Tag: Европа

Дзень у гісторыі. 16 лютага. Выбух Хуайнапуціна. Адчынены саркафаг Тутанхамона. Нарадзіліся літаратар Іван Навуменка, музыка Чэслаў Неман

Навіна ад

1600 год. Зафіксавана першае моцнае еўрапейскае пахаладанне. 

Выклікана выбухам перуанскага вулкана Хуайнапуціна (Huaynaputina, на мове кечуа “малады вулкан”). Пасля гэтага ў Еўропе некалькі год фактычна не было лета, Балтыйскае мора замярзала да Готланду, глыбока прамярзалі беларускія рэкі. Хроніка Баркулабаўскага манастыра падае жудасныя карціны прыроднай і гуманітарнай катастрофы, якая ахапіла Рэч Паспалітую і ВКЛ.

1758 год. Нарадзіўся Юльян Урсын Нямцэвіч. 

Палітычны дзеяч, пісьменнік, гісторык.

Удзельнік распрацоўкі Канстытуцыі 3 мая 1791 года, член Адукацыйнай камісіі (міністэрства адукацыі). Падчас паўстання 1794 года быў ад’ютантам і сакратаром Т. Касцюшкі. Трапіў у палон і быў зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці ў Пецярбургу.

Пасля амністыі ў 1796 годзе разам з Касцюшкам выехаў у ЗША.

Пасля вяртання ў Варшаву ў 1807 годзе, займаў пасады сакратара Сената Варшаўскага княства, Царства Польскага, старшыні Таварыства сяброў навук у Варшаве.

Падчас паўстання 1830–1831 гадоў увайшоў у склад Часовага ўрада. Пасля задушэння паўстання яго маёмасць была канфіскавана, у тым ліку і багатая бібліятэка. На эміграцыі ў Парыжы заснаваў Польскую бібліятэку.

Ініцыятар і рэдактар выдання «Збор гістарычных мемуараў пра старажытную Польшчу» (сем тамоў, 1822-1836). Яго камедыя «Пан Навіна» ставілася ў Віцебску ў 1820 годзе. 

У падарожжах па Беларусі апісваў помнікі.

Памёр 21 мая 1841 года.

1902 год. Нарадзіўся Рыгор Мурашка. 

Беларускі паэт.  

Служыў у Чырвонай Арміі, працаваў у часопісе «Бальшавік Беларусі», Дзяржаўным выдавецтве БССР. Член «Маладняка».

Падчас Вялікай Айчыннай вайны застаўся ў Мінску. У «Беларускай газеце» апублікаваў нарыс пра здачу Мінска, уцёкі партыйнага кіраўніцтва. Быў у мінскім падполлі, партызаніў. 

Загінуў у красавіку 1944 годзе ў час прарыву блакады.

Аўтар зборнікаў апавяданняў, раманаў, аповесцяў. Вядомаць набыў пасля рамана «Сын» (1929) аб падзеях напярэдадні рэвалюцыі 1905 года. Гэты твор з сакавітай народнай мовай і цікавымі гістарычнымі эпізодамі стаў адным з папулярных і заняў адно з значных месцаў у беларускай савецкай літаратуры.

1905 год. Памёр  Павел Баброўскі. 

Беларускі гісторык і этнограф, генерал ад інфантэрыі, сенатар.

Скончыў Полацкі кадэцкі корпус, Дваранскі полк (Канстанцінаўскае ваеннае вучылішча), Мікалаеўскую акадэмію Генеральнага штаба. Удзельнік  вайны з Турцыяй (1853-1854), быў начальнікам некалькіх юнкерскіх вучылішчаў, Ваенна-юрыдычнай акадэміі. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

Аўтар больш за 100 прац па гісторыі, правазнаўстве, археаграфіі, геаграфіі, біялогіі, педагогіцы, этнаграфіі, статыстыцы, эканоміцы, краязнаўстве, у тым ліку «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расіі…. Гродзенская губернія», нарысаў пра Гродна, Слонім, Зэльву i іншыя, па гісторыі лейб-гвардыі Эрыванскага і Праабражэнскага палкоў.

Добра ведаў беларускую мову, захапляўся гісторыяй роднага краю і ўніяцкай царквы.

1923 год. Брытанская экспедыцыя археолага Говарда Картэра знайшла каменны саркафаг фараона Тутанхамона. 

Была выкрыта пахавальная камера ў пірамідзе, у якой знаходзілася вялікая драўляная скрыня, абабітая ліставым золатам і пакрытая рытуальнымі іерогліфамі і выявамі. 

Унутры яе і быў непасрэдна каменны саркафаг Тутанхамона, а ўжо ў самім саркафагу знаходзіліся тры труны па прынцыпе матрошкі, адзін у адным. Дзве знешнія труны былі драўляныя з залатымі элементамі і інкруставаныя каштоўнымі камянямі. А трэцяя, найбольш сціплая па памерах, была выканана з чыстага золата, агульная вага якога склала каля 100 кілаграмаў і ўтрымлівала ў сабе непасрэдна мумію Тутанхамона.

Грабніца Тутанхамона – адзіная не разрабаваная, дайшла да навукоўцаў амаль у першародным выглядзе. Знойдзена ў лістападзе 1922 года Г. Картэрам і лордам Дж. Карнарванам.

1925 год. Пры Інстытуце беларускай культуры заснавана бібліятэка. 

Цяпер гэта – Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа Акадэміі навук.  

У 1926 годзе вяла абмен з 100 кнігасховішчамі СССР і больш за 70 у ЗША, Канадзе, Германіі, Польшчы і Францыі. У 1948-1956 гадах насіла імя В. Бялінскага. 

З 1956 года носіць імя Якуба Коласа. 

У сучасны 7-павярховы будынак з 10-ярусным кнігасховішчам пераехала ў 1967 годзе. Мае 5 мільёнаў найменняў кніг, часопісаў, карт.

Кабінет Пятра Глебкі, аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў бібліятэкі
Кабінет Пятра Глебкі, аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў бібліятэкі

1925 год. Нарадзіўся Іван Навуменка. 

Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец. Акадэмік, доктар філалагічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі імя Якуба Коласа.

Працаваў ў газетах, часопісе «Маладосць», загадчыкам кафедры беларускай літаратуры БДУ, дырэктарам Інстытута літаратуры імя Я. Купалы АН БССР,  віцэ-прэзідэнтам АН БССР, Старшынёй Вярхоўнага Савета БССР (1985-1990).

Аўтар апавяданняў, каля 20 кніг апавяданняў, аповесцей, раманаў, п’ес, Збора твораў у 6 тамах, літаратуразнаўчых прац пра творчасць Якуба Коласа, пісьменнікаў-дэмакратаў, Янкі Купалы і іншых.

Памёр 17 снежня 2006 года.

1939 год. У в. Старыя Васілішкі Шчучынскага раёна нарадзіўся Чэслаў Неман (Выдрыцкі). 

Польскі музыка. Псеўданім узяў у гонар ракі Нёман.

Шырокае прызнанне атрымаў у 1964 годзе, калі Марлен Дытрых запісала нямецкую версію яго песні «Czy mnie jeszcze pamiętasz?». 

У Парыжы  выступаў разам з такімі знакамітасцямі як “Spencer Davis Group”, “Kinks” і “Pretty Things”. Са сваёй групай «Akwarele» у Сопаце зрабіў сенсацыю з песняй “Dziwny est ten swiat” (1967), запісаў тры альбомы, правёў серыю тураў і прыняў удзел у шэрагу фестываляў, шмат гастраляваў па Еўропе, СССР, стаў удзельнікам цырымоніі адкрыцця Алімпійскіх Гульняў у Мюнхене. 

Усяго запісаў 22 альбомы.

Памёр 17 студзеня 2004 года. Пад час яго пахавання,  на ўсіх радыёстанцыях Польшчы загучала найбольш вядомая песня з яго рэпертуару «Дзіўны гэты свет».

1952 год. Памёр Еўсцігней Міровіч (1878-1952). 

Беларускі драматург і тэатральны рэжысёр. Народы артыст Беларусі. Мастацкі кіраўнік, рэжысёр Беларускага тэатра імя Янкі Купалы. Прафесар. Аўтар шэрагу п’ес на беларускай мове, у тым ліку «Машэка»,  «Кастусь Каліноўскі», «Каваль-ваявода», пастаноўшчык мюзікла «На Купалле».

Дзякуючы Е. Міровічу, пастаноўкі беларускага тэатра набылі прафесійную трываласць. Ён прынёс на беларускую сцэну цыркавую лёгкасць і эстрадна-кабарэшную бесклапотнасць. 

З вострасацыяльнай «Паўлінкі» ён зрабіў авангардна-гратэскнае, амаль цыркавое дзейства, у якім галоўнае было не балючая тэма «свае прадалі свайго», а яркі, фантастычны грым, танцы ў стылі «Мулен-Руж», камічныя эфекты эстэтычна тоесныя тагачасным камедыям Ч. Чапліна і Г. Ллойда.

