Дзень святых Мяфодзія і Кірылы, святых праваслаўнай і каталіцкай царквы, братоў-місіянераў, стваральнікаў стараславянскай азбукі і царкоўнаславянскай мовы.
Мова – душа любога народа, яна з’яўляецца асновай нашага мыслення, таму мову трэба берагчы, вывучаць, паважаць і ведаць. Беражлівыя адносіны да сваёй мовы дазваляюць нам развіваць здольнасць разумець словы, аналізаваць учынкі, думаць, перадаваць атрыманы вопыт, ясна і дакладна выкладаць свае думкі.
1377 год. Памёр Альгерд (1296-1377).
Вялікі князь (1345-1377) ВКЛ, князь крэўскі і віцебскі, адзін з найбуйнейшых вайскаводаў ВКЛ.
З 80 гадоў жыцця, кіраваў дзяржавай 32 гады.
Бацька 12 сыноў, у тым ліку Ягайлы, Андрэя Полацкага, Свідрыгайлы, Скіргайлы, Уладзіміра.
У часы Альгерда тэрыторыя ВКЛ павялічылася больш чым удвая, беларускія землі занялі цэнтральнае месца ў дзяржаве, што забяспечыла рост эканомікі, развіццё культуры, умацаванне старабеларускай мовы як афіцыйнай.
У 2014 годзе Альгерду ўсталяваны помнік у Віцебску..
1706 год. У Магілёў увайшлі рускія войскі генерала Бауэра.
Рускія войскі – саюзнікі Рэчы Паспалітай у вайне са Швецыяй, сталі лагерам пад Машакоўскай гарой.
У розны час у перыяд 1706-1708 гадоў у Магілёве знаходзіліся рускія ваенаначальнікі: Меншыкаў, Брус, Бауэр, Галавін, Рапнін, Даўгарукі, Сініцкі, Галоўкін, Нотаў, Чамберс.
Іх атрады, як і 30-тысячнае войска татар, спустошылі горад і наваколлі рабаваннямі.
8 верасня 1708 года па загаду Пятра I горад быў поўнасцю спалены татарскімі і калмыцкімі палкамі.
1780 год. У Магілёве адбылася сустрэча Кацярыны ІІ і аўстрыйскага імператара Іосіфа ІІ.
Мэта сустрэчы – абмеркаванне другога падзелу Рэчы Паспалітай.
Іосіф прыехаў у Магілёў 23 мая. У гонар сустрэчы з Іосіфам, 29 мая на Саборнай плошчы Магілёва быў закладзены Іосіфаўскі кафедральны сабор. Сабор будаваўся з цэглы ў 1780-1798 гг. архітэктарам Мікалаем Львовым ў класіцыстычным стылі. Адзін з найбольш ранніх помнікаў класіцызму ў культавай архітэктуры Беларусі. Зруйнаваны ў 1937 г., бо “не ўпісываўся” ў архітэктуру будучай сталіцы БССР. На яго месцы пабудавалі гатэль “Дняпро”.
У кастрычніку 2011 года тагачасны намеснік старшыні Магілёўскага гарвыканкама Ігар Шардыка паведаміў, што сабор трапіў у лік першых у чарзе на аднаўленне разбураных помнікаў архітэктуры Магілёва.
Іосіфаўскі сабор.
1904 год. Нарадзіўся Адам Русак (1904-1987).
Беларускі паэт-песеннік. Заслужаны дзеяч культуры.
Скончыў Беларускі музычны тэхнікум і Ленінградскую кансерваторыю. Быў салістам аркестра Ленінградскага Малога опернага тэатра, Белдзяржфілармоніі.
Аўтар больш 10 зборнікаў паэзіі, вершаў, вершаў для дзяцей.
На тэксты яго вершаў напісана каля 300 песень. З іх найбольш вядомымі сталі песні: «Бывайце здаровы», «Лясная песня», «Толькі з табою», «Не шукай», «Не за вочы чорныя», «Як правёў мяне Цімох».
Памёр 21 сакавіка 1987 года.
1917 год. Заснавана газета “Грамада”.
Першая беларуская газета ў Мінску, орган Беларускай Сацыялістычнай Грамады.
Выдавалася да 11 чэрвеня (4 нумары), рэдактар – ураджэнец в. Бацэвічы (зараз Клічаўскі раён), географ, грамадскі дзеяч Аркадзь Смоліч.
1918 год. У Магілёве створана губернская ЧК па барацьбе з сабатажам і контррэвалюцыяй.
Яна стала першай ЧК на тэрыторыі Беларусі. ЧК размесцілася ў будынку Архіерэйскага палаца. З гэтага моманту пачынаюцца рэпрэсіі супраць іншадумцаў.
1930 год. У Навагрудку нарадзілася Галіна Русак (1930-2000).
Беларускі жывапісец, графік, мастацтвазнаўца, грамадскі дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША, удзельніца агульнаамерыканскага руху за правы жанчын. Прафесар.
Нарадзілася ў сям’і беларускага дзеяча Філарэта Родзькі.
З 1949 года жыла ў Амерыцы. Да ад’езду ў Новы Свет скончыла Фрайбургскі і Лёвенскі ўніверсітэты. Адукацыю завяршыла ў Амерыцы. Працавала дырэктарам мастацкай бібліятэкі Ратгерскага ўніверсітэта.
Яе мастацкая творчасць добра вядомая ў ЗША і Канадзе, дзе яна неаднаразова выстаўлялася ў розных галерэях, але толькі ў 1992 годзе з выстаўкай яе твораў змаглі пазнаёміцца і ў Беларусі.
Уваходзіла ў склад кіраўніцтва Згуртавання беларускіх мастакоў і ўмельцаў.
Г. Русак. Сон малочніка.
1948 год. Нарадзіўся Міхаіл Чыгір.
Палітык, сябра Аб’яднанай Грамадзянскай Партыі, палітвязень, вязень сумлення паводле Amnesty International. Другі Прэм’ер-міністр Рэспублікі Беларусь (1994-1996), першы – у прэзідэнцкай Беларусі,
У 1995 годзе прадстаўляў краіну на сусветным эканамічным форуме ў Давосе.
У лістападзе 1996 года гучна сышоў у адстаўку ў знак пратэсту супраць абвешчанага А. Лукашэнкам рэферэндуму.
У 1999 годзе вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты, спадзяючыся такім шляхам вярнуць краіну на дэмакратычны шлях развіцця. Гэтым выклікаў рэпрэсіі з боку ўладаў супраць сябе і членаў сям’і.
30 сакавіка быў арыштаваны і змешчаны на 8 месяцаў ў мінскі СІЗА. Пасля прысуду 2000 года, быў асуджаны судом Фрунзенскага раёна Мінска ў 2002 годзе на 3 гады пазбаўлення волі.
Прымаў удзел у парламенцкіх выбарах у Палату прадстаўнікоў Народнага сходу(кастрычнік 2000), у кампаніі па выбарах прэзідэнта 2001, на выбарах у 2010 годзе быў даверанай асобай Я. Раманчука.
1956 год. У швейцарскім Лугана прайшоў першы конкурс песні “Еўрабачанне”.
У ім прынялі ўдзел прадстаўнікі Бельгіі, Нідэрландаў, Італіі, Люксембурга, Францыі, ФРГ, Швейцарыі.
Да конкурсу дапускалася толькі сольнае выступленне выканаўцаў. Можна было выканаць дзве песьні. Аўстрыя, Вялікабрытанія, Данія не ўдзельнічалі з-за спазнення правядзення нацыянальных адбораў.
Беларусь удзельнічала ў конкурсе “Еўрабачанне” з 2004 па 2019 год. Першымі прадстаўнікамі краіны стаў дуэт “Аляксандра і Канстанцін” з песняй “My Galileo” (10 балаў і 19-е месца ў паўфінале).
Самае высокае месца заняў Дзмітрый Калдун у 2007 годзе: 145 балаў і 6 месца ў фінале.
За ўсю гісторыю ўдзелу Беларусь кваліфікавалася ў фінал усяго толькі 6 разоў і толькі аднойчы ўвайшла ў дзясятку найлепшых у фінале (2007).
У сакавіку 2021 года Беларусь дыскваліфікавана з-за палітычнага падтэксту ў песні “Я навучу цябе” гурта «Галасы ЗМеста”. 28 мая 2021 г. Еўрапейскі вяшчальны саюз пазбавіў членства Белтэлерадыёкампаніі ў арганізацыі з-за пытанняў адносна правоў чалавека ў краіне на фоне пераследу апазіцыі.
Зямлю ў ноч на 24 мая накрые магнітная бура, паведамляе сайт Лабараторыі сонечнай астраноміі Інстытута касмічных даследаванняў і Інстытута сонечна-зямной фізікі Расійскай акадэміі навук.
З’ява пачне набіраць сілу з ночы і дасягне піка а 6:00 у сераду, а да абеда ваганні сціхнуць. Гэта не першая бура за апошнія некалькі дзён. Буры прысвоены ўзровень G1 – першы з пяці па шкале небяспекі.
Прычына буры – рост актыўнасці ўспышак на Сонцы.
Моцныя магнітныя буры могуць паўплываць на розныя сферы жыцця, напрыклад, яны могуць стаць прычынай парушэння караткахвалевай радыёсувязі. Не выключаныя перабоі ў працы электронных сістэм. Найбольшая рызыка падчас магнітных бур можа ўзнікаць для лётчыкаў і астранаўтаў на вялікіх вышынях.
Метэазалежныя людзі могуць адчуць слабасць і недамаганне, уплыў буры могуць адчуць асобы пажылога ўзросту, падлеткі ад 12 да 16 гадоў – у іх развіваюцца метэапатычныя рэакцыі. Варта сачыць за сваім станам і гіпертонікам, а таксама тым, хто перанёс інфаркт і інсульт. Могуць таксама назірацца пачашчэнне сэрцабіцця, галаўныя болі, галавакружэнні, слабасць і недамаганне.
Пры пагаршэнні самаадчування неабходна даць сабе некаторы час на адпачынак, памераць ціск. Калі сімптомы не праходзяць або ўзмацняюцца, трэба звярнуцца да ўрача па кансультацыю.
Геамагнітных бур, кажуць спецыялісты, не варта баяцца. У другой палове ХХ стагоддзя ў год у сярэднім рэгістравалася 50-55 бур, у апошнія гады гэтая колькасць паменшылася да 20-30. Гэта звязана з тым, што сонечная і геамагнітная актыўнасць у ХХI стагоддзі нашмат ніжэйшая, чым у ХХ.
