Category: У Свеце

26 ліпеня ў гісторыі. Акупацыя Магілёва. З’езд «Бацькаўшчыны». Нарадзіліся эсперанта, выдавец М. Кухта, мовазнавец Зм. Саўка.

Навіна ад

1875 год. Нарадзіўся Марцін Кухта (1875-1956).

Друкар, выдавец кніг на беларускай, рускай, польскай і літоўскай мовах.

У 1904 годзе адкрыў у Вільні першую літоўскую друкарню, у 1906 заснаваў друкарню з правам друкавання на еўрапейскіх мовах. 

23 лістапада 1906 года надрукаваў першы нумар газеты «Наша ніва». Часта друкаваў яе ў крэдыт, як прыяцель і сімпатык беларускай справы.

Друкаваў творы Ф. Багушэвіча, М. Багдановіча, Якуба Коласа, Цёткі, К. Буйло і іншых. У сваім апошнім вершы М. Багдановіч напісаў: “…Я не самотны, я кніжку маю / З друкарні пана Марціна Кухты”.

1887 год. У Варшаве была надрукавана брашура ўраджэнца Беластока акуліста Людзвіга Заменгофа (1859-1917) пад псеўданімам Эсперанта “Міжнародная мова”.

Упершыню ў свеце жыхары Зямлі даведаліся пра штучную мову “эсперанта” (“надзея”). У якасці прыкладаў у кнізе былі прыведзены тэксты на эсперанта: малітва Ойча наш, урывак з Бібліі, прыклад ліста, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Г. Гейнэ.

Зараз на эсперанта размаўляюць у свеце каля 2 мільёнаў чалавек.

У Беларусі валодаюць гэтай мовай лічаныя спецыялісты.

1895 год. У сям’і выхадцаў з Беларусі нарадзіўся Янкель Адлер (1895-1949).

Мастак, графік і дызайнер, паэт. Працаваў ў Сербіі, Германіі, Польшчы, Вялікабрытаніі. Нацыстамі яго творчасць аднесена да «Дэгенератыўнага мастацтва».

Вучыўся мастацтву гравёра, працаваў гравёрам ў Бялградзе. У Германіі вучыўся ў «Школе прыкладных мастацтваў», жыў у Лодзі, стаў адным з заснавальнікаў і вядучых жывапісцаў авангарднай групы мастакоў «Малады ідыш», пачаў публікаваць свае вершы.

У 1920 годзе адправіўся ў Германію, дзе быў членам розных колаў мастакоў, членам Рэйнскага мадэрну. Выкладаў у Дзюсельдорфскай акадэміі мастацтваў.

У 1937 годзе стаў адным з мастакоў, чые працы былі выстаўлены ў Мюнхене на выставе «Дэгенератыўнага мастацтва». У тым жа годзе адбылася яго сустрэча з Пікасо. З таго часу стыль малявання Адлер стаў больш манументальным і насычаным колерамі.

У 1940 годзе ўступіў валанцёрам у польскую армію ў Францыі, у яе складзе быў эвакуіраваны ў Шатландыю, пазней дэмабілізаваны па хваробе.

Памёр 25 красавіка 1949 года ў Вялікабрытаніі. 

1896 год. Нарадзіўся Уладзімір Варава (1896-1929).

Беларускі пісьменнік і журналіст.

У 1920 годзе працаваў у Жухавіцкім валасным рэўкаме, пасля – у Народным камісарыяце земляробства БССР. Адначасова вучыўся ў Мінскім політэхнікуме. 

З 1921 года – у Заходняй Беларусі, удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху, друкаваўся ў заходнебеларускай перыёдыцы. Арыштоўваўся польскімі ўладамі. 

У 1925 годзе рэдагаваў газету «Жыццё беларуса». Неўзабаве нелегальна перайшоў у БССР. Працаваў намеснікам рэдактара слуцкай акруговай газеты «Вясковы будаўнік». З 1926 года – у Мінскім акруговым зямельным аддзеле. Уваходзіў у аб’яднанне Літаратурна-мастацкая камуна, удзельнічаў у выданні яе часопіса «Росквіт».

Пісаў апавяданні, артыкулы, фельетоны.

Памёр 4 мая 1929 года.

1901 год. Нарадзіўся Дзмітрый Смірноў (1901-1975).

Генерал-лейтэнант, Герой Савецкага Саюза, ганаровы грамадзянін Магілёва (1970).

Скончыў Уладзікаўказскую пяхотную школу, Ваенную акадэмію імя М. Фрунзэ. Перад вайной служыў намеснікам начальніка штаба Забайкальскай ваеннай акругі, у аддзеле Генеральнага штаба РСЧА, у Манголіі і ў Харбіне.

Падчас вайны пайшоў шлях ад намкамбрыга да камандзіра корпуса.

Прымаў удзел у Курскай бітве, у вызваленні левабярэжнай Украіны, Беларусі.

У якасці камандзіра 121-га стралковага корпуса 50-й арміі прарываў абарону суперніка каля Чавус, фарсіраваў Проню, вызваляў Магілёў, Быхаў, Шклоў.

Памёр 17 сакавіка 1975 г. у Маскве.

1931 год. Памёр Міхал Пятроўскі (1889-1931).

Беларускі хрысціянскі дэмакрат, каталіцкі святар.

Прыхільнік беларусізацыі касцёла ў Беларусі, беларускага характару школьніцтва, культурнай і грамадскай дзейнасці. Прамаўляў казанні на беларускай мове.

Пасвячоны ў святары ў 1912 годзе, служыў у Даўгінаве, Шаркаўшчыне, Вільні, Барунах.

З’яўляўся аўтарам пастановы з’езду каталіцкага духавенства Дзісенскага павета, прынятай 6 жніўня 1918 года ў мястэчку Германавічы, у якой выказвалася патрэба ўжывання беларускай мовы ў касцёле ды беларускага характару школьніцтва, культурнай і грамадскай дзейнасці.

У 1922 годзе падчас працы пробашчам у Барунах быў арыштаваны польскімі ўладамі.

Памёр 26 ліпеня 1931 года.

Удзельнікі беларускага гуртка ў Рыма-каталіцкай духоўнай акадэміі ў Пецярбургу, 1917 год. Злева направа: М. Пятроўскі, А. Матвейчык, А. Цікота, А. Неманцэвіч, К. Лупіновіч, А. Станкевіч.

1936 год. Скасавана Магілёўская акруга.

Дзейнічала з 17 ліпеня 1924 года.

Да пачатку 1938 года ўсе раёны БССР падпарадкоўваліся непасрэдна рэспубліканскім органам.

15 студзеня 1938 года створана Магілёўская вобласць.

1941 год. Прынята рашэнне аб вывадзе савецкіх войск з Магілёва.

Скончылася 23-дзённая гераічная абарона Магілёва. Магілёў акупаваны фашысцка-нямецкімі захопнікамі.

Рашэнне аб вывадзе войск з Магілёва было прынята на нарадзе камандзіраў часцей у штабе 61-га стралковага корпуса генерала Ф. Бакуніна ў в. Сухары пад Магілёвам. Акрамя Бакуніна, рашэнне прымалі камандзіры 20-мехкорпуса М. Ведзянееў, 110 дывізіі В. Хлябцоў, 210-й матарызаванай брыгады Пархоменка і 26-й танкавай брыгады Абухоў. Пастаўлена задача выводзіць астатнія сілы з акружэння Магілёва трыма маршрутамі на Мсціслаў-Рослаў.

Да 61-га корпуса далучыліся рэшткі 1 мехдывізіі, 161 стралковай і іншыя часткі 20-й арміі, якія выйшлі з катла пад Оршай. 172 стралковая дывізія Раманава прарывалася самастойна праз лес каля в. Цішоўка.

27 ліпеня камандаванне Заходняга фронту асудзіла дзеянні Ф. Бакуніна, яго абвінавацілі ў тым, што самавольна пакінуў Магілёў.