1987 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Залман Гарэлік. 

Беларуск  геолаг, тэктаніст, арганізатар геалагічнай службы Беларусі, адзін з адкрывальнікаў першых радовішчаў калійных і каменнай солі, нафты. Доктар геолага-мінералагічных навук.

Працаваў у Інстытуце геалагічных навук, начальнікам Беларускага геалагічнага ўпраўлення, дацэнтам кафедры геалогіі БДУ, галоўным геолагам Беларускага інстытута прамысловага праектавання, у Беларускім навукова-даследчым геолагаразведачным інстытуце.

Стварыў геатэктанічны кірунак у вывучэнні нетраў і мінеральных рэсурсаў. Упершыню выканаў тэктанічнае раянаванне тэрыторыі Беларусі і абгрунтаваў структурныя крытэрыі прагназавання радовішчаў соляў і нафты ў Прыпяцкім прагіне.

2012 год. Памёр Леанід Анцімонаў. 

Беларускі мастак

Выкладчык графікі, жывапісу, малюнка, кампазіцыі на мастацка-графічным факультэце Віцебскага педінстытута,  прафесар вышэйшай педагагічнай школы ў польскай Зялёнай Гуры.

Працаваў у розных графічных тэхніках, акварэлі, алейным жывапісе.

Аўтар шэрагу навучальных дапаможнікаў: па графіцы, манатыпіі, гравюры на кардоне, фларатыпіі.

Сярод асноўных твораў: «Кветка папараці», «Мефістофель», «Дрэва жыцця», «Ахвярапрынашэнне», «Канец ХХ стагоддзя. Рэквіем», цыклы работ «Успаміны пра вайну», «На купальскую ноч», «Рэпрэсіі», «Поры года» (2003) і іншыя.

Творам мастака ўласцівыя філасофская трактоўка вобраза, паэтычная ўзнёсласць, полістылізм, выкарыстанне складаных тэхнічных прыёмаў, асацыятыўнасць колеру, эксперыментальны характар мастацкай мовы.

Дзень у гісторыі. 7 лютага. Першыя мемуары на беларускай мове. Магілёўская электрастанцыя дала ток. Дамова аб ЕС. Нарадзіліся паўстанец Сокал-Кутылоўскі, музыкант Алезіс Дземідовіч

Навіна ад

1546 год. Нарадзіўся Фёдар Еўлашоўскі.

Грамадскі дзеяч ВКЛ і Рэчы Паспалітай, пісьменнік-мемуарыст. Аўтар вядомага азначэння «Залаты век».

Удзельнік бітвы на Уле (1564), шэрагу войнаў. Прыхільнік пратэстантызму. М. К. Радзівіл Сіротка, Я. Хадкевіч, К. Астрожскі даручалі яму весці важныя судовыя справы.

Браў удзел у Люблінскім сойме 1569 года, у выпрацоўцы тэксту «Трыбунала» – статута вышэйшага апеляцыйнага суда ВКЛ.

Аўтар першых мемуараў на беларускай мове. У «Гістарычных запіскахі» падаюцца апроч усяго звесткі пра асобныя гістарычныя падзеі ХVI–XVІІ стагоддзяў: бітвы Лівонскай вайны, прыёмы каралямі замежных паслоў, заключэнне Люблінскай уніі, выбары каралёў.

1881 год. Нарадзіўся Рамуальд Зямкевіч. 

Беларускі бібліёграф, адзін з аўтараў “Нашай Нівы”, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў.

У 1913-1914 гадах шукаў гісторыка-літаратурныя матэрыялы на Магілёўшчыне. 

Сабраў калекцыю беларускага народнага адзення, унікальную бібліятэку па гісторыі, мовазнаўстве, літаратуры, фальклоры Беларусі, Украіны, Літвы, Польшчы і іншых славян, вялікую калекцыю рукапісаў беларускіх пісьменнікаў, старадрукаў, у тым ліку «Біблія» Ф. Скарыны, Астрожская Біблія, «Лексікон» П. Бярынды, «Хроніка» М. Бельскага, кітабы, аўтографы шматлікіх пісьменнікаў.

Аўтар вершаў, перакладаў на беларускую мову, прац па гісторыі беларускай літаратуры, у якіх прывёў невядомыя звесткі пра беларускіх літаратараў, апублікаваў невядомыя рукапісы М. Багдановіча, К. Каганца, В. Дуніна-Марцінкевіча, Я. Лучыны, упершыню надрукаваў гравіраваны партрэт В. Цяпінскага.

Арыштаваны ў акупаванай нацыстамі Варшаве. Загінуў у канцлагеры каля 1942 года.

1891 год. Памёр Вінцэсь Каратынскі. 

Беларускі і польскі пісьменнік і перакладчык, краязнавец, літаратуразнавец.

Памочнік-сакратар Уладзіслава Сыракомлі. Аўтар паэтычнай кнігі з прадмовай Сыракомлі «Чым xата багата, тым рада». 

У гонар прыезду ў Bільню імператара Аляксандра II у 1859 годзе напісаў прывітальны верш на беларускай мове, дзе нагадаў пра пагарджанага панствам мужыка-беларуса. 

Выдаў збор твораў У. Сыракомлі. На беларускую мову ягоныя творы  перакладаліся шматлікімі перакладчыкамі, у тым ліку Р. Баравіковай, Р. Барадуліным.

1892 год. Нарадзіўся Антон Сокал-Кутылоўскі. 

Беларускі вайсковы і грамадскі дзеяч, ўдзельнік Слуцкага збройнага чыну 1920 года, праваслаўны святар.

Скончыў геаграфічны факультэт Пецярбурскага ўніверсітэта (1914), Казанскае вайсковае вучылішча (1915).

Удзельнік І Сусветнай вайны, баёў пад Вільняй і ў Галіцыі. Капітан. Узнагароджаны Георгіеўскім крыжам.

У 1918-1920 гадах служыў ў войсках Дзянікіна, Юдзеніча.

Прыняў удзел у Слуцкім збройным чыне 1920 года: камандаваў батальёнам, 1-й Слуцкай брыгадай. Захаваў архіў брыгады, які перадаў Б. Тарашкевічу, і сцяг 1-га  Слуцкага Палка, які быў канфіскаваны польскай паліцыяй у 1931 годзе.

У 1921-1939 гадах служыў святаром у парафіях Навагрудскага і Слонімскага паветаў, настаўнічаў у школе, выступаў за ўжываньне беларускай мовы ў богаслужэннях. Член Беларускай нацыянальнай рады.

Арыштаваны НКУС 19 чэрвеня 1941 году, але праз нкалькі дзён уцёк з турмы. 

Быў намеснікам прэзідэнта Беларускай Цэнтральнай Рады па Ганцавіцкай акрузе, у Германіі выкладаў у школе афіцэраў БКА, з красавіка 1945 года камандаваў 1-м беларускім палком. Разам з дывізіяй «Беларусь» здаўся амерыканцам. 

30 красавіка 1945 года арыштаваны СМЕРШ. Вязень ГУЛАГ. У 1948 годзе зноў асуджаны. Амніставаны ў 1957 годзе.

Памёр 7 сакавіка 1983 года ў Шчэцыне.

Пакінуў успаміны аб Слуцкім паўстанні.

1901 год. Нарадзілася Вера Пола.

Беларуская актрыса. Народная артыстка. Прыма Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы.

Вучаніца рэжысёра і педагога Е. Міровіча.

Выконвала ролі ў пастаноўках па творах Э. Самуйлёнка, Янкі Купалы, А. Маўзона і іншых. За выкананне ролі Паўліны ў спектаклі Кандрата Крапівы «Спяваюць жаўрукі» атрымала Сталінскую прэмію. Здымалася ў кіно: «Хвоі гамоняць» (1929), «Паўлінка», «Пяюць жаваранкі», «Несцерка».

Памерла 15 кастрычніка 1989 года.

1910 год. Дала ток першая магілёўская электрастанцыя магутнасцю 90 кілават. 

Да 1913 года яе магутнасць узрасла да 400 кВт. Электрастанцыя была пабудавана на тэрыторыі так званай “плошчы гарэлых казармаў”, у Крутым завулку, за сучасным кінатэатрам “Чырвоная зорка”. 

Цяпер самай магутнай у Магілёве цеплаэлектрацэнтраллю з’яўляецца Магілёўская ЦЭЦ-2 з магутнасцю 347 000 кВт, Магілёўская ЦЭЦ-1 пасля мадэрнізацыі мае магутнасць 48 000 кВт, Магілёўская ЦЭЦ-3 – 19 500 кВт. Акрамя гэтага, у Магілёўскай вобласці працуюць Бабруйская ЦЭЦ-2 магутнасцю 186 000 кВт і Бабруйская ЦЭЦ-1 магутнасцю 12 000 кВт.

1926 год. Нарадзіўся Анатоль Фядосік. 

Беларускі фалькларыст. Заслужаны дзеяч навукі. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Падлеткам удзельнічаў у партызанскім руху, потым ваяваў на фронце камандзірам аддзялення разведкі. 

