Драўляная царква другой паловы ХІХ стагоддзя згарэла, а касцёл з броварам закінуты і разбураюцца ў вёсцы Канічы Касцюковіцкага раёна
Вёска Канічы была адметнай сваёй багатай архітэктурнай спадчынай: касцёлам, царквай і броварам. Яшчэ некалькі год таму ў Канічах знаходзілася закінутая драўляная царква Раства Багародзіцы, пабудаваная на пачатку 1860-х гг. Нягледзячы на тое, што драўляная царква была разбурана і паступова ператваралася ў руіны, яе было магчыма захаваць як помнік драўлянай архітэктуты (на загалоўным фота). Цяпер гэта ўжо немагчыма, бо царква ў 2019 годзе згарэла дашчэнту.
Яшчэ адным помнікам культавай архітэктуры Канічаў з’яўляецца касцёл Святых Анёлаў Ахоўнікаў, які быў пабудаваны ў 1910 годзе. За савецкім часам храм спрабавалі зруйнаваць, вырываючы кавалкі сценаў з дапамогай трактароў, але цалкам знішчыць будынак не атрымалася – разбуранымі апынуліся толькі дзве калоны пры ўваходзе. Касцёл з’яўляецца помнікам архітэктуры неараманскага стылю. На сённяшні момант ён закінуты і пакрысе разбураецца пад уздзеяннем часу.
Ад шляхецкага роду Цеханавецкіх, якія некалі валодалі Канічамі, застаўся толькі бровар з чырвонай цэглы, які знаходзіцца амаль пасярод вёскі. Пабудаваны ён быў у 1913 годзе. На сёння яго тэрыторыя парасла дрэвамі і кустоўем. Сярод усіх мясцовых архітэктурных помнікаў мінуўшчыны ён найлепш захаваўся.
Дарэчы, Канічы – гэта даўняе мястэчка гістарычнай Мсціслаўшчыны, колішняе ўладанне беларускага магнацкага рода Цеханавецкіх. Паселішча згадваецца ў гістарычных крыніцах з пачатку XVI стагоддзя.
Скончылася самая стратная ў гісторыі Беларусі вайна паміж Масковіяй і Рэччу Паспалітай 1654-1667 гадоў, у якой загінуў кожны другі жыхар на нашых землях.
Дамова была падпісана тэрмінам на 13,5 гадоў. Пагадненне было заключана ў вёсцы Андрусава на мяжы Мсціслаўскага і Смаленскага ваяводстваў.
Да Масквы перайшлі Смаленскае ваяводства, Северская зямля з Чарнігавам і Старадубам, Левабярэжная Ўкраіна. За землі Левабярэжнай Украіны Масковія сплаціла 1 000 000 злотых.
Кіеў быў перададзены Масковіі на 2 гады, але так і не быў вернуты, у 1686 годзе Масква за яго сплаціла 146 000 рублёў.
Запарожская Сеч апынулася пад агульным пратэктаратам. Гэта развеяла спадзевы запарожцаў на стварэнне ўласнай дзяржавы, і казацкі гетман Пятро Дарашэнка пачаў шукаць дапамогі ўтуркаў.
1820 год. Эдвард Брансфілд адкрыў Антарктыду і аб’явіў яе тэрыторыяй Вялікабрытаніі.
Гэта адкрыццё аспрэчваецца рускімі – 28 студзеня экспедыцыя Ф.Белінсгаўзена і М.Лазарава заўважыла пакрытую лёдам сушу.
У 1820-1840-х гадах найбольшы ўнёсак у вывучэнне Антарктыды зрабілі француз Дзюмон-Дзюрвіль, брытанцы Дж. Уэдэл і Дж. Рос.
На сёння Аргенціна, Аўстралія, Вялікабрытанія, Германія, Нарвегія, Новая Зеландыя, Францыя, Чылі маюць свае сектары ў Антарктыдзе.
Тут існуебольш за 100 антарктычных станцый, у тым ліку беларуская – Гара Вячэрняя. Беларус В. Карпюк зафіксаваў у 1983 годзе на станцыі “Усход” самую нізкую тэмпературу на планеце: – 89,2 °C, а А. Гайдашоў у 1989 годзе на станцыі “Ленінградская” самы моцны вецер на Зямлі – 78 м/сек.
Антарктыдзе прысвоены інтэрнэт-дамен верхняга ўзроўню.aq і тэлефонны прэфікс +672, тут дзейнічаюць два банкаматы, на некаторых станцыях нараджаюцца дзеці.
1833 год. Нарадзіўся Апалінар Гараўскі.
Беларускі мастак. Брат мастакоў Іпаліта і Гілярыя Гараўскіх. Акадэмік жывапісу.
Вучыўся ў Брэст-Літоўскім кадэцкім корпусе, Пецярбургскай акадэміі мастацтваў, у студыях у Жэневе, Дзюсельдорфе, Рыме, Парыжы ў вядомых еўрапейскіх майстроў.
Жыў у мястэчку Свіслач і маёнтку Уборкі (зараз – Пухавіцкі раён), у набытым маёнтку Кірылавічы пад Пецярбургам.
Многа вандраваў па Беларусі, Украіне, Расіі і рабіў эцюды, замалёўкі.
Супрацоўнічаў з заснавальнікам Траццякоўскай галерэі П. Траццяковым.
Майстар пейзажу. У Беларусі напісаў свае лепшыя палотны, у тым ліку «Від дубовага гая на беразе ракі Свіслач непадалёк ад Бабруйска», «Вечар у Мінскай губерні», «Рака Свіслач», «Пераход статка праз Бярэзіну ў наваколлі Бабруйска перад дажджом».
Цікавіўся народнымі тыпамі, што праявілася ў карцінах «Старая, якая моліцца», «Селянін». Напісаў мноства партрэтаў, сярод якіх вылучаюцца партрэты М. Глінкі, М. Бенуа, Ф. Бруні, А. Глазунова, А. Даргамыжскага, прадстаўнікоў царскага дома і іншыя.