Аднак выйсці з акружэння 61-іу стралковаму корпусу не ўдалося, практычна поўнасцю была знішчана 110-я стралковая дывізія, поўнасцю разгромлена і 172-я стралковая дывізія.

Вызвалены Магілёў 28 чэрвеня 1944 года. Перад вайной у абласным цэнтры больш за 100 000 жыхароў, 28 жніўня 1941 года, па даным нямецкай адміністрацыі засталося 45 200. На 1 ліпеня 1944 г. у горадзе засталося 10 100 жыхароў. Гітлераўцы стварылі 5 лагераў смерці, уключаючы Грабянёўскі, Лупалаўскі, 341-ы перасыльны, гета на Дубравенцы.

У Магілёве і раёне загінула больш за 70 000 чалавек, каля 30 000 вывезена на працу ў Нямеччыну.

1953 год. Нарадзілася Галіна Крываблоцкая.

Беларуская мастачка. Вучаніца мастака-магілёўца П. Масленікава.

Скончыла Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.

Працавала на Барысаўскім камбінаце прыкладнога мастацтва, у Беларускім каледжы мастацтваў.

Працуе ў галіне дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Удзельніца мастацкіх выставак.

Яе творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Літаратурным музеі Янкі Купалы, Музеі беларускай культуры ў Гайнаўцы, Палацы культуры г. Бярдзічаў (Украіна), у прыватных зборах у ЗША, Індыі, Германіі і іншых краін свету.

1965 год. Нарадзіўся Зміцер Саўка (1965-2016).

Беларускі мовазнавец. Скончыў БДУ. Браў удзел у моладзевым грамадскім аб’яднанні «Беларуская Майстроўня» (1979-1984).

Выкладаў у Мінскім педагагічным інстытуце замежных моў, працаваў на “Белсат”.

Па запрашэнні Вітаўта Кіпеля вучыўся ў ЗША, занатоўваў успаміны амерыканскіх беларусаў. Аўтар і суаўтар прац «Беларускія слоўнікі й энцыкляпэдыі. Бібліяграфія», «Беларуская цывілізацыя ў Амэрыцы», «Беларускі клясычны правапіс». 

Адзін з яго дзядоў паходзіў са Свіслачы Асіповіцкага раёна

Памёр 9 красавіка 2016 года.

1977 год. Нарадзіўся Аляксандр Сыман.

Беларускі біятланіст.

Трохразовы чэмпіён Універсіяды, двухразовы чэмпіён Еўропы, двухразовы чэмпіён свету па летнім біятлоне. Удзельнік Алімпійскіх гульняў 2002, 2006 і 2010 гадоў.

Завяршыў кар’еру вясной 2011 года.

1981 год. Нарадзілася Аксана Чарнякевіч (у дзявоцтве – Бязлепкіна).

Беларуская пісьменніца, літаратуразнаўца, крытык. Кандыдат філалагічных навук.

Скончыла філалагічны факультэт БДУ.

Кірункі навуковай дзейнасці: беларуская літаратура ХІХ-ХХ стагоддзяў, параўнальнае літаратуразнаўства. Даследчыца і аўтар беларускага дэтэктыва. Выкладае беларускую літаратуру на факультэце журналістыкі БДУ.

Лаўрэат прэміі «Залатая літара-2003» за манаграфію «Разам і паасобку: Таварыства „Тутэйшыя“».

1997 год. У Мінску адбыўся 2-гі з’езд беларусаў свету.

Працаваў 26-27 ліпеня (I з’езд праходзіў 8-10 ліпеня 1993). Арганізаваны Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына».

Апошні VII з’езд беларусаў свету прайшоў 15-16 ліпеня 2017 года. У ім прынялі ўдзел беларусы з 21 краіны. Да працы з’езда далучыліся кіраўнікі дзяржаўных структур Беларусі, у тым ліку міністр замежных справаў У. Макей, прадстаўнікі Міністэрства культуры і Міністэрства інфармацыі.

У чэрвені 2021 года павінен быў прайсці VIII з’езд, але праз распаўсюджванне COVID-19 у Беларусі ён быў перанесены.

24 верасня 2021 года Вярхоўны суд ліквідаваў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына».

На загалоўным фота: Янкель Адлер. Гандляр рыбай

25 ліпеня ў гісторыі. Аблога Марыенбурга. Нарадзіліся Дз. Смольскі, А. Мілінкевіч. Дзень памяці У. Караткевіча, У. Высоцкага, Н. Арсенневай, Я. Брыля.

Навіна ад

Дзень пажарнай аховы Беларусі. 

25 ліпеня 1853 года Мінская гарадская дума і губернскае праўленне зацвердзілі рашэнне аб утрыманні пажарнай часткі ў Мінску.

У гэты ж час, былі арганізаваны пажарныя часці ў Віцебску, Магілёве і іншых беларускіх гарадах.

Пры гэтым вядома, што яшчэ ў пачатку 1830 года ў Магілёве вызначылі часовыя памяшканні пад казармы і стайні, гарадскія ўлады прыступілі да камплектавання пажарнай каманды, прадставілі план і каштарысы на пабудову пастаяннай казармы і стайні для пажарнай часткі.

У гонар Дня пажарніка, 25 ліпеня 2014 года на Пажарным завулку Магілёва ў будынку XIX стагоддзя, дзе раней размяшчалася пажарная частка, адкрыўся Музей пажарнай службы Магілёўскай вобласці.

1410 год. Войскі Польшчы і ВКЛ пачалі аблогу Марыенбурга – сталіцы Тэўтонскага ордэна.

Каб замацаваць перамогу пасля Грунвальдскай бітвы, войскі акружылі сталіцу ордэна. 

Горад на р. Ногат у дэльце Віслы, заснаваны ў 1276 годзе як ордэнскі замак. Умацаваны замак быў самай вялікай крэпасцю ў Еўропе, пабудаванай ў гатычным стылі. Зараз польскі горад Мальбарк.

1434 год. На польскі сталец каранаваны Уладзіслаў III Варненчык (1424-1444).

Кароль польскі (1434-1444) і венгерскі (1440-1444), князь літоўскі (1434-1440) з дынастыі Ягелонаў.

У 1443 годзе разам з Янашам Хуньядзі ўзначаліў аб’яднанае польска-венгерскае войска ў вайне з асманамі, у 1444 заключыў перамір’е, якое спыніла наступленне туркаў на Балканы.

Загінуў у бітве пад Варнай (адсюль пасмяротная мянушка).

1840 год. Нарадзіўся Юльян Крачкоўскі (1840-1903).

Беларускі фалькларыст, этнограф, гісторык, педагог. Бацька вядомага савецкага ўсходазнаўца І. Крачкоўскага (1883-1951).

Скончыў Пецярбургскую духоўную акадэмію, але адмовіўся ад духоўнага сану, займаўся педагагічнай дзейнасцю. Працаваў выкладчыкам Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі, інспектарам народных вучылішч Тульскай губерні і Віленскай навучальнай акругі, дырэктарам Полацкай настаўніцкай семінарыі і Віленскага настаўніцкага інстытута, Туркестанскай настаўніцкай семінарыі.

У 1884 высланы з Туркестанскай настаўніцкай семінарыі з-за выяўлення там падазроных беларускіх гурткоў. Вярнуўся ў Вільню, у 1888-1902 старшыня Віленскай археаграфічнай камісіі.

Аўтар «Нарысаў быту заходнерускага селяніна» – першага падрабязнага даследавання сямейных і каляндарна-аграрных абрадаў беларусаў і выхавання дзяцей, зборніка «Быт заходнерускага селяніна», дзе змешчана больш за 200 песень, 90 прыказак, народных паданняў і казак, звесткі пра народную медыцыну, народныя стравы і народны каляндар беларусаў, пра пахавальныя абрады, «К истории старой Вильны» і «Топография г. Вильны в XVI и XVII века».