Магнітныя буры па сваёй магутнасці дзеляцца на пяць класаў. Але з’явы вышэйшага, пятага класа (G5), не вельмі частыя – за ўсю гісторыю назіранняў з 1755 года іх зарэгістравана 41. Апошняя – у кастрычніку 2003 года. Наймацнейшыя буры гэтага года ставяцца да 3-га і 4-га класаў, да абсалютных рэкордаў яны не дасягнулі.
1173 год. У Ерусаліме спачыла Еўфрасіння Полацкая (1104-1173).
Полацкая князёўна і ігумення, прылічаная да святых, асветніца і апякунка Беларусі праваслаўнымі і грэка-каталікамі, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца.
У паломніцтва ў 1167 годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў.
У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва. Штогод 5 чэрвеня адзначаецца як Дзень Святой Еўфрасінні, ладзяцца пілігрымкі ў Полацк.
1753 год. У Навагрудку памерла Францішка Уршуля Радзівіл (1705-1753).
Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург у ВКЛ, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.
Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.
Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”
Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся з 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».
Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядома шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе ў свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.
1761 год. Шчучыну нададзены герб.
Амаль 16-тысячны раённы цэнтр Гродзенскай вобласці, вядомы з І паловы XV стагоддзя, адзін з цэнтраў піярскага ордэна.
З 1795 года ў складзе Расійскай імперыі. Сярод выхаванцаў Шчучынскай школы піяраў вядомыя І. Дамейка, М. Догель, К. Нарбут, А. Петрашкевіч, Ю. Корсак.
У 1921-1939 гадах у складзе Польшчы, цэнтр павета Навагрудскага ваяводства. З 1939 года – у БССР, у Баранавіцкай (да 1962), Гродзенскай абласцях.
Знакаміты сваім ваенным аэрадромам (у розны час у раёне знаходзілася каля 20 авіяцыйных частак). Цікава, што на пачатку 1990-ых тут былі сканцэнтраваныя амаль усе знішчальнікі-перахватчыкі тыпу МіГ-25БМ, якія былі выраблены ў СССР.
У горадзе зараз працуюць ААТ «Аўтапровад», прадпрыемствы сельскагаспадарчага і трактарнага машынабудавання, харчовай прамысловасці.
1842 год. Нарадзілася Марыя Канапніцкая (1842-1910).
Пісьменніца, паэтэса, перакладчыца, буйнейшы майстар польскай рэалістычнай літаратуры.
Змагарка за правы жанчын. Блізкая сяброўка Элізы Ажэшкі. Неаднаразова наведвала Беларусь, перапісвалася з Я. Лучынай.
Аўтар цыклаў вершаў, эпічных паэм, зборнікаў апавяданняў, цыклаў народных песняў «З лугоў і палёў», «На жалейцы», кнігі «Міцкевіч, яго жыццё і душа» (1899).
Асноўныя матывы яе творчасці — сялянская нядоля, жыццё гарадской беднаты, любоў да радзімы, вера ў народ, у надыход справядлівасці.
1871 год. Памёр Яраслаў Дамброўскі (1836-1871).
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал Парыжскай камуны. Скончыў Брэсцкі кадэцкі корпус, служыў у Санкт-Пецярбургскім Дваранскім палку, у артбрыгадзе, якая ўдзельнічала ў Каўказскай вайне. Вучыўся ў Мікалаеўскай акадэміі Генеральнага штаба.
Быў членам і кіраўніком гуртка апазіцыйна настроеных афіцэраў, вёў у Варшаве падпольную працу ў складзе Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта. Распрацаваў план паўстання.
Быў арыштаваны і зняволены ў Варшаўскую цытадэль, адкуль кіраваў паўстаннем. Асуджаны да 15 гадоў катаржных работ, але ў 1864 здолеў уцячы з маскоўскай перасыльнай турмы.
З 1865 года жыў у Парыжы, удзельнік Аб’яднання польскай эміграцыі.
Актыўны ўдзельнік Парыжскай камуны: камандзір легіёна, камендант Парыжскага ўмацаванага раёна і камандуючы войскамі заходняга сектара абароны Парыжу, генерал.
Атрымаў цяжкае кулявое раненне ў баі і памёр у парыжскім шпіталі Ларыбуазьер.
1910 год. Янка Купала закончыў сваю паэму-баладу «Курган».
У паэме паказаны вобраз гусляра, які не прадаўся князю за грошы, не стаў ягоным песняром. Гусляр не здрадзіў сабе і свайму народу. Ён застаўся сапраўдным мастаком, вольным і незалежным духоўна. Гусляр загінуў, але перамог князя ў гэтым паядынку. Курган – гэта не магіла старца-гусляра, а помнік чыстаму сумленню, годнасці і таленту.
1938 год. Нарадзіўся Аляксей Мацвееў.
Доктар геолага–мінералагічных навук, прафесар, акадэмік НАНБ. Заслужаны дзеяч навукі.
Скончыў геаграфічны факультэт БДУ. Працаваў у Белдзіправадгас Міністэрства меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, Інстытуце геалагічных навук (дырэктар), у БДУ
Аўтар каля 400 надрукаваных работ, у тым ліку 23 манаграфій і кніг.
1945 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР г.п. Прапойск перайменаваны ў г. Слаўгарад.
Вядомы з 1136 года. Назва Прапойск паходзіць ад упадзення р. Проня ў р. Сож.
Паводле папулярнай легенды, перайменаваны ў сувязі з прысваеннем дывізіі, якая вызваляла горад, звання гвардзейскай – найменне «Гвардзейская Прапойская дывізія» аказалася немілагучным. Але ніякіх вайсковых падраздзяленняў і злучэнняў з назвамі «Прапойскі» ці «Слаўгарадскі» ніколі не існавала, а легенда з’явілася, верагодна, на падставе мемуараў генерала А. Гарбатава.
Па іншай легендзе, новае імя Прапойску – Слаўгарад – асабіста даў Сталін, упісаўшы яго ў спіс гарадоў, у гонар якіх давалі салют Перамогі ў Маскве. Сталін нібыта вырашыў, што «Прапойск» – не надта мілагучная для такога гістарычнага моманту назва.
Зараз у горадзе 7,8 тысяч жыхароў, працуюць філіялы ААТ “Дамачай”, “Бабушкіна крынка”, “Чырвоны харчавік”.
1946 год. Кастусь Езавітаў загінуў у мінскай турме НКУС (1893-1946).
Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык і педагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, дзеяч БНР, арганізатар беларускай дзейнасці ў міжваеннай Латвіі.
Удзельнік З’езда, Камітэта воінаў-беларусаў Паўночнага фронту, Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, Усебеларускага з’езда.
Браў удзел у абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, народны сакратара ваенных спраў ва ўрадзе БНР, палкоўнік.
У 1921-1941 гадах жыў Латвіі, дзе займаўся грамадска-палітычнай і культурна-асветніцкай дзейнасцю сярод беларусаў, арганізацыяй школьнай справы. За беларускую нацыянальную дзеянасць арыштоўваўся латвійскімі ўладамі ў 1924, 1930, 1933 і 1935 гадах.
Падчас Другой сусветнай вайны кіраваў у Рызе Беларускім цэнтральным камітэтам, які займаўся арганізацыяй беларускіх школ у Латвіі, удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе, быў генеральным інспектарам Беларускага вызваленчага войска, міністрам ваенных спраў Беларускай Цэнтральнай Рады.
У красавіку 1944 года затрыманы СМЕРШам. Загінуў 23 мая 1946 года ў мінскай турме.
Аўтар многіх кніг і артыкулаў па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, беларусазнаўстве, вершаў, школьных дапаможнікаў. Падрыхтаваў да друку невядомыя раней творы М. Багдановіча. Укладальнік біяграфічнага слоўніка дзеячаў беларускага нацыянальнага адраджэння, апекаваўся стварэннем архіва беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.
1954 год. Нарадзіўся Алесь Грудзіна.
Грамадскі дзеяч са Шклова, краязнавец, педагог.
1959 год. Нарадзіўся Аляксандр Смалянчук.
Беларускі гісторык беларускі, доктар гістарычных навук, прафесар.
Скончыў Гродзенскі ўніверсітэт, стажыраваўся ў Варшаўскім і Ягелонскім універсітэтах.
Працаваў настаўнікам гісторыі ў сярэдняй школе, навуковым супрацоўнікам Рэспубліканскага музея гісторыі рэлігіі і Гродзенскага абласнога гістарычна-археалагічнага музея, у Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы, Еўрапейскім гуманітарным універсітэце, дырэктарам Інстытута гістарычных даследаванняў ЕГУ.
Асноўныя тэмы даследаванняў: гісторыя польскага руху ў Беларусі і Літве ў XIX – пачатку XX стагоддзяў, гісторыя беларускага нацыянальнага руху, палітычная гісторыя Беларусі XIX – XX стагоддзяў і яе адлюстраванне ў памяці жыхароў Беларусі (вусная гісторыя), краязнаўства.
Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
1986 год. Ткачыха магілёўскай стужкаткацкай фабрыкі Ніна Дзянісенка стала першым у горадзе поўным кавалерам ордэна Працоўнай Славы.
Яна стала 277-м поўным кавалерам у СССР.
На фабрыцы “Стужка“ прапрацавала з 1961 года да выхада на пенсію ў 1996. Ахвотна і з цікавасцю авалодвала прафесіяй ткачыхі, актыўна пераймала вопыт старэйшых, стала перадавіком вытворчасці. Асабістыя заданні некалькіх пяцігодак выконвала датэрмінова, дабіваючыся завяршэння за 5 гадоў сямі гадавых планаў.
Узнагароджвалася ордэнамі Працоўнай Славы 3-й і 2-й ступеняў у 1975 і 1981 гадах.
Дэпутатка Вярхоўнага Савета БССР (1980-1985).
Н. Дзянісенка другая справа.
1987 год. Памёр ураджэнец в. Гарадзец Быхаўскага раёна Канстанцін Лукашоў (1907–1987).
Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства (1954) і яго прэзідэнт (1957–1960), акадэмік, віцэ–прэзідэнт АН БССР, рэктар БДУ (1956–1969), дырэктар Інстытута геалагічных навук.
У 24 гады стаў загадчыкам кафедры, у 25 – дэканам, потым – рэктарам Ленінградзскага ўніверсітэта. Падчас вайны прадстаўляў СССР у ЗША, дзе адказваў за набыццё па “ленд–лізу” бронетэхнікі, самалётаў, узбраення.
Апублікаваў больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 55 манаграфій і кніг.
1990 год. На вайсковай базе «Лясная» ў Баранавіцкім раёне ліквідавалі апошнюю балістычную ракету тыпу Р-12 (СС-4) з Пружан.
Гэта адбылося ў межах дамоўленнасцяў 1987 года паміж СССР і ЗША.