Творы мастака знаходзіцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі,калекцыі Белгазпрамбанка, музеі «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці», Рускім музеі, Траццякоўскай галерэі,у галерэях, музеях Іркуцка, Мурама, Стаўрапаля, Пензы, у Крапіўніцкім (Україна) і іншых.
Памёр 28 сакавіка 1900 года ў шпіталі ў Пецярбургу.
1895 год. У в. Мышкавічы (цяпер – Кіраўскі раён) нарадзіўся Кірыла Арлоўскі.
Беларускі дзяржаўны і гаспадарчы дзеяч. Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы – з такімі званнямі толькі два беларусы, яшчэ П. Машэраў. Кандыдат у члены ЦК КПСС. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР і СССР.
Удзельнік Першай сусветнай вайны, камандзір партызанскіх атрадаў, якія змагаліся з германскімі (1918), польскімі (1920) войскамі, удзельнік баёў супраць войск Булак-Балаховіча.
У 1922-1925 гадах учыняў дыверсіі ў Заходняй Беларусі. Служыў у ДПУ-НКУС, удзельнічаў у грамадзянскай вайне ў Іспаніі (1936-1939), барацьбе кітайцаў супраць японскай агрэсіі (1940-1942), арганізатар партызанскага руху ў Беларусі (1942-1944).
У 1944-1968 гадах узначальваў калгас «Рассвет» Кіраўскага раёна, які быў вядомым па сваіх эканамічных паказчыках ва ўсім СССР.
Памёр 13 студзеня 1968 года.
Яго імя прысвоена калгасу «Рассвет», санаторыю, Кіраўскай СШ № 2, Магілёўскаму агралесатэхнічнаму каледжу ў Буйнічах, вуліцам у Бабруйску, Ганцавічах, Кіраўску, Клецку, Ляхавічах, Магілёве, Буйнічах. На радзіме ўстаноўлены бюст.
1899 год. Нарадзіўся Міхась Лынькоў.
Народны пісьменнік БССР, Акадэмік АН БССР.
Працаваў у бабруйскай акруговай газеце «Камуніст», арганізатар і кіраўнік Бабруйскага філіяла «Маладняка». Працаваў старшынёй праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, дырэктарам Інстытута літаратуры, мовы і мастацтва АН БССР.
Аўтар шматлікіх зборнікаў прозы, нататкаў, апавяданняў, нарысаў, раманаў, Збораў твораў у 4-х і ў 8 тамах.
Дзяцям вядомы па кнігах «Пра смелага ваяку Мішку і яго слаўных таварышаў», «Міколка-паравоз» і іншых.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1968) за раман «Векапомныя дні».
Памёр 21 верасня 1975 года.
Яго імя носяць школа ў Лёзненскім раёне і вуліца ў Мінску.
1902 год. У маёнтку Скубейкава (зараз у складзе в. Дварэц Глускага раёна) нарадзіўся Сцяпан Шутаў.
Удзельнік грамадзянскай і Другой Сусветнай войнаў. Двойчы Герой Савецкага Саюза– адзін з 7 беларусаў і адзін з 3-х ураджэнцаў Магілеўшчыны разам з І. Якубоўскім і І. Гусакоўскім.
На службе ў войску з1924 года. Да вайны камандаваў танкавым батальёнам.
Ваяваў на Заходнім, Волхаўскім, Варонежскім, 1-м і 2-м Украінскіх франтах, удзельнічаў у бітве пад Масквой, на Курскай Дузе, фарсіраваў Дняпро, вызваляў Кіеў, герой Яска-Кішынёўскай апэрацыі.
Службу скончыў намеснікам камандзіра механізаванага корпуса пасля цяжкага ранення ў Трансільванскіх Альпах і ампутацыі рукі ў верасні 1944 года.
Памёр 17 красавіка 1963 года ў Кіеве.
Бронзавы бюст усталяваны ў 1949 годзе на радзіме – в. Дварэц Глускага раёна, у 1970-х са згоды сям’і бюст перанесены ў цэнтральны парк Глуска, ягоным імем названы вуліцы ўМаскве, Кіеве, Асіповічах, Бабруйску, Глуску, в. Сіманавічы Бабруйскага раёна, школа ў Глускім раёне.
44 – Основной
1916 год. Памёр ураджэнец Мазыра ЭдуардКаверскі.
Расійскі ваенны дзеяч, генерал ад інфантэрыі, картограф, пад кіраўніцтвам якога ўпершыню была складзена карта Азіяцкай часткі Расійскай Імперыі, фундатар касцёла святога Аляксея ў Івянцы.
Член-заснавальнік Рускага астранамічнага таварыства, член Пецярбургскага мінералагічнага, Рускага геаграфічнага таварыства – памочнік старшыні Аддзялення геаграфічнай матэматыкі. Удастоены Малога залатога медаля Геаграфічнага таварыства за складанне карт. Начальнік Трыянгуляцыі Заходняй памежнай прасторы.
Пахаванне ў г. Івянец у крыпце касцёла Св. Аляксея. У 2022 годзе каля касцёла ўсталявана мемарыяльная дошка.
1921 год. Нарадзіўся Іван Шамякін.
Беларускі сцэнарыст, драматург, грамадскі дзеяч, Народны пісьменнік. Герой Сацыялістычнай Працы. Акадэмік.
Старшыня Вярхоўнага Савета БССР (1971-1985). Галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская савецкая энцыклапедыя» (1980-1992).
Аўтар многіх раманаў, п’ес, кніг апавяданняў і аповесцей, кніг публіцыстычных і літаратурна-крытычных артыкулаў.
Некаторыя з іх былі інсцэніраваны на «Беларусьфільме», ставіліся ў тэатрах, уключаны ў школьную праграму па беларускай літаратуры.
У яго гонар названы Мазырскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт, Кармянская бібліятэка, усталяваны мемарыяльныя дошкі ў Мінску, у аграгарадку Карма Добрушскага раёна, бюст і помнік у Карме і Добрушы, зняты дакументальныя фільмы.