Працаваў у школах Палесся, намеснікам дырэктара Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі навук.

Даследаваў фальклорныя сатырычныя жанры, сямейна-абрадавую паэзію, літаратурна-фалькорныя сувязі, народную творчасць перыяду Вялікай Айчыннай вайны, гісторыю фалькларыстыкі, узаемасувязі славянскага фальклору.

Суаўтар кніг «А. К. Сержпутоўскі», «Каляндарна-песенныя, абрадавыя і гульнявыя традыцыі славян у мінулым і сучасным», «Беларускі абрадавы фальклор у агульнаславянскім кантэксце», «Сямейна-абрадавая паэзія. Народны тэатр», «Народная проза», вучэбных дапаможнікаў і падручнікаў для ВНУ.

Складальнік тамоў «Сацыяльна-бытавыя казкі», «Жарты, анекдоты, гумарэскі» з серыі «Беларуская народная творчасць» (галоўны рэдактар зводу).

Памёр у 2005 годзе.

1929 год. Слупок тэрмометра ў Магілёве панізіўся да -37°С. 

У другі раз рэкорд паўтарыўся 17 студзеня 1940 года: тыя ж  -37°С.

1940 год. Нарадзіўся Рыгор Печнікаў. 

Беларускі мастак, графік.

Стварыў вялікую колькасць мастацкіх твораў: накідаў тушшу, гуашшу, пастэллю, алоўкам, карцін, абразоў. 

Займаўся аздабленнем інтэр’ераў у школах, музею ў пружанскім тэхнікуме. Распрацаваў праекты царскіх варотаў Свята-Мікалаеўскай царквы ў вёсцы Засімавічы, іканастасу Свята-Пакроўскай царквы ў вёсцы Гарадзечна, помніку Сцяпану Гудзімаву ў скверы Пружан. 

Падчас працы выкладчыкам у пружанскай школе мастацтваў падрыхтаваў шмат таленавітых вучняў, некаторыя з якіх сталі вядомыя мастакамі.

1965 год. Нарадзіўся Алег «Алезіс» Дземідовіч. 

Беларускі музыка.

Бубнач гуртоў “Мроя” і “N.R.M” ад часу іх стварэння ў 1980 і 1994 гадах адпаведна. Браў удзел у складзе гурта “Новае Неба”, супольных музычных праектах “Народны Альбом”, “Я нарадзіўся тут”, часова граў у гуртах “ULIS”, “Garadzkija”, “Pete-Paff”.

1992 год. Падпісанне Маастрыхцкай дамовы аб Еўрапейскім Саюзе. 

Падпісана прадстаўнікамі 12 дзяржаў-удзельніц ЕС. Набыла моц 1 лістапада 1993 года.

ЕС – эканамічны і палітычны саюз 27 дзяржаў Еўропы, з насельніцтвам звыш 500 мільёнаў чалавек і з 22 % сусветнага ВУП. За ўсю гісторыю з арганізацыі выйшла толькі адна краіна – Вялікабрытанія (2021).

2018 год. Памёр Генадзь Гарбук.  

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст. Лаўрэат Дзяржпрэмій БССР і СССР. Працаваў у драмтэатрах імя Якуба Коласа, Янкі Купалы. Сыграў больш за 50 роляў у тэатры і больш за 50 у кінастужках.

Мастацтву акцёра ўласцівы моцны тэмперамент, глыбокае псіхалагічнае спасціжэнне характараў. Майстар яркай сцэнічнай дэталі, гратэску. Створаныя ім вобразы адметныя павышай драматычнай напружанасцю, эмацыянальнасцю, глыбокім псіхалагічным разуменнем характараў.

Найбольш яркія характары стварыў у нацыянальным рэпертуары: Васіль («Людзі на балоце» паводле І. Мележа, Дзяржаўная прэмія БССР), Андрэй Ходас (“Белыя росы”), Сымон («Раскіданае гняздо» Я. Купалы), Зёлкін («Хто смяецца апошнім» К. Крапівы), Яўмень («Ажаніцца — не журыцца» М. Чарота і Далецкіх) і іншыя. 

Раскрыта таямніца “балотных людзей” Еўропы – ахвяр або герояў рытуальных забойстваў

Навіна ад

Навукоўцамі раскрыта таямніца балотных людзей, чые муміі ў вялікай колькасці знаходзяць падчас распрацоўкі тарфяных балот Еўропы. Як аказалася, большасць людзей сталі ахвярамі або героямі жорсткіх рытуальных забойстваў.

Народныя балотныя людзі, целы якіх знаходзяць у балотах Ірландыі, Вялікабрытаніі, Германіі, Даніі і іншых еўрапейскіх краін, здаўна цікавілі гісторыкаў. У часопісе Antikity апублікаваны вынікі даследавання навукоўцаў Нідэрландаў, Швецыі і Эстоніі, якія вывучылі больш за тысячу такіх балотных мумій, знойдзеных у 266 рэгіёнах Еўропы.

Торф і балоты ўтрымліваюць мала кіслароду, гэта абцяжарвае раскладанне такіх арганічных матэрыялаў, як дрэва, скура, тэкстыль, а ў некаторых выпадках і чалавечых парэшткаў. З гэтай жа прычыны целы “балотных людзей” уяўляюць вялікую цікавасць для навукоўцаў.

Вучоныя вывучылі захаванасць і пашкоджанне костак, скуры, мяккіх тканін і валасоў памерлых людзей. Часам даследаванне мумій дазваляла даведацца пра аспекты жыцця, нараджэння і здароўя чалавека, пра характар ​​апошняй ежы, якую ўжываў чалавек перад смерцю. Менавіта аналіз ежы прывёў навукоўцаў да высновы, што ў большасці выпадкаў балотныя людзі сталі ахвярамі шырока распаўсюджанай традыцыі чалавечых ахвяр, асабліва ў жалезным веку, а іх целы былі мэтанакіравана кінутыя ў дрыгву.

Да гэтай гіпотэзы навукоўцаў падштурхнула таксама падабенства пашкоджанняў на іх целах і адсутнасць адзення. Сярод характэрных прычын смерці – траўмы галавы, раны ад вострых прадметаў, падвешванне, задушэнне або параза стрэламі.

Пік такіх ахвяраў і пахаванняў прыходзіцца на перыяд у 7 тысяч гадоў таму і на тэрыторыю скандынаўскіх краін у эпоху палеаліту. Потым гэтая з’ява распаўсюдзілася на ўсе краіны Паўночнай Еўропы.

Апошнія знаходкі ў Ірландыі, Брытаніі і Германіі паказваюць, што гэты культ захаваўся да сярэднявечча і нават да пачатку сучаснасці. Аднак аналіз паказвае, што ў апошнія стагоддзі людзі, якіх знаходзілі на балотах, часцей за ўсё былі ахвярамі аварый альбо самагубцамі.

“Мужчына з Кьёльберга” (рэканструкцыя выгляду, раней лічыўся жанчынай) – самая старажытная з вядомых балотная мумія – каля 8 тысяч гадоў таму, Данія.

Нягледзячы на жудасныя раны на целах мумій, выказваецца меркаванне, што ў некаторых выпадках ахвяры самі добраахвотна ішлі на рытуальнае забойства. Справа ў тым, што рабіліся рытуалы дзеля здзяйснення патрэбных грамадзе цудаў, напрыклад, для прыхода добрага надвор’я, спынення голаду, для перамогі ў вайне і г.д.

– Калі адкінуць выпадковыя смерці, то значныя сведчанні гвалтоўнай гібелі і вялікая колькасць паўторных месцаў знаходак даюць магчымасць выказаць здагадку, што большасць чалавечых рэштак адлюстроўваюць наўмыснае іх выкідванне. – кажа аўтар даследавання Рой ван Бек.

Львы каля Магілёва і іншыя археалагічныя адкрыцці 2022 года

Навіна ад

Парэшткі еўрапейскіх львоў і вавілонскай вежы, першыя краманьёнцы, дзверы ў “замагільны свет”, карабель Кука, якар Тытаніка і іншыя самыя цікавыя археалагічныя адкрыцці 2022 года сабралі эксперты ўкраінскага “Громадське радіо”. 

Вавілонская вежа, верагодна, знойдзена.

Археолагі, напэўна, знайшлі частку легендарнай вежы. Гаворка ідзе пра знойдзеныя незвычайныя цагліны падчас раскопак на месцы горада Вавілона. Доктар Ірвінг Фінкель з Брытанскага музея лічыць, што менавіта падобную цэглу загадаў вырабіць цар Навухаданасар II для будаўніцтва вавілонскай вежы.