У Беларусі былі знішчаны ўсе ракеты дальнасцю 500-5500 км. Пасля развалу СССР Беларусь была 8-ай краінай у свеце па запасах ядзернага ўзбраення: 1120 ядзерных боезапасаў на ўзбраенні 180 часцей агульнай колькасцю 40 тыс. чалавек.
1992 год. Закладзены і асвечаны арцыбіскупам Максімам першы камень новай будучай магілёўскай ратушы.
У 1578 годзе, праз год пасля атрымання горадам граматы на магдэбургскае права, у Магілёве пачалося ўзвядзенне гарадской ратушы. Першапачаткова яна была драўлянай, таму неаднаразова згарала дашчэнту, і яе месцазнаходжанне мянялася.
4 верасня 1679 года гараджане прыступілі да будаўніцтва каменнай ратушы, асноўны корпус якой быў узведзены да 1681 года, а поўнасцю будаўніцтва завяршылі ў 1698 годзе. Вышыня 8-граннай 5-яруснай вежы са шпілем была роўная 47 метрам – самы высокі будынак у горадзе.
У час Вялікай Айчыннай вайны ратуша была моцна пашкоджана. 28 снежня 1952 года на нарадзе архітэктараў БССР па ахове помнікаў архітэктуры, было прынята рашэнне аб яе аднаўленні, аднак рэстаўрацыя ратушы так і не была распачатая, а ў ліпені 1957 года яна была ўзарвана.
Аднаўленне ратушы пачалі толькі ў 2007 годзе. У 2008 годзе ў дзень горада адбылося яе ўрачыстае адкрыццё.
1996 год. Пад Баранавічамі разбіўся Су-27 ВПС Беларусі.
Загінуў падпалкоўнік і начальнік баранавіцкай базы Уладзімір Карват (1958-1996), які пасмяротна стаў першым Героем Беларусі.
Загінуў пры выкананні вучэбна-трэніровачнага палёту, спрабуючы адвесці самалёт, які страціў кіраванне і падаў, ад населенага пункта.
2021 год. Авіяцыйны інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978 у Беларусі.
Выконваўся міжнародны рэгулярны пасажырскі рэйс авіякампаніі Ryanair з Афін у Вільнюс. Калі самалёт знаходзіўся над Беларуссю, ён быў перанакіраваны ў Нацыянальны аэрапорт Мінск у суправаджэнні ваеннага знішчальніка. Тут быў затрыманы беларускі апазіцыйны актывіст Раман Пратасевіч і яго сяброўка Соф’я Сапега, пасля борт вылецеў з Мінска і прызямліўся ў Вільнюсе.
27 мая 2021 года Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі абвясціла аб пачатку расследавання ў сувязі з сітуацыяй з рэйсам Ryanair FR4978. 20 ліпеня 2022 года апублікавана канчатковая справаздача аб інцыдэнце з лайнерам. Паводле яе высноваў, віна за захоп самалёта ляжыць на беларускіх уладах.
Новая масіраваная атака па тэрыторыі Украіны адбылася ў ноч на 22 мая. Гэтым разам – пасля дзясятка ўдараў па Кіеву – у эпіцэнтры апынулася Днепрапятроўская вобласць і горад Днепр. Начальніца Аб’яднанага каардынацыйнага прэс-цэнтра Сіл абароны Поўдня Наталля Гумянюк патлумачыла выбар праціўніка тым, што верагоднай мэтай масіраванай ракетнай атакі было “прамацванне” і паслабленне ўкраінскай супрацьпаветранай абароны на гэтым напрамку.
– Не заўсёды гэта супадае з тым, што ў непрыяцеля ў галаве. Але ўсё ж разумеем, што будуць атакаваць і спрабаваць знясіліць канкрэтныя напрамкі супрацьпаветранай абароны – сказала Гумянюк.
Паведамляецца, што ў ноч на 22 мая украінскія войскі ліквідавалі ў небе над Днепрапятроўскай вобласцю 4 крылатыя ракеты з 16-ці, а таксама 15 беспілотнікаў.
Аб падрабязнасцях начнога нападу і яе наступствах раніцай распавёў кіраўнік абласной ваеннай адміністрацыі Сяргей Лысак. Паводле яго слоў, у Дняпроўскай раёне адбыўся ракетны “прылёт” па некалькіх будынках выратавальнага падраздзялення. Раненне атрымаў 27-гадовы мужчына, ён у стане сярэдняй цяжкасці знаходзіцца ў бальніцы.
– Узніклі два пажары, якія ўжо патушылі. Знішчаны больш як 10 грузавых і легкавых аўто, столькі ж адзінак спецтэхнікі былі пашкоджаны. Пашкоджаны таксама 25 прыватных машын і 2 аўтобусы. – удакладніў Лысак.
Таксама расіяне ўдарылі па прыватным прадпрыемстве ў Дняпры і пашкодзілі 3 будынкі. У выніку ўдару пацярпелі 7 чалавек. У дапамозе медыкаў мелі патрэбу жанчыны ва ўзросце 52 і 70 гадоў, яны знаходзяцца ў бальніцы.
– Закранула 3 прыватных дома і 9 шматкватэрных. А яшчэ – дзіцячы сад, крамы і адмінбудынкі. Разбітыя 6 аўто – словы кіраўніка Днепрапятроўскай абласной ваеннай адміністрацыі прыводзіць Unian.
Міжнародны дзень біялагічнай разнастайнасці (International Day for Biological Diversity, з 1995 года.
Заснаваны Генеральнай Асамблеяй ААН, першы раз шырока адзначаны ў 2001 годзе.
Свята адзначаюць, але не заўсёды са святочным настроем, бо праблемы біялагічнай разнастайнасці відавочныя. Экалагічная раўнавага нясталая, экалагічная і біялагічная разнастайнасць працягвае скарачацца, а экалагічная раўнавага ўсё яшчэ падвяргаецца зменам.
Каля 60% экалагічнай сістэмы дэградуе або выкарыстоўваецца безразважна, што вядзе да страты біялагічнай разнастайнасці і цяжкіх наступстваў, якія ў бліжэйшыя 50 гадоў могуць яшчэ і пагоршыцца.
Дзень нараджэння тэхналогіі “Ethernet”
22 мая 1973 года Роберт Меткалф і Дэвід Богс апублікавалі дакладную запіску, у якой апісвалася эксперыментальная сетка, пабудаваная імі ў Даследчым цэнтры фірмы Xerox у Апала-Альта.
Ethernet – сямейства тэхналогій пакетнай перадачы дадзеных паміж прыладамі для камп’ютарных і прамысловых сетак.
Назва “Ethernet” – літаральна “эфірная сетка” ці “асяроддзе сеткі” адлюстроўвае першапачатковы прынцып працы гэтай тэхналогіі: усё, што перадаецца адным вузлом, адначасова прымаецца ўсімі астатнімі (гэта значыць, маецца нейкае падабенства з радыёвяшчаннем).
У цяперашні час практычна заўсёды падлучэнне адбываецца праз камутатары (switch), так што кадры, якія адпраўляюцца адным вузлом, даходзяць толькі да адрасата (выключэнне складаюць перадачы на шырокавяшчальны адрас) – гэта падвышае хуткасць працы і бяспеку сеткі.
Сёння тэхналогіяй карыстаецца каля 5,5 мільярдаў зямлян.
1501 год. Асвечаны Касцёл Святой Ганны ў Вільні.
Помнік гатычнай архітэктуры сусветнага маштабу, адзін з сімвалаў Вільні.
Першыя звесткі аб драўляным касцёле датуюцца пад 1394 годам. Каменны храм паўстаў у 1495-1500 гадах. Мецэнатам касцёла быў Вялікі князь Літоўскі Аляксандр (1461-1506).
Напалеон Банапарт, калі ўбачыў гэты будынак, прыйшоў у захапленне ад вытанчанасці і прыгажосці сабора і хваляваўся, што ў яго няма магчымасці павезці яго з сабой у Парыж.
Спалены крыжакамі ў 1419 годзе, неаднаразова зведаў пажары, французы ў 1812 годзе спалілі ўсё ўнутранае начыненне храма.
1762 год. Памёр Міхал Казімір Радзівіл «Рыбанька» (1702-1762).
Дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат.
Сын вялікага канцлера Караля Станіслава, бацька Караля Станіслава «Пане Каханку».
Мянушка пайшла ад таго, што да ўсіх звяртаўся са словам “рыбанька”.
У 1726 годзе распачаў аднаўленне замку ў Нясвіжы, разбуранага шведамі ў 1706. Аднавіў дзейнасць Нясвіжскай друкарні і адкрыў Нясвіжскі кадэцкі корпус. Заснаваў першыя ў ВКЛ мануфактуры, між іншых Свяржанскую фаянсавую, Слуцкую персіярню (мануфактуру па вырабе шаўковых паясоў). Разам з жонкай Уршулай арганізаваў тэатр і музычную, вакальную і балетную школы, аркестр беларускіх народных інструментаў.
Кавалер ордэна Белага арла.
1792 год. Ашмянам нададзены герб.
У 1792 годзе Станіслаў Аўгуст Панятоўскі зацвердзіў герб горада. Скасаваны рускімі ўладамі 5 жніўня 1800 года.
Ашмяны – 16-тысячны прыгранічны раённы цэнтр у Гродзенскай вобласці, на рацэ Ашмянка. Праз горад праходзіць 9-ы транспартны еўрапейскі калідор.
Існуе меркаванне, што горад ўжо існаваў ужо ў 1040 годзе, але першыя згадкі аб Ашмянах у пазнейшых крыніцах адносяцца да 1341 года. У 1432 годзе тут адбыўся замах на жыццё Свідрыгайл. Адзін з цэнтраў кальвінізму ў ВКЛ. Падчас паўстання 1794 года тут размяшчаўся штаб Я. Ясінскага, фарміраваўся атрад Міхала Клеафаса Агінскага.
У 1796-1801 гадах знаходзіліся ў складзе Літоўскай, у 1801-1920 – Віленскай губерняў. Уваходзілі ў склад ССРБ, Літоўска-Беларускай ССР (1919), Польшчы (1919-1920, 1922-1939), Літвы (1920), Сярэдняй Літвы (1920-1922), БССР з 1939.
У горадзе працуюць мясакамбінат, сыраробны, дражджавы заводы, хлебакамбінат, ААТ «Белкофе», ААТ «Радыётэхніка» і іншыя.
1899 год. Нарадзіўся Мікола Чарнецкі (1899-1944).
Беларускі публіцыст, педагог, палітычны дзеяч. Доктар філасофіі.
Актывіст Грамады беларускай моладзі ў Гродне, студэнцкіх арганізацый у Празе, Пражскім універсітэце, Беларускага (Крывіцкага) культурнага таварыства імя Ф. Скарыны, член пражскага бюро Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў.