Памёр 14 кастрычніка 2004 года.
1922 год. У Мінску быў створаны Інстытут беларускай культуры (ІБК), які ў 1928 годзе рэарганізуюць у Беларускую акадэмію навук.
ІБК, Інбелкульт – першая ў Беларусі вышэйшая шматгаліновая навукова-дасьледчая ўстанова. Створана на базе Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР.
Мусіў мець у сваім складзе 7 секцый, аднак былі створаны толькі дзве: этнолага-лінгвістычная (са слоўнікавай, тэрміналагічнай і літаратурна-даследчай камісіяй) і прыродазнаўчая (з геолага-глебазнаўчай камісіяй).
У распрацоўцы першага статуту ІБК удзельнічалі У. Пічэта, Я. Карскі, Зм. Жылуновіч, Язэп Дыла. Першы старшыня – С. Некрашэвіч (1922-1924), першыя супрацоўнікі: У. Чаржынскі (сакратар ІБК), М. Азбукін, М. Байкоў, Л. Більдзюкевіч, М. Грамыка, М. Гуткоўскі, К. Міцкевіч (Якуб Колас), І. Луцэвіч (Янка Купала), Ч. Родзевіч і іншыя.
Фота: Будынак ІБК.
1925 года. Заснаваны першы беларускі запаведнік – Бярэзінскі.
Створаны пастановай СНК БССР як Дзяржаўны паляўнічы запаведнік з мэтай аховы дзікіх жывёл і птушак, і асабліва баброў, на плошчы 43 345 дзесяцін (60 000 га). Зараз Бярэзінскі біясферны запаведнік – вялікі комплекс хваёвых лясоў, якія перамяжаюцца з верхавымі і нізіннымі балотамі і поймамі рэк.
Тут захаваліся ўнікальныя ў Еўропе балотныя масівы агульнай плошчай 50 700 га.
Бабры, дзеля аховы якіх быў заснаваны запаведнік, у 2005 годзе былі выключаны з новай рэдакцыі Чырвонай кнігі Беларусі.
У Бабруйску ў 2006 годзе ўстаноўлены помнік бабру.
1935 год. Нарадзіўся Эрнст Ляўкоў.
Беларускі геолаг, краязнавец. Доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар, Член-карэспандэнт Пятроўскай акадэміі навук і мастацтваў, Міжнароднай акадэміі навук Еўразіі.
Даследаваў рэгіянальную геалогію, рэльеф і карысныя выкапні, пытанні сейсмабяспекі тэрыторыі Беларусі. Звярнуў увагу на важную ролю тапанімікі пры рэканструкцыі гістарычнага мінулага.
Вывучаў культавыя камяні, рэлікты язычніцтва ў сучасных пакланеннях і ахвяраваннях каменю, напісаў кнігу «Маўклівыя сведкі мінуўшчыны».
З яго ўдзелам былі ўпершыню распрацаваны неатэктанічная карта і карта неатэктанічнага раянавання Беларусі, створаны Парк валуноў у Мінску.
Як стала вядома, атаку на касцёл святога Станіслава ў Магілёве здзейснілі двое маладзёзаў, якія былі моцна нападпітку – 17 і 18 гадоў.
Дзеянні вандалаў зафіксавалі камеры відэаназірання. Двое хлопцаў прабраліся на тэрыторыю касцёла, пераадолеўшы агароджу і старэйшы кінуў некалькі камянёў у вокны помніка архітэктуры. Малодшы разарыў батлейку, арганізаваную на ўваходзе ў касцёл – скраў фігурку осліка.
Ці былі ідэнтыфікаваныя гэтыя вандалы і ці затрыманыя – пакуль невядома. Нагадаем, акт нападу на касцёл у Магілёве быў здзейснены ў ноч з 19 на 20 студзеня – пісалі mogilev.media.
На касцёл св. Станіслава ў Магілёве быў здзейснены акт нападу на мінулым тыдні – былі пабітыя вокны па ўсім будынку. А вось касцёл у Бабруйску, як аказалася, верагодна будуць перадаваць ва ўласнасць каталіцкай абшчыне.
На волю выйшаў магілёўскі палітзняволены Валадар Цурпанаў. А арыштаваны прафесар Юрый Бубнаў атрымаў траўму галавы ў зняволенні.
На тыдні стала вядома, што расійскія вундэркінды, дзесяцігадовая Аліса і дзевяцігадовы Хеймдаль Цепляковы сапраўды вучацца ў магілёўскім БРУ – высветлілі mogilev.media.
Да міжнародных навінаў – пад Кіевам разбіўся верталёт разам з кіраўніцтвам МУС.
Стала вядома, што насельніцтва Кітая пачало інтэнсіўна скарачацца з-за ранейшай палітыкі “аднаго дзіцяці” ў сям’і.
На мінулым тыдні стала вядома пра ліквідацыю яшчэ адной грамадскай арганізацыі ў Беларусі – Асацыяцыі ахвяр палітычных рэпрэсій.
У Касцюковічах п’яны мужчына спрабаваў выкінуць падлетка з вакна інтэрната.
На Тэатральнай плошчы ў Магілёве запрацаваў новы гадзіннік. Стары механічны быў заменены на новы, электронны, але на працягу першага ж тыдня працы ён неаднаразова даваў збоі ў працы.
Як паведамляе партал Каталіцкага касцёла на Беларусі catholic.by у ноч з 19 на 20 студзеня быў здзейснены акт вандалізму супраць адной з галоўных каталіцкіх святынь у краіне. Невядомымі былі пабітыя вокны катэдральнага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі і святога Станіслава ў Магілёве.
Былі пашкоджаныя вокны прэзбітэрыя, таксама разбітыя наскрозь шыбы капліцы Маці Божай Бялыніцкай і святога Антонія Падуанскага, у тым ліку пашкоджаныя вокны памяшканняў, дзе адбываюцца сустрэчы Легіёна Марыі і групы АА. Разбітыя вокны падвальных памяшканняў пад капліцай Маці Божай Бялыніцкай.