Памёр у 25 ліпеня 1903 года. Пахаваны на Еўфрасіннеўскіх могілках у Вільні.

1877 год. У Мсціславе памёр ураджэнец в. Гразівец (зараз – Чавускі раён) Іван Насовіч (1788-1877).

Беларускі філолаг, этнограф і фалькларыст.

Стваральнік «Слоўніка беларускай мовы», «Слоўніка беларускай гаворкі» (больш за 30 000 слоў), «Зборніка беларускіх прыказак».

Аўтар артыкулаў, прысвечаных песеннай культуры беларусаў.

Пераклаў з лацінскай мовы 3-томную працу «Старажытныя помнікі, што асвятляюць гісторыю Польшчы і Літвы», у якой адлюстраваны ўзаемадачыненні Польшчы і ВКЛ, асветлена гісторыя беларускіх зямель з 1217 да 1696 года.

1910 год. Нарадзіўся Генадзь Цітовіч (1910-1986).

Беларускі кампазітар, дырыжор, фалькларыст, этнограф. Народны артыст СССР.

Вучыўся ва Універсітэце Стэфана Баторыя, скончыў Віленскую кансерваторыю. 

Працаваў рэдактарам абласнога радыё, кансультантам Дома народнай творчасці ў Баранавічах, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР. Стварыў у в. Вялікае Падлессе Ляхавіцкага раёна народны хор, рэарганізаваны ў Дзяржаўны народны хор БССР, яго кіраўнік да 1974 года.

Запісаў больш за 3 000 беларускіх (пераважна), украінскіх, польскіх, літоўскіх і іншых народных песень, танцаў, інструментальных найгрышаў. 

Складальнік фальклорных зборнікаў. Аўтар 12 песень на ўласныя словы і вершы беларускіх паэтаў, больш за 60 апрацовак беларускіх народных мелодый.

Яго імя носіць Нацыянальны акадэмічны народны хор.

Памёр 21 чэрвеня 1986 года.

1913 год. Нарадзіўся Сяргей Астрэйка (1913-1937).

Беларускі паэт, перакладчык.

У 1928 годзе паступіў у Мінскі беларускі педагагічны тэхнікум. Восенню 1931 года разам з З. Астапенкам, У. Дудзіцкім, Л. Калюгам, С. Русаковічам, У. Сядурам і некаторымі іншымі «забастоўшчыкамі» за ўцёкі «з прарыву» па збіранні мерзлай бульбы ў калгасе выключаны з тэхнікума як «нацдэм».

Працаваў літрэдактарам выданняў БелНДІ прамысловасці, навуковым супрацоўнікам Інстытута літаратуры і мастацтва БелАН, у Камісіі па складанні слоўнікаў. 

Арыштаваны ДПУ БССР у 1933 годзе па справе «Беларускай народнай Грамады». Высланы ў Ірбіт Свярдлоўскай вобласці. У 1937 годзе зноў арыштаваны, 13 верасня, на наступны дзень, вынесены смяротны прысуд і 14 верасня расстраляны.

Вершы пачаў пісаць у час вучобы ў школе. У 1928 годзе па рэкамендацыі Цішкі Гартнага яго вершы з’явіліся ў газеце «Чырвоная змена». Паэму «Бенгалія» ўхваліў Янка Купала. У свае часы яе называлі «антысавецкай», бо меркавалася, што, апісваючы змаганне бенгальцаў з брытанскімі каланізатарамі, Астрэйка меў на ўвазе непасрэдна Беларусь.

У ссылцы зрабіў пераклад «Яўгенія Анегіна» А. Пушкіна, рукапіс не збярогся.

1922 год. У Краснаполлі нарадзіўся Ісаак Ваксман (1922-1943).

Герой Савецкага Саюза, камандзір артбатарэі, старшы лейтэнант

У 1938-1940 гадах працаваў настаўнікам у Краснаполлі, адначасова вучыўся завочна ў Днепрапятроўскім транспартным інстытуце.

У 1942 годзе скончыў курсы малодшых лейтэнантаў. Удзельнік баёў пад Сталінградам, на Доне, Украіне.

Вызначыўся ў баях пры фарсіраванні Дняпра восенню 1943 года. У баях за плацдарм у Запарожскай вобласці яго батарэя знішчыла 15 кулямётаў, танк, дзве аўтамашыны, больш за сотню гітлераўскіх салдат і афіцэраў.

Загінуў у баі 19 снежня1943 года у Запарожскай вобласці.

Яго імя прысвоена Беразнякоўскай СШ Краснапольскага раёна, вуліцы ў Краснаполлі. На доме ў райцэнтры, дзе ён жыў, усталявана мемарыяльная дошка.

1937 год. Нарадзіўся Дзмітрый Смольскі (1937-2017).

Беларускі кампазітар і педагог, Народны артыст. Заслужаны дзеяч мастацтваў, Лаўрэат Дзяржпрэміі, Кавалер Ордэна Ф. Скарыны, прафесар Беларускай акадэміі музыкі.

Аўтар шматлікіх сімфоній, опер, у тым ліку «Сівая легенда», «Францыск Скарына» і іншых.

Дыск з запісамі яго сімфоній, выдадзены брытанскай фірмай «Алімпія», быў прызнаны лепшым на конкурсе ў ЗША ў 1992 годзе.

Бацька вядомага музыканта-мультыінструменталіста Віктара Смольскага.

Памёр 29 верасня 2017 года.

1947 год. Нарадзіўся Аляксандр Мілінкевіч.

Беларускі навуковец, грамадскі дзеяч і палітык, краязнавец. Кандыдат фізіка-матэматычных навук.

Загадваў кафедрай Сеціфскага ўніверсітэта (Алжыр), быў дацэнтам Гродзенскага ўніверсітэта. Яго кандыдатура разглядалася на пасаду рэктара Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта. 

У 2006 годзе ўдзельнічаў у выбарах прэзідэнта Беларусі ў якасці адзінага кандыдата ад дэмакратычных сіл і заняў 2-е месца. Узначальваў Рух «За Свабоду». Паводле Нобелеўскай лаўрэаткі Святланы Алексіевіч, Мілінкевіч – прыклад беларуска-польскага інтэлігента.

1954 год. Нарадзілася Валянціна Аколава (1954-2013).

Беларуская паэтэса, перакладчыца.

Скончыла Полацкае музычна-педагагічнага вучылішча імя Ф. Скарыны, працавала настаўніцай у Ветрына Полацкага раёна, у наваполацкім Палаца культуры нафтавікоў, карэспандэнтам газеты «Знамя новостройки» трэста № 16 «Нафтабуд», у рэдакцыі радыёвяшчання Наваполацкага аб’яднання «Палімір», у выдавецтве «Юнацтва», у газеце «Знамя юности». Пачала пісаць вершы ў 8-гадовым узросце, паэтычны дар пераняла ад песеннага таленту сваёй маці. Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі, паэмы-п’есы «Палачанка Інгрэна, альбо Вяртанне Скарыны». 

Паасобныя вершы пакладзены на музыку.

Памерла 24 снежня 2013 года.

1980 год. Памёр Уладзімір Высоцкі (1938-1980).

Савецкі і рускі паэт, артыст і спявак. Аўтар больш за 700 песень і вершаў. Сыграў 20 роляў у тэатры і 30 ў кіно.

Род Высоцкіх паходзіць з в. Сялец, што на Пружаншыне, прозвішча можа быць звязана з назвай г. Высокае Камянецкага раёна.

Ягоны дзед, таксама Уладзімір Сямёнавіч, ураджэнец Брэста. Высоцкі добра ведаў пра свае беларускія карані і часта бываў у Беларусі.

Летам 1965 года ён даў некалькі канцэртаў на прыватных сядзібах Магілёва (падчас здымак у Бабруйску фільма “Я родам з дзяцінства”), у жніўні 1969, пры здымках фільма «Сыны ідуць у бой», ён з М. Уладзі жыў у в. Літоўка каля Навагрудка (у 2012 годзе ў ім усталяваны помнік Высоцкаму).

