У 2023 годзе Хоцімскі раён сустрэне “Дажынкі” – падзяліўся інфармацыяй начальнік фінансавага аддзела райвыканкама А. Даніленка.
На правядзення свята аграрыяў на 2023 год закладзены адпаведныя бюджэтныя сродкі раёна. У планах па падрыхтоўцы “Дажынак” – капітальна адрамантаваць цэнтральную раённую бальніцу і набыць для яе сучаснае медыцынскае абсталяванне. А таксама, зрабіць бягучы рамонт жыллёвага фонда, устаноў адукацыі райцэнтра, добраўпарадкаваць яго тэрыторыю, прывесці ў належны стан вулічна-дарожную сетку, рэканструяваць будынкі раённага цэнтра культуры “Мір”, спартовага комплекса, гарадскога стадыёна.
Акрамя таго, чыноўнік распавёў аб распрацоўцы праектна-каштарыснай дакументацыі на будаўніцтва ў 2024 годзе новай кацельні.
Наша даведка. Дажынкі (Прачыстая, Успенне, Багародзіца, Першая Прачыстая, Вялікая Прачыстая, Аспажа, Гаспажа, Спажа, Вялікая Спажа, Зялёная, Зельная, Спленне, Талака) – гэта не толькі старажытнае свята сканчэння жніва, якое на Беларусі вядома па хроніках з ХІІ стагоддзя, але і з 1996 года дзяржаўны штогадовы “фестываль-кірмаш працаўнікоў вёскі”.
У 1996-2014 гадах “Дажынкі” мелі рэспубліканскі фармат (у 1999 годзе не праводзіліся з-за дрэннага ўраджаю; у 2000 годзе праводзіліся ў Шклове, у 2006 – у Бабруйску, у 2012 – у Горках). З 2015 года праводзяцца ў рэгіянальным фармаце – у адным з населеных пунктаў кожнай вобласці. У 2022 годзе абласныя “Дажынскі” прымаў Слаўгарад.
У гэты дзень у 1895 годзе ў Парыжы ў падвале “Гранд-кафэ” на бульвары Капуцынак прайшоў першы платны паказ кінафільма для першых 35 гледачоў.
Дэманстрацыя фільмаў у Беларусі пачалася ў канцы XIX стагоддзі. У пачатку XX стагоддзя дзейнічала ўжо 56 прыватных кінатэатраў. Першы кінатэатр у Мінску адкрыў у 1900 годзе прадпрымальнік Рыхард Штрэмер у доме Ракаўшчыка на Захар’еўскай вуліцы. У 1908 годзе Рыхард сам пачаў здымаць хранікальна-дакументальныя фільмы. Кінааператары мінскага кінатэатра «Гігант» знялі ў1910-1912 гадах свае фільмы, у тым ліку пра палёты авіятара Утачкіна над Камароўскім полем у Мінску, «Крушэнне цягніка на станцыі Руднікі».
Першае знаёмства жыхароў Магілёва з дзіўным светам кіно адбылося 10 жніўня 1903 года. Першы стацыянарны “сінематограф” атрымаў у Магілёве пастаянную прапіску ў 1909 годзе – кінатэатр «Чары» (пасля рэканструкцыі 1930-1932 гадоў – “Чырвоная Зорка”).
1879 год. Ураган, які пранёсся над усходняй Шатландыяй, абрынуў цэнтральную частку чыгуначнага маста праз заліў Ферт-оф-Тэй Паўночнага мора.
У ваду ўпаў пасажырскі цягнік Эдынбург – Дандзі, лакаматыў і ўсе шэсць вагонаў. Ніхто з 75 пасажыраў не выжыў.
Па мясцовай легендзе, Карл Маркс, які жыў у той час у Дандзі, павінен быў ехаць на гэтым цягніку, але з-за хваробы перадумаў.
Самы працяглы ў свой час – 3,2 км – Тэйскі чыгуначны мост прастаяў толькі 19 месяцаў. Спраектаваў яго знакаміты інжынер Томас Бауч, які і атрымаў за сваю працу тытул лорда.
Судовае разбіральніцтва завяршылася суровым вердыктам: “Мост быў дрэнна задуманы, дрэнна пабудаваны і дрэнна абслугоўваўся”.
мост пасля абрушэння
1896 год. Памёр ураджэнец в. Галоўчын (цяпер – Бялыніцкі раён) Лявонцій Галынец.
Беларускі ўрач. Доктар медыцыны
Першы прыват-дацэнт медыцынскай статыстыкі і геаграфіі кафедры гігіены Імператарскай медыка-хірургічнай акадэмі.
Працаваў ваенным урачом у Магілёве. Даследаваў санітарны стан, натуральны рух (нараджальнасць, смяротнасць, прырост) насельніцтва ў Магілёве.
Усебакова вывучыў умовы жыцця, асаблівасці фізічнага развіцця асобных сацыяльных груп насельніцтва Магілёва ў залежнасці ад эканамічных, кліматычных і гігіенічных умоў, прыйшоў да высновы аб нізкім адукацыйным узроўні жыхароў.
1908 год. У Вільні заснавана беларускае кнігавыдавецкае таварыства «Наша Хата».
Заснавальнікамі сталі В. Бонч-Асмалоўскі, Б. Даніловіч, Я. Манькоўскі, А. Уласаў, У. Цэтэрман.
Выпусціла ананімную беларускую паэму «Тарас на Парнасе», «Дзед Завала», Ядвігіна Ш., «Дзядзька голад» С. Віткевіча, «Дым» М. Канапніцкай, «Архіп і Лявонка» М. Горкага, падручнік «Другое чытанне для дзяцей беларусаў» Я. Коласа, а таксама навукова-папулярныя кнігі.
У 1911 годзе спыніла дзейнасць у сувязі з эканамічнымі цяжкасцямі.
Марыя Канапніцкая
1908 год. Горад Месіна на востраве Сіцылія стаў ахвярай найстрашэннага прыроднага катаклізму.