У 586 г. да н.э. Навухаданасар II захапіў Ерусалім. Там ён выбраў самых высокакваліфікаваных рабочых, якія адправіліся ў Вавілон, каб пабудаваць вежу са спецыяльнай цэглы. У першых частках Старога запавета ёсць ускосныя звесткі пра яўрэяў, адпраўленых у Вавілон для гэтай місіі, прычым вядзецца гаворка таксама пра цэглу, з якой рабілася вежа. Адзначана, што ў знойдзенай зараз археолагамі цэглы на месцы колішняга Вавілона (на поўдзень ад сучаснага Багдада) ёсць усе прыкметы будаўнічага матэрыялу таго часу, які супадае са звесткамі са Старога запавета: у ёй ёсць смала, раствор і бітум, якія згаданы ў біблейскай гісторыі.

Доктар Фінкель: “У кнізе Быцця літаральна сказана, што яны выкарыстоўваюць цэглу замест каменя і бітум для раствора”.

Францыя – суперсенсацыя пра засяленне Еўропы.

Краманьёнцы – непасрэдныя продкі сучасных людзей – некалькі разоў засялялі Еўропу, але па нейкіх прычынах потым зноў тэрыторыю кантралявалі неандэртальцы.  

Археолагі знайшлі доказы таго, што людзі сучаснага анатамічнага тыпу жылі ў Еўропе 54 тысячы гадоў таму. Раней самым старажытным помнікам Еўропы, дзе былі знойдзены рэшткі краманьёнцаў, лічылася балгарская пячора Бачо-Кіро, куды старажытныя людзі прыйшлі 45-43 тысяч гадоў таму.

Французскія археолагі выявілі ў гроце Мандрэн у даліне Роны культурныя пласты з тыповымі інструментамі неандэртальцаў, між якіх быў адзін пласт з больш развітай каменнай прамысловасцю. Марфалагічны аналіз знойдзеных зубоў паказаў, што каля 54 тысяч гадоў таму людзі сучаснага анатамічнага тыпу ўжо знаходзіліся ў басейне ракі. 

Швейцарцы аднавілі твар егіпецкай жрыцы.

Археолагі і навукоўцы пры дапамозе судова-медыцынскіх тэхналогій узнавілі твар Шэп-ан-Ісідзі – егіпецкай жанчыны, якая жыла ў VII стагоддзі да нашай эры. Надпісы на саркафагу паказваюць, што жанчына належала да заможнай сям’і і паходзіла з роду жрацоў Амона ў Фівах. Мумія захоўваецца з 1820 года ў бібліятэцы абацтва ў Санкт-Гален (Швейцарыя). Цяпер мы ведаем, як выглядалі людзі таго часу. 

Гэта новае даследаванне адрозніваецца ад аналагічных работ, якія выкананы раней.

Яно заснавана “выключна на судова-медыцынскай экспертызе знешнасці і анатамічных доказах”. Эксперты толькі рэканструявалі твар, не дадаючы аксэсуараў, такіх як ювелірныя вырабы, адзенне ці парыкі. 

Дзверы ў іншы свет у Егіпце.

Археолагі выявілі ў адным з некропаляў дзверы ў “іншы свет”. Група егіптолагаў выявіла рэдкую магілу старажытнага царства з ілжывымі дзвярыма, якія нібыта сімвалічна вялі ў іншы загробны свет Дуат.

На далёкай сцяне вывучанай магілы археолагі знайшлі надпісы, якія добра захаваліся. Яны выглядаюць так, быццам мастак скончыў маляваць іх літаральна днямі. Надпісы занялі бачнае месца ў цэнтры магілы і закрылі панэль з “ілжывымі дзвярыма” у іншае вымярэнне.

Карабель капітана Кука.

Пасля 22 гадоў пошукаў знойдзены патанулы карабель падарожніка і адкрывальніка капітана Джэймса Кука.

З 1999 года працягваліся пошукі карабля Кука, падчас якіх археолагі знайшлі некалькі іншых караблёў XVIII ст. І вось карабель Endeavur быў знойдзены каля ўзбярэжжа ЗША, недалёка ад вострава Род. 

Карабель Endeavur быў пабудаваны ў Англіі ў 1764 годзе. Праз чатыры гады Джэймс Кук адправіўся на ім ў экспедыцыю ў Ціхі акіян. У 1770 годзе ён высадзіўся ў Аўстраліі, а потым дабраўся да ўзбярэжжа Новай Зеландыі. 

Кук быў забіты на Гаваях падчас трэцяга падарожжа ў Ціхі акіян, а яго карабель быў затоплены ў 1778 годзе падчас вайны ў ЗША за незалежнасць.

Старажытныя піраміды і гарады ў Амазоніі знайшлі  пры дапамозе дрона.

На працягу доўгага часу навуковая супольнасць лічыла, што толькі адна з вялікіх цывілізацый папярэдняй Амерыкі развівалася ў трапічных лясах і дасягнула ўрбанізму – імперыі майя. 

Цяпер навукоўцы больш уважліва глядзець на Амазонію, якая раней разглядалася выключна сельскагаспадарчым рэгіёнам без буйных гарадоў і складанай дзяржаўнай структуры.

Вучоныя нямецкага археалагічнага інстытута даследавалі Льянас-дэ-Мохас  (вільготныя раўніны) на паўднёвым захадзе Амазонкі (тэрыторыя Балівіі) і знайшлі 24 невялікія паселішчы, з якіх толькі 15 былі вядомыя раней. Найбольшыя з іх – Катока і Ландзівар аказаліся складанымі арганізаванымі гарадамі з грамадскімі і цырыманіяльнымі месцамі. 

Акрамя таго, археолагі выявілі канічныя піраміды вышынёй 22 метры. І гэта іх вышыня сёння. Немагчыма вызначыць іх першапачатковую вышыню, таму што піраміды пабудаваны з зямлі, якая ў Амазонскіх умовах змываецца моцнымі дажджамі. 

Якар Тытаніка.

Археолагі ўпершыню паказалі 15-тонныя якар і бронзавыя шпілі “Тытаніка”. З часу аварыі прайшло больш за 110 гадоў, і толькі цяпер дайверы з экспедыцый Oceangate здолелі зрабіць унікальныя кадры гіганцкага якара, якарнага ланцуга, аднаго з катлавых бронзавых шпіляў.

Еўрапейскія львы.

Львы шырока прадстаўлены ў мастацтве многіх еўрапейскіх народаў і іх міфах. Але гэта не з’яляецца доказам існавання дзікіх львоў на гэтай тэрыторыі. 

Ці маглі львы жыць на тэрыторыі Грэцыі, Балгарыі, Венгрыі, Румыніі, Украіны і Беларусі 3000 гадоў таму? Археолагі лічаць, што так, маглі. Гэтае пытанне, безумоўна найперш цікавае магілёўцам, і сёлета яго абмяркоўвалі ў сур’ёзных навуковых часопісах. 

Гэта здаецца неверагодным, але археолагі, у прыватнасці, зоаархеолагі сур’ёзна вывучаюць гэтае пытанне, а некаторыя лічаць, што гэта вельмі магчыма. 

Калісьці людзі даліны Немей на поўдні Грэцыі жылі ў смяротным страху перад львамі, якія хаваліся на навакольных пагорках і палявалі на насельніцтва. Толькі магутны Геракл, якога выклікаў цар суседняга Тырынфа, змог забіць звера. Сын Зеўса загнаў магутнага драпежніка ў кут пячоры і задушыў голымі рукамі. Пасля гэтага людзі жылі без страху, а Геракл працягваў рабіць свае знакамітыя подзвігі. 

Магчыма, гісторыя пра немейскага льва – гэта не толькі міф. У 1978 годзе два нямецкія навукоўцы зрабілі ўражлівае адкрыццё. Падчас раскопак таго самага Тырынфа яны выпадкова натыкнуліся на косці кошкі каля чалавечага шкілета. Яны зрабілі выснову, што гэта костка льва, і, магчыма, таго самага віду, які сёння насяляе часткі афрыканскага кантыненту.

Тая костка была толькі першай з дзесяткаў, знойдзеных у Тырынфе і ў іншых месцах на працягу наступных дзесяцігоддзяў. Знойдзены чатыры фрагменты костак лап і кавалак рэбраў, якія звязаны з рознымі перыядамі часу паміж 1700-1600 г.г. да н.э. і каля 1200 г. да н.э. Шмат костак датуецца больш чым 1000 годам да пачатку бронзавага веку ў Грэцыі, які ў паўднёва-ўсходняй Еўропе вядомы як медны век.

Хаця некаторыя дэталі застаюцца незразумелымі, многія археолагі і гісторыкі зараз выкарыстоўваюць гэтыя доказы, каб зрабіць выснову, што сучасныя львы калісьці жылі побач з людзьмі на тэрыторыі Еўропы на працягу сотняў гадоў.

У паўднёва-ўсходняй Еўропе, уключаючы Грэцыю, апошнія знаходкі ільвіных костак датуюцца прыблізна 7-м стагоддзем да нашай эры. У той час як вучоныя апісваюць знікненне грэчаскага льва з дзікай прыроды прыблізна ў 1200 г. да н.э., калі мастацкія выявы львоў становяцца менш жорсткімі, менш дакладнымі і больш непадобнымі на рэальныя. Магчыма, ільвы выжылі ў класічным перыядзе паміж 500 і 300 г. да н.э. 