Магілёвец Міхась Булавацкі зрабіў пераклады вершаў Высоцкага на беларускую мову.

1984 года. Памёр Уладзімір Караткевіч (1930-1984).

Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, перакладчык, сцэнарыст, класік беларускай літаратуры.

Першы беларускі пісьменнік, які звярнуўся да жанру гістарычнага дэтэктыву. Найбольш вядомыя яго творы: «Дзікае паляванне караля Стаха», «Сівая легенда», «Каласы пад сярпом тваім», «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», «Чорны замак Альшанскі», «Зямля пад белымі крыламі»..

Па яго творах пастаўлены шматлікія спектаклі, знята 9 мастацкіх фільмаў, напісаны музычныя творы.

1997 год. У Нью-Ёрку памерла Наталля Арсеннева (1903-1997).

Беларуская паэтэса, перакладчыца, драматург.

Вязень ГУЛАГу. Дзеяч беларсукай эміграцыі ў ЗША.

На яе верш «Малітва» была напісана музыка кампазітарам Міколам Равенскім – з’явіўся гімн «Магутны Божа», у гонар якога названы фестываль духоўнай музыкі ў Магілёве.

У 1995 годзе гэтую песню прапаноўвалася зрабіць дзяржаўным гімнам Беларусі.

Н. Арсеннева і Максім Танк, Вільня, 1936

2006 год. Памёр Янка Брыль (1917-2006).

Народны пісьменнік Беларусі. Ганаровы член НАНБ.

Служыў у польскай марской пяхоце, быў беларускім партызанам. Працаваў у часопісах «Маладосць», «Полымя», рэдактарам Дзяржаўнага выдавецтва Беларусі, старшынёй Беларускага таварыства «СССР – Канада», член Беларускага ПЭН-цэнтра.

Унікальнай у сусветнай літаратуры стала створаная Я. Брылём разам з А. Адамовічам і У. Калеснікам дакументальная аповесць «Я з вогненай вёскі…».

Брылю належаць словы: «Калі б беларуса прымусіць быць беларусам, які б атрымаўся выдатны беларус!».

У гонар пісьменніка названы вуліцы ў Мінску і польскай Гдыні.

Літва плануе першай абвясціць пра выхад з электрычнага кальца, якім яна злучаная з Беларуссю

Навіна ад

Беларусь, Расія, Эстонія, Латвія і Літва на сённяшні дзень маюць адзіны сінхронны рэжым работы энергетычных сістэм. Ён называецца БРЭЛЛ – ад першых літар гэтых краін – і быў прыняты ў 2001 годзе. БРЭЛЛ прадугледжвае сувязь ліній электраперадач усіх пяці дзяржаў ва ўмоўнае электрычнае кальцо, для якога ўстаноўлены агульныя прынцыпы арганізацыі сумеснай работы, абмен электраэнергіяй і падтрымку адна адной рэзервамі ў выпадку аварыйных сітуацый.

Тым часам літоўская энергасістэма ўжо падрыхтаваная да сінхранізацыі з энергасістэмамі кантынентальнай Еўропы ў наступным годзе, заявіў старшы саветнік прэзідэнта па пытаннях нацыянальнай бяспекі Кястуціс Будрыс – піша Delfi. Ён даў зразумець, што Літва будзе чакаць Латвіі і Эстоніі, а ў лютым 2025 года сінхранізуецца з электрасеткамі Заходняй Еўропы.

Будрыс зазначыў, што Латвія і Эстонія “палітычна дэкларуюць, што яны таксама будуць гатовы да сінхранізацыі ў лютым 2025 года”. Для таго, каб выканаць усе фармальнасці па выхаду з БРЭЛЛ, Літва павінна абвясціць пра выхад з дамовы за поўгады да рэальнага пераключэння на еўрапейскую энергасістэму – гэта значыць, у жніўні 2024 года. 

Кіраўнік літоўскага аператара сістэмы электраперадачы Litgrid Рокас Масюліс пры гэтым лічыць, што Літва – адзіная з краін Балтыі, якая сур’ёзна падрыхтавалася да сінхранізацыі электрасістэмы з заходнімі сеткамі і адключэння ад кантралюемага Расіяй энергакальца БРЭЛЛ. У той час як суседнія Латвія і Эстонія, на яго думку, дэталёва не прадумалі гэтае пытанне.

“У нас складваецца ўражанне, што ні латвійцы, ні эстонцы не прадумалі дэталёва, як яны будуць адключацца ад Расіі, таму што яны не вывучылі як след пагадненне і не падрыхтавалі вельмі дакладнага плана, як гэта будзе адбывацца” – прыводзіць словы Р. Масюліса Delfi.

Раней меркавалася, што Літва можа адключыцца ад адзінай з Беларуссю і Расіяй энергасістэмы ўжо з пачатку наступнага, 2024 года. Тады ёй ужо ў бягучым жніўні трэба было абвясціць пра дэнансацыю дамовы 2001 года і выходзіць самастойна. Аднак было вырашана пачакаць поўнай гатоўнасці Латвіі і Эстоніі і ажыццявіць сумеснае адключэнне ў лютым 2025 года. 

Вядома, што продаж электраэнергіі Літве і краінам Балтыі з’яўляўся адной з стратэгічных мэт падчас прыняцця рашэння аб будаўніцтве Беларускай АЭС пад Астраўцом.

Фота: bellona.ru

24 ліпеня ў гісторыі. Распушчальная кава. Падзенне метэарыта. Першы Буквар. Нарадзіўся артыст Г. Гарбук.

Навіна ад

Дзень нараджэння распушчальнай кавы.

24 ліпеня 1938 года дзякуючы швейцарскаму хіміку Максу Моргенталеру з кампаніі Nestle на рынку з’явілася першая папулярная марка гэтага напою – Nescafe. 

Такая кава стала абавязковай у рацыёне амерыканскіх салдат падчас Другой сусветнай вайны.

Распушчальная кава карыстаецца вялікім попытам з-за лёгкасці прыгатавання. 

Штодня ў свеце выпіваецца каля 2,5 мільярдаў кубкаў кавы, і больш за палову прыпадае на долю распушчальнай. 

У скандынаўскіх краінах, ФРГ больш за 70% насельніцтва п’юць заварную каву, а бразільцы, амерыканцы, беларусы, наадварот, больш любяць распушчальную.

1618 год. У Еўе (цяпер Вевіс, Літва) выдадзены першы «Буквар мовы славенскай…».

Першы ў свеце элементарны падручнік пад назвай “Буквар”. А другі буквар надрукаваў магілёвец Спірыдон Собаль (1631).

1790 год. Упершыню ў гісторыі дакументальна зафіксавана падзенне метэарыта на Зямлю.

Метэарыт упаў у Паўднёва-Заходняй Францыі, каля гасконскага гарадка Барбатан.

Хоць гэтае здарэнне было афіцыйна засведчана мясцовымі ўладамі, адзін з акадэмікаў Клод Бертолле заявіў: “Як сумна, што цэлы муніцыпалітэт заносіць у пратакол народныя казкі, выдаючы іх за сапраўды бачанае, тады як не толькі фізічным чыннікам, але і наогул нічым разумным гэта нельга растлумачыць”.

Будучы ўпэўненымі, што “гасконцы заўсёды былі вялікімі фантазёрамі і выхвалякамі”, навукоўцы прынялі пастанову, якая заклікала суграмадзян надалей не рэагаваць на падобныя “забабоны”.

У той час навукоўцы яшчэ не верылі, што метэарыты падаюць на Зямлю з касмічнай прасторы. Толькі ў 1803 годзе рэальнасць “нябеснага” паходжання метэарытаў была імі афіцыйна прызнана. Калі ў мястэчку Эгле выліўся жудасны “каменны дождж”, які ўсыпаў зямлю аскепкамі і быў засведчаны мноствам узбуджаных відавочцаў, Французская акадэмія навук змушаная была пагадзіцца, што гэта сапраўды былі “камяні з неба”.