У 1929-1944 гадах працаваў у Заходняй Беларусі:выкладчык беларускіх гімназій у Радашковічах і Клецку, сурэдактар віленскага часопіса «Золак», дырэктар школы ў в. Крынкі, кіраўнік асветы Крынкаўскага раёна пры Саветах.
Арыштаваны НКУС, уцёк з-пад арышту. Падчас вайны працаваў у Беларускім нацыянальным камітэце ў Беластоку.
Па-зверску забіты польскімі падпольшчыкамі. Пахаваны на Праваслаўных могілках у Беластоку.
Настаўнікі Клецкай гімназіі. Другі злева – Мікалай Чарнецкі
1900 год. Нарадзіўся Мікалай Каспяровіч (1900-1937).
Беларускі этнограф і мовазнавец, краязнавец, лексікограф, мастацтвазнавец і літаратуразнавец.
Настаўнічаў, быў інструктарам Часовага беларускага нацыянальнага камітэта і Цэнтральнай беларускай школьнай рады, арганізаваў і быў першым старшынёй Ігуменскіх павятовых беларускага нацыянальнага камітэта і школьнай рады, удзельнічаў у антыпольскім падполлі. Працаваў інструктарам Наркамасветы БССР, інспектарам Слуцкага, Віцебскага аддзелаў народнай асветы, сакратаром Цэнтральнага бюро краязнаўства пры Інбелкульце.
Аўтар «Беларуска-расійскага слоўнічка», «Віцебскага краёвага слоўніка» і «Слоўнічка уласных найменняў», прац па краязнаўству, гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва, архітэктуры, графіцы, гісторыі тэатра, навукі, бібліяграфіі твораў К. Каганца. Укладальнік першага беларускага дапаможніка па тэорыі літаратуры.
Арыштаваны ДПУу 1930 годзе. Вязень ГУЛАГу. Паўторна арыштаваны ў 1937 годзе, прыгавораны да расстрэлу і расстраляны 26 снежня.
У яго гонар у 2013 годзе ў Віцебску па вуліцы Крылова, 4, усталявана мемарыяльная дошка.
1907 год. Нарадзілася Алена Аладава (Пук, 1907-1986).
Беларуская мастацтвазнаўца, заслужаны дзеяч мастацтваў, дырэктар Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі (1944-1977). Жонка кампазітара М. Аладава.
Адна з першых студэнтак БДУ і адначасова ілюстратар Беларускага дзяржаўнага музея.
Аўтар мастацкіх аглядаў у часопісе «Прамень», член творчых аб’яднанняў «Літаратурна-мастацкая камуна», «Прамень».
Прымала ўдзел у стварэнні першай у Беларусі Дзяржаўнай карціннай галерэі (1939), у правядзенні выстаў, у захаванні выратаваных падчас вайны твораў віцебскіх і мінскіх галерэй.
З канца 1940-х гадоў на працягу 30 гадоў збірала для Нацыянальнага мастацкага музея шэдэўры рускага і беларускага жывапісу на прасторах усяго СССР і сумежных дзяржаў. Вяла перапіску з мноствам знакамітых мастацтвазнаўцаў, калекцыянераў, рэстаўратараў і мастакоў.
У яе гонар усталявана мемарыяльная дошка на будынку Нацыянальнага мастацкага музея.
1918 год. У Магілёве і Бабруйску расфарміраваны корпус Доўбар-Мусніцкага.
Камандзір 1-га польскага корпуса, часці якога размяшчаліся на тэрыторыі Магілёўскай губерні, генерал Доўбар-Мусніцкі, ва ўмовах наступлення нямецкіх войскаў з боку Оршы, Шклова, аддаў загад аб расфармаванні корпуса і здачы зброі 10 нямецкай арміі.
1-ы Польскі корпус сфарміраваны ў 1917 годзе на базе польскіх брыгады, дывізіі ў складзе рускай арміі. У 1918 годзе ў корпусе налічвалася 23-28 тысяч чалавек.
29 студзеня 1918 года корпус заняў Бабруйскую крэпасць, удзельнічаў у баях з бальшавікамі пад Татаркай і Асіповічамі.
Апошні транспарт войскаў корпуса пакінуў Бабруйск 8 ліпеня 1918 года. Салдаты корпуса пасля раззбраення ў большасці прыбылі ў Варшаву, дзе адыгралі важную ролю ў заваяванні незалежнасці, а пасля ўвайшлі ў склад Войска Польскага.
У Бабруйску на месцы ваенных могілак існаваў вялікі курган, пад якім былі пахаваны каля 2 000 польскіх салдат I Корпуса. Цяпер гэты курган не існуе. Зменшаная копія знаходзіцца на Вайсковых могілках Павонзкі ў Варшаве.
Штаб корпуса.
1940 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР заснаваны Залаты медаль “Серп і Молат”.
Знак адрознення Героя Сацыялістычнай Працы. Званне Героя Сацыялістычнай Працы ў 1938-1991 гадах атрымала 20 613 чалавек, у тым ліку ў БССР – 549.
Тройчы Герояў у СССР было 15, у іх ліку ўраджэнец Беларусі Якаў Зяльдовіч (1914-1987), акадэмік АН СССР. Зараз у Беларусі жыве 40 Герояў Сацыялістычнай працы.
1959 год. У Магілёве нарадзіўся Мікалай Яцкоў (псеўданімы: Адам Доман, Панас Прусак).
Беларускі паэт, публіцыст, кампазітар-песеннік, дырэктар Брылёўскага Дома культуры. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (рэкамендацыі Г. Бураўкіна, С. Законнікава і Э. Акуліна).
Аўтар больш за 1300 песень на вершы беларускіх паэтаў, аўтар музыкі афіцыйна зацверджаных гімнаў Магілёва (у сааўтарстве з А. Шлеянковым) і Слаўгарада (у сааўтарстве з Ф. Шкірманковым).
1962 год. У п. Сосны пад Мінскам запусцілі першы ў Беларусі атамны рэактар.
На яго базе быў створаны Інстытут ядзернай энергетыкі (з 1965).
У Інстытуце створана эксперыментальная база для правядзення фундаментальных даследаванняў і рашэння прыкладных задач. Плануецца стварыць у Інстытуце навукова-эксперыментальную і вытворчую базу са шматмэтавым даследчым ядзерным рэактарам вакол якога будзе сфарміраваны нацыянальны Цэнтр ядзерных даследаванняў і тэхналогій.
У Соснах яшчэ пры СССР была распрацавана мабільная АЭС на колавым шасі з рэактарнай устаноўкай “Памір”. Усяго было выпушчана два камплекты мабільнай АЭС, адзін з якіх паспеў поўнасцю прайсці выпрабаванні. Аднак радыёфобія, якая ахапіла грамадства пасля Чарнобыльскай катастрофы, прывяла да закрыцця праекту. У выніку абедзве ўстаноўкі былі знішчаны ў канцы 1986 года.
Партатыўная АЭС Памір 630Д.
1964 год. У Оршы нарадзіўся вядомы магілёўскі гісторык Ігар Пушкін.
Кандыдат гістарычных навук, дацэнт.
Першы дырэктар Музея гісторыі Магілёва (1992-2001).
У Магілёве працаваў у школе, ПТВ №14, карэспандэнтам газеты «Ратуша». Зараз – дацэнт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта харчовых і хімічных тэхналогіяў.
Даследуе гісторыю і культуры Беларусі, Магілёва, нацыянальных меншасцяў.
Ініцыятар і арганізатар правядзеньня Міжнародных навуковых канферэнцый пад агульнай назвай «Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасьць» (з 1998), шматлікіх іншых. Адзін з ініцыятараў аднаўлення выдання і сябра рэдакцыйнай рады часопіса «Магілёўская даўніна» (1993-2001).
Аўтар больш за 300 навуковых, навукова-папулярных і вучэбна-мэтадычных прац.
Вядучы гісторыка-пазнавальных радыёпраграмаў на «Новым радыё Магілёў» (1998-2001), стваральнік гістарычных тэлеперадач для Магілёўскага абласнога і гарадскога тэлебачання (1999-2011), для «2 канал. Магілёў» (2001-2008).
Суаўтар праграмы «Магілёвазнаўства» для школ. Адзін з кіраўнікоў культурна-асветніцкай суполкі беларусаў «Машэка» (1989-1999), акцёр аматарскага тэатра “Валянцін”.
Адзін з арганізатараў усталяваньня ў Магілёве памятных дошак у гонар Г. Каніскага, С. Собаля, генерала М. Раманава, рэжысёра В. Ермаловіча.
Член аргкамітэта Міжнароднага фестывалю духоўнай хрысціянскай музыкі «Магутны Божа» (1993-1995).
Сусветны дзень культурнай разнастайнасці ў імя дыялогу і развіцця (World Day for Cultural Diversity for Dialogue and Development).
Устаноўлены па пастанове Генеральнай Асамблеі ААН 20 снежня 2002 года.
Мэта – інфармаваць грамадскасць аб каштоўнасці і важнасці разнастайнасці культур і, у прыватнасці, садзейнічаць з дапамогай асветы і сродкаў масавай інфармацыі ўсведамленню пазітыўнай ролі культурнай разнастайнасці.
Дзень салідарнасці з палітзняволенымі Беларусі.
У гэты дзень у 2021 годзе ў шклоўскай вязніцы пры невысветленных абставінах памёр палітзняволены актывіст Вітольд Ашурак (1970-2021).
Станам на 17 траўня 2023 года з палітычных матываў у беларускіх вязніцах утрымліваецца 1480 чалавек.
1794 год. Загадам Тадэвуша Касцюшкі ўтворана Вышэйшая народная рада Рэчы Паспалітай.
Найвышэйшы орган паўстання 1794 года.
У склад Рады ўваходзілі начальнік паўстання, 8 радцаў, якія ўзначальвалі аддзелы, і 32 іх намеснікі, па 4 на аддзел. У Вышэйшай радзе былі ўтвораны аддзелы парадку, бяспекі, справядлівасці, фінансаў, харчовы, ваеннага забеспячэння, замежных спраў, народнай інструкцыі, які наглядаў за школамі, газетамі, прапагандай.
Галоўнай задачай рады была мабілізацыя ўсіх сіл на барацьбу за вызваленне, камплектаванне і забеспячэнне паўстанцкай арміі, арганізацыя новых мясцовых органаў кіравання, стварэнне новай судовай сістэмы, правядзенне ў жыццё пастаноў, распараджэнняў, загадаў Начальніка паўстання і самой рады, вядзенне дыпламатычных спраў, вызначэнне падаткаў.