Парафія звярнулася з адпаведнай заявай у РАУС Ленінскага раёна горада Магілёва для расследвання акта вандалізму і прыцягнення да адказнасці невядомых зламыснікаў, якія яго ўчынілі.
“Хрысціянская візія” звяртае ўвагу на тое, што за апошнія гады выпадкі вындалізму супраць каталіцкіх храмаў пачасціліся. У красавіку 2021 г. невядомыя праніклі ў касцёл у Навалукомлі і напісалі зняважлівыя словы на сценах прэзбітэрыя. Гэта быў адзіны выпадак, калі вінаватыя былі знойдзены.
У маі 2021 г. невядомыя пералезлі праз агароджу курыі Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі і пашкодзілі дамафон, выбілі шыбу ў аўто, перавярнулі кветкі, зламалі ліхтар. У ліпені 2021 г. быў абакрадзены касцёл св. Ігнацыя Лаёлы ў Віцебску. Невядомыя праніклі ў будынак і скралі правады электраправодкі і акустычнай сістэмы. Злачынцы не былі знойдзены.
Таксама нічога не пагражае касцёльнаму аргану, разабраліся журналісты.
Беларуская грамадскасць узрушана ўспрыняла навіну пра тое, што ў Бабруйскіх каталікоў забіраюць адзіны касцёл. Пра гэта пісалі mogilev.media, калі інфармацыі пра сітуацыю са святыняй было вобмаль – фактычна, толькі запіс у Фэйсбуку аднаго з вернікаў.
“Вячэрні Бабруйск” паразмаўляў з пробашчам бабруйскага касцёла Беззаганнага Зачацця Прасвятой Дзевы Марыі Андрэем Яркаўцом і даведаўся, што сітуацыя не такая змрочная, як меркавалася ўчора.
Аказалася, што касцёл і не належыў каталіцкай абшчыне, а быў перададзены ёй у бескаштоўную арэнду. Цяпер жа, каб перадаць будынак ва ўласнасць касцёла, трэба, каб перад тым аплачвалася ягоная арэнда. Гэтаксама плаціў за арэнду магілёўскі касцёл, а потым атрымаў здание на 5 год у бязвыплатнае карыстанне.
Такім чынам, учорашнюю навіну неабходна чытаць так – у бабруйскіх каталікоў не забіраюць касцёл, а наадварот, відаць, рыхтуюць яго да перадачы вернікам.
Гэтаксама абвяргаецца інфармацыя пра тое, што аргану ў бабруйскім касцёле нешта пагражае і яго ледзьве не збіраюцца разбіраць.
– Улады і раней прапаноўвалі перадаць суполцы ўвесь комплекс: і будынак касцёла, і пяціпавярховую прыбудову да яго. – напісала на сваёй старонцы ў Фэйсбуку журналістка Любоў Лунёва – Але праблема ў тым, што парафія не мае такіх сродкаў, каб знесці непатрэбную ёй прыбудову, якая толькі псуе выгляд святыні. Да таго ж, няма сродкаў, каб гэтыя плошчы ахоўваць.
Шматпакутны Бабруйскі касцёл, які ў свой час быў урэзаны ў іншы дом – больш не ўласнасць каталіцкай парафіі.
Сёння ксёндз Андрэй у Бабруйску аб’явіў, што касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі больш не з’яўляецца ўласнасцю парафіі – пішуць вернікі на старонцы ў Фэйсбуку. Магчыма, ім прыйдзецца разбіраць арган.
Пішуць і пра тое, што парафія вымушана будзе наймаць памяшканне для правядзенне імшы ў касцёле.
На здымках – фота касцёла, як ён выглядае зараз і 100 гадоў назад і таксама 3D рэканструкцыя будынка на 100 гадоў таму.
На вялікія святы касцёл поўны вернікамі. Але звычайна ў нядзелю прыходзіць каля 100 чалавек. Усяго ў Бабруйску каля 3 000 каталікоў.
Даведка. У рымска-каталіцкай канфесіі ў Бабруйску адзін храм – касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі. Ён знаходзіцца на вуліцы Кастрычніцкай, д. 121.
Старажылы ўспамінаюць, што ў перадваенныя гады, калі даводзілася ехаць у цягніку, пакуль ён праходзіў праз горад па высокім насыпе ад станцыі Бабруйск да станцыі Бярэзіна ці назад, з акна вагона з вачэй не знікалі дзве архітэктурныя дамінанты: праваслаўны сабор і каталіцкі касцёл.
Касцёл быў не толькі самым высокім, але, мабыць, адзіным цагляным будынкам на сённяшняй Кастрычніцкай (раней Касцельнай) вуліцы.
Касцёл пабудаваны ў 1910-я гады на сабраныя вернікамі і падораныя сродкі. Будынак з чырвонай цэглы ў неагатычным стылі. На фасадзе ўзносілася чатырохгранная вежа са шпілем. Гатычныя рысы меў і інтэр’ер храма: амбон, алтары.
Храм быў асвечаны 9 верасня 1912 года. арцыбіскупам Магілёўскім Вінцэнтам Ключынскім.
Касцёл дзейнічаў да 1935 года, у 1941-1946.
У 1968 годзе храм страціў сваю вежу-ажурную востраканцовую званіцу, якая надавала яму адмысловую прыгажосць. У будынку размяшчаўся Бабруйскі абласны музей (1944-1954)
Пазней храм літаральна ўбудавалі ў сучасны пяціпавярховы адміністрацыйны будынак будтрэста №13.
У сакавіку 1990 года касцёл вярнулі вернікам, а 13 ліпеня 1990 года біскуп Тадэвуш Кандрусевіч памылкова надаў бабруйскаму касцёлу тытул Святых Апосталаў Пятра і Паўла. Пасля рэканструкцыі 9 снежня 1996 года, якую правёў мітрапаліт кардынал Казімір Свёнтак, у назву храма і дыяцэзіі вярнулі гістарычнае імя – Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі.