1820 год. Нарадзіўся Люцыян Крашэўскі (1820-1892).

Беларускі і польскі мастак, фатограф, прыродазнавец, краязнавец. Брат Юзэфа Крашэўскага і Каятан Крашэўскага. Ілюстратар іх твораў.

Аказваў дапамогу ўдзельнікам паўстання 1863-1864 гадоў, за што быў сасланы на Урал.

Рабіў замалёўкі помнікаў архітэктуры і народных тыпаў на Гродзеншчыне. У ссылцы навучыўся фатаграфаваць, рабіў здымкі краявідаў Панямоння.

Памёр 2 лютага 1892 года.

1884 год. У Магілёве створана губернская паштова-тэлеграфная кантора 3-га класа.

Да 1890 года ў Магілёўскай губерні дзейнічалі паштова-тэлеграфныя канторы: Магілёўская, Гомельская, Аршанская, Шклоўская, Рагачоўская, Горы-Гарэцкая, Чэрыкаўская, Мсціслаўская, Быхаўская, Сенненская, Дубровенская, Клімавіцкая, паштова-тэлеграфныя аддзяленні: Чавускае, Прапойскае, Веткаўскае, Копыскае, Ляднянскае, Хаславіцкае, Бабрскае, Чачэрскае, Касцюковіцкае, Краснапольскае, Любавіцкае, Руднянскае, Добрушскае, Коханаўскае, Талачынскае і Смальянскае; паштовыя аддзяленні: Бялыніцкае, Манастыршчынскае, Раснянскае, Пятровіцкае, Шамаўскае і Кармянскае. 

Да пачатку XX стагоддзя дзейнічала 29 паштова-телеграфных і 35 паштовых аддзяленняў, у самім Магілёве было 12 паштовых скрынь.

Кантора ў Оршы

1896 год. Нарадзіўся Аляксандр Орса (1896-1959).

Беларускі педагог, грамадскі і культурны дзеяч.

Скончыў настаўніцкія курсы ў Навагрудку, Карлаў ўніверсітэт у Празе.

Выкладаў у навагрудскіх беларускай гімназіі, школах, педвучылішчы. Падчас Другой сусветнай вайны быў школьным інспектарам Навагрудскай акругі.

Прымаў удзел у Другім Усебеларускім кангрэсе. У 1944 выехаў у Германію, дзе быў дырэктарам Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу (Міхельсдорф).

З 1949 года ў Нью-Ёрку. Адзін з заснавальнікаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, стваральнік першай парафіі Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, Беларускага інстытута навукі і мастацтва, арганізатар першых беларускіх школ у Нью-Ёрку. Уваходзіў ва ўрад БНР у эміграцыі (міністр асветы).

Памёр 2 лістапада 1959 года.

1911 год. Нарадзіўся Анатоль (Акім) Астрэйка (1911-1978).

Беларускі паэт, журналіст.

Працаваў у газетах розных гарадоў, у тым ліку ў Горках.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны быў адказным сакратаром сатырычнай газеты-плаката «Раздавім фашысцкую гадзіну».

У 1948-1953 гадах – адказны сакратар часопіса «Вожык».

Аўтар вершаў, зборнікаў, кніг вершаў, вершаванай казкі «Елка», паэмы для дзяцей «Прыгоды дзеда Міхеда», тэкстаў многіх беларускіх песень: «Ой бацька мой, Нёман», «Песня пра Заслонава», «Шаўковыя травы», «Песня мінаеўцаў».

Памёр 23 жніўня 1978 года.

1921 год. Падчас аперацыі ў Маскве памёр Сцяпан Булат (1894-1921).

Беларускі палітычны дзеяч, журналіст. Працаваў загадчыкам аддзела ЦК КП(б)Б па працы ў вёсцы.

Рэдактар газеты «Савецкая Беларусь», заснавальнік і рэдактар газеты «Белорусская деревня».

Адстойваў ідэю беларускай дзяржаўнасці, дамагаўся пашырэння БССР на ўсход, беларусізацыі краю, надання беларускай мове статуса дзяржаўнай. На смерць Сцяпана Булата адгукнуліся вершамі Янка Купала, Міхась Чарот, Зм. Бядуля.

1934 год. Нарадзіўся Генадзь Гарбук (1934-2018).

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст Беларусі. Лаўрэат Дзяржпрэмій БССР і СССР.

Працаваў у Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы. Сыграў больш за 50 роляў у тэатры і больш за 50 у кінастужках.

1941 год. Абаронцы Магілёва з 394-га палка палкоўніка Я. Слепакурава на заходнім беразе Дняпра захапілі 3 нямецкіх штабных аўтамашыны і штабнога афіцэра.

У машынах былі ўзнагародныя знакі, сцягі, падарункі для нямецкіх салдат, якія павінны былі ўзяць Маскву.

Магілёў быў цалкам акружаны 16 ліпеня, аднак абаронцы працягвалі ўпарта змагацца.

У гэты ж дзень Заходні фронт падзелены на Заходні і Цэнтральны.

1976 год. Нарадзіўся Іван Ціхан.

Беларускі атлет, кідальнік молата, чэмпіён Беларусі, Еўропы, трохразовы чэмпіён свету, сярэбраны прызёр Летніх Алімпійскіх гульняў у Рыа-дэ-Жанейра (2016), шматразовы рэкардсмэн. 

Заслужаны майстар спорту Беларусі. Старшыня Беларускай федэрацыі лёгкай атлетыкі.

1984 год. Адкрыты для наведвальнікаў Клімавіцкі краязнаўчы музей.

Створаны паводле рашэння ЦК КПБ 11 ліпеня 1978 года. Размяшчаецца ў асабняку князёў Мяшчэрскіх.

Асноўны фонд музея налічвае каля 6 000 адзінак захоўвання, навукова-дапаможны – каля 8 000.

Найбольш цікавыя прадметы з калекцый музея: бівень маманта, каменныя прылады працы 3-2-га тыс. г. да н.э., кнігі ХІХ стагоддзя, прадметы нумізматыкі, ткацтва, народнага побыту, узоры зброі, творы выяўленчага мастацтва. Экспазіцыя музея размешчана ў 6 залах: «Прырода раёна», «Далёкае мінулае», «Сацыялістычная рэвалюцыя», «Вялікая Айчынная вайна», «Прамысловасць раёна», «Знакамітыя землякі».

2009 год. Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь увяло ў паштовы зварот марку “350 гадоў Баркалабаўскай іконе Божай Маці”.

Ікона з’явілася ў Баркалабаўскім жаночым манастыры (заснаваны 24 чэрвеня 1641 года Б. Статкевічам каля мястэчка Баркалабава) у 1659 годзе.

Паводле падання з манастырскага архіва рускі князь Пажарскі вяртаўся «з Польшчы», маючы пры сабе патаемна гэты абраз Багародзіцы. Калі атрад князя праходзіў каля манастыра, «абраз стаў нерухомы» і ніякія намаганні людзей не здолелі зрушыць яго з месца. Пажарскі зразумеў, што абраз жадае застацца ў манастыры і перадаў яго ігуменні Фацінні Кіркораўне.

Фота з адкрытых крыніц.

Зафіксаваны таямнічы сігнал з космасу, які перыядычна паўтараецца – тлумачэнняў яму пакуль няма

Навіна ад

Астраномы ламаюць галовы над прыродай дзіўнага радыёсігналу, які зыходзіць ад аб’екта GPM J1839-10, што аддалены ад нас на адлегласці 15 тысяч светлавых гадоў – паведамляе часопіс Nature.