Дзейнасць рады лічылася тымчасовай, да вызвалення краіны і ўсталявання пастаянных органаў дзяржаўнага кіравання.
Рада займалася і рэлігійнымі справамі. Мясцовымі органамі ўлады былі ваяводскія камісіі парадку, у склад якіх мелі ўваходзіць па восем землеўладальнікаў, восем домаўладальнікаў мяшчан і па пяць духоўных асоб. Ніжэйшымі судовымі і адміністрацыйнымі органамі павінны былі стаць дазорныя ўпраўленні, якія ўтвараліся ваяводскімі камісіямі з разліку адзін дазор на 1000-1200 сялянскіх гаспадарак. У кожнае дазорнае ўпраўленне назначаўся наглядчык, які разглядаў скаргі сялян на паноў, а таксама скаргі пана на непадпарадкаванне сялян. Ён таксама мог разглядаць спрэчкі паміж сялянамі.
А. Арлоўскі. Паўстанцы Т. Касцюшкі.
1797 год. Нарадзіўся Дамінік Стафановіч (1797-1870).
Беларускі музыкант, педагог, дырыжор. У 1820-1837 гадах кіраўнік Мінскага гарадскога аркестра.
Выкладаў музыку i харавыя спевы ў Мінскай гімназіі i прыватным узорным жаночым пансіёне. Пачынальнік беларускага піянізму, адзін з актыўных прапагандыстаў музычнага мастацтва на Беларусі, які садзейнічаў пашырэнню музычнай адукацыі на беларускіх землях.
У гісторыю сусветнай музычнай культуры ён увайшоў як таленавіты педагог, настаўнік выдатнага кампазітара С. Манюшкі. Хоць вучань хутка пераўзышоў свайго настаўніка ў выканаўчым майстэрстве, але Стафановіч умеў прапанаваць Манюшку адпаведныя творы i зацікавіць яго незнаёмымі песнямі i тым самым умацаваць імправізатарскі талент юнака.
Сярод вучняў Стафановіча вялікай папулярнасцю на Беларусі i за яе межамі карысталіся піяніст i кампазітар Ф. Міладоўскі, піяністка i педагог Каміла Марцінкевіч.
1841 год. Памёр гісторык, пісьменнік, палітычны дзеяч Юльян Нямцэвіч (1757-1841).
Палітычны дзеяч, пісьменнік, гісторык.
Удзельнік распрацоўкі Канстытуцыі 3 мая 1791 года, член Адукацыйнай камісіі (міністэрства адукацыі). Падчас паўстання 1794 года быўад’ютантам і сакратаром Т. Касцюшкі. Трапіў у палон і быў зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці ў Пецярбургу.
Пасля амністыі ў 1796 годзе разам з Касцюшкам выехаў у ЗША.
Пасля вяртання ў Варшаву ў 1807 годзе, займаў пасады сакратара Сената Варшаўскага княства, Царства Польскага, старшыні Таварыства сяброў навук у Варшаве.
Падчас паўстання 1830-1831 гадоў увайшоў у склад Часовага ўрада. Пасля задушэння паўстання яго маёмасць была канфіскавана, у тым ліку і багатая бібліятэка. На эміграцыі ў Парыжы заснаваў Польскую бібліятэку.
Адзін з найвыдатнейшых польскіх пісьменнікаў. Ініцыятар і рэдактар выдання «Збор гістарычных мемуараў пра старажытную Польшчу» (7 тамоў). Яго камедыя «Пан Навіна» ставілася ў Віцебску ў 1820 годзе. У падарожжах па Беларусі апісваў помнікі.
1869 год. Нарадзіўся Мікалай Чуркін (1869-1964).
Беларускі кампазітар і фалькларыст, Народны артыст Беларусі.
Настаўнічаў, выкладаў музыку і маляванне, кіраваў аматарскімі харавымі калектывамі ў Баку, Коўне, Вільні, Мсціславе, Магілёве, Мінску.
Сабраў больш за 3 000 мелодый песень і танцаў розных народаў.
53 беларускія мелодыі ў яго запісе і апрацоўцы змешчаны ў «Беларускім зборніку» Е. Раманава (1910); склаў зборнікі «Беларускія народныя песні і танцы» і «Беларускія народныя песні».
Сярод твораў – оперы паводле твораў Янкі Купалы, творы для дзяцей, музычныя камедыі, сімфаньеты, сімфанічныя сюіты, сюіты і уверцюра «Памяці Янкі Купалы» для аркестра беларускіх народных інструментаў, 11 струнных квартэтаў, хары, рамансы; музыка для драматычных спектакляў; апрацоўкі народных песень і танцаў, песні для дзяцей на словы беларускіх паэтаў.
На доме па вуліцы Кісялёва, 3 у Мінску ўстаноўлена мемарыяльная дошка.
1898 год. Нарадзіўся Канстанцін Кіслы (1898-1980).
Беларускі музыкант, кампазітар, дырыжор царкоўных і свецкіх хораў.
Падчас Першай сусветнай вайны жыў у Марыупалі, працаваў кіраўніком хору ў настаўніцкай семінарыі, на канцэртах выконваліся беларускія песні.
У 1921 годзе вярнуўся ў Заходнюю Беларусь. У Беластоку арганізаваў школьны царкоўны хор, вёў свецкі хор Таварыства беларускай школы, шырока ўводзіў у рэпертуар беларускія песні і арганізоўваў публічныя канцэрты.
У 1939 годзе арыштаваны НКУС, сядзеў у турме, з якой уцёк у 1941 годзе.
Падчас вайны супрацоўнічаў з Беларускім камітэтам у Беластоку, аднавіў свой хор, які ў 1942 годзе быў перайменаваны ў Ансамбль беларускай песні і танца, шырока прапагандаваў музычна-песенную спадчыну беларускага народа на сваіх канцэртах. З 1944 года ў эміграцыі ў Германіі, Бельгіі, ЗША.
Пасля смерці Міколы Равенскага ў 1953 годзе стаў дырыжорам студэнцкага Ансамбля беларускай песні і танца ў бельгійскім г. Лёвене. З ансамблем выступаў у краінах Заходняй Еўропы.
У ЗША рэарганізаваў кліўлендскі хор беларускай моладзі ў жаночы ансамбль «Васількі». Адкрыў у Кліўлендзе ўласную інструментальна-музычную студыю.
Увосень 1976 года пераехаў жыць у Беласток.
1901 год. У Мінску нарадзіўся Сяргей Туманскі (1901-1973).
Савецкі авіяканструктар, акадэмік АН СССР. Лаурэат Ленінскай, Сталінскай прэміі, Герой Сацыялістычнай Працы.
Зрабіў вялікі ўнёсак у стварэнне высокатэмпературных турбін авіяцыйных рухавікоў, правёў фундаментальныя даследаванні па стварэнні рэактыўных рухавікоў з двухкаскадным кампрэсарам, прапанаваў рэкамендацыі па ўхіленні небяспечных вібрацыйных напружанняў лапатак кампрэсараў і турбін.
У Мінску ўпершыню зацікавіўся авіяцыяй, калі разам са старэйшымі братамі наведваў паказальныя палёты на Камароўскім полі.
Удзельнік грамадзянскай вайны, аперацый супраць басмачоў, камандзір бамбавіка.
Пасля вайны скончыў Ваенна-паветраную акадэмію.
Працаваў у Цэнтральным інстытуце авіяцыйнага маторабудавання, у Лётна-даследчым інстытуце.
1937 год. Палярная паветраная экспедыцыя АН СССР дасягае Паўночнага полюса.
Пасля гэтага ў 11:35 высадзіла дрэйфуючую навуковую станцыю “Паўночны полюс-1”. Кіраваў экспедыцыяй ураджэнец Магілёва акадэмік Ота Шміт.
Станцыю ўзначаліў І. Папанін (яго імя да вайны насіў Магілёўскі педінстытут), яе супрацоўнікамі сталі гідролаг П. Шыршоў, геафізік-астраном Я.Фёдараў і радыст Э. Крэнкель. Пілотам флагманскага самалёта быў Герой Савецкага Саюза М. Вадап’янаў.
1963 год. На пасаду прэзідэнта Ізраіля заступіўЗалман Шазар (Рубашоў, 1889-1974).
Ураджэнец беларускага мястэчка Мір, яўрэйскі грамадскі дзеяч, пісьменнік, паэт, трэці прэзідэнт Ізраіля (1963-1973).
Дзверы яго прэзідэнцкай рэзідэнцыі заўсёды былі адчынены ізраільскім навукоўцам, пісьменнікам, дзеячам мастацтва і яўрэйскім інтэлектуалам з усяго свету.
Заснавальнік фонда «Амос» для садзейнічання ізраільскім навукоўцам і дзеячам мастацтва.
Пакінуў багатую літаратурную спадчыну, якая ўключае прозу, пераклады на англійскую, французскую, іспанскую і ідыш, мемуары пра лідараў сіянісцкага руху і дзеячаў яўрэйскай культуры, паэзію, публіцыстыку і навуковыя даследаванні.
Адзін з піянераў біблеістыкі на іўрыце. Зрабіў значны ўклад у вывучэнне гісторыі мовы ідыш.
Памёр 5 кастрычніка 1974 года.
1974 год. Пушчаны наваполацкі трамвай.
Самы першы электрычны трамвай у Расійскай імперыі пушчаны ў Кіеве (1896), на Беларусі – у Віцебску (1898, праклаў Фернан Гільён) – на год раней, чым ў Маскве і на 9 – за Пецярбург.
Мінскі трамвай працуе з 1929 года. Апошняя трамвайная лінія пабудавана ў Мазыры ў 1988 годзе. Планы на магілёўскі трамвай 1920-1930-х гадоў не былі ажыццёўлены, але Магілёў некалі меў конны трамвай.
Віцебскі трамвай.
2000 год. Памерла Барбара Картленд (1901-2000)
Англійская пісьменніца. Занесена ў Кнігу рэкордаў Гінеса як самы паспяховы англійскі аўтар.
Напісала 723 кнігі, якія прададзены ў колькасці 1 мільярда паасобнікаў. пасля смерці засталося яшчэ больш за 100 ненадрукаваных раманаў.
Стала знакамітай дзякуючы сваім шматлікім любоўным раманам. Друкавалася і пад імем Барбара Мак-Каркадэйл.
У 1990 годзе ўзведзена ў ранг Дамы-камандора Ордэна Брытанскай імперыі. Дачка Картленд ад першага шлюбу стала мачахай прынцэсы Дыяны. Вядома, што сама Дыяна захаплялася раманамі Барбары Картленд.
Уваходзіць у лік самых перакладаемых пісьменнікаў, паводле базы дадзеных ЮНЕСКА, знаходзіцца на 7-м месцы па колькасці ўлічаных ЮНЕСКА перакладных выданняў.