Рэлігійны дзеяч Рэчы Паспалітай, епіскап Канстанцінопальскай праваслаўнай царквы, Мітрапаліт Кіеўскі, Галіцкі і ўсяе Русі, трэці Экзарх Канстанцінопальскага трону (1632-1647).
Быў прэтэндэнтам на малдаўскі трон, удзельнік Хоцінскай бітвы.
У 1625 годзе прыняў манаскі пострыг у Кіева-Пячэрскім манастыры, у 1627 годзе стаў архімандрытам Кіева-Пячэрскай лаўры.
Падтрымліваў друкарні Украіны і Беларусі, рабіў пераклады з грэцкай мовы, складаў, пісаў кнігі, у тым ліку першы праваслаўны катэхізіс – «Праваслаўнае вызнанне веры», займаўся развіццём праваслаўнай адукацыі, прымірэннем праваслаўных і уніятаў.
Уладзіслаў IV у 1632 годзе афіцыйна аднавіў Кіеўскую праваслаўную мітраполію ў складзе Канстанцінопальскага патрыярхату з утварэннем новай Мсціслаўскай епархіі і назначэннем мітрапалітам Пятра Магілы.
У 1633 годзе Магіла атрымаў каралеўскі дазвол на збудаванне ў Магілёве царквы Святога Мікалая. Па распараджэнню мітрапаліта магілёўскім біскупам Сільвестрам (Косавым) у 1637 г. была пабудавана часовая драўляная Мікольская царква.
Памёр 11 студзеня 1647 года.
Кананізаваны 8 снежня 2005 года Архіерэйскім саборам Рускай праваслаўнай царквы.
Вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч. Вялікі харунжы літоўскі, падканцлер, вялікі канцлер літоўскі (з 1658).
Атрымаў выдатную еўрапейскую адукацыю. Служыў у французскай, іспанскай і галандскай арміях.
Адзін з лідараў партыі, якая выступала за каранацыю Міхала Вішнявецкага і супраць абрання Яна Сабескага.
У 1673 годзе дабіўся прыняцця закона, паводле якога кожны трэці сойм павінны быў праходзіць у Гродне (акрамя Варшавы і Кракава).
1863 год. У 6:00 раніцы ў Лондане пачало працаваць першае ў свеце метро.
Зараз Лонданскае метро мае працягласць 402 км, яно ўключае 268 станцый і 11 ліній.
Метро працуюць на усіх, акрамя Антарктыды, кантынентах, у 50 краінах. У Афрыцы яно ёсць толькі ў Алжыры, Егіпце, Нігерыі, Тунісе, Кот д’Івуары.
Самыя буйныя метрапалітэны ў свеце: па колькасці станцый і ліній – Нью-Ёркскі(472 станцыі, 28 ліній), па даўжыні ліній – Шанхайскі (743 км) і Пекінскі (727 км), па гадавому пасажырапатоку – Пекінскі і Такійскі.
Самыя кароткія лініі метро (меней за 9 км): у венесуэльскім Маракайба, індыйскім Ахмадабадзе, італьянскіх Катаніі і Генуі, украінскім Дняпры. Гётэборг, Лазана, італьянская Брэшыя, французскі Рэн – самыя маленькія гарады ў свеце, якія маюць метро.
З 1984 года працуе метро ў Мінску: зараз гэта тры лініі працягласцю 41 км, 33 станцыі, будуецца 4-я лінія.
1890 год. Нарадзіўся Ільдэфонс Бобіч.
Беларускі каталіцкі святар, пісьменнік, перакладчык, прыхільнік беларусізацыі касцёла. Доктар філасофіі.
Святар з 1915 года. Служыў ў прыходах Друі, Дісненшчыны, Іўі, выкладаў у Віленскай беларускай гімназіі. Супрацоўнічаў з беларускімі часопісамі «Беларус» і «Крыніца».
Аўтар апавяданняў, якія друкаваў у «Нашай ніве», у Першым беларускім календары «Нашай нівы», газеце «Biełarus» і іншых выданнях.
Выступаў за шырокае ўвядзенне беларускай мовы ў каталіцкае богаслужэнне.
У гады Другой сусветнай вайны арыштаваны акупацыйнымі ўладамі, памёр 28 красавіка 1944 года пасля вызвалення з турмы.
І. Бобіч на фотаздымку злева
1896 год. Нарадзіўся Георгій Лаўроў.
Савецкі беларускі архітэктар.
У 1928-1934 гадах працаваў галоўным архітэктарам у наркамаце камунальнай гаспадаркі БССР, потым пераведзены на працу ў Маскву.
Праекціроўшчык будынкаў Дзяржаўнай бібліятэкі БССР, бібліятэкі і інтэрнатаў БДСГА ў Горках, ўніверсітэцкага гарадка і галоўнага корпуса БДУ, Політэхнічнага інстытута ў Менску, будынка драмтэатра і кінатэатра ў Оршы, будынкаў у Алушце, Албаніі, Алма-Аце, Ашхабадзе, Фрунзе, Сафіі, Бухарэсце.
Памёр 24 мая 1967 года.
1897 год. Пачаўся Першы Усерасійскі перапіс насельніцтва.
Па даных гэтага перапісу насельніцтва Беларусі ў сучасных яе межах склала 6,38 мільёнаў чалавек.
Насельніцтва па гарадах (тысяч чалавек): Менск – 90,9, Віцебск – 65,9, Гродна – 40,9, Гомель – 36,7, Полацк – 20,3; Асіповічы – 0,9, Бялынічы – 2,2, Бабруйск – 34,3, Быхаў – 6,4, Глуск – 5,3, Горкі – 6,7, Дрыбін – 1,2, Касцюковічы – 0,7, Клімавічы – 6,0, Клічаў – 0,6, Краснаполле – 3,2, Круглае – 1,6, Крычаў – 6,2, Магілёў – 43,1, Мсціслаў – 8,5, Прапойск – 1,0, Хоцімск – 3,0, Чавусы – 4,7, Чэрыкаў – 5,2, Шклоў – 9,7.