Сігнал паўтараецца кожныя 22 хвіліны і доўжыцца каля 5 хвілін. Дзіўным з’яўляецца і той факт, што вучоныя прымалі гэты радыёсігнал і нават запісвалі яго на працягу апошніх 30 гадоў, але пры гэтым не звярталі на яго ўвагі.

Па меркаванні часткі даследчыкаў, крыніцай сігналу можа быць магнетар – нейтронная зорка з вельмі моцным магнітным полем. Аднак, паводле сучасных навуковых дадзеных, магнетары не нараджаюць радыёхвалі.

На сённяшні дзень колькасць розных радыёсігналаў з космасу, якія паўтараюцца і што ўдалося зафіксаваць навукоўцам, ужо дасягнула двух з паловай дзясяткаў. 

Так ці інакш, але на дадзены момант у астраномаў няма пераканаўчай тэорыі, якая тлумачыць узнікненне такой актыўнасці, і пакуль яны працягваюць запісваць касмічныя пасланні ў надзеі расшыфраваць іх у будучыні.

Фота з адкрытых крыніц, носіць ілюстрацыйны характар

Гэты ліпень – самы спякотны месяц за тысячы гадоў, а ў 2024 будзе яшчэ жарчэй

Навіна ад

Вядучы эксперт NASA па клімаце Гэвін Шміт заявіў, што ліпень 2023 года, верагодна, стане самым спякотным месяцам за ўсю гісторыю назіранняў – паведамляе The Guardian.

Мінулы чэрвень на Зямлі быў самы спякотны з усіх чэрвеняў за ўсю гісторыю назіранняў, паводле аналізу глабальнай тэмпературы NASA. А ліпень 2023 года, верагодна, будзе самым спякотным месяцам на Зямлі за тысячы гадоў – паведаміў дырэктар Годдардаўскага інстытута касмічных даследаванняў NASA Гэвін Шміт.

“Мы назіраем беспрэцэдэнтныя змены ва ўсім свеце.” – кажа ён і дадае, што хаця змены могуць падацца шакуючымі, яны не з’яўляюцца нечаканасцю для навукоўцаў: на працягу апошніх 40 гадоў тэмпература расла дзесяцігоддзе за дзесяцігоддзем.

Эксперт дадаў, што па розных ацэнках, і 2023 можа стаць самым спякотным за ўсю гісторыю назіранняў з верагоднасцю 50-80%. Акрамя таго, 2024 год будзе яшчэ больш спякотным.

У цяперашні час самым спякотным годам на Зямлі з калі-небудзь зарэгістраваных прызнаны 2016 год. На сустрэчы NASA таксама адзначылі, што спякота напрамую звязана з выкідамі парніковых газаў.

Фота з адкрытых крыніц.

23 ліпеня ў гісторыі. Аблога Дамаска. Магілёўскіх яўрэяў выселілі за гарадскі вал. Створана беларуская мітраполія.

Навіна ад

Сусветны дзень кітоў і дэльфінаў (World Whale and Dolphin Day, з 1986 года).

Міжнародная кітабойная камісія, пасля 200 гадоў бязлітаснага знішчэння кітоў, увяла забарону на іх промысел, гандаль кітовым мясам.

Забарона дзейнічае і дагэтуль і азначае, што ва ўсім свеце паляванне на кітоў, а таксама гандаль кітовым мясам забаронены.

Аднак, кітовы промысел – не адзіная пагроза для дадзеных жывёл. Яшчэ адзін з галоўных фактараў знікнення кітоў, дэльфінаў і іншых марскіх млекакормячых – гэта іх адлоў для дэльфінарыяў, акіянарыумаў і цыркаў.

Штогод у гэты дзень розныя прыродаахоўныя групы і арганізацыі праводзяць акцыі і дэманстрацыі ў абарону кітоў і іншых марскіх млекакормячых. 

1148 год. Крыжакі падышлі да Дамаска.

На наступны дзень пачалася яго аблога. Адбывалася падчас Другога крыжовага пахода (1147-1149) у адказ на захоп мусульманамі Эдэскага графства.

4-х дзённая аблога Дамаска была безвыніковай. Дамаскам правіў візір Муйнадзін Унар, які прыняў рашэнне абараняць горад ад крыжакоў. Ён адправіў паслоў у Сірыю за дапамогай.

Аблога Дамаска скончылася 28 ліпеня адступленнем крыжацкага войска.

Восенню 1148 года войска крыжакоў пакінула тэрыторыю Святой Зямлі, морам адправіўшыся назад у Еўропу. Гэта ў канчатковым выніку прывяло да падзення Іерусаліма і пачатку трэцяга крыжовага паходу.

1610 год. У Магілёве на Ільінскай гары на Папенцы пакараны завадатары бунту супраць гарадскога магістрата.

Падчас новага буйнога выступлення гарадскія нізы імкнуліся падняць узброенае паўстанне, але яно было падаўлена войскамі, а пяць кіраўнікоў паўстання былі прыгавораны на смерць.

На гэтым скончылася першае гарадское паўстанне ў Магілёве (1606-1610), якое спачатку ўзначаліў Стахор Міткавіч.

1633 год. Па прывілею караля Жыгімонта ІІІ жыхарам Магілёва, усім яўрэям, што пасяліліся на гарадской гандлёвай плошчы, было загадана выселіцца за гарадскі вал.

1867 год. У Расійскай імперыі створана Туркестанскае генерал-губернатарства на чале з выхадцам з Кругляншчыны, выхаванцам Магілёўскай гімназіі Міхаілам Чарняевым (1828-1898).

Знакаміты і як галоўнакамандуючы сербскай арміяй (1876), і як выдавец пецярбургскай газеты “Русский мир” (1873-1878).

1881 год. У бельгійскім Льежы заснавана Міжнародная федэрацыя гімнастыкі, FIG (Federation Internationale de Gymnastique).

Найстарэйшая ў свеце спартовая арганізацыя.

Толькі праз 11 гадоў былі створаны яшчэ два міжнародныя аб’яднанні – Саюз канькабежцаў і Федэрацыя веславання, яшчэ годам пазней – Міжнародны алімпійскі камітэт (МАК), а ўсе астатнія аб’яднанні спартсменаў – стварэнні XX стагоддзя. Спачатку ў гэтую арганізацыю ўваходзілі ўсяго тры дзяржавы: Бельгія, Нідэрланды і Францыя. 

Да 1897 года ў ёй налічвалася ўжо 17 еўрапейскіх краін. Зараз у федэрацыі 130 краін свету.

1888 год. У Кіеве на Сафійскай плошчы адкрыты помнік гетману Багдану Хмяльніцкаму.

Выраблены па малюнку мастака і архітэктара-беларуса Міхала Мікешына (1835–1896). Постаць гетмана вырабіў скульптар П. Велёнскі, а каня – А. Обер (ён жа аўтар помніка з арлом у в. Лясная, у гонар бітвы пад Лясной).

1918 год. У Савецкай Расіі ўступіла ў сілу “Часовая інструкцыя аб пазбаўленні волі”.

Першы савецкі дакумент, які вызначаў парадак утрымання зняволеных.

Месцы пазбаўлення волі падзяляліся на мужчынскія і жаночыя, а па прызначэнні – на турмы, рэфарматорыі, земляробчыя калоніі, выпрабавальныя ўстановы, карна-лячэбныя ўстановы для арыштантаў з выяўленымі псіхічнымі дэфектамі і турэмныя бальніцы.

Існавалі таксама арыштныя дамы – для перасылкі і кароткатэрміновага ўтрымання затрыманых.

1922 год. Стварэнне аўтаномнай беларускай мітраполіі.

У мінскім кафедральным праваслаўным саборы Святых апосталаў Пятра і Паўла адбыўся царкоўны сінод, які абвясціў аб стварэнні аўтаномнай беларускай мітраполіі і выбраў мінскага біскупа Мелхіседэка (Паеўскага) Беларускім і Мінскім мітрапалітам. Патрыярх Ціхан прыняў яго ў Маскоўскі патрыярхат, але тытул не прызнаў.