Падземныя штуршкі, сіла якіх дасягала 7,5 балаў па шкале Рыхтэра, забралі жыцці больш як 75 000 чалавек, а выкліканая такім магутным землятрусам хваля цунамі вышынёй 10 метраў змыла і затапіла ўсё, што засталося. Пад разваліны патрапілі больш за 160 000 жыхароў.
Характэрна, што гэты землятрус не належаў да ліку наймацнейшых. Трагедыя Месіны была ў тым, што падземны штуршок адбыўся непасрэдна пад горадам.
1918 год.У в. Багданаўка Хоцiмскага раёна нарадзілася Ніна Ерашова.
Географ, краязнавец. Кандыдат геаграфічных навук, дацэнт.
Выхаванка геаграфiчнага факультэта Магiлёўскага педiнстытута.
Першы даследчык гісторыі Першай Рускай Палярнай экспедыцыі 1900–1903 гадоў пад кiраўнiцтвам Э. В. Толя.
У 1946–1975 гадах працавала ў Магілёўскім педінстытуце. Вучоны сакратар Магiлёўскага аддзела геаграфічнага таварыства (1963-1975).
Аўтар больш за 50 навуковых прац, у тым ліку дапаможнікаў “Карысныя выкапнi Беларусi”, “Определитель минералов и горных пород”.
Даследчыца глебаў поймы Дняпра ў межах Магілёўскай вобласці, прыроды Краснапольскага, Слаўгарадскага, Хоцiмскага, Чэрыкаўскага раёнаў.
Памерла ў 1993 годзе.
1920 год. Скончыліся баявыя дзеянні Слуцкага паўстання (збройнага чыну) супраць савецкай улады.
Узброенную барацьбу вялі Слуцкі і Грозаўскі палкі 1-й Слуцкай брыгады стральцоў войск Беларускай Народнай Рэспублікі
Першыя баявыя сутычкі адбыліся 26-27 лістапада 1920 года.
Польскія ўлады не падтрымалі паўстанцаў, далі дазвол на ўваход савецкіх 8-й і 17-й стралковых дывізій 16 арміі не толькі ў нейтральную зону, але і ўглыб польскай тэрыторыі.
У гонар паўстанцаў пасталены помнік «Змагарам за волю Беларусі» (1948) ў нямецкім Мітэнвальдзе, у 1990-х гадоў па ініцыятыве БНФ у весках Грозава, Семежава Капыльскага і Чырвоная Слабада Салігорскага раёна былі ўсталяваны памятныя крыжы, памятны знак усталявалі ў прыватным музеі А. Белага ў Старых Дарогах (2007).
У 2017 годзе Слуцкі райвыканкам адмовіў ва ўстаноўцы помніка слуцкім паўстанцам у Слуцку.
1927 год. У Вільні пачаўся I з’ездТаварыства беларускай школы (ТБШ) – культурна-асветнай арганізацыі ў Заходняй Беларусі (1921–1936).
ТБШ імкнулася распаўсюджваць і дапамагаць асвеце сярод беларусаў, пашыраць беларускія школы і беларускую асвету наогул. Перад з’ездам дзейнічала 12 акруговых упраў ТБШ – у Баранавічах, Беластоку, Вілейцы, Гродне, Глыбокім, Косаве, Лідзе, Міры, Навагрудку, Свіслачы, Слоніме і Вільні
I з’езд ТБШ (28-29 снежня 1927, Вільня) пастанавіў дамагацца адкрыцця дзяржаўных беларускіх пачатковых школ, беларускіх гімназій і настаўніцкіх курсаў, семінарыі, стварэння пры Віленскім і Палескім школьных апякунскіх беларускіх аддзелаў, заснавання кафедры беларусазнаўства ў Віленскім універсітэце імя С. Баторыя.
У Рэспубліцы Беларусь ТБШ адноўлена ў 1996 годзе, ліквідавана 17 верасня 2021 года Вярхоўным судом на пазоў Міністэрства юстыцыі.
Беларускі мастак-графік. Ганаровы грамадзянін г. Гродна.
Мае больш за 25 міжнародных і айчынных узнагарод за ўдзел у біенале эстампа і кніжнай графікі. Удзельнік больш за 60 персанальных выстаў у многіх краінах Еўропы.
10-ы беларускім мастак – ганаровы член Расійскай акадэміі мастацтваў.
Зняў мультыплікацыйны фільм «Месяц». Працуе ў тэхніцы традыцыйнага афорта.
Аўтар ілюстрацый да паэмы Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра» і серыі гравюр «alfabeto», якая прысвечана творчаму даследаванню літары. Кніга «Песня пра зубра» з яго гравюрамі была паднесена ў якасці падарунка Папе Рымскаму Бенедыкту XVI і каралеве Вялікабрытаніі Лізавеце II.
Аздобіў гравюрамі выданне «Песня песняў Саламона».
Ваяваў у 1-ю сусветную вайну ў складзе расійскай арміі, служыў у польскай арміі.
Браў удзел у беларускім рэлігійным і грамадскім руху, быў аўтарам віленскай газеты «Беларус», беларускага каталіцкага часопіса «Хрысціянская думка». Аўтар брашур: «Да беларускага народу», «Усё у міласці».
Адзін з відных беларускіх рэлігійных публіцыстаў 1-й паловы ХХ стагоддзя.
У 1939 годзе патрапіў у савецкі палон. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса, разам з ёю выйшаў у Іран, а адтуль у Палестыну.
З 1949 жыў у Вялікабрытаніі. Супрацоўнічаў з рэлігійным часопісам «Божым шляхам».
Беларускі празаік і мовазнавец. Заслужаны работнік культуры. Кандыдат філалагічных навук.
Працаваў у Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР, загадчыкам рэдакцыі выдавецтва «Беларуская савецкая энцыклапедыя».
Аўтар апавяданняў, мовазнаўчых даследаванняў, эсэ і крытычных артыкулаў па праблемах пісьменніцкага майстэрства, псіхалогіі творчасці. У 1986 годзе выйшлі Выбраныя творы ў 3-х тамах.
