У адпаведнасці з вучэннем царквы, нараджэнне Найсвяцейшай Багародзіцы – маці Ісуса Хрыста – не было падзеяй выпадковай і звычайнай, паколькі ёй была адведзена важная роля ў ажыццяўленні боскага плана выратавання чалавецтва. Старажытная традыцыя хрысціянскай Царквы разглядае многія старазапаветныя прароцтвы і правобразы як указанне на нараджэнне Багародзіцы.
У Новым Запавеце змяшчаюцца вельмі бедныя звесткі аб зямным жыцці Прасвятой Багародзіцы, і, у прыватнасці, нічога не сказана пра нараджэнне і бацькоў Дзевы Марыі. Пра падзею, у гонар якой устаноўлена святкаванне, вядома з апакрыфічнага Протаевангелля Якава IІ-га стагоддзя нашай эры.
Паводле апавядання, у набожнай сямейнай пары з Іерусаліма – Іаакіма і Ганны – доўгі час не было дзяцей. Калі Іаакім прыйшоў у храм прынесці Богу ахвяру, першасвятар яму адмовіў, бо ён «не стварыў нашчадкаў Ізраілю». Тады Іаакім у смутку выдаліўся ў пустыню для малітвы, а яго жонка засталася дома ў адзіноце і таксама малілася. У гэты час ім абодвум было бачанне анёла, які абвясціў, што «Гасподзь пачуў малітву тваю, ты зачнеш і народзіш, і пра нашчадства тваё будуць казаць ва ўсім свеце».
На выяве: Фрагмент абраза “Нараджэнне Маці Божай” Пятра Яўсяевіча. Магілёў, 1649 год.
1439 год. Падпісана Фларэнційская царкоўная унія аб аб’яднанні праваслаўнай і каталіцкай цэркваў пад уладай папы рымскага.
Мітрапаліт Ісідар Кіеўскі разам з грэчаскім арцыбіскупам Васілём Бесарыёнам падпісаў царкоўную унію аб аб’яднанні праваслаўнай і каталіцкай цэркваў пад уладай рымскага папы. Іх рашэнне было прадыктавана жаданнем аб’яднаць хрысціянскія цэрквы перад пагрозай туркаў, якія ўварваліся ў Візантыю.
Аднак у дзеянне гэтая унія не ўступіла, так і застаўшыся на паперы. Па вяртанні ў Маскву мітрапаліт Ісідар быў варожа сустрэты царом Васілём II, паўстаў перад царкоўным судом і быў заключаны ў турму.
Праз 3 гады Ісідар уцёк, дабраўся да Рыма, стаў кардыналам і атрымаў ганаровы тытул канстанцінопальскага патрыярха. Але да таго часу Канстанцінопаль ужо быў захоплены туркамі.
1818 год. Нарадзіўся Антон Яленскі (1818-1874).
Грамадскі дзеяч, кіраўнік паўстання 1863-1864 гадоў на Міншчыне.
Пакараны 15 гадамі катаргі ў Сібіры.
Паўтарыў грамадзянскі подзвіг свайго старэйшага брата Яна (1809-да1848), які браў удзел у паўстанні 1830-1831 гадоў, шматлікіх сваіх сваякоў.
1847 год. Адкрыта першае ў свеце турыстычнае агенцтва і арганізавана першая турпаездка.
33-гадовы баптысцкі прапаведнік і актыўны змагар з павальным у тагачаснай Англіі п’янствам Томас Кук арганізаваў турыстычнае таварыства і першую ў свеце групавую турыстычную паездку. Па яго замове чыгуначная кампанія Midland Counties Railway прадаставіла спецыяльны цягнік з 9 адкрытымі вагонамі для “безалкагольных” 570 працоўных па маляўнічым маршруце паміж гарадамі Лейстэр і Лафбара ў Сярэдняй Англіі.
У далейшым у рэкламных мэтах чыгункі сталі прадастаўляць Куку скідкі, якія дазвалялі арганізоўваць забаўляльныя паездкі і для людзей з самымі абмежаванымі фінансавымі магчымасцямі. Таму кліентаў былі тысячы. Яго экскурсіі засноўваліся на прынцыпе: “Атрыманне максімальнай выгады для максімальнай колькасці людзей па мінімальным кошце”. Так быў пакладзены пачатак сусветнаму групавому турызму.
Лічыцца, што Томас Кук быў першым мэнэджэрам у галіне турызму. Кук распрацаваў маршруты па многіх еўрапейскіх гарадах. У 1865 годзе ён адкрыў для суайчыннікаў Новы Свет, а для амерыканцаў – радзіму іх продкаў. Дзейнасць ажыццяўлялася праз агенцтва “Томас Кук і сын”. Адным з першых амерыканскіх кліентаў фірмы стаў Марк Твен.
Кук быў прызнаны “вынаходнікам турызму”, а заснаванае ім турыстычнае агенцтва Thomas Cook and Son заваявала сусветную вядомасць. Праз пяць дзясяткаў гадоў яго фірма валодала 84 аддзяленнямі, 85 агенцтвамі, і яе паслугамі скарысталіся больш за 3 мільёны чалавек.
1901 год. НарадзіўсяУладзімір Вараксін(1901-1980).
Беларускі савецкі архітэктар, педагог. Заслужаны будаўнік.
Скончыў омскі мастацка-прамысловы тэхнікум, Ленінградскі інстытут інжынераў камунальнага будаўніцтва. Працаваў у Белдзяржпраекце, выкладаў у Беларускім політэхнічным, Брэсцкім інжынерна-будаўнічым інстытутах.
Сярод асноўных даваенных прац – будынак педтэхнікума ў Крычаве (1937, цяпер блок СШ № 1 за палацам Пацёмкіна), будынак ЦК КПБ (з А. Воінавым) у Мінску, кінатэатр «Радзіма», комплекс будынкаў прамкамбіната (1939), жылы пасёлак аўтарамонтнага завода (1941) у Магілёве.
Пасля вайны спраектаваў будынкі Беларускага інстытута народнай гаспадаркі, Белкамунбанка, жылыя дамы па вул. К. Маркса, Маскоўскай, Захарава, А. Кашавога ў Мінску, тыпавыя праекты будынкаў раённых камітэтаў КПБ для Гомельскай, Віцебскай і Мінскай абласцей.
Памёр 2 студзеня 1980 года.
1938 год. Расстраляны НКУС Юрый Лістапад (1897-1938).
Беларускі настаўнік, кіраўнік беларускага руху на Случчыне. Удзельнік Слуцкага збройнага чыну.
Скончыў Панявежскую настаўніцкую семінарыю, 1-я Беларускія педагагічныя, Віленскія беларускія настаўніцкія курсы. Працаваў настаўнікам на Случчыне, заснаваў 8 беларускіