 краін з самым высокім індэксам чалавечага развіцця:
Швейцарыя — 0,962
Нарвегія — 0,961
Ісландыя — 0,959
Ганконг (Кітай) — 0,952
Аўстралія — 0,951
Данія — 0,948
Швецыя — 0,947
Ірландыя — 0,945
Германія — 0,942
Нідэрланды — 0,941
ІЧР большасці развітых краін складае 0,8 і вышэй. У гэтых краінах стабільныя ўрады, шырока распаўсюджаная даступная адукацыя і медыцынскае абслугоўванне, высокая чаканая працягласць і якасць жыцця, а таксама растучая магутная эканоміка.
«Нізкі ўзровень чалавечага развіцця» – узровень ніжэй за 0,55. У такіх краінах грамадства сутыкаецца з нестабільнымі ўрадамі, шырока распаўсюджанай галечай, адсутнасцю доступу да медыцынскага абслугоўвання і дрэннай адукацыяй. Акрамя таго, у гэтых краінах нізкі даход і нізкая чаканая працягласць жыцця ў спалучэнні з высокім узроўнем нараджальнасці.
Топ-10 краін з самым нізкім індэксам чалавечага развіцця:
Паўднёвы Судан — 0,385
Чад — 0,394
Нігер — 0,400
Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка — 0,404
Бурундзі — 0,426
Малі — 0,428
Мазамбік — 0,446
Буркіна-Фасо — 0,449
Емен — 0,455
Гвінея — 0,465.
Фота з адкрытых крыніц, мае ілюстрацыйны характар.