Адзін са складальнікаў «Правілаў беларускай арфаграфіі і пунктуацыі» (1959), «Арфаграфічнага слоўніка» (з М. Суднікам, 1948, 6-е выд., 1990), «Руска-беларускага слоўніка» (1953), «Беларуска-рускага слоўніка» (1962), кіраваў падрыхтоўкай «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5-ці тамах (1977-1984).
1963 год. Памёр Даніла Васілеўскі.
Беларускі краязнавец, гісторык, літаратуразнавец, педагог.
Актыўны прыхільнік беларусізацыі. Арганізатар Віцебскага губернскага бюро краязнаўства, намеснік старшыні Аршанскага акруговага таварыства краязнаўства, заснавальнік зборніка «Аршаншчына» (1926). Член Аршанскай філіі “Маладняка”
З 1930 года пачаў выкладаць у Магілёўскім педінстытуце, першы дэкан геаграфічнага факультэта. Удзельнік раскопак верхнепалеалітычнай стаянкі Бердыж.
Арыштаваны 9 снежня 1936 года прама на рабочым месцы пры студэнтах і выкладчыках. Высланы на Поўнач.
Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры XIX стагоддзя, беларускага кнігадрукавання, развіцця мясцовай прэсы, краязнаўчыя, гістарычныя, этнаграфічныя і сацыяльна-эканамічныя праблемы.
Пахаваны ў Феадосіі, Крым.
1972год. Уведзены ў дзеянне высакагорны каток “Медэа” (“Медэу”).
Размешчаны ў горнай даліне Мэдэу непадалёк ад Алматы, Казахстан.
Найбуйнейшы ў свеце высакагорны комплекс для зімовых відаў спорту з самым вялікім пляцам штучнага лядовага поля – 10 500 м².
Высакагор’е і чыстая горная вада для залівання лёду садзейнічаюць дасягненню высокіх вынікаў у канькабежным спорце. Тут устаноўлена звыш 200 сусветных рэкордаў на ўсіх дыстанцыях сярод мужчын і жанчын.
Алмацінскі каток – празнаная “фабрыка рэкордаў”.
1987год. 76-гадовая кіпрыётка Ківелі Папаіаанау захрасае ў ліфце крамы, дзе прабудзе да 2 студзеня.
Гэта сусветны рэкорд працягласці знаходжання ў ліфтах. Сустрэла ў ліфце яна і Новы год. Ліфт падвіс паміж паверхамі. Харчавалася сеньёра 6 сутак тымі прадуктамі, што набыла. А вось, як спраўляла патрэбу, не паведамляецца. Яе вызвалілі работнікі крамы, калі вярнуліся з навагодніх вакацый.
Тым часам на вадаёмах вобласці таўшчыня лядовага покрыва не перавышае 2-4 сантыметраў, што не замінала дзясяткам аматараў выйсці на зімнюю рыбалку на Фацінскую затоку ў Магілёве.
Заняпад невялікіх гарадоў і раённых цэнтраў на Магілёўшыне адбываецца павольна, але дастаткова даўно і няўхільна. Так, у самым усходнім раённым цэнтры Беларусі Хоцімску за апошніх 15 год назіраецца вялікае скарачэнне колькасці насельніцтва. Калі ў 2007 годзе жыхароў мястэчка было больш за 7200 чалавек, то ўжо праз пяць год насельніцтва Хоцімска складала амаль 6800 чалавек.
Тэндэнцыя скарачэння насельніцтва мястэчка працягвалася і ў наступныя дзесяць год. На сённяшні дзень колькасць жыхароў раённага цэнтра ацэньваецца ў 6200 чалавек. Такім чынам, за апошнія 15 год насельніцтва невялікага мястэчка Хоцімск скарацілася на цэлую тысячу чалавек – а гэта больш за 13,8%. Такая з’ява вельмі небяспечная для гарадка, які паступова губляе маладое і актыўнае насельніцтва, а разам з ім надзею на будучае развіццё.
Юго-Восточный регион Могилевской области, объединяющий семь районов, несмотря на миллиардные инвестиции показывает ужасающую динамику по производству одного из самых важных для хозяйств ресурсов.
На фоне блистательных результатов по урожаю вновь назначенного в стране “золота” – зерна, как-то меньше уделяется внимания производству золота “белого” – молока. Зерно в Беларуси превратилось в политическую культуру – больше урожай, успешнее власть с ее заботой о столе белорусов. И неважно, что вырученные деньги от его реализации давно проедены, и не все хозяйства могут позволить полноценный рацион кормления животных – главное вовремя обозначить достижение по урожайности и валу к уровню предыдущего года. Что ж, порадуемся и мы, но если наращивание объема производства зерновых превратится в тенденцию…
На самом деле особого внимания (в том числе и через увеличение зерна на кормовые цели) требует производство молока. Ежедневная его реализация позволяет держать оборотные средства хозяйств в “боевом” состоянии, обеспечивая повседневную деятельность субъектов хозяйства во всем ее многообразии. Естественно, забота о молочном стаде и наращивание эффективности его использования – не только вопрос, но и проблема № 1 почти для всех сельскохозяйственных организаций как Беларуси, так и нашей области.
Производство молока можно нарастить по двум направлениям: увеличение численности коров и их продуктивности, что требует наличия соответствующей кормовой базы, помещений с современном оборудованием, грамотного обслуживания буренок, их осеменения и лечения. Отдельно стоит проблема сохранности стада и увеличения срока эксплуатации каждого животного.
И тут мы в Могилевской области и, в частности, в Юго-Восточном регионе (ЮВР) наблюдаем весьма занимательную (и трагическую) картину. За 7 прошедших лет с момента начала действия Указа № 235, вдохнувшего жизнь в семь юго-восточных районов Могилевщины, показатели в производстве молока резко ухудшились.
С 2015 по 2022 год производство молока в области снизилось на 5,6 % (недобрали 41 341 тонну), а в ЮВР и того хуже – валовый надой “упал” на 19,7 % (минус 22 331 тонна). Фактически юго-восток в производстве молока потерял условный Климовичский район. Надой в 2022 году по сравнению с 2015 годом в Славгородском и Костюковичском районах составил только по 70 %, в Хотимском – 74,5 %, в Чериковском – 89 %. Относительно неплохо сработал Краснопольский район – 99,9 %, а вот Кричевский район, единственный в ЮВР, добавил 6,4 %.