Збройныя сілы Украіны атакавалі раён у Марыупалі, дзе размяшчаюцца расійскія сілы супрацьпаветранай абароны і ваенная база – паведамляе Unian. Прадстаўнік сілавых структур самаабвешчанай Данецкай народнай рэспублікі расказаў ТАСС, што некалькі выбухаў адбыліся ў паўднёва-заходняй частцы Марыўпаля паблізу старога аэрапорта. Іх прычыны “ўстанаўліваюць”.
У тэлеграм-канале Марыупальскай гарадской рады (законная ўкраінская адміністрацыя горада) сцвярджаецца, што ў горадзе адбылося тры выбухі – і нібыта адна з ракет патрапіла ў размяшчэнне асабовага складу расейскіх вайскоўцаў.
Дарадца законнага мэра горада Пётр Андрушчанка сцвярджае, што ўдар прыйшоўся па месцы базавання не менш за 150 вайскоўцаў, якое “сістэмна выкарыстоўвалася для ўстаноўкі сістэм СПА”.
Па дадзеных Тэлеграм-канала “Марыупаль зараз”, выбухі адбыліся побач з мікрараёнам «Неўскі», які расейскія ўлады пабудавалі на месцы разбураных дамоў. У сакавіку гэты мікрараён наведваў прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін.
Mogilev.media пісалі, што на будаўнічыя працы ў Марыупаль, гарады так званых ЛНР і ДНР масава вербаваліся работнікі з Беларусі, і ў тым ліку з Магілёва. “У асноўным, беларусы і ездзяць” – так пракаментаваў склад працаўнікоў на марыупальскіх будоўлях адзін з вербоўшчыкаў рабочай сілы. Нашаму выданню вядомыя выпадкі працаўладкавання жыхароў Магілёва ў Марыупалі.
Устаноўлены ў гонар падпісання 20 мая 1875 года ў Парыжы на міжнароднай дыпламатычнай канферэнцыі знакамітай “Метрычнай Канвенцыі”.
Метралогія ўзнікла ў глыбокай старажытнасці і азначае “навука аб вымярэннях”.
Няма ніводнай галіны практычнай дзейнасці чалавека, дзе можна было б абысціся без колькасных адзнак, якія атрымліваюцца ў выніку вымярэнняў.
Чалавек з’яўляецца на святло, яшчэ не мае імя, але нам становяцца вядомыя яго рост, вага, тэмпература – ужо ў першыя хвіліны жыцця яму даводзіцца сутыкацца з лінейкай, вагамі, тэрмометрам.
Штораніцы, выходзячы з дамоў, мы ацэньваем тэмпературу паветра на вуліцы і апранаем пры неабходнасці капялюш ці вушанку, паліто ці футра. Увесь свой дзень мы распісваем па гадзінах і спрабуем выканаць гэты план, перыядычна пазіраючы на гадзіннік. Стоячы перад лужынай і вырашаючы – скокнуць праз яе ці абыйсці, мы сувымяраем даўжыню лужыны і свае магчымасці. Гэта і ёсць вымярэнне – знаходжанне суадносін паміж вымяранай велічынёй (даўжынёй лужыны) і “адзінкай” гэтай велічыні (магчымай даўжынёй скачку).
Аб’ектамі метралогіі з’яўляюцца адзінкі велічынь, сродкі вымярэнняў, эталоны, методыкі выканання вымярэнняў.
Сусветны дзень пчол (World Bee Day)
Пчолы і іншыя апыляльнікі – матылі, кажаны і калібры – дазваляюць узнаўляць многія расліны, у тым ліку многія харчовыя культуры.
Сёння апыляльнікі могуць унесці дадатковы ўклад у забеспячэнне харчовай бяспекі, паколькі яны не толькі дапамагаюць раслінаводству, але і стаяць на варце ўзнікнення экалагічных рызык, сігналізуючы аб праблемах са здароўем мясцовых экасістэм. Апыляльнікі таксама з’яўляюцца асноўнымі захавальнікамі біяразнастайнасці, яшчэ адным асноватворным фактарам у галіне ўстойлівага развіцця.
Свята цудоўнай з’явы на небе Крыжа Гасподняга ў Ерусаліме.
Пасля смерці першага хрысціянскага імператара Канстанціна Вялікага імператарскі пасад заняў яго сын Канстанцый, які ўхіліўся ў ерась Арыя, які адмаўляў адзінаснасць Сына Божага з Айцом.
У зацвярджэнне святога Праваслаўя Гасподзь явіў у Ерусалім дзівосны знак. У дні Святой Пяцідзесятніцы, 20 мая 351 года, а 3 гадзіне раніцы на небе з’явілася выява роўнаканцовага Крыжа Гасподняга, якая ззяла невымоўным святлом, што пераўзыходзіла святло сонца.
Сведкам быў увесь народ, уражаны вялікім жахам і здзіўленнем. З’ява азнакі Крыжа пачалася над святой Галгофскай гарой, на якой быў укрыжаваны Гасподзь, і дасягала гары Аліўнай, якая ад Галгофы за 15 стадый.
Знак пераліваўся ўсімі колерамі вясёлкі і прыцягнуў да сябе позіркі ўсіх людзей. Многія людзі, пакінуўшы свае справы, выходзілі з дамоў і са страхам сузіралі цудоўную з’яву. Потым шматлікія натоўпы жыхароў Ерусаліма з трапятаннем і радасцю паспяшаліся да святога храма Уваскрэсення.
Свята Жыровіцкай іконы Божай Маці.
Штогод 20 мая ў аграгарадку Жыровічы Слонімскага раёна адзначаецца свята Жыровіцкай Іконы Божай Маці. У гэтым годзе яно прысвечана 553-м угодкам з’ўлення цудоўнага абраза Маці Божай.
Па традыцыі, выносяць ікону з Успенскага сабора і праносяць па тэрыторыі Жыровіцкага манастыра да Богаяўленскай царквы.
1299 год. Памёр Даўмонт (?-1299).
Князь у Нальшанскай зямлі, служылы князь пскоўскі (1266-1299). Кананізаваны праваслаўнай царквой.
Памёр у Пскове падчас эпідэміі, пахаваны ў Траецкім саборы, над магілай быў павешаны яго меч. Перад Пскоўскім Крамлём знаходзіцца Даўмонтава гарадзішча.
Князь абараняў Пскоў, апекаваў манастырам і храмам Пскоўскай зямлі, заснаваў пскоўскі Снетагорскі манастыр.
Бацька Давыда, гарадзенскага старосты і ваяводы князя Гедзіміна.
1506 год. Памёр Хрыстафор Калумб (1451-1506).
Італьянскі мараплавец родам з Генуі на службе Іспанскай кароны, першаадкрывальнік Амерыкі.
Калумб першым з дакладна вядомых падарожнікаў перасек Атлантычны акіян у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар’я і першым з еўрапейцаў хадзіў у Карыбскім моры. Ён адкрыў і паклаў пачатак даследаванню Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыкі.
Мастак Д. Вандэрлін. Высадка Калумба ў Амерыцы.
1561 год. Кароль і Вялікі князь ВКЛ Жыгімонт Аўгуст дараваў Магілёву малое Магдэбургскае права.
Поўнае магдэбургскае права і першы герб нададзены Магілёву каралём і вялікім князям ВКЛ Стэфанам Баторыем 28 студзеня 1577 года.На гэты час у горадзе быў 1261 жылы дом.
Першы герб Магілёва.
1570 год. У Антверпене надрукаваны першы ў свеце геаграфічны атлас.
Атлас Артэлія, які складаецца з 53-х карт вялікага фармату з тлумачальнымі тэкстамі выйшаў у выдавецтве Крыстафа Плантэна.
1755 год. Прывілеем караля Аўгуста III на магілёўскую праваслаўную кафедру зацверджаны Георгі Каніскі (1717-1795).
Царкоўны і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі, пісьменнік.
У 1993 годзе прылічаны да ліку мясцовашанаваных святых Беларускай праваслаўнай царквы.
У 1757 годзе адкрыў у Магілёве пры архірэйскім доме друкарню і перавыдаў скарочаны тэкст «Катэхізіса» Ф. Пракаповіча ў сваім перакладзе на «рускі дыялект», стварыў пры Спаскім манастыры школьныя класы і заснаваў духоўную семінарыю. Сабраў шмат дакументаў па гісторыі праваслаўнай царквы.
У 1793 годзе абраны ў Сінод. Яго намаганнямі арганізавана праваслаўная Мінская епархія.
Аўтар «Мемарыяла аб крыўдах праваслаўным», «Правоў і вольнасці жыхароў грэчаскага веравызнання», «Збору павучальных слоў», «Запісак аб тым, што ў Расіі да канца 16 ст. не было ніякай уніі з Рымскай царквой», духоўнага дзённіка «Думкі», адказу на «Пісьмо Вальтэра да настаўнікаў царквы і багасловаў», драм і іншых.
Адлюстраваны на помніку 1000-годдзя хрышчэння Русі у Ноўгарадзе, у яго гонар устаноўлены мемарыяльная шыльда (1992) на архіепіскапскім доме, помнік (2022), перайменаваны ў Вал Каніскага былы Вал Чырвонай Зоркі.
1873 год. “Levi Strauss & Co” атрымала ліцэнзію на вытворчасць штаноў з заклёпваннямі на кішэнях. Дзень нараджэння джынсаў.
Першая пара джынсавых штаноў была выпушчана ў Амерыцы Леві Страўсам у 1850 годзе і прададзена за 1,46 даляр.
Гэта былі трывалыя штаны з парусіны, са швамі, узмоцненымі падвойным радком, з мноствам кішэняў. Штаны карысталіся папулярнасцю ў каліфарнійскіх золаташукальнікаў. Першая прамысловая партыя разышлася імгненна, і праз некаторы час Страус арганізаваў у Сан-Францыска фірму “Levi Strauss & Co” па пашыве працоўнай вопраткі.
Рабочы люд хутка ацаніў трываласць і практычнасць новых штаноў. Неўзабаве пасля запуску вытворчасці кампанія перайшла ад шэрай тканіны на прывабны і трывалы сіні матэрыял, названы “дэнім”, гэта значыць “з Німа”, французскага горада.
Сіняя фарба “індыга” для штаноў “Levi’s” рыхтавалася на аснове натуральных інгрыдыентаў і каштавала вельмі дорага.
Брэнд “Levi’s” быў па-за канкурэнцыяй да сярэдзіны ХХ стагоддзя, калі з’явіліся Lee, Wrangler і Cooper.
Зараз рынак джынсаў асвоілі Calvin Klein, Diesel, Gap, Guess, Mustang, Polo, Tommy Hilfinger, Zara і шматлікія іншыя. Джынсы сталі модным адзеннем для прадстаўнікоў усіх узростаў і саслоўяў.
1902 год. Нарадзіўся Язэп Пушча (Іосіф Плашчынскі, 1902-1964).
Беларускі паэт, настаўнік, адзін з заснавальнікаў літаб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».
Працаваў у Інбелкульце, Белдзяржвыдавецтве.
Аўтар паэтычных кніг, зборнікаў вершаў, паэм, перакладаў Ф. Дастаеўскага, А. Талстога. Асобныя творы Пушчы пакладзены на музыку.
Рэпрэсаваны ДПУ ў 1930 годзе па справе «Саюза вызвалення Беларусі». Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.
Вярнуўся ў Беларусь у 1958 годзе, жыў у Мінску.
Памёр 14 верасня 1964 года.
Язэп Пушча (першы злева ў 1-м шэрагу) сярод чальцоў літаратурнага згуртавання «Узвышша». Мінск, 1928.
1914 год. У Бабруйску нарадзіўся Майсей Плоткін.
Савецкі эканом–географ, падарожнік, даследчык Поўначы, прафесар.
У 1949-1950 гадах загадчык кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута. Прафесар Казахскага, Маскоўскага ўніверсітэтаў.
Аўтар падручнікаў для студэнтаў-географаў, эканамістаў.
1918 год. Памёр Карусь Каганец (Кастравіцкі, 1868-1918).
Беларускі пісьменнік, перакладчык, мастак, графік, скульптар, мовазнавец, палітык, родзіч вядомага францускага паэта Гіёма Апалінэра (Кастравіцкага).
Удзельнік рэвалюцыйнага руху.
Удзельнічаў у стварэнні Беларускай Сацыялістычнай Грамады, распрацоўцы яе праграмы. Падрыхтаваў праект газеты «Палессе» (1904).
Аўтар апрацовак народных паданняў, казак, легенд, паданняў, навукова-папулярных нарысаў для дзяцей, драм, камедыі «Модны шляхцюк», які карыстаўся вялікай папулярнасцю і быў адным з першых твораў нацыянальнага тэатральнага рэпертуару (ставіўся ў 1910 трупай І. Буйніцкага), малюнкаў, палітычнай карыкатуры, вырабаў з гліны, дрэва і косці. Афарміцель вокладкі кнігі «Другое чытанне для дзяцей беларусаў» Якуба Коласа (1909).
Супрацоўнічаў з газетай «Наша ніва». Апрацаваў кірылічны варыянт першага беларускага падручніка новага часу «Беларускі лемантар, або Першая навука чытання» (1906), распрацаваў праект адмысловага беларускага алфавіта.
Яго імя носіць вуліца ў Мінску.
1923 год. Нарадзіўся Васіль Ракашэвіч (1923-1984).
Удзельнік антысавецкага падполля.
Працаваў у саўгасе «Ганчароўскі», пражываў у в. Смалянікі Ляхавіцкага раёну. Сябра КПСС.
Арыштаваны 20 лютага 1964 года. Быў затрыманы з рацыяй на могілках каля вёскі Мядзведзічы.
Паводле следчай справы: «У 1960 уступіў у створаную Грыгор’евым Беларускую рэвалюцыйную партыю, чытаў яе статут і падпісаў прысягу. Спрабаваў абрабаваць сельскую краму дзеля здабыцьця грошай для партыі. Незаконна захоўваў вінтоўку».
Асуджаны за «антысавецкую агітацыю і прапаганду» на 4 гады лягероў і 2 гады высылкі.
Адбываў тэрмін у Дубраўлаге.
Пасля вяртання з лагераў жыў у в. Хацяж Ляхавіцкага раёна.
1942 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР заснаваны Ордэн Айчыннай вайны.
Меў I і II ступені. Першая ўзнагарода, якая з’явілася ў гады Вялікай Айчыннай вайны, першы савецкі ордэн са ступенямі.
Ордэнам ўзнагароджваліся асобы радавога і кіруючага састава Чырвонай Арміі, Ваенна-Марскога Флота, войскаў НКУС і партызанскіх атрадаў, якія выявілі ў баях за Савецкую Радзіму адвагу, устойлівасць і мужнасць, а таксама ваеннаслужачыя, якія сваімі дзеяннямі спрыялі поспеху баявых аперацый савецкіх войскаў.
Ордэнам узнагароджваліся і гарады СССР. Сярод іх беларускія гарады Магілёў (1980), Орша (1984), Барысаў (1985).
1954 год. Пачала вяшчанне беларуская секцыя Радыё “Вызваленне” (беларуская служба Радыё Свабода).
Радыё «Свабода» заснавана ў Мюнхене ў 1952 годзе ва ўмовах «халоднай вайны» пад назвай Радыё «Вызваленне».
У склад першай беларускай рэдакцыі ўвайшлі: В. Жук-Грышкевіч (кіраўнік), П. Сыч (намеснік), Я. Ліманоўскі, С. Кабыш (Кандыбовіч), Л. Карась. Напачатку гэта былі 15‑хвілінныя перадачы 24 разы на суткі, потым па 20 хвілін 18 разоў на суткі.
Беларуская рэдакцыя гаварыла аб мінуўшчыне беларускага народу, аб яго палітычным, сацыяльным і нацыянальным жыцці ў межах СССР, пра рэпрэсіі, пра падзеі і здарэнні, якія замоўчваліся ў савецкіх СМІ, пра праваабарончы рух, дысідэнтаў, чыталіся творы, што былі забаронены ў СССР.
Пасля распаду СССР і спынення «халоднай вайны» беларуская рэдакцыя Радыё «Свабода» вяшчае ў новых умовах. У 1995 штаб-кватэра перанесена з Мюнхена ў Прагу. Былі створаны карэспандэнцкія пункты ў Беларусі.
Са жніўня 2020 года па загаду Міністэрства інфармацыі доступ на сайт Радыё «Свабода» ў краіне абмежаваны за асвятленне рэсурсам пратэстаў у Беларусі.
23 снежня 2021 года Міністэрства ўнутраных спраў прызнала Беларускую службу Радыё «Свабода» “экстрэмісцкім фарміраваннем”.
1962 год. У Ваўкавыску нарадзіўся Аляксандар Дзядзюшка (1962-2007).
Беларускі і расійскі акцёр.
Працаваў у тэатрах Мінска, Уладзіміра,
Здымаўся ў кіно: «ДМБ», «Дырэкторыя смерці», серыялы «Аператыўны псеўданім», «Сармат».
Загінуў3 лістапада 2007 года ў аўтакатастрофе разам з сям’ёй (жонкай і сынам).
Пахаваны на Траекураўскіх могілках у Маскве разам з жонкай і сынам.
1969 год. У Гродна нарадзіўся Валеры Дзідзюля.
Беларускі гітарыст і кампазітар, сольны выканаўца. Выконвае фолк-музыку і музыку ў жанры фламенка. Лідар гурту «ДиДюЛя».
Іграе на гітары з 5 гадоў. Удзельнік ВІА «Алые Зори», «Белыя Росы», пабываў з гастролямі ў многіх краінах.
З’яўляецца прадзюсарам класічнага гітарыста Дз. Асімовіча, які страціў зрок у раннім узросце.
1982 год. У Магілёве нарадзілася Наталля Падольская.
Беларуская і расійская поп-спявачка, удзельніца “Фабрыкі зорак-5”, прадстаўніца Расіі на “Еўрабачанні-2005”. Жонка Ул. Праснякова-малодшага.
У дзяцінстве ўдзельнічала ў тэатры-студыі «Вясёлка», “Студыі W” Магілёўскага ліцэя музыкі і харэаграфіі, выйграла гран-пры конкурсу маладых выканаўцаў «Зорная ростань», міжнароднага фестывалю духоўнай музыкі «Магутны Божа» (Магілёў) і «Goldenfest» (Польшча). Фіналістка нацыянальнага фестываля “На скрыжаваннях Еўропы”.
Прымае ўдзел у розных музычных праектах, дае канцэрты.
2009 год. Памёр Алег Янкоўскі (1944-2009).
Савецкі, расійскі акцёр тэатра і кіно, рэжысёр. Народны артыст СССР. Лаурэат Дзяржаўных прэмій СССР, Расіі. Уладальнік Прэміі «Ніка».
Яго бацька паходзіў з польскай шляхты. Нарадзіўся ў Джэзказгане, куды быў сасланы бацька.
Некаторы час жыў са старэйшым братам Расцілаваму Мінску, дэбютаваў на сцэне тэатра ў эпізадычнай ролі. Скончыў Саратаўскае тэатральнае вучылішча. Працаваў у Саратаўскім драматычным тэатры, у Маскоўскім тэатры «Ленком».
Сярод роляў: князь Мышкін («Ідыёт» паводле Ф. Дастаеўскага), Трыгорын («Чайка» А. Чэхава), Гамлет («Гамлет» У. Шэкспіра), Аркадзь Бурмін («Хлопец з нашага горада» К. Сіманава), Берынг («Аптымістычная трагедыя» У. Вішнеўскага) і іншыя.
3 1968 года здымаўся ў кіно: «Шчыт і меч», «Служылі два таварышы», «Я, Францыск Скарына…», «Зорка чароўнага шчасця», «Звычайны цуд», «Той самы Мюнхгаўзен», «Закаханы па ўласным жаданні», «Забіць дракона» і шматлікія іншыя.
Збройныя сілы Украіны перахапілі тактычную ініцыятыву і дабіліся тактычна значных поспехаў у раёне Бахмута падчас контратак 18 мая – адзначае Інстытут вывучэння вайны.
У інстытуце заявілі, што адпаведныя аперацыі ўкраінскіх сіл з’яўляюцца працягам лакальных контрнаступленняў, якія яны праводзяць ужо некалькі дзён, але не з’яўляюцца пачаткам новай буйной аперацыі.
Аналітыкі адзначылі, што некалькі расійскіх ваенкараў сцвярджаюць, што ўкраінскія сілы прарваліся праз расійскія лініі абароны на поўдзень і паўднёвы захад ад Іванаўскага (6 км на захад ад Бахмута) і на паўночны захад ад Кляшчэеўкі (6 км на паўднёвы захад ад Бахмута).
Ваенкары таксама сцвярджаюць, што расійскія сілы адступілі з пазіцый на поўнач ад Сака і Ванцэці (15 км на поўнач ад Бахмута) на пазіцыі на поўдзень ад гэтага сяла, але ўкраінскія войскі ў гэтую вёску яшчэ не ўваходзілі, гаворыцца ў справаздачы ISW.
Вызваленне украінскімі войскамі шэрагу ўчасткаў на лініі судакранання можна прасачыць таксама на мапе сайта DeepStateMap. Вызваленыя ўчасткі абазначаны блакітным колерам.
Міжнародны дзень дыназаўраў (International Dinosaur Day)
Дыназаўры ўзніклі ў трыасавым перыядзе 243 мільёны гадоў таму і сталі дамінантнымі наземнымі пазваночнымі.
Палеантолагі выявілі больш за 900 розных родаў і 1000 відаў дыназаўраў. Дыназаўры занялі шматлікія экалагічныя нішы і асвоілі разнастайныя тыпы харчавання. Усе дыназаўры – яйкакладучыя.
Першыя скамянелыя косці дыназаўраў былі апазнаны і прызнаны ў пачатку XIX стагоддзя, іх выкапнёвыя шкілеты сталі галоўнымі славутасцямі музеяў па ўсім свеце, а дыназаўры ператварыліся ў неад’емную частку папулярнай культуры.
Цікавыя факты.
Самымі вялікімі дыназаўрамі былі заураподы, якія дасягалі даўжыні 30 метраў – гэта вышыня дзевяціпавярховага дома. Гэта былі раслінаедныя жывёлы з доўгай шыяй і нагамі як у сланоў.
Дыназаўры жылі на Зямлі на працягу 160 мільёнаў гадоў. Вымерлі ў канцы мелавога перыяду каля 65 мільёнаў гадоў таму.
Слова “дыназаўр” у перакладзе з грэчаскай мовы азначае “страшны, жудасны”, “яшчар”.
Дыназаўры з’явіліся на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай Амерыкі і затым распаўсюдзіліся па ўсёй сушы.
Продкамі дыназаўраў былі архазаўры. У нашы дні прадстаўнікамі архазаўра з’яўляюцца кракадзілы.
1051 год. Кароль Францыі Генрых І ажаніўся з Ганнай Кіеўскай (1030-1075).
Ганна – дачка Вялікага князя Кіеўскага Яраслава I Мудрага і яго другой жонкі Інгігерды – дачкі караля Шатландыі і Швецыі, унучка па маці Олава III Шатконунга, унучка полацкай княжны Рагнеды Рагвалодаўны (960-1000). Каралева Францыі, маці караля Філіпа I, прабабуля 30 французскіх каралёў.
Ганна прывезла ў Францыю каштоўны пасаг і высокую культуру, за што яе паважалі і шанавалі. Папы Мікалай II і Грыгорый VII пісалі ёй лісты, у якіх выказвалі павагу. Папа Мікалай II адзначаў дабрыню, дабрачыннасць, пабожнасць Ганны, прасіў яе ўплываць на Генрыха I.
1125 год. памёр Уладзімір Манамах (1053-1125).
Вялікі князь Кіеўскі, унук полацкай княжны Рагнеды Рагвалодаўны (960-1000), дзяржаўны дзеяч, военачальнік, пісьменнік, мысляр.
Сын князя Усевалада Яраславіча. Празваны Манамахам па назве роду маці – дачцэ візантыйскага імператара Канстанціна IX Манамаха.
1782 год. Нарадзіўся Іван Паскевіч (1782-1856).
Рускі палкаводзец, дзяржаўны дзеяч. Сваяк А. Грыбаедава. З палтаўскіх казакаў.
У ліку войск М. Раеўскага ўдзельнічаў у бітве пры Салтанаўцы пад Магілёвам.
Душыцель горцаў, паўстанняў у Польшчы і Беларусі 1831, у Венгрыі 1849 гадоў.
З 1834 года ўладальнік гомельскага палаца Магілёўскай губерні. У 1917 годзе палац (Палац Румянцавых-Паскевічаў) канфіскаваны, калекцыі яго сталі асновай для краязнаўчага музея (1919).
1802 год.Напалеон Банапарт зацвердзіў ордэн Ганаровага легіёна.
Арганізацыя па прыкладзе рыцарскіх ордэнаў. Згодна з кодэксам Ганаровага легіёна і воінскага медалю, гэтая ганаровая арганізацыя валодае статусам і правамі юрыдычнай асобы. Прыналежнасць да ордэна з’яўляецца найвышэйшым знакам адрознення, пашаны і афіцыйнага прызнання асаблівых заслуг у Францыі. Па сцвярджэнні генерала Дэ Голя, «Ганаровы легіён – гэта супольнасць эліты жывых».
Сярод беларусаў, якія былі ўдастоены залічэння ў ордэн: міністр абороны БНР генерал Кіпрыян Кандратовіч, начальнік Генштабу СССР падчас Вялікай Айчыннай вайны генерал Аляксей Антонаў, Нобелеўскі лаўрэат Жарэс Алфёраў.
1890 год. У Дрысенскім павеце (зараз – Верхнядзвінскі раён) нарадзіўся Данат Макіёнак (1890-1941).
Ас авіяцыі Першай Сусветнай вайны, георгіеўскі кавалер.
Падчас вайны збіў 8 варожых самалётаў. Адзіны ас, які належыць польскаму этнасу і змагаўся супраць блока Цэнтральных дзяржаў. За час службы ў Расійскім імператарскім ваенна-паветраным флоце здзейсніў каля 600 баявых вылетаў і ўдзельнічаў у больш за 30 паветраных бітвах.
Пасля вайны ўступіў у Паветраныя сілы Польшчы і ўдзельнічаў у стварэнні Польскай вайсковай авіяцыі.
Падчас Савецка-польскай вайны камандаваў 3-й польскай эскадрылляй. Пасля вайны быў камендантам авіяцыйнага парку лётнай школы ў Быдгашчы.
У 1941 годзе арыштаваны немцамі, трапіў у лагер смерці Аўшвіц-Біркенаў, дзе праз месяц загінуў.
1929 год. Нарадзіўся Раман (Рувім) Шацаў.
Беларускі педагог, музыка, Заслужаны работнік культуры.
Выпускнік геаграфічнага факультэта Магілёўскага педінстытута.
Працаваў ў школах географам, педагогам па вакалу ў музвучылішчы імя М. Рымскага-Корсакава, у Палацы піянераў. Стварыў дзіцячы ансамбль песні і танца, які стаў чатырохразовым дыпламантам ВДНГ СССР, лаўрэатам шматлікіх конкурсаў. Ансамбль гастраляваў па СССР, 20 краінах свету.
З 1990-х гадоў жыве на эміграцыі ў ЗША.
1969 год. Памёр Георгі Пех (1897-1969).
Беларускі краязнавец, археолаг, заснавальнік Ваўкавыскага ваенна-гістарычнага музея, калекцыянер і мастак.
Чыгуначнік-самавучка, прымаў удзел у археалагічных раскопках Ваўкавыска, Мінска, Слоніма, Турыйска.
У міжваенны перыяд на працягу 16 гадоў збіраў краязнаўчы матэрыял – аддаваў палову са свайго беднага заробку, часам пакідаючы на паўгалодным існаванні жонку і дзяцей. У 1940 годзе яго прыватная калекцыя стала асновай для стварэння дзяржаўнага Ваўкавыскага краязнаўчага музея, а збіральнік стаў першым яго дырэктарам.
Пасля вайны ў разбураным горадзе прыкмеціў ацалелы будынак – Дом Баграціёна, куды пераехаў музей у 1948 годзе пасля судовых цяжбаў з райвыканкамам і пагрозы сыходу Пеха ў адстаўку. У 1946 годзе па даручэнні Якуба Коласа, віцэ-прэзідэнта Акадэміі навук БССР, Пеху былі выдзелены першыя сродкі ў памеры 500 рублёў на аднаўленне музея.
Г. Пех (у цэнтры) з юнымі краязнаўцамі.
1989 год. У Маскве распачаўся першы конкурс “Міс СССР” (19-21 мая).
Пераможцай стала Ю. Суханава.
На другім конкурсе, 1990 года, перамагла прадстаўніца Беларусі – студэнтка Віцебскага тэхналагічнага інстытута Марыя Кежа.
На апошнім, трэцім конкурсе ў 1991 годзе, тытул “Міс фота СССР” атрымала мінчанка Ліка Ялінская (Агурбаш).
Марыя Кежа.
2000 год. Асуджаны да пазбаўлення волі экс-прэм’ер-міністр Беларусі Міхаіл Чыгір.
Другі Прэм’ер-міністр Рэспублікі Беларусь (1994-1996), першы – у прэзідэнцкай Беларусі, сябра Аб’яднанай Грамадзянскай Партыі, палітвязень і вязень сумлення паводле Amnesty International.
У 1995 годзе прадстаўляў краіну на сусветным эканамічным форуме ў Давосе.
У лістападзе 1996 года гучна сышоў у адстаўку ў знак пратэсту супраць абвешчанага А. Лукашэнкам рэферэндуму.
У 1999 годзе вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты, спадзяючыся такім шляхам вярнуць краіну на дэмакратычны шлях развіцця. Гэтым выклікаў рэпрэсіі з боку ўладаў супраць сябе і членаў сям’і.
30 сакавіка быў арыштаваны і змешчаны на 8 месяцаў ў мінскі СІЗА. Пасля прысуду 2000 года, быў асуджаны судом Фрунзенскага раёна Мінска ў 2002 годзе на 3 гады пазбаўлення волі.
Прымаў удзел у парламенцкіх выбарах у Палату прадстаўнікоў Народнага сходу(кастрычнік 2000), у кампаніі па выбарах прэзідэнта 2001, на выбарах у 2010 годзе быў даверанай асобай Я. Раманчука.
2021 год. Катастрофа самалёта Як-130 у Баранавічах.
У выніку трагедыі загінулі лётчыкі 116-й гвардзейскай штурмавой авіябазы ў Лідзе маёр Андрэй Нічыпорчык і лейтэнант Мікіта Куканенка, адзін з мясцовых жыхароў атрымаў раненні.
На аэрадроме «Баранавічы» выконваліся вучэбна-трэніровачныя палёты на вучэбных самалётах Як-130. З прычыны тэхнічнай няспраўнасці, машына загінуўшых рэзка пайшла ўніз, і яе пачало круціць. Дыспетчар не менш за 10 разоў падаў каманду катапультавацца, але лётчыкі разумелі, што гэта небяспечна – пад імі жылыя кварталы. Самалёт упаў каля двухпавярховак у раёне вуліцы Розы Люксембург, пашкодзіўшы тры дамы (на загалоўным фота – момант крушэння, засняты відэарэгістратарам).
У гонар загінулых летчыкаў названы вуліцы ў Баранавічах. Пілотам пасмяротна прысвоена званне «Герой Беларусі». 20 мая 2022 года ў Баранавічах адкрылі мемарыял у гонар загінулых лётчыкаў.