Прамых доказаў жыцця львоў каля Магілёва пакуль няма, але прыродныя і кліматычныя ўмовы тут не надта адрозніваліся ад ўкраінскіх, і знаходжанне львоў на тэрыторыі Беларусі тэарэтычна верагодна. 

Калісьці ніхто не верыў у дзікіх львоў у Грэцыі, цяпер з’явіліся доказы. Потым знайшліся косткі львоў ў Венгрыі, Румыніі, Украіне… Магчыма іх знойдуць і ў Беларусі. 

Дзень у гісторыі. 31 снежня. Нарадзіліся спявак Антон Баначыч, першы даследчык Вавілона Максімільян Рыла, Аляксандра Герасіменя. Аксамітавы развод Чэхіі і Славакакіі

Навіна ад

Наступленне Новага года. 

У большасці сучасных краін свету  адзначаецца наступленне Новага года ў ноч з 31 снежня на 1 студзеня. Звычай адзначаць Новы год менавіта 1 студзеня ўвёў Юлій Цэзар у 46 годзе да нашай эры. У Старажытным Рыме свята было прысвечана двухаблічнаму богу Янусу, адна асоба якога глядзіць у будучыню (Новы год), а іншая – звернута ў мінулае (адыходзячы год). У гонар Януса носіць назву і першы месяц года на латыні – Януарый, на беларускай – студзень.

1 студзеня як свята Новага года на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага прапісалася ў 1364 годзе. Ва ўсходняй частцы Беларусі з 1493 па 1700 год пачынаўся паводле візантыйскай царкоўнай традыцыі 1 верасня.

У Расіі, да якой былі далучаны беларускія землі ў ХVІІІ стагоддзі, Новы год адзначаюць 1 студзеня з 1700 года па ўказе Пятра I. Да 1 лютага 1918 года свята адзначалі па юліянскім календары, а затым перайшлі на грыгарыянскі. Першы Новы год, які супаў з еўрапейскім, прыпаў на 1919 год.

Выхадны 1 студзеня ўвялі яшчэ ў дарэвалюцыйныя часы для працоўных. Пачынаючы з 1929 года святкаванне Калядаў было афіцыйна адменена, а Новы год стаў звычайным працоўным днём. Да 1947 года 1 студзеня ў СССР працягвала заставацца працоўным днём. 23 снежня 1947 года, указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР 1 студзеня стала святочным і выходным днём.

Упершыню Новы год у СССР сталі святкаваць у 1935 годзе: Дзед Мароз, ёлка, падарункі пад ёлкай. У студзені 1937 года ў Дзеда Мароза з’явілася абавязковая спадарожніца – Снягурка, вытокі якой ляжаць у паганскай міфалогіі.

Святкаванне Новага года, як новая савецкая традыцыя, адной з першых апісана ў аповедзе “Чук і Гек” Аркадзя Гайдара 1939 года.

Навагодняя ёлка ў ВКЛ прыйшла з Еўропы. Да Дзеда Мароза было вядомае славянскае боства Зюзя, якое дабрынёй і шчодрасцю не адрознівалася. 

У беларусаў Зюзя – сівы тоўсты дзед нізкага росту з калматай барадой, босы, без шапкі, з жалезнай булавой. Большую частку зімы Зюзя праводзіць у лесе, але час ад часу наведваецца ў вёскі, прыносячы туды моцны мароз. “Зюзя на дварэ – куцця на стале”.

На навагодні стол беларусы спрадвек ставілі 12 страў як сімвал кожнага месяца года. Абавязковай была «куцця» – каша з мёдам і разынкамі. Яна павінна была быць шчодрай. Першую лыжку, паводле традыцыі, аддавалі продкам. Таксама гатавалі стравы з мяса, салаты, саленні, бліны і ўзвары. Чым больш шчодры стол, тым, лічылася, будзе багацейшы год.

Дзень памяці Папы Сільвестра I (каталіцкі каляндар). 

Сільвестр I – біскуп Рыма ў 314-335 гадах. Хрысціянскі святы, ушанаваны ў ліку свяціцеляў. Памяць у Праваслаўнай царкве здзяйсняецца 2 студзеня.

У 284 годзе прыняў сан святара, а падчас ганенняў на хрысціян трапіў пад рэпрэсіі за пахаванне забітых. Легенда звязвае дзейнасць Сільвестра са зваротам імператара Канстанціна ў хрысціянства: Канстанцін будучы паганцам праводзіў у Рыме ганенні на хрысціян і ў якасці пакарання захварэў свавольствам. Сільвестр хрысціць яго і хворы вылечваецца. У якасці падзякі імператар уводзіць прывілеі для хрысціян, будуе цэрквы, аб’яўляе рымскага біскупа кіраўніком духавенства, перадае Сільвестру і яго пераемнікам уладу над заходняй паловай Рымскай імперыі (Канстанцінаў дар). Легенда атрымала распаўсюджанне у лацінскай, грэчаскай і ўсходніх выкладах.

1880 год. Нарадзіўся Антон Баначыч. 

Рускі і беларускі спявак (бас-барытон, пазней драматычны тэнар), артыст оперы, кампазітар і педагог, стваральнік Мінскай Дзяржаўнай студыі оперы і балета, на базе якой з’явіўся Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета Рэспублікі Беларусь.

Творчасць Баначыча – адна з «залатых» старонак музычнай культуры канца ХІХ – пачатку ХХ стагоддзяў.

Спяваў у тэатрах Харкава, Кіева, Екацярынаслава, Тыфліса, Саратава, Баку, Пецярбурга і іншых гарадоў. На сцэне маскоўскага Вялікага тэатра выканаў мноства партый. Шмат гастраляваў па Еўропе, ЗША.

Прымаў удзел і ў аперэтах, і ў канцэртах, асабліва праславіўся з выкананнем цыганскіх рамансаў пад уласны акампанемент на гітары. Запісаў 13 пласцінак.

Сам складаў музыку, выступау з уласнымі песнямі і рамансамі.

У Беларусі кіраваў класамі оперы, сольных спеваў і камернага ансамбля Беларускага музычнага тэхнікума, Дзяржаўнай студыі оперы і балета, кафедрай у Мінскай кансерваторыі, Вялікага тэатра оперы і балета БССР.

Памёр у 1933 годзе

1802 год. Нарадзіўся Максімільян Станіслаў Рыла. 

Філосаф, археолаг-даследчык Вавілона, арыенталіст, каталіцкі місіянер на Блізкім Усходзе і ў Паўночнай Афрыцы.

Скончыў Полацкую езуіцкую акадэмію, вучыўся ў Віленскім, Грыгарыянскім (Рым) універсітэтах. Прафесар філасофіі. 3 1833 года святар.

Упершыню даследаваў руіны старажытнага Вавілона і ахвяраваў музею Ватыкана багатую калекцыю археалагічных знаходак. У 1837 абраны ў Папскую археалагічную акадэмію і Арыенталагічнае таварыства Францыі. 

У 1839 годзе на Блізкім Усходзе, адкрыў у Бейруце Каталіцкую акадэмію, якая была пераўтворана ў Бейруцкі ўніверсітэт Святога Іосіфа. У 1841-1843 гадах –  на Мальце, надрукаваў каментарыі да выдання заснавальніка ордэна езуітаў Ігнація Лаёлы «Духоўныя практыкаванні». Быў рэктарам Рымскага калегіума, апостальскім вікарыям Цэнтральнай Афрыкі ў Хартуме (Судан).

Памёр 17 чэрвеня 1848 года.

1916 год. Памёр Казімір Альхімовіч. 

Мастак.

Як удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў сасланы на Урал.

Пасля спасылкі вучыўся ў Варшаве, Мюнхене, Парыжы.

Яго творчасці характэрная гістарычная і міфалагічная тэматыка, пейзажы Літвы, Татраў, рэлігійныя палотны, жанравыя сцэнкі.

Ствараў карціны на тэмы беларускай, польскай і літоўскай гісторыі: «Пахаванне Гедыміна», «Ліздзейка з дачкой на руінах царквы Пяруна», «Абарона Ольштына», «Смерць Глінскага ў турме» і іншыя.

У творах, створаных пад уплывам ссылкі, гучыць пратэст супраць царскага самадзяржаўя: «Смерць у выгнанні», «Пахаванне на Урале», «На этапе» і іншыя.

Захапляўся роспісам фарфору і фаянсу, разьбой па дрэве.

Ілюстратар твораў Ю. Славацкага,  А. Міцкевіча.

Вялікая колькасць прац мастака захоўваецца ў варшаўскім Народным музеі.

1931 год. Нарадзіўся Пётр Зялінскі. 

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў Гомельскі дзяржаўны педінстытут, аспірантуру БДУ.

Працаваў на кафедры гісторыі Беларусі новага і найноўшага часу БДУ.