Опять же, если по области удой на 1 корову с 2015 года уменьшился на 0,5 %, то данный показатель для Костюковичского района составил 29 %, Славгородского – 26,5 %, Хотимского – 20,9 %. Краснопольский район удой не потерял, а вот Кричевский район его нарастил почти на 30 %. Увы, на достижениях двух районов зоне ЮВР и дальше в светлое финансовое будущее дорога весьма проблематична.
А как же с поголовьем скота, за счет роста которого и обеспечивается увеличение валового надоя, правда, при условии эффективной эксплуатации коров ?
К сожалению, провал и в этом направлении. За 7 лет в Могилевской области сократилось поголовье дойного стада на 6,8 % (меньше коров стало на 12 449 голов), а в ЮВР – на 11,6 % или на 3 825 голов. По поголовью дойного стада фактически стерт с экономического лица самый успешный Кричевский район. При этом, ни один район ЮВР поголовья коров не добавил: их численность в Чериковском районе сократилась на 21 %, в Костюковичском и Славгородском районах – по 8 %, в Хотимском – на 6 %.
ЮВР, получивший от государства миллиард рублей помощи в принципе должен был вытянуть область из “минусов” как в социальном, так и экономическом плане. Пока безрезультатно, но, мы надеемся, что разноплановые инвестиции обязательно сработают и зона ЮВР в ближайшие годы покажет эффективное их освоение.
Продолжение. Начало экономического анализа положения дел у Юго-Восточного региона Могилевщины можно прочитать здесь и здесь.
Начало нашего лонгрида можно прочитать здесь через VPN.
Указ Лукашенко № 235 “О социально-экономическом развитии юго-восточного региона Могилевской области” возродил надежду у местной власти, субъектов хозяйствования и населения Юго-Восточного региона (ЮВР) Могилевской области на лучшую жизнь.
Следует заметить, что государство свои обязательства перед ними сдержало, более того, продлило тепличный режим хозяйствования до 2025 года. Во-всяком случае, за первые 4 года хозяйствования в ЮВР вложено 800 млн. рублей, которые должны были положительно повлиять на результаты хозяйственной деятельности, в первую очередь сельскохозяйственных организаций.
Колхозы, поглотившие максимально от разрешенного Указом куска инвестиций, преференций и льгот (включая сельское население в целом), с отдачей в виде физических показателей радовать государство не спешат.
Возьмем производство зерна по ЮВР. На важность наращивания производства зерна обратил внимание А. Лукашенко: “Зерно сегодня – это практически новое золото или нефть. Может быть, даже будет дороже…” (“Ударны фронт” № 23 ад 23 сакавіка 2022 года).
Какова же ситуация в зерноводстве юго-восточного региона? Скажем прямо – с точностью до наоборот относительно ожидаемых результатов. Если Могилевская область в целом в 2022 году увеличила производство “нового золота” по отношению к 2015 году на 6,4 %, то хозяйства ЮВР снизили этот показатель на 16,6 %. Рост урожая показали только 2 района – Краснопольский (100,6 %) и Кричевский (108,7 %). А вот Климовичский район показал “минус” в 37,6 %, Хотимский – “минус” 34,1 %. Климовичский и Костюковичский районы вообще “умудрились” собрать менее 20 ц/га.
А вспомним, с каким пафосом аграрии ЮВР входили в 2020 год – по бизнес-плану в завершающем году действия Указа 235 они должны были удвоить производство зерна. И пошло, и поехало: вновь назначенная на должность председателя Чериковского райисполкома Александра Михеенко взялась получить 40 000 тонн “золота” или в 2,2 раза больше уровня предыдущего года, председатель Костюковичского райисполкома взялся за получение 42 тысяч тонн (“Сельская газета” № 42 от 11 апреля 2020 г.) или на 83 % больше (с их-то почвами!).
Нужно отдать должное, хозяйства ЮВР в 2020 году произвели зерна к уровню прошлого года на 39 % больше, а вот к уровню 2015 года – 95 %. Кстати, не выполнили своих громких обязательсв ни Костюковичский (не добрали 11 000 тонн к обещанному), ни Чериковский (- 12 500 тонн) районы.
А ведь Чериковскому району государство тогда подарило 50 единиц высокопроизводительной техники, помогло с азотными удобрениями. Костюковичскому району в 2019 году за счет бюджетов выделено 2,2 млн. рублей, столько же в 2020 только для приобретения сельскохозяйственной техники. В 2020 году полностью район обеспечен удобрениями, из госрезерва выделено 350 тонн топлива. И так по всему ЮВР – что еще нужно для поступательного развития данной территории?
И как объяснить руководству Костюковичского района снижение урожайности зерновых культур с 2015 по 2022 год на 47 %, Климовичского и Чериковского районов на 37 %?
Зачем выращивать картофель в Климовичском (урожайность в 2021 году 53 ц/га), в Славгородством (60) и в Кричевском (67 ц/га) районах, если точка безубыточности находится на уровне 200 ц/га.
Кстати, в своих болотах, лесах и на песках Кличевский район получил 405 ц/га, а Бобруйский – 254 ц/га. Видимо, дело не в преференциях, а в уровне хозяйствования. И разумности принимаемых решений, что наглядно показывает состояние дел в животноводстве ЮВР.
В регион инвестирован миллиард рублей за последние семь лет, но дало ли это положительный результат?
Юго-восточный регион (ЮВР) Могилевской области в последние десятилетия в своем развитии явно депрессивен, с перспективами явно сомнительного характера. Не совсем помогают и Программы его развития, разработанные в русле принятых Указов № 235 от 8 июня 2015 и № 177 от 28 мая 2020 годов.
В ЮВР входит 7 районов: Климовичский, Костюковичский, Краснопольский, Кричевский, Славгородский, Хотимский и Чериковский и 6 из них относятся к пострадавшим от аварии на ЧАЭС. Это один из факторов сокращения населения, потери значительных площадей сельхозугодий, снижения экономической активности субъектов хозяйствования.