1964 год. Нарадзіўся Ігар Сідарук.

Беларускі празаік-фантасмагорык, драматург-сюррэаліст, выказнік маргінальнай свядомасці, майстар чорнага бурлеску.

Аўтар шэрагу паэтычных зборнікаў, кніг “Квадратная варона”, “Выкраданьне вепрука”, п’ес.

Найбольш вядомая п’еса “Галава” ставілася на сцэне Тэатра нацыянальнай драматургіі “Вольная сцэна” ў пастаноўцы Валерыя Мазынскага.

1983 год. Анекдатычная сітуацыя ледзь не прывяла да трагедыі з “Боінг-767”.

Пасажырскі самалёт “Боінг-767” авіякампаніі “Эйр Канада” прызямліўся з выключанымі рухавікамі на былой ваеннай базе.

На вышыні 40 000 футаў (12 000 м) спыніліся абодва рухавіка, і самалёт змушаны быў планаваць, для таго каб здзейсніць незапланаваную пасадку на былой ваеннай авіябазы Гілмі ў правінцыі Манітоба, бо на паўдарогі ў самалёта скончылася паліва. 

Гэты канадскі лайнер быў першым самалётам, на якім выкарыстоўваліся абазначэнні паліва ў кілаграмах, але пілот і штурман па звычцы палічылі запраўку ў фунтах. У выніку няправільнага пераліку на борце самалёта аказалася замест разлічаных 20 400 кг усяго 9 144 кг авіягазы.

1995 год. У аўтакатастрофе загінуў Алесь Ставер (1929-1995).

Беларускі паэт, празаік, драматург.

Аўтар шматлікіх паэтычных зборнікаў, песень, раманаў.

Вядомы песні на яго вершы: “Песня пра Якуба Коласа”, “Жураўлі на Палессе ляцяць”, “Беларусачка” і шматлікія іншыя. 

Фота з адкрытых крыніц.

Ракетным абстрэлам па Адэсе расіяне разбурылі галоўны храм маскоўскага патрыярхата ў горадзе

Навіна ад

Уначы 23 ліпеня расійскія войскі ўдарылі па Адэсе крылатымі ракетамі. У Паветраных сілах паведамлялі аб пусках ракет Х-22 з самалётаў Ту-22М3, а таксама ракет “Калібр” і “Онікс”. У горадзе раздаваліся выбухі, паведамлялася аб пажары. Кіраўнік Адэскай абласной ваеннай адміністрацыі Алег Кіпер распавёў пра як мінімум аднаго загінуўшага і аднаго пацярпелага.

У выніку атакі разбураны Спаса-Праабражэнскі сабор, які размешчаны ў гістарычным цэнтры Адэсы і знаходзіцца пад абаронай ЮНЕСКА. “Разбурэнні каласальныя, патрапіла ў правую частку і прабіла да мінус першага паверха. Палова сабора засталася без даху. Парушаны цэнтральныя палі, падмурак. Вылецелі ўсе вокны, ляпніна. Быў пажар, загарэлася частка, дзе ў царкве прадаюцца абразы і свечкі” – распавёў клірык Адэскай епархіі УПЦ, Маскоўскага патрыярхата архідыякан Андрэй Пальчук.

Фота: Unian

Футуролагі разлічылі, як у 2035 годзе на Месяцы можа прайсці першы футбольны матч

Навіна ад

Спецыялісты Інжынерна-тэхналагічнага інстытута (IET, Вялікабрытанія) прадставілі смелы план таго, як будзе выглядаць футбол на Месяцы: з 100-хвіліннымі матчамі, “астраформай” футбалістаў, мячом-губкай і віртуальнымі рэферы. Яны мяркуюць, што ў гульню можна будзе гуляць на Месяцы ўжо ў 2035 годзе, нават калі гэта можа выглядаць зусім інакш, чым матч тут, на Зямлі.

На думку вучоных, самы папулярны зямны від спорту хутка павінен пачаць распаўсюджвацца і за межамі планеты – паведамляе Daily Mail. Першая месячная гульня, лічаць футуролагі, адбудзецца ўжо ў 2035 годзе. Магчыма, адной з каманд стане Moonchester United.

На погляд футуролагаў з інстытута, на Месяцы маглі б прайсці гульні з каманд па пяць чалавек, якія праводзяцца ў чатыры 10-хвілінныя таймы з 20-хвіліннымі перапынкамі паміж кожнай, каб даць гульцам адпачыць.

Фота: Midjourney

Публікацыя навукоўцаў пераважна прысвячаецца не таму, як тэхнічна можна падрыхтаваць паяўленне футбольных каманд на спадарожніку Зямлі, а таму, як гэты матч лепш за ўсё абсталяваць з улікам асаблівасцяў планеты.

Так, даследчыкі заявілі, што традыцыйныя для футбалістаў шорты і чаравікі з шыпамі трэба будзе заменіць на здаравеныя скафандры ў стылі астранаўтаў з карабля Апола з футурыстычнымі функцыямі ахалоджвання, усталяванымі ўнутры. Мала таго, суддзі будуць больш нагадваць тэхналагічны VAR, чым традыцыйных людзей.

Хоць змены ў правілах і вонкавым выглядзе мяркуюцца значныя, з прычыны зусім іншага асяроддзя за межамі Зямлі, гэта ўсё роўна будзе футболам. Або, прынамсі, яго разнавіднасцю, якую можна будзе назваць, скажам, касмаболам ці мунболам. І вось як у яго гуляць.

Поле

Інжынеры прапанавалі метад лазернага выпякання, каб ператварыць участак грунта на Месяцы ў роўную бетонападобную паверхню. Яна будзе займаць у восем разоў менш месца, чым звыклае нам футбольнае поле. Лініі на ім можна будзе расфарбаваць чорна-белым палімерам. Па перыметры павінны быць усталяваныя сеткаватыя барты, а зверху – такі ж дах, каб пры адсутнасці гравітацыі мяч не паляцеў у бясконцую далеч.

Форма

Паколькі на Месяцы лёгкія шорты і шыпаваныя буцы будуць неактуальныя, іх плануецца замяніць на аблегчаныя версіі скафандраў, з падвышанай гнуткасцю і накладкамі на калені і локці. І, вядома, з кіслародным балонам і сістэмай сувязі. Унутры кожнага такога касцюма павінны быць устаноўлены сістэмы астуджэння, абагравання і кантролю за потаадлучэннем – для падладжвання пад месяцовы клімат.

Мяч

У адрозненне ад поля, якое паменшылі, мяч навукоўцы збіраюцца зрабіць у два разы больш зямнога – каб ён быў добра бачны на месяцовым грунце. І ён не можа быць напампаваны паветрам, бо розніца ціскаў на Месяцы прымусіць яго лопнуць. Спецыялісты знайшлі рашэнне – губчаты мяч з ядром з аэрагеля новага пакалення, што дазволіць яму адскокваць гэтак жа, як звычайнаму мячу.

Таймінг

Замест звыклых двух таймаў па 45 хвілін, на Месяцы давядзецца гуляць чатыры тайма па 10 хвілін з 20-хвіліннымі перапынкамі паміж імі. “Мунбалістам” спатрэбіцца больш часу на адпачынак, аднаўленне, а таксама агляд касцюмаў, абсталявання, магчыма, рамонт і дазапраўку. Бо форма ў дадзеным выпадку важная не толькі для выгоды, але і для выжывання.

Каманды і суддзі

У кожнай камандзе будзе толькі па пяць гульцоў: пры большай колькасці ва ўмовах спадарожніка спартсмены б перашкаджалі адзін аднаму і пастаянна сутыкаліся. Па гэтай жа прычыне замест суддзяў будуць галаграмы. А віртуальныя жоўтыя і чырвоныя карткі стануць загарацца на брылі гульца, які праштрафіўся.

Акрамя таго, матчы лепш за ўсё будзе праводзіць у месяцовы поўдзень, каб пазбегнуць вялізных ценяў і гуляць пры найлепшай бачнасці.

Фота: Daily Mail

22 ліпеня ў гісторыі. Бітва пад Салтанаўкай. Новы ўрад БНР. Уведзены працадні. Створаны МВФ. Тэракты ў Нарвегіі.

Навіна ад

1773 год. У складзе Магілёўскай правінцыі створаны 12 паветаў.

Сярод іх: Бабінавіцкі (скасаваны ў 1840), Беліцкі (у 1852 перайменаваны ў Гомельскі), Клімавіцкі, Копыскі (у 1861 годзе пераўтвораны ў Горацкі), Магілёўскі, Мсціслаўскі, Аршанскі, Рагачоўскі, Сенненскі, Старабыхаўскі (у 1852 перайменаваны ў Быхаўскі).

1795 год. Прэм’ерай оперы Осіпа Казлоўскага ў Маскве адкрыўся тэатр-палац “Астанкіна” М. Шарамецева.

Оперу на словы А. Пацёмкіна “Узяцце Ізмаіла або Вельміра і Смелон” напісаў ураджэнец засценка Казлоўскі каля Прапойска (зараз – Слаўгарад) Осіп (Юзаф) Казлоўскі (1757-1831).

Казлоўскі вучыўся ў Варшаўскай капэле пры касцёле Св. Яна. Быў настаўнікам музыкі Міхала Клеафаса Агінскага. 

У 1780-я гады па запрашэнні Р. Пацёмкіна пераехаў у Пецярбург, дзе хутка заваяваў усеагульнае прызнанне і аўтарытэт як кампазітар і арганізатар музычнага жыцця расійскай сталіцы, як “інспектар”, “дырэктар музыкі” імператарскіх тэатраў. Пасля вяртання на радзіму, працаваў у Прапойску кіраўніком хору і аркестра графа Мурамцава.

1812 год. Салтанаўская бітва пад Магілёвам. 

Адбылася 22-23 ліпеня (па стараму стылю 11-12) паміж вёскамі Салтанаўка і Фатава паміж атрадамі 7-га пяхотнага корпуса М. Раеўскага і французскімі войскамі пад камандаваннем маршала Даву.

У 9-гадзіннай бітве французы страцілі ад 1 000 да 4 200, рускія – да 2 500 чалавек.

Гарматная страляніна была чутна ў Магілёве. Значная частка корпуса Даву знаходзілася на бівуаках за Віленскай заставай.

У сувязі з боем пад Салтанаўкай вядома гісторыя пра тое, як Раеўскі ў адну з атак ішоў наперадзе палка са сваімі сынамі. Гэтая атака намалявана на знакамітай карціне Самакіша. Нягледзячы на шырокую вядомасць гэтага факта, ён з’яўляецца не больш за патрыятычнай выдумкай журналістаў, якія апісвалі ход вайны ў расійскіх газетах. Дастаткова нагадаць, што малодшаму сыну Раеўскага было ўсяго 11 год, старэйшаму –  16.

Сам Раеўскі абвяргаў гэтую гісторыю: ён сапраўды вадзіў полк у атаку са шпагай у руках, але побач з ім ішлі не сыны, а ад’ютанты і ардынарцы.

У 1912 годзе з нагоды 100-годдзя бітвы ў Салтанаўцы пабудавана мемарыяльная капліца.

1878 год. Нарадзіўся Януш Корчак (1878-1942).

Польскі педагог, дзіцячы пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч. Педагог-наватар, пачынальнік дзейнасці па абароне правоў дзяцей. Лічыцца прадвеснікам сучасных педагагічных тэндэнцый.

Адхіліўшы прапановы аб уцёках з варшаўскага гета, разам з 200 сваімі выхаванцамі загінуў у нацысцкім канцлагеры.

1918 год. Сфармаваны Трэці Урад БНР на чале з І. Серадой.

Гэта адбылося пасля адстаўкі кіраўніка Другога Ураду БНР Р. Скірмунта, у складанай геаплітычнай абстаноўцы.

Працаваў да лістапада 1918 года, калі быў утвораны чацвёрты Урад БНР на чале з А. Луцкевічам.

І. Серада сядзіць другі злева

1919 год. У в. Маслакі Горацкага раёна нарадзіўся Міхаіл Булахаў (1919-2012).

Беларускі мовазнавец. Заслужаны дзеяч навукі, доктар філалагічных навук, прафесар. Выхаванец Магілёўскага педінстытута.

Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы”, «Усходнеславянскія мовазнаўцы».

Памёр 4 мая 2012 года.

1930 год. У СССР уведзена сістэма працадзён для калгаснікаў.

У залежнасці ад цяжкасці працы, калгаснік мог за дзень мець 0,5-4,0 працадні (на іх налічваліся да 50% грошы, астатняе – натурай).

Але часта яны налічваліся неаб’ектыўна. Найбольш выгаднымі былі адміністрацыйныя пасады.

Працадні праіснавалі 35 гадоў ібылі заменены заробкамі.

Калгаснікам упершыню налічылі пенсіі толькі ў 1964 годзе, большасць сельскіх пенсіянераў у 1970-1980-я гады мелі ад 12,50 да 27,00 рублёў пенсіі – следства працадзён.

1932 год. У Чэрыкаве нарадзіўся Леанід Яўменаў (1932-2019).

Беларускі філосаф, пісьменнік. Доктар філасофскіх навук, прафесар, член-карэспандэнт НАНБ.

Аўтар прац па філасофіі, этыцы і эстэтыцы, зборнікаў паэзіі  “Чужая планета”, “Блізкія далі”. Тэма радзімы, Беларусі, хараства роднай зямлі моцна гучаць у творах паэта. Перакладаў сучасную французскую і франкамоўную паэзію.

Памёр 6 лістапалда 2019 года.

1944 год. Заснаваны Міжнародны валютны фонд.

Мэта – садзейнічанне міжнароднаму супрацоўніцтву ў грашова-крэдытнай сферы, стабілізацыя валютных курсаў, прадстаўленне фінансавых сродкаў партнерам. 

Фінансавыя сродкі МВФ фарміруюцца галоўным чынам за кошт падпіскі яго членаў – 190 дзяржаў свету. За 30 гадоў членства (з 1992), Беларусь ад МВФ атрымала падтрымку на 3,8 мільярдаў долараў ЗША. 

1994 год. Першым Прэм’ер-міністрам прэзідэнцкай і другім ў незалежнай Беларусі стаў Міхаіл Чыгір.

У лістападзе 1996 года гучна сышоў у адстаўку ў знак пратэсту супраць абвешчанага А. Лукашэнкам рэферэндуму.

У 1999 годзе вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты, спадзяючыся такім шляхам вярнуць краіну на дэмакратычны шлях развіцця. Гэтым выклікаў рэпрэсіі з боку ўладаў супраць сябе і членаў сям’і.

М. Чыгір – палітвязень, вязень сумлення.  

2011 год. Тэракты ў Нарвегіі.

Адбыліся два тэрарыстычныя акты, скіраваныя супраць асоб выканаўчай улады, грамадскага маладзёжнага лагера і цывільнага насельніцтва. 

Першым нападам быў выбух бомбы ва ўрадавым квартале Осла перад офісам прэм’ер-міністра Енса Столтэнберга і іншых урадавых будынкаў – загінулі 7 чалавек і 15 паранена.

Наступны больш жорсткі напад адбыўся праз 2 гадзіны ў лагеры кіруючай Працоўнай партыі Нарвегіі на востраве Уцёя. Узброены чалавек, пераапрануты ў паліцэйскага, адкрыў страляніну па ўдзельніках лагера, забіўшы 86 чалавек

Забойцай аказаўся 32-гадовы нарвежац А. Брэйвік.

Від на ўрадавы квартал адразу пасля выбуху

Фота з адкрытых крыніц.