1905 год. Нарадзілася Таццяна Бірыч.
Беларускі афтальмолаг, доктар медыцынскіх навук. Член-карэспандэнт АН БССР, доктар медыцынскіх навук, прафесар. Герой Сацыялістычнай Працы. Заслужаны дзеяч навукі, заслужаны ўрач БССР.
Працавала загадчыкам кафедры хвароб вачэй Мінскага медінстытута, галоўным афтальмолагам краіны, старшынёй Навуковага таварыства афтальмолагаў БССР, намеснікам старшыні Вярхоўнага Савета БССР (1963-1967).
Аўтар 240 навуковых прац, у тым ліку 4 манаграфій, у галіне аксігенатэрапіі хвароб вачэй, лячэння сухотаў і апёкаў вачэй, выдалення катаракты з дапамогай нізкіх тэмператур (першая ў СССР), вывучэння кровазліцця ў сятчатку ў нованароджаных пры нармальных і паталагічных родах.
Упершыню ў Савецкім Саюзе ужыла метад крыяхірургіі пры захворваннях вачэй.
Памерла 26 лютага 1993 года.
1911 год. Жудаснае пахаладанне ў Дакоце за чвэрць гадзіны.
У горадзе Рапід-Сіці амерыканскага штата Паўднёвая Дакота цягам 15 хвілін (ёсць сведчанні, што за 5 хвілін) тэмпература апусцілася адразу на 26°С з +16 да −11°C.
Фота: Рапід-Сіці, 1912 год
1956 год. Нарадзіўся Юры Малышэўскі.
Беларускі майстар выцінанкі. Народны майстар.
З 1987 года працуе ў мастацкай майстэрні аддзелу культуры Пружанскага райвыканкаму. Кіруе дзіцячай студыяй народнай творчасці па мастацтве выцінанкі і разьбы па дрэве.
У яго творах адлюстроўваюцца тры тэмы: жыцьцё лесу і яго насельнікаў, гісторыя роднага мястэчка, дзейнасць паўстанцаў Кастуся Каліноўскага.
Акрамя выцінанкі, працуе таксама ў жывапісе, графіцы, рэстаўрацыі. Ружанскі краязнавец.
1962 год. У 18:13 адбылася найвялікшая ў гісторыі лавін катастрофа: абвал з Невада-Уаскаран (Перу).
Аб’ём масы снегу і лёду склаў прыблізна 3 мільёны кубаметраў, а да канца руху лавіны дасягнуў 10 мільёнаў.
Гразевы паток імчаўся ўніз з хуткасцю 110 км/гадзіну і нёс на сабе каменныя груды памерам з трохпавярховы дом.
Лавіна прайшла 10 км і за 7 хвілін сцёрла з твару зямлі гарадок Ранраірка, 6 мястэчак і часткова разбурыла яшчэ тры. Дакладная колькасць ахвяр невядомая. Па прыблізных падліках загінула 4 000 чалавек і 10 000 хатніх жывёл.
1966 год. Нарадзіўся Яраслаў Раманчук.
Беларускі палітык і эканаміст. Быў кандыдатам у прэзыдэнты Беларусі ад Аб’яднанай грамадзянскай партыі на выбарах 2010 года.
Працаваў выкладчыкам, журналістам, дырэктарам прадпрыемства, аналітыкам, галоўным спецыялістам Камісіі па эканамічнай палітыцы і рэформах Вярхоўнага Савета 13-га склікання, у штотыднёвіку «Белорусская газета», кіраўніком «Навукова-даследчага цэнтра Мізэса», цэнтра «Стратэгія».
Лаўрэат многіх прэмій, у тым ліку Atlas Economic Research Foundation, імя сэра Энтані Фішэра за кнігі «Беларусь: дорога в будущее» і «Бизнес Беларуси: в круге первом».
Самы вядомы прадстаўнік і папулярызатар аўстрыйскай школы эканомікі ў Беларусі.
У 2000-2011 гадах быў намеснікам старшыні Аб’яднанай грамадзянскай партыі.
Вялікалітоўскі дзяржаўны і вайсковы дзеяч, пісьменнік. Староста аршанскі, ваявода смаленскі (з 1579).
У вайне з Масковіяй, у 1562 годзе, на чале атраду з 300 конных разбіў пад Чарнігавам 2000 рускіх, а на чале 1400 кавалерыстаў, узяў штурмам Чарнігаў, разбіў маскоўскі атрад на рацэ Сноў.
У 1564 годзе праявіў сябе ў баях пад Полацкам, Смаленскам, у 1565 годзе правёў рэйд па Севершчыне, у 1568 – па Смаленшчыне. Выцягнуў частку смаленскай залогі і разбіў яе ў полі. Пасля спустошыў тэрыторыю Масковіі ажно да Вязьмы.
За свае заслугі ад караля Жыгімонта Аўгуста атрымаў замак і места Чарнобыль з ваколіцамі (адсюль другая частка прозвішча) і Аршанскае староства.
У 1581 захапіў Холм, правёў рэйд на Вялікі Ноўгарад, захапіў Старую Русу, правёў смелую атаку на Ржэў, непасрэдна пагражаючы Івану Жахліваму.
Аўтар лістоў на старабеларускай мове з выкарыстаннем прыказак і прымавак, народных сродкаў гумару і сатыры – помніка старабеларускай эпісталярнай літаратуры XVI стагоддзя.
Частка лістоў надрукавана ў зборніку «Zrzódła do dziejów polskich» у 1848 годзе.
Стольнік, падскарбі вялікі літоўскі, гетман польны літоўскі, генерал артылерыі.
Адміністратар Алыцкай і Магілёўскай эканоміяў.
У вайну 1648-1651 гадоў з казакамі, удзельнічаў ва ўзяцці Пінска, аблозе Бабруйска, бітве пад Лоевам. У 1651 годзе ў бітве пад Чарнобылем разбіў казацкае войска палкоўнікаў Антонава і Адамовіча.