Изначально Программа развития ЮВР с рядом льгот, преференций и открытых возможностей для привлечения инвестиций была рассчитана до 2020 года. Но, увы, запланированные результаты не были получены и было принято решение продлить действие Программы до 2025 года. Акцент в Программе по-прежнему сделан на местное сырье, сельское хозяйство, социальную сферу и привлечение инвестиций.
Но и местные руководители должны были обеспечить рост. Например, к 2020 году по сравнению в 2015 годом ожидалось увеличение производства молока на 17 %, производства мяса крупного рогатого скота (КРС) на 41 %, свинины – на 37 %, зерна – на 10 %. Но, главное, должны быть обеспечены условия для повышения качества и уровня жизни населения. С того времени государство в регион вложило около 1 миллиарда рублей и уже впору спросить с местной (коллективной) вертикали за повышенное внимание минского руководства.
А результаты, прямо скажем, не соответствуют надеждам соответствующих органов и населения ЮВР. Особенно бросается в глаза ситуация как раз с динамикой численности местного населения на всей территории “особого” внимания”.
С 2015 по 2022 год население ЮВР сократилось на 11,1 %, в то время как по области на 5,3 %. Особенно пострадали: Краснопольский (меньше уровня 2015 года на 11,6 %), Климовичский (12 %) и Хотимский (13,7 %) районы. Всего регион за 7 лет потерял 14 684 человека – в принципе с карты ЮВР “стерт” по численности Чериковский район.
Еще хуже ситуация с населением сельских территорий. Если по области оно снизилось на 16,5 %, то на территории ЮВР сельских жителей стало меньше на 10 141 человек или на 21,9 %. Фактически по сельскому населению потеряно три таких района, как Краснопольский, Славгородский и Хотимский.
Потенциально экономическое развитие территории можно представить через динамику числа субъектов хозяйствования. Как раз этот показатель в ЮВР выглядит обнадеживающе: за 7 лет количество организаций возросло на 59 или на 6,1 %. При этом подвижки касаются всех районов, кроме Кричевского – там как было 218 организаций в 2015 году, так и осталось в 2022. Наибольший прирост зафиксирован в Славгородском районе – 13,8 % (+16 организаций), в Хотимском – 10,9 % (+11) и Климовичском – 9,7 % (+17) районах. Естественно, одни организации открывались, другие прекращали свою деятельность, но тенденция их роста впечатляет. За первые 5 лет в ЮВР создано 230 коммерческих организаций, на новые места трудоустроено свыше 2500 человек.
Казалось, регион начал выкарабкиваться из патовой ситуации в социально-экономическом развитии и подтверждалось это сказочным планом на период 2020-2025 гг. по обеспечению темпа производства сельскохозяйственной продукции на 196 % (!). И, судя по динамике занятости экономически активного населения, рост производства продукции должен обеспечиваться не менее фантастическим ростом производительности труда. В противном случае мы видим очередной волюнтаристский подход в решении проблем территории с огромными финансовыми затратами без должной отдачи. А отдачу вложенных средств как раз и обеспечивают занятые в экономике работники.
Так вот, за 7 лет, прошедших от начала реализации Указов и разработанных Программ Могилевским облисполкомом занятость в ЮВР уменьшилась на 6 тысяч человек или на 11,5 %. “Сминусовали” по занятости все районы, а в целом регион потерял по занятым полтора Чериковского района.
Особенно тревожная ситуация сложилась в Климовичском – потеряли 1, 7 тыс. работников (15,9 %), Хотимском – 0,7 тыс. (15,2 %), Кричевском – 1, 8 тыс. (13,5 %). Даже Славгородский район, на который пролился “золотой” дождь инвестиций, потерял 400 работников или 7,8 % от занятых. А вот в Краснопольском районе наименьшие потери – 200 работников и 5,6 % – показатель на фоне других районов неожиданный, но и обнадеживающий.
Увы, итоги работы за предыдущий период ЮВР к оптимизму не располагают.
У самым усходнім на Беларусі раённым цэнтры Хоцімску навагоднія мерапрыемствы пачнуцца 9 снежня. Урачыстае запальванне галоўнай гарадской ёлкі адбудзецца на пешаходнай частцы вуліцы Ленінскай, каля раённага Цэнтра культуры – распавяла начальнік ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Хоцімскага райвыканкама Аляксандр Цішчанка рэсурсу hotimsk.by.
– У запаленні галоўнай ёлкі прымуць удзел тры розных Дзеда Мароза і Снягуркі, а таксама іх світа. Гараджанам і гасцям будзе прадстаўлена і музычная праграма, падчас якой навагоднія персанажы будуць вадзіць карагоды і фатаграфавацца з дзецьмі.
Сустрэча Новага года ў Хоцімску працягнецца штодзённымі вячэрнімі тэатралізаванымі праграмамі з 17.00 да 19.00. Праграма вячэрніх мерапрыемстваў дастаткова насычаная і стракатая. А колькасць запланаваных навагоднія мерапрыемстваў у раёне – 72.
З 18 па 23 снежня, з 25 па 30 снежня пройдзе кінамарафон навагодніх фільмаў і мультфільмаў пад адкрытым небам “Навагодняя перамотка”. З 21 па 25 снежня будзе арганізавана работа сядзібы Дзеда Мароза “У гасцях у Дзядулі”.
У зале Цэнтра культуры адбудзецца спецпаказ мастацкага фільма “Іронія лёсу ў Галівудзе” з элементамі забаўляльнай праграмы для моладзі раёна. Для дзяцей на галоўнай гарадской сцэне пройдзе гульнявая праграма “Вакол ёлкі”, у раённым Цэнтры культуры – дзіцячы навагодні спектакль “Краіна казак” народнага тэатральнага калектыву “Прамень”, у школах раёна пройдуць выязныя праграмы-віншаванні “Цік-ток”.
30 снежня для жыхароў раёна будуць арганізаваны выязныя віншаванні на дом Дзеда Мароза і Снягуркі “Чароўны час”, а 1 студзеня каля галоўнай ёлкі пройдзе навагодняя танцавальная праграма з элементамі караоке “Танчы і весяліся”.