Займаўся арганізацыяй і развіццём гістарычнай адукацыі, распрацоўкай сучасных мадэляў выкладання, даследаваннем палітычнай гісторыі Беларусі XX стагоддзя, рэвалюцыйна-дэмакратычнага руху ў Заходняй Беларусі.

Памёр 15 ліпеня 2019 года.

1985 год. Нарадзілася Аляксандра Герасіменя. 

Беларуская плыўчыха. Двухразовая віцэ-чэмпіёнка Алімпійскіх гульняў 2012 года, бронзавая прызёрка Алімпійскіх гульняў 2016 года. Чэмпіёнка Чэмпіянату свету,  чэмпіёнка і сярэбраная прызёрка Чэмпіянату Еўропы, Трохразовая чэмпіёнка Еўропы сярод юніёраў, рэкардсменка Еўропы сярод юніёраў.

Уладальніца 12 залатых, 12 сярэбраных і 12 бронзавых медалёў на спабоніцтвах рознага ўзроўню.

18 жніўня 2020 года падпісала адкрыты ліст прадстаўнікоў спартыўнай галіны  Беларусі з патрабаваннем прызнаць несапраўднымі выбары прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Была сярод атлетаў, што заявілі аб стварэнні Свабоднага аб’яднання спартсменаў Беларусі, удзельнічала ў пратэстах, выступала супраць гвалту ў краіне.

У кастрычніку 2020 года пераехала ў Вільнюс і ўзначаліла Беларускі фонд спартыўнай салідарнасці. Адказная за маладзёжную палітыку і спорт у Народным антыкрызісным упраўленні.

26 снежня 2022 года ў Беларусі завочна прысуджана да 12 гадоў пазбаўлення волі.

1990 год. Пачала дзейнічаць другая лінія Мінскага метрапалітэна – Аўтазаводская. 

Зараз мае 14 станцый. Мінскі метрапалітэн – дзявяты па ліку на постсавецкай прасторы. Па колькасці пасажыраў у год займае 4 месца ў СНД пасля Маскоўскага, Санкт-Пецярбургскага і Кіеўскага метрапалітэнаў. Першая лінія метрапалітэна – Маскоўская (зараз 15 станцый) адкрыта 30 чэрвеня 1984 года. Працуе 3-я лінія – Зеленалужская (4 станцыі з 14), плануецца 4-я.

 

1992 год. Апошні дзень існавання Чэхаславакіі. 

Падзенне камуністычнага рэжыму ў 1989 годзе прывяло да ўзмацнення тэндэнцый палітычнага размежавання Чэхіі і Славакіі. Посткамуністычныя эліты абедзвюх частак дзяржавы ўзялі курс на незалежнасць.

У 1990 годзе разгарэлася так званая «злучковая вайна». Чэшскія палітыкі настойвалі на захаванні ранейшага напісання «Чэхаславакія» ў адно слова, славакі патрабавалі злучковага напісання: «Чэха-Славакія». 

У выніку кампрамісу з 29 сакавіка 1990 года краіна стала афіцыйна называцца «Чэшская і Славацкая Федэратыўная Рэспубліка» (ЧСФР), скарочаная назва «Чэхаславакія» па-славацку магла пісацца са злучком, па-чэшску – без злучка. 

На наступны дзень 1 студзеня, чэхі і славакі сустрэлі новы 1993 год як грамадзяне асобных краін. Адбыўся так званы аксамітавы развод.

1994 год. У апошні раз імя Фрэнка Сінатры з’явілася ў спісе 20 найлепшых выканаўцаў ЗША і Вялікабрытаніі. 

Першы раз яго імя было ўключана ў спіс 28 мая 1955 года, і ўсе гэтыя гады яно нязменна там прысутнічала.

Ф. Сінатра (1915-1998) – амерыканскі спявак (крунер), кінаакцёр, кінарэжысёр, прадзюсер, шоумен, дырыжор, палітычны актывіст. Лаўрэат кінапрэміі “Оскар”, 11 разоў быў лаўрэатам “Грэмі”. Славіўся высокім майстэрствам выканання песень, віртуознай тэхнікай інтанацыйнага фразіравання, яснай артыкуляцыяй кожнага слова і склада і «аксамітным» тэмбрам голасу. 

За 60 гадоў творчай кар’еры выканаў у студыі і на канцэртах больш за 2 000 песень, гастраляваў у больш як 40 краінах свету, пласцінкі з яго песнямі прададзены ў колькасці больш за 150 мільёнаў экземпляраў.

Дзень у гісторыі. 23 снежня. Першая ў Еўропе парцалянавая мануфактура. Пахаладанне з +7 да -49°С. Пачала працаваць Лукомская ДРЭС. Дзень памяці Эміліі Плятэр

Навіна ад

Міжнародны дзень почырку. Дзень ручнога ліста (International Handwriting Day. Handwriting Day). 

У гэты дзень нарадзіўся адзін з вядомых амерыканскіх дзяржаўных дзеячаў – Джон Хэнкок, які першым паставіў свой подпіс пад Дэкларацыяй Незалежнасці ЗША (1774). Подпіс Хэнкока быў буйным і размашыстым, што і дадало аўтарытэту яе аўтару.

Папулярнасць кампутараў, электроннай пошты, СМС і іншых сродкаў хуткіх зносін паступова адводзяць сучаснага чалавека ад магчымасці выказаць свае думкі, напісаўшы іх уласнаручна. І, магчыма, у недалёкай будучыні ліст ці паштоўка, напісаныя “ад рукі”, стануць жаданым набыццём.

Мастацтва ручнога ліста актыўна развівалася на працягу тысяч гадоў. Аб сувязі почырку з духоўным светам і характарам чалавека выказваўся яшчэ Арыстоцель. 

У 1875 годзе французскі абат Жан Іпаліт Мішанер ужыў тэрмін “графалогія”, які пазначае вобласць ведаў аб почырку і метадах яго даследавання ў сувязі з псіхічным станам асобы. Па ручным пісьме можна вызначыць індывідуальныя здольнасці чалавека,  характар асобы, яе моцныя і слабыя бакі, настрой, стаўленне да наваколля і шмат іншага.

Почырк кожнага чалавека непаўторны. Ён не паддаецца імітацыі. Ад рукі пры напісанні нічога не залежыць, яна толькі прылада мозгу. Таму ў век шаблонных SMS і камп’ютарных сродкаў зносін рукапісны тэкст – гэта напамін пра ўнікальнасць кожнага з нас.

403 год. Згодна з легендай скончаны першы адрэзак Вялікай Кітайскай Сцяны. 

Наступнай раніцай на ёй з’явіліся непрыстойныя словы. 

Чангхенг, літаральна “Доўгая сцяна”, або «Доўгая сцяна ў 10 000 лі» – раздзяляльная сцяна даўжынёй амаль 9000 км (поўная даўжыня – 21200 км) пры вышыні 5-8 метраў, пабудаваная ў старажытным Кітаі з вапняку. 

Найбуйнейшы помнік сусветнай архітэктуры. Згадваецца ў Дзяржаўным гімне КНР. Будавалася  з ІІІ стагоддзя да нашай эры да 1644 года, потым неаднаразова дабудоўвалася, рэканструявалася. 

Помнік Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, адно з сучасных цудаў свету.

1710 год. Курфюрст саксонскі, польскі кароль, вялікі князь ВКЛ Аўгуст Моцны выдаў дэкрэт аб заснаванні славутай цяпер парцалянавай (фарфоравай) мануфактуры ў горадзе Мейсене на Эльбе.

Поспех перасягнуў усялякія чаканні: еўрапейцы здолелі дакапацца да патаемнага кітайскага сакрэту і з 1720-х гадоў пачалася эпоха мейсенскага фарфору, які адразу стаў для свецкай Еўропы сімвалам раскошы і вытанчанасці.

На Нёмане, каля Свержаня ёсць да гэтай пары Фарфурніцкі брод на коласаўскай сцяжыне (хадзіў тут Якуб Колас). Гэта напамін пра фаянсавую мануфактуру, якую тут заснаваў у XVIII стагоддзі Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька. Фаянсавы посуд так жа выпускалі ў Цяляханах, Гродна. 

Сёння ў краіне фаянсам на прамысловай аснове ніхто не займаецца. Адзіны парцалянавы завод працуе ў Добрушы. Быў яшчэ мінскі, але яго ў 2009 годзе зачынілі. 

1831 год. Памерла Эмілія Плятэр. 

Беларуская фалькларыстка. Сімвал паўстання 1830-1831 гадоў.

Збірала і апрацоўвала беларускія народныя песні, выконвала на фартэпіяна народныя мелодыі, захаплялася беларускай харэаграфіяй, сама танцавала народныя танцы. Спрабавала пісаць беларускія вершы.

Шмат вандравала па гістарычных мясцінах Інфлянтаў, Літвы, Беларусі і Польшчы.

Падчас паўстання 1830-1831 гадоў стварыла і ўзначала атрад з 280 пехацінцаў, 60 конных воінаў і некалькіх соцень касінераў. Удзельнічала ў некалькіх баях. Была прызначана камандзірам роты 25-га пяхотнага палка, атрымала званне капітана.