Удзельнік вайны з Масквіяй 1654-1667. У Кейданах падпісаў шведска-літоўскую унію, хаця выступіў за захаванне уніі ВКЛ з Каралеўствам Польскім.
У 1656 годзе на асабістыя сродкі сабраў некалькі харугваў і ў змаганні са шведамі дайшоў да Варшавы. 8 кастрычніка 1656 пад Просткамі дашчэнту разбіў брадэнбургскае і шведскае войска, у 1658 змагаўся са шведамі на Інфлянтах і Жамойці.
Увосень 1658 у бітве з маскоўскім войскам пад Вільняй трапіў у палон. Больш за тры гады правёў у няволі ў Маскве.
Злачынна забіты ўзбунтаванымі салдатамі пад Астрыном у Лідскім павеце пад час перамоў.
Беларускі археолаг, фалькларыст, этнограф, дыялектолаг.
Арыштаваны царскімі ўладамі ў 1809 году за выказванні прыхільнасці да антыпрыгонніцкіх ідэй Напалеона. Зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці, пазбаўлены шляхецтва і накіраваны жаўнерам у Омск, потым ў Бабруйскую крэпасць.
У 1811 годзе ў Бабруйску імітаваў утапленьне і ўцёк у Варшаву, дзе ўступіў у францускую армію.
Падарожнічаў па Беларусі, Польшчы, Украіне, працаваў у архівах і бібліятэках, даследаваў гарадзішчы ў Полацку, Віцебску, Тураве, Бабруйскім павеце, каля Магілёва і іншых, рабіў запісы фальклору, абрадаў, мясцовых дыялектаў.
14 снежня 1818 года ўпершыню ў Беларусі атрымаў ад Віленскага ўніверсітэта адкрыты ліст на права раскопак.
Адным з першых абгрунтаваў ідэю славянскай агульнасці ў дагістарычны час.
Заснавальнік гістарычнай геаграфіі ў Беларусі, першым пачаў складаць «Славянскую геаграфію», першым узяўся за вывучэнне старажытных шляхоў зносінаў.
Яго фальклёрны архіў паралельна са зборам серба Вука Караджыча — першы і найбагацейшы збор фальклору славянскіх народаў.
Шырокую вядомасць яму пренесла кніга «Пра славяншчыну да хрысьціянства» і іншыя працы.
Паўстанне ў Царстве Польскім, Беларусі і Літве ў 1830-1831 гадах за аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772. Баявыя дзеянні з боку паўстанцаў вяліся ад імя Сейма і Урада Царства Польскага.
Паўстанне выбухнала ў сувязі з намерам Мікалая I паслаць польскае войска на падаўленне рэвалюцыі ў Францыі і Бельгіі. Сейм заклікаў да паўстання насельніцтва ўсіх тэрыторый былой Рэчы Паспалітай.
У студзені 1831 года князь Адам Ежы Чартарыйскі стаў старшынёю польскага Нацыянальнага Урада, сейм прыняў акт аб пазбаўленні Мікалая I і членаў яго сям’і правоў на польскі трон.
На пачатку жніўня 1831 года на ўсёй тэрыторыі Беларусі паўстанне было падаўлена. Пасля чаго былі зачынены Віленскі ўніверсітэт (да 1904), на Полацкім царкоўным саборы скасавана (1839) унія з аўтаматычным пераводам усіх уніятаў у праваслаўе, скасавана (1840) дзеянне Статута 1588 года, пачалося ўзмацненне палітыкі русіфікацыі беларускіх земляў.
Пісьменнік, этнограф, фалькларыст, літаратуразнавец, антраполаг.
Вывучаў гарадзішчы на Койданаўшчыне. Працаваў у Маскоўскім універсітэце, прафесарам кафедры беларускай літаратуры і этнаграфіі БДУ.
Адзін з заснавальнікаў часопісу «Этнографическое обозрение».
У 1918-1921 гадах чытаў курс беларускай і ўкраінскай літаратур у Маскоўскім універсітэце, удзельнічаў у рабоце камісіі па арганізацыі БДУ.
Член Беларускага навукова-культурнага таварыства ў Маскве, супрацоўнічаў з Беларускім нацыянальным камісарыятам і Беларускім пададдзелам аддзелу асветы нацыянальных меншасцяў Народнага камісарыяту асветы РСФСР.
Пісаў на беларускай, польскай і рускай мовах, на палескай гаворцы.
Фізікахімік, акадэмік АН Беларусі. Доктар хімічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навук.
Працаваў у Інстытутах хіміі, фізыка-арганічнай хіміі, акадэмікам-сакратаром Аддзялення хімічных і геалагічных навук АН Беларусі.
Вёў даследаванні па вывучэнні кінэтыкі працэсаў акіслення арганічных рэчываў. Устанавіў механізм спалучанага з акісленнем дэкарбаксіліравання смаляных, мона- і дыкарбонавых кіслот, іх этэраў і іншых вытворных. Распрацаваў метады сінтэзу двухатамных фенолаў і галагенавытворных араматычных кіслот.
Беларускі палітык, дзеяч беларускага нацыянальнага руху.
Скончыла вучэльню ў Буйнічах каля Магілёва, пасля чаго вытрымала іспыты на годнасць хатняй настаўніцы рускай мовы і геаграфіі.
Член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады, дэпутат Петраградскага Савета рабочых і сялянскіх дэпутатаў, член рэвізійнай камісіі Цэнтральнай Рады беларускіх арганізацый у Мінску. Удзельніца І Усебеларускага з’езда.
Член Народнага сакратарыята БНР, займала пасаду народнага сакратара апекі. Намеснік старшыні Народнай Рады БНР.
У 1937 г. арыштавана НКУС, прыгаворана да 10 гадоў лагераў.
Беларускі мовазнавец, палітык, пісьменнік, перакладчык. Кандыдат філалогіі. Акадэмік АН Беларусі.