Новаўвядзеннямі гэтага года стануць: адкрыццё навагодняй гасцінай “У гасцях у казкі” (цэнтральная раённая бібліятэка), у якой казачныя персанажы Снежная каралева, Кай і Герда правядуць віктарыны па казках і мультфільмах, адбудуцца інтэлектуальныя гульні, тэатралізаваны паказ.
На базе гісторыка-краязнаўчага музея адкрыецца “Школа чараўніцтва”, дзе дзяцей чакае праграма ў выглядзе квэста, напоўненая традыцыйнымі беларускімі забавамі, этнаграфічнымі замалёўкамі.
У Доме рамёстваў адкрыецца “Майстэрня Дзеда Мароза”, дзе дзеці навучацца вырабляць навагоднюю атрыбутыку: гірлянды, хлапушкі, цацкі, там таксама пройдуць майстар-класы народных умельцаў, чаяванне ля самавара з традыцыйнымі беларускімі пачастункамі.
Тым часам на прылаўках крам ужо пачалі з’яўляцца ёлачныя ўпрыгожанні, галоўны сімвал наступнага года – трус.
Нагадаем, што жыхары Хоцімска першымі сярод насельнікаў краіны сустракаюць дзень, першымі сустрэнуць і Новы год. Дзень ў Хоцімску пачынаецца на 8¼ хвіліны раней, чым у Магілёве і на 38 хвілін раней, чым ў Брэсце.
Свята было заснавана ў 1941 годзе ў Лондане на міжнароднай сустрэчы студэнтаў краін, якія змагаліся супраць фашызму, у гонар студэнтаў Чэхаславакіі – герояў Супраціўлення, што пацярпелі ў 1939 годзе падчас расправы са студэнцкай дэманстрацыяй у акупаванай немцамі Празе.
28 кастрычніка 1939 года пражскія студэнты і іх выкладчыкі выйшлі на дэманстрацыю, каб адзначыць гадавіну ўтварэння Чэхаславацкай дзяржавы – 28 кастрычніка 1918 года. Падраздзяленні акупантаў разагналі дэманстрацыю, па яе ўдзельнікам быў адкрыты агонь.
Адзін са студэнцкіх лідэраў Ян Оплятал загінуў. Яго пахаванне 15 лістапада 1939 года зноў перарасло ў акцыю пратэсту. У адказ нацысты закрылі ўсе чэшскія вышэйшыя навучальныя ўстановы, звыш 1200 студэнтаў былі арыштаваныя і зняволеныя ў канцлагер Заксэнхаўзен. 9 студэнтаў і актывістаў студэнцкага руху пакаралі смерцю 17 лістапада. Гэтая дата і была абраная сімвалічным днём, як напамін аб трагічных падзеях таго часу.
17 лістапада 1973 году ў Грэцыі студэнты чацьвёра сутак абаранялі будынак Тэхнічнага ўніверсітэта ў Афінах, пратэстуючы супраць дыктатуры. Студэнты былі расстраляныя танкамі, гэтая падзея стала пачаткам падзення рэжыму «чорных палкоўнікаў».
17 лістапада 1989 году ў Празе дэманстрацыю да 50-годдзя падзей 1939 года пачалі мясцовыя камсамольцы. Але жадаючых прыняць удзел сярод афіцыйных арганізацый не было. Тады камсамольцы звярнулася па дамамогу да міжнароднай арганізацыі студэнтаў. Акцыя была санкцыяваная і на яе прыйшло 30 тысячаў студэнтаў, выкладчыкаў. Паліцыя жорстка разагнала дэманстрантаў. У знак пратэсту на дзеянні ўладаў студэнты на наступны дзень абвясцілі страйк, а 21 лістапада на вуліцы Прагі выйшла болей за 200 тысячаў дэманстрантаў. З гэтых падзеяў пачалася аксамітная рэвалюцыя.
Сёння Міжнародны дзень студэнтаў з’яўляецца сімвалічным аб’яднаннем студэнтаў усіх факультэтаў і ўсіх навучальных устаноў свету.
1370 год. Венгерскі карольЛюдовік Венгерскі (1326-1382) заняў польскі сталец.
З французскай Анжуйскай дынастыі. Сын караля Карла Роберта і Эльжбеты, сястры польскага караля Казіміра III, з 1335 года – палітычны саюзнік апошняга.
Дапамагаў Казіміру ў барацьбе за Галіцка-Валынскае княства, пераследуючы пры гэтым венгерскія інтарэсы, што выклікала яго сутыкненне з валынскім князем Любартам.
Прымаў актыўны ўдзел у паходах Казіміра на Валынь, Падляшша і Берасцейшчыну (1349-1351), у ходзе якіх венгерскія войскі часова авалодвалі паўднёва-заходнімі землямі ВКЛ. Людвік захапіў у палон Любарта і Кейстута. 15 жніўня 1351 г. прымусіў іх падпісаць дагавор, паводле якога ВКЛ мусіла адмовіцца ад прэтэнзій на Галічыну.
У якасці польскага караля ўзнавіў войны з ВКЛ (1372-1377).
Навуковец і вынаходнік часоў Рэчы Паспалітай, механік, фізік, метролаг, архітэктар, географ, егіптолаг, дыпламат.
У 1637-1641 жыў у Егіпце, дзе працаваў над новай картай краіны, дапамагаў Джону Грыўзу вымяраць вышыню пірамідаў у Гізе, зрабіў малюнкі пабудоваў і рыштунку эпохі фараонаў.
З 1641 года жыў у Рэчы Паспалітай. Браў удзел у шматлікіх дыпламатычных місіях. Заснаваў аптычную майстэрню, у якой вырабляў лінзы для тэлескопаў.
Збудаваў арнітоптэр – прататып самалёту, Палац Казіміра ў Варшаве, рэканструяваў замак у Уяздове. Арандаваў манетны двор у Кракаве, у якім у 1659-1666 гадах масава выбіваў медзяныя шэлягі – “барацінкі”.
Заснавальнік і арганізатар астранамічнай абсэрваторыі ў Уяздове, вынайшаў плямы на Венеры. Вынаходнік мікрометра, ветрака для паліва садоў, спрабаваў зрабіць машыну для лічэння.