Пад канец паўстання яна захварэла і памерла 23 снежня 1831 года.

Стала адным з сімвалаў паўстання. А. Міцкевіч увекавечыў Эмілію ў сваім вершы «Смерць палкоўніка», свае творы ёй прысвяцілі многія паэты, пісьменнікі, мастакі.

У час Другой сусветнай вайны быў створаны Першы асобны жаночы батальён імя Эміліі Плятэр.

1916 год. Самае рэзкае пахаладанне ў свеце, якое адбылося на працягу сутак, было зарэгістравана ў амерыканскім штаце Мантана. 

Яно склала 56°С: з +7 да -49°С.

Таксама, з рэзкім пахаладаннем звязана іншае назіранне: у 1911 годзе 10 студзеня ў Рапід-Сіці, у штаце Паўднёвая Дакота, ЗША. Цягам 15 хвілін тэмпература апусцілася на 26 °С.

Надвор’е дае нам такія хітрыкі не толькі з рэзкім пахаладаннем, але і з рэзкім пацяпленнем.

Самае рэзкае зафіксаванае пацяпленне было 22 студзеня 1943 года ў амерыканскім мястэчку Спірфіш у Паўднёвай Дакоце. Усяго за 2 хвіліны, з 7:30 да 7:32 тэмпература паветра павысілася на фенаменальныя 27 градусаў, ад -20 да +7°С.

Даволі цікавым фактам з’яўляецца тое, што большасць такіх рэзкіх скокаў тэмператур была зафіксаваная на тэрыторыі Злучаных Штатаў. На пытанне, чым гэта можа быць выклікана, у вучоных і метэаролагаў няма дакладнага адказу. Па адной з тэорый такое ашаламляльнае ваганне тэмпературы можна растлумачыць тым, што ЗША знаходзіцца паміж двума найбуйнымі акіянамі, а таксама высокай “кантраснасцю” рэльефу.

1922 год. Нарадзілася Вольга Ладыгіна. 

Беларускі архітэктар. Заслужаны архітэктар. Нарадзілася ў сям’і інжынера Барыса Ладыгіна і Арыядны  Александроўскай – сястры беларускай спявачкі Ларысы Александроўскай

Працавала архітэктарам, галоўным архітэктарам Белдзяржпраекта, у Белдзяржпраекце, Дзяржбудзе, старшынёй праўлення Саюза архітэктараў БССР (1961-1965). Удзельнік кангрэсаў Міжнароднага саюза архітэктараў у Гаване, Мадрыдзе), Міжнароднага кангрэса жанчын (Масква).

Аўтар праектаў  Мінскай абласной бальніцы ў Бараўлянах, галоўнага корпуса Беларускага тэхналагічнага ўніверсітэта, вадаскідных збудаванняў і ГЭС на Заслаўскім вадасховішчы, Кіраўскага моста у Віцебску, жылых дамоў па шматлікіх мінскіх вуліцах, праспектах, многіх адміністрацыйна-вытворчых будынкаў, Палаца воднага спорту і іншых, а таксама моста праз р. Дняпро (1955) і Палаца культуры вобласці (1976) у Магілёве.

Памерла 3 студзеня 2008 года. 

Ладыгіна Вольга Барысаўна - Беларусь у асобах i падзеях

1952 год. Памёр Васіль Ерашэнка. 

Пісьменнік-сімваліст, паэт, музыкант, вядомы ў свеце эсперантыст. Літаратурныя творы пісаў на эсперанта і японскай мове.

Страціў зрок у дзяцінстве. Вывучэнне міжнароднай мовы эсперанта дала яму штуршок да творчасці. Вучыўся ва ўстановах для сляпых у Маскве, Лондане, Токіа. У Японіі, Кітаі меў шматлікіх знаёмых сярод вядомых літаратараў, журналістаў. На японскай мове публікаваў свае казкі і нарысы.

Працаваў таксама ў  Сіаме, Бірме (Мьянма), Індыі, Кітаі, Германіі. Выкладаў эсперанта ў Пекінскім універсітэце. Па прыездзе ў СССР, у 1924 годзе, жыў у Маскве, падарожнічаў па Чукотцы, працаваў у Ніжнім Ноўгарадзе, заснаваў першую ў Туркменістане школу для сляпых, настаўнічаў у Маскоўскай школе для сляпых дзяцей, у Ташкенце.

Творы Ерашэнкі, створаныя ў Японіі і Кітаі, якія зрабілі яго вядомым у гэтых краінах, у СССР не перакладалі да 1962 года. З вялікай колькасці яго твораў, 24 вышлі на японскай, 15 – на рускай, 2 – на ўкраінскай, па адной на кітайскай.

1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Сомаў. 

Магілёўскі фатограф, мастак, падпалкоўнік, грамадскі актывіст, актывіст веларуху.

Чалавек нераўнадушны, няпросты, суровы, прамы, прынцыповы і надзейны – сапраўдны вайсковец і афіцэр. Але сярод дысцыпліны, руціны і прадвызначасці армейскага жыцця, было нешта такое, што непакоіла яго, выходзіла за рамкі уставаў, службовай іерархіі ды казённага патрыятызму. Нейкая частка душы цягнулася да шырокага свету, да новых даляглядаў і адкрыццяў і проста да прыгажосці, мастацтва.

Скончыў вышэйшую артылерыйскую вучэльню, служыў у Магілёве. Прайшоў шлях ад інжынера рамонтнага цэха да намесніка камандзіра часці па якасці, ад лейтэнанта да падпалкоўніка. 

Пачаў фатаграфаваць з канца 1970-х гадоў, з 1980-х уваходзіў у склад народнага фотаклуба “Вясёлка”.

Пасля выхаду ў адстаўку заняўся жывапісам, захапляўся гісторыяй, удзельнічаў у шматлікіх праектах мясцовай яўрэйскай абшчыны па пошуках месцаў знішчэння яўрэяў у гады Другой сусветнай вайны, у веласіпедным руху Магілёва.

Загінуў 12 мая 2019 года пры адкрыцці веласезона.

1961 год. Памёр Лукаш Бэндэ. 

Беларускі літаратурны крытык і літаратуразнаўца.

Працаваў у Віцебскім ветэрынарным інстытуце, Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР, Дзяржаўным выдавецтве ў Ленінградзе і ў Ленінградскім тэатральным інстытуце, у Інстытуце рускай літаратуры, у педагагічных і настаўніцкіх інстытутах Даўгаўпілса, Ленінграда, Выбарга, Жытоміра.

Аўтар кніг «Янка Купала: Крытычны нарыс» (1932), «Андрэй Александровіч» (1932), шматлікіх артыкулаў і рэцэнзій у перыядычным друку. Склаў шэраг чытанак, хрэстаматый па беларускай літаратуры для школ.

Фота: Платон Галавач і Лукаш Бэндэ сярод слухачоў менскай партшколы. Галавач другі справа ў верхнім шэрагу, Бэндэ крайні справа ў другім шэрагу

1969 год. Напярэдадні Новага 1970 года, да 100-годдзя з дня нараджэння У. Леніна ўведзены ў дзеянне 1-ы энергаблок Лукомскай ДРЭС. 

Гэтая дзяржаўная раённая (старая назва з часоў рэалізацыі плана ГОЭЛРО 1920-х гадоў) цеплавая электрастанцыя размешчана ў горадзе Новалукомль Чашніцкага раёна. 

Самая магутная ў краіне – 2890 МВт (8 энергаблокаў па 300 МВт кожны). Выпрацоўка электраэнергіі, без уліку БелАЭС, складае 60% у летні перыяд і 40 % у зімовы ад ўсёй энергасістэмы Беларусі. 

Працуе з выкарыстаннем мазута і прыроднага газа. 

Будаўніцтва станцыі было пачата ў 1964 годзе. Апошні блок здадзены ў эксплуатацыю ў 1974 годзе. 

Пры будаўніцтве ДРЭС каля Лукомльскага возера на р. Лукомка сфарміраваўся горад Новалукомль (узнік у 1964 годзе як п. Піянерны). На прадпрыемстве працуюць каля 1900 чалавек.

1987 год. Нарадзілася Любоў Чаркашына. 

Беларуская гімнастка. Заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь. Трэнер.

Чэмпіёнка Беларусі, Прызёр Кубку свету па мастацкай гімнастыцы (2011 год, 1 золата, 2 срэбра, 2 бронзы),  Прызёр Еўропы, Бронзавая прызёрка на Летніх алімпійскіх гульнях у Лондане.

На прэзідэнтскіх выбарах 2015 года з’яўлялася даверанай асобай Лукашэнкі.

Плануецца русіфікацыя геаграфічных назваў у Беларусі

Навіна ад

Выступаючы перад Рэспубліканскім саветам па гістарычнай палітыцы пры Адміністрацыіі Лукашэнкі яе кіраўнік Ігар Сергеенка заявіў, што будзе «разгледжана пытанне транслітарацыі ў геаграфічных назвах вуліц і населеных пунктаў з выкарыстаннем рускай мовы”, бо быццам бы “паступаюць звароты грамадзян па гэтым пытанні, і мы вырашылі разгледзець яго і ўнесці яснасць, як далей выкарыстоўваць рускую мову ў назвах вуліц, населеных пунктаў, у транспарце».