Аўтар першай агульнапрынятай граматыкі беларускай мовы.
Адзін з лідараў Беларускай сацыялістычнай грамады.
Аўтар праекта аўтаноміі Беларусі. За грамадска-палітычную дзейнасць у Заходняй Беларусі пазнаў пераслед польскіх уладаў. У верасні 1933 года быў абмяняны на вязня Салавецкага лагера, беларускага драматурга Ф. Аляхновіча.
У СССР працаваў загадчыкам аддзела Польшчы і Прыбалтыкі ў Міжнародным аграрным інстытуце ў Маскве.
6 траўня 1937 года арыштаваны, 5 студзеня 1938 «двойкай» НКУС і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу. Даследчык Л. Маракоў мяркуе, Тарашкевіч загінуў у часе катаванняў.
Даследчык грамат XII стагоддзя, гістарычнай граматыкі беларускай мовы. Аўтар першай «Беларускай граматыкі для школ» – галоўнага падручнікама па беларускай мове ў часы беларусізацыі 1920-х гадоў.
Пераклаў на беларускую мову «Іліяду» Гамера і «Пана Тадэвуша» А. Міцкевіча.
Імем вучонага названы вуліцы ў Маладзечне, Радашковічах, Мінску, ліцэй у польскім Бельску Падляскім. У Вільнюсе ўсталявана памятная дошка.
wikimedia.org
1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро на працягу 29 лістапада паміж рэкамі Сож і Днепр, на паўночны захад ад Гомеля, савецкія войскі з баямі занялі больш за 40 населеных пунктаў. Сярод іх буйныя населеныя пункты Чамышэль, Наркаўшчына, Дубовіца, Ветвіца, Дзербічы, Гаўлі, Наспа, Ясная Паляна, Ялянец, Кленавіца, Смычок.
Паміж рэкамі Днепр і Бярэзіна войскі занялі населеныя пункты Шыхава, Стрэшын, Ліпы, Марс, Першамайскі, Касакоўка, Ляды, Заброддзе.
Беларускі каталіцкі святар, грамадскі і культурны дзеяч, асветнік, культуролаг, выдавец і публіцыст.
Скончыў рымска-каталіцкую духоўную акадэмію ў Петраградзе. Святар з 1914 года. У Петраградзе ўзначальваў беларускі гурток, супрацоўнічаў з беларускім газетамі «Светач», «Дзянніца», «Гоман».
Адзін з заснавальнікаў і лідараў Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці, адзін з ініцыятараў правядзення з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917).
Адным з першых перайшоў да казанняў на беларускай мове пры правядзенні набажэнстваў.
Пасол польскага сейма, намеснік старшыні Беларускага пасольскага клуба. Адстойваў нацыянальныя, сацыяльныя і рэлігійныя правы заходне-беларускага насельніцтва. За дабрачынную дзейнасць яго называлі «вялікім філантропам».
Аўтар літаратурных партрэтаў дзеячаў айчыннай гісторыі і культуры, кніг і брашур з распрацоўкай нацыянальнай гістарыяграфічнай канцэпцыі, кнігі «Доктар Францішак Скарына — першы друкар беларускі».
Адмаўляў палажэнне пра гвалтоўнае далучэнне заходне-рускіх зямель да ВКЛ.
Пытанні гісторыі беларускага народа разглядаў у працах «Вітаўт Вялікі і беларусы», «Кастусь Каліноўскі: “Мужыцкая праўда” і ідэя незалежнасці Беларусі», «Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення». Даследчык нацыянальнай асветы, беларускага нацыянальнага адраджэння. Аўтар падручніка па айчыннай гісторыі для пачатковай школы.
У 1949 годзе (у другі раз) арыштаваны, асуджаны на 25 гадоў пазбаўлення волі, сасланы ў лагер у Іркуцкую вобласць, дзе і памёр.
wikimedia.org
1961 год. У ноч з 29 на 30 лістападапа загаду гродзенскіх камуністаў расійскімі сапёрамі ўзарваныГродзенскі фарны касцёл.
Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Фара Вітаўта — каталіцкі храм, збудаваны ў 1389 годзе ў гатычным стылі. Пазней неаднаразова перабудоўваўся пры Аляксандры, карелеве Боны. У 1584-1587 гадах замест драўлянага храма па загадзе Стэфана Баторыя побач быў узведзены новы мураваны храм. У 1804 годзе касцёл перароблены пад праваслаўную царкву, набыў рысы класіцызму і пазней пераасвячоны ў сабор Святой Сафіі. Да 1899 года перабудаваны ў псеўдарускім стылі.
Апостальская нунцыятура ў Мінску з’яўляецца дыпламатычнай місіяй Святога Пасаду ў Беларусі і рэзідэнцыяй прадстаўніка Папы ў нашай краіне. Пасля прыбыцця ў Мінск Антэ Ёзіч пачаў наведваць рэгіёны Беларусі. Цяпер прыйшла чарга Магілёўшчыны.
Прадстаўнік Папы Францішка ў нашай краіне ўпершыню наведаў Магілёўшчыну ў верасні мінулага года, калі ўзяў удзел у агульнабеларускіх урачыстасцях, якія праходзілі ў Бялынічах з нагоды 260-годдзя каранацыі абраза Маці Божай Бялыніцкай папскімі каронамі і 30-годдзя адраджэння касцёльных структур у Беларусі.
Гэтым разам ватыканскі дыпламат наведаў першую біскупскую сталіцу на тэрыторыі сучаснай Беларусі, што калісьці была цэнтрам самай вялікай па плошчы дыяцэзіі ў гісторыі Каталіцкага Касцёла.
Нунцый Ёзіч узначаліў цэлебрацыю ўрачыстай святой Імшы ў старадаўняй магілёўскай катэдры Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі і святога Станіслава.
Нядаўна ўлады нарэшце перадалі гэтую гістарычную святыню ў бязвыплатнае карыстанне магілёўскім католікам, якія дагэтуль павінны былі плаціць штомесячную арэндную плату.