Прапанаваў тэорыю ўніфікацыі меры ва ўсім свеце – каталіцкі метр.
1796год. Памерла Кацярына II, Сафія Фрэдэрыка Аўгуста Ангальт-Цэрбсцкая (1729-1796).
Імператрыца ўсерасійская (1762-1796).
Пры ёй, яе удзеле, адбыліся тры падзелы Рэчы Паспалітай і ўся тэрыторыя сучасных Беларусі і Літвы апынулася пад расійскім гнётам.
Акрамя таго, у склад імперыі да 1796 года ўвайшлі Паўночнае Прычарнамор’е, Прыазоўе, Крым, Правабярэжная Украіна, землі паміж Днястром і Бугам, Курляндыя.
Насельніцтва ўзрасло з 23,2 да 37,4 мільёнаў, Расія стала самай населенай еўрапейскай краінай (20% насельніцтва Еўропы). Кацярына II утварыла з далучаных зямель 29 новых губерняў і 144 горада.
Наўгародскі губернатар (1862-1865), санкт-пецярбургскі віцэ-губернатар (1865-1867), дырэктар Ляснога дэпартамента Расійскай імперыі.
Заснаваў Станькаўскі музей, дзе зберагаліся манеты, медалі, зброя, творы мастацтва, гістарычныя дакументы, кнігі і іншыя прадметы даўніны.
Аўтар кнігі «Удзельныя, велікакняжацкія і царскія грошы Старажытнай Русі збору графа Э. К. Гутэн-Чапскага», «Каталог калекцыі польскіх медалёў і манет графа Э. Гутэн-Чапскага».
У 1894 годзе пераехаў у Кракаў, куды перавёз музейныя зборы (цяпер у складзе Нацыянальнага музея).
1846 год. Памёр Ян Цывінскі. Беларускі, расійскі рымска-каталіцкі дзеяч, педагог і філантроп. Доктар тэалогіі і права.
Прафесар, дырэктар Віленскай духоўнай семінарыі, адміністратар Віленскай дыяцэзіі.
Дзякуючы яго намаганням у Гадуцішках пабудаваны мураваны касцёл, плябанія і школа для сялянскіх і местачковых дзяцей. Са сваіх сродкаў выдаткоўваў грошы на выхаванне дзяўчынак з бедных сялянскіх сем’яў.
Заснаваў фонд для бясплатнага навучання ў віленскіх школах хлопчыкаў і дзяўчынак.
Прэзідэнт Віленскага таварыства дабрачыннасці. У 1846 годзе дараваў усім прыгонным сваіх маёнткаў даўгі і выдаў вольную.
Спадчыннікам ён запаветваў, каб «не ўладарамі былі над сялянамі, а апекунамі».
wikimedia.org
1855 год. Даследчык Афрыкі Дэвід Лівінгстан першым з еўрапейцаў дасягнуў і ўбачыў грандыёзны вадаспад на рацэ Замбезі.
Яго вышыня 120 м. Надаў яму імя брытанскай каралевы Вікторыі.
Адкрыццё было зроблена падчас экспедыцыі (1853-1856), якая ўпершыню перасекла Паўднёвую Афрыку ў шыротным кірунку.
Мясцовыя жыхары ведалі аб вадаспадзе, але белыя не верылі ў яго існаванне з-за адсутнасці горных масіваў. Вікторыя ні па перападзе вышынь, ні па шырыні патоку не з’яўляецца вадаспадам-рэкардсменам, але ёй належыць сусветнае першынство ў “намінацыі” плошча зліва – 1700 на 108 метраў.
Гэты вадаспад “уладкованы” зручна для агляду – ён увесь бачны ў “анфас”: Замбезі проста падае ў вертыкальную расколіну, злучаную з сеткай глыбока залягаючых праток. Адзін з двух астравоў каля грэбня Вікторыі зараз носіць імя Лівінгстана.
1869 год.Суэцкі канал адкрыўся для суднаходства. Канал злучае Міжземнае і Чырвонае моры. Будаваўся 11 гадоў.
У гэтым месцы канал існаваў яшчэ пры фараоне Сенусерце. Потым рэканструяваўся пры Дарыі, Траяне. Планы адраджэння канала абмяркоўваў Лейбніц з Людовікам XIV.
Гэты самы доўгі канал (173 км) у свеце паклаў канец эры паруснікаў і загубіў рускую Кяхту як чайную сталіцу – везці чай па новым шляху стала больш выгадна, чым праз Сібір.
Будаўніцтва канала разарыла Егіпет, і ў 1876 годзе краіна была абвешчана банкрутам. Гэта пацягнула за сабой устанаўленне над ёй фінансавага кантролю дзяржаў-крэдытораў – Францыі і Англіі.
Канал аказаў неадкладнае і неацэннае значэнне на сусветны гандаль. Шасцю месяцамі раней была ўведзена ў дзеянне Першая Транскантынентальная Чыгунка, і ўвесь свет можна было зараз абмінуць у рэкордныя тэрміны. Канал дазволіў воднаму транспарту праходзіць у абодва бакі паміж Еўропай і Азіяй без абмінання Афрыкі. Канал адыграў таксама важную ролю ў экспансіі і далейшай каланізацыі Афрыкі.
tunnel.ru
1873 год. Буда і Пешт аб’ядналіся ў Будапешт.
Упершыню тры гарады Буда, Абуда і Пешт, якія пазней утварылі сталіцу венгерскай дзяржавы, згадваюцца ў гістарычных крыніцах у 1148 годзе.
У пісьмовых помніках 1178 года ёсць згадка пра высокую бальнеялагічную культуру гэтай мясцовасці.
У 1241 годзе ўсе тры гарады апынуліся на шляху мангола-татарскага патоку і былі літаральна змецены ім з твару зямлі.
Праз год, у 1242, спехам адбудаваная Буда стала сталіцай, а з 1350 года – рэзідэнцыяй венгерскіх каралёў.
Беларускі, рускі і савецкі астраном, член-карэспандэнт АН СССР.