Наш каментар. Цяжка зразумець ход думак чыноўнікаў, але хутчэй за ўсё, гаворка ідзе пра тое, што камусьці не даспадобы назвы вуліц і населеных пунктаў на беларускай мове і іх дубліраванне на лацінцы. Але тут нюанс: няма ў Беларусі рускіх назваў населеных пунктаў – усе яны беларускія.

Падача назваў на лацінцы – нармальная сусветная з’ява, тым больш што Беларусь знаходзіцца ў цэнтры Еўропы, на перакрыжаванні шляхоў зносін. 

Усе такія назвы на лацінцы рабіліся паводле “Інструкцыі па транслітарацыі геаграфічных назваў Рэспублікі Беларусь літарамі лацінскага алфавіта”— метада запісу лацінскім пісьмом беларускіх геаграфічных назваў. 

Сама Інструкцыя была ўхвалена пастановай Дзяржаўнага камітэта па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі Рэспублікі Беларусь за № 15 ад 23 лістапада 2000 года. Апошнія змены ў яе ўносіліся 11 чэрвеня 2007 года.

У лютым 2013 года інструкцыя была рэкамендаваная Арганізацыяй Аб’яднаных Нацый у якасці міжнароднай сістэмы раманізацыі беларускіх геаграфічных назваў.

У 2003-2010 гадах пад эгідай Камітэта па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі былі выдадзены дастаткова грунтоўна прапрацаваныя нарматыўныя даведнікі з назвамі населеных пунктаў краіны па абласцях:

Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с.

Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с.

Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с.

Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. —Мн.: Тэхналогія, 2004.—469 с..

Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с.

Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. 

Усе назвы нарматыўных даведнікаў даваліся на беларускай мове кірыліцай, лацінкай і на рускай мове і ніякай асаблівай крытыкі не выклікалі, а наадварот былі ўхвалены, як узорныя, ААН.

Калі будуць зрусіфікаваны назвы населеных пунктаў краіны, то будзе поўнасцю разбурана нацыянальная тапанімічная прастора, якая з’яўляецца элементам гістарычнай спадчыны.

Спяшацца з высновамі не будзем, трэба выслухаць мовазнаўцаў з акадэмічных інстытутаў, членаў тапанімічных камісій пры Савеце Міністраў і Акадэміі навук.

Colorfest прайшоў у Магілёве. Гараджане сталі крыху індусамі. Шмат фота

Навіна ад

Галоўная традыцыя фэсту – абсыпаць адзін аднаго рознакаляровымі яркімі і лёгка змыўнымі фарбамі. Штогадовая імпрэза праходзіла ў мясцовым Парку атракцыёнаў і традыцыйна сабрала шмат дзяцей і моладзі. Фарбы для мурзання ўдзельнікі куплялі на месцы. Яны бяспечныя, але і каштуюць не танна.

Упершыню Colorfest правялі ў Магілёве ў 2017 годзе. Ён адбыўся на стадыёне існуючага на той момант заводу штучнага валакла. Гэта аддаленая ад людных вуліц мясціна, куды адпраўлялі апазіцыянераў пратэставаць. Апошнія гады фэст праводзяць у Парку атракцыёнаў.

Ідэю правядзення фестываляў фарбы еўрапейцы падгледзелі ў індуісцкай культуры. Свята Holi (Пяшчоты) – адно з найбольш маляўнічых у Індыі і Непале. Бенгальцы з фарбамі адзначаюць сваё навагоддзе і свята вясны.

Упершыню ў Еўропе свята Holi правялі 29 чэрвеня 2012 года ў Берліне. У тым жа годзе, убачыўшы, наколькі спадабалася імпрэза людзям, адбылося яшчэ тры падобныя фэсты. Самы масавы адбыўся ў Мюнхене. На яго прыйшло 10 тысяч ахвотнікаў пабыць мурзатымі ад фарбаў.

Ад 2014 году Colorfest становіцца адным з улюблёных дзействаў еўрапейцаў. Яго сталі праводзяць не толькі на старым кантыненце, але ў Новай Зеландыі і нават Паўночнай Афрыцы.

У Беларусі таксама ўзяліся папулярызаваць свята з індуісцкімі каранямі. Да такога наватарства ў Магілёве мясцовая ўлада паставілася з недаверам, таму і адправіла ахвотнікаў абсыпацца фарбамі на аддалены ад гарадскога цэнтру стадыён, што на вуліцы Чалюскінцаў.

Адаптаваная пад Colorfest свята Holi падаецца як фестываль, дзе ўсе роўныя, незалежна ад колеру скуры, нацыянальнасці, узросту і полу. На ім няма месца курэнню і алкаголю – толькі здаровы розум, чыстыя эмоцыі, светлыя пачуцці і жывыя зносіны.

Вялікі арлец, скапа, дэлаверская чайка. Рэдкіх і не бывалых для Беларусі птушак ратуюць у Бярэзінскім запаведніку

Навіна ад

Вялікі арлец і скапа занесеныя ў нацыянальную чырвоную кнігу. У запаведніку выяўленыя 9 гнездзішчаў скапы. Птушаняты сямі пар гэтай птушкі акальцаваныя.

Вялікі арлец – драпежная птушка, дужа рэдкая не толькі для Бярэзінскага запаведніка, але і для Еўропы. Яго колькасць мае тэндэнцыю да скарачэння і ён занесены ў чырвоны спіс Міжнароднага саюзу аховы прыроды як уразлівы від з высокай рызыкай знікнення ў дзікай прыродзе. У запаведніку сёлета ўдалося акальцаваць адно птушаня гэтай птушкі.

Паводле супрацоўнікаў прыродаахоўнай установы «Бярэзінскі біясферны запаведнік», тройчы фіксаваўся пралёт праз яго тэрыторыю дэлаверскай чайкі. Прадстаўнікі гэтага паўночнаамерыканскага віду ў апошнія дзесяцігоддзі рэгулярна залятаюць у Еўропу.

У запаведніку адзначаюць : калі беларуская арніта-фаўністычная камісія адобрыць рэгістрацыю дэлаверскай чайкі, то гэты від папоўніць спіс птушак Беларусі ў цэлым, і Бярэзінскага біясфернага запаведніка ў прыватнасці.

Бярэзінскі біясферны запаведнік месціцца ў паўночнай частцы Беларусі за 120 кіламетраў ад Мінска. Яго плошча 85,2 тысяч гектараў. Цэнтр запаведніка – у вёсцы Дамжэрыцы Лепельскага раёну. Уваходзіць у сусветную сетку біясферных запаведнікаў ЮНЕСКА.

Створаны для аховы і развядзення рэдкіх відаў жывёл, якія занесены ў нацыянальную Чырвоную кнігу. Першапачаткова ствараўся для аховы баброў і птушак.

Сваёй біялагічнай разнастайнасцю і ўнікальнасцю прыродных комплексаў запаведнік мае выключную значнасць для ўсёй Еўропы. Тут захаваліся чатыры тыпы экасістэм: густыя лясы, гразкія балоты, хуткаплынныя вадаёмы і чыстыя лугі.

 

Пераважаюць лясы, якія займаюць пад 90 працэнтаў тэрыторыі запаведніка. Асаблівую цікавасць уяўляюць абарыгенныя натуральныя лясныя фармацыі сасновых, чорна альховых і пухната бярозавых балотных лясоў, якія існуюць як разлеглыя балотныя масівы.

Натуральныя балоты запаведніка займаюць 43 000 га, што робіць яго адным з найбуйнейшых балотных масіваў у Еўропе.

Акрамя ракі Бярэзіны, якая цячэ праз запаведнік 110 кіламетраў і мае больш за 50 дробных прытокаў, у ім багата вялікіх і малых азёр.

фота з рэсурсаў: lesnyeozera.com, berezinsky.by 

Беларусь пазмагаецца за азіяцкія інвестыцыі – старшыня ўраду Галоўчанка

Навіна ад

Ён заяўляе, што краіна зацікаўленая ў з’яўленні на беларускім рынку азіяцкіх вытворцаў, бо еўрапейскія кампаніі згортваюць сваю дзейнасць у рэгіёне.

“Ва ўмовах згортвання заходнімі кампаніямі вытворчасцяў у Расіі, разгорнецца сапраўдная барацьба за азіяцкія інвестыцыі. Іх прыцягненне таксама зʼяўляецца вельмі запатрабаваным напрамкам работы кіраўнікоў замежных устаноў у адпаведных краінах”, цытуе прэм’ер-міністра БелТА.

Паводле яго слоў, замежныя інвестыцыі ў Беларусь працягваюць расці.

“У першым квартале на чыстай аснове іх рост склаў 45 працэнтаў”, – настойвае ўрадовец.