Працаваў у абсерваторыі Маскоўскага ўніверсітэта, быў яе дырэктарам, прафесарам і загадчыкам кафедраў астраноміі, астраметрыі МДУ.
Больш за 20 гадоў узначальваў Камісію па вывучэнні зменных зорак пры астранамічнай радзе АН СССР.
Асноўныя даследваванні прысвечаны вывучэнню зменных зорак і практычнай астраноміі. З 1895 сістэматычна фатаграфаваў зорнае неба з мэтай выяўлення зменных зорак, чым паклаў пачатак багатай калекцыі «шкляной бібліятэкі» абсерваторыі.
У 1904 годзе апаратурай уласнай канструкцыі адным з першых у свеце сфатаграфаваў спектры двух метэораў і даў правільнае іх тлумачэнне. Прапанаваў новы метад выяўлення малых планет.
Аўтар шэрагу арыгінальных канструкцый астранамічных прыбораў, трох падручнікаў па астраноміі.
Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык і педагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, дзеяч БНР, арганізатар беларускай дзейнасці ў міжваеннай Латвіі.
Удзельнік З’езда, Камітэта воінаў-беларусаў Паўночнага фронту, Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, Усебеларускага з’езда.
Браў удзел у абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, народны сакратара ваенных спраў ва ўрадзе БНР, палкоўнік.
У 1921-1941 гадах жыў Латвіі, дзе займаўся грамадска-палітычнай і культурна-асветніцкай дзейнасцю сярод беларусаў, арганізацыяй школьнай справы. За беларускую нацыянальную дзейнасць арыштоўваўся латвійскімі ўладамі ў 1924, 1930, 1933 і 1935 гадах.
Падчас Другой сусветнай вайны кіраваў у Рызе Беларускім цэнтральным камітэтам, які займаўся арганізацыяй беларускіх школ у Латвіі, удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе, быў генеральным інспектарам Беларускага вызваленчага войска, міністрам ваенных спраў Беларускай Цэнтральнай Рады.
У красавіку 1944 года затрыманы СМЕРШам. Загінуў 23 мая 1944 года ў мінскай турме.
Аўтар многіх кніг і артыкулаў па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, беларусазнаўстве, вершаў, школьных дапаможнікаў. Падрыхтаваў да друку невядомыя раней творы М. Багдановіча. Укладальнік біяграфічнага слоўніка дзеячаў беларускага нацыянальнага адраджэння, апекаваўся стварэннем архіва беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.
Да 1941 года працаваў у друкарні імя Ф. Скарыны. Сувыдавец часопіса «Шлях моладзі».
У гады Другой сусветнай вайны скончыў Віленскую настаўніцкую семінарыю, настаўнічаў. У 1952 годзе, калі быў студэнтам Нова-Віленскага педінстытута, быў арыштаваны і сасланы ў Варкуту.
Рэабілітаваны ў 1956 годзе. Настаўнічаў у Вільні. Аўтар вершаў, нарысаў, кнігі ўспамінаў.
Памёр 13 ліпеня 1990 года. Пахаваны на віленскіх могілках Саўлес.
Фота: магіла Я. Багдановіча і яго жонкі, wikimedia.org
1947 год. Нарадзіўся Аркадзь Аронаў.
Беларукі сейсмолаг. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар.
Працаваў ў інстытуце геафізікі і геахіміі, дырэктарам і вядучым навуковым спецыялістам Цэнтра геафізічнага маніторынга акадэміі навук Беларусі.
Даследчык пытанняў сейсмалогіі, сейсматэктонікі, распрацаваў сістэму геафізічных назіранняў.
Стваральнік сеткі сейсмастанцый Беларусі.
Суаўтар сейсматэктанічнай карты і сейсмічнага раянавання Беларусі і заходняй часткі Усходне-Еўрапейскай раўніны. Аўтар каля 100 навуковых прац.
nasb.gov.by
1979 год. Памёр ураджэнец Віцебска Імануіл Велікоўскі.
Амерыканскі фізік, аўтар тэорыі пра сувязь паміж катаклізмамі на Зямлі і змяненнямі структуры Сонечнай сістэмы, урач, пісьменнік.
У 1917 годзе пад псеўданімам Імануэль Раміо выпусціў брашуру «Третий исход», асноўная ідэя якой – вяртанне яўрэяў на зямлю Ізраіля.
У 1922 годзе эміграваў з Расіі. Жыў у еўрапейскіх краінах, у 1931-1939 гадах – у Тэль-Авіве, дзе працаваў псіхатэрапеўтам. З 1939 года – у ЗША.
Аўтар кніг «Міры ў сутыкненнях», «Стагоддзі ў хаосе», «Зямля ў пераваротах», «Народы мора» і іншых. Пасля смерці выйшлі з друку яго кнігі «Чалавецтва ў амнезіі», «Астролагі і трунакапальнікі». У рукапісах засталіся кнігі «Час Ісаі і Гамера» , «Сатурн і Патоп», «Юпіцер», «Арбіта».
Беларуская краязнаўца, даследчыца гісторыі Нясвіжа, роду Радзівілаў, Нясвіжскага замка.
Выкладчыца беларускай мовы, грамадская актывістка, сябра партыі КХП БНФ.
Аўтар кніг “Паданні Нясвіжа”, “Скарбы Нясвіжа”, “Нясвіж і Радзівілы”, “Паданні і легенды Нясвіжу і Радзівілаў”, “Музы Нясвіжа”, “Чорная дама Нясвіжскага замку” і іншых.
Часта яе можна было сустрэць перад уваходам ў Нясвіжскі замак са стосам сваіх кніг, якія яна прапаноўвала наведвальнікам з аўтографамі.
Прыватны дом 69-гадовага пенсіянера палаў адкрытым полымем увечары 7 лістапада. Ратавальнікі заўважылі гаспадара сядзібы на падлозе ўнутры дома і вынеслі яго на свежае паветра – паведамляеБелТА. У мужчыны дыягнаставанае атручэнне прадуктамі гарэння і апёкі, ён шпіталізаваны.
wikimedia.org
nasb.gov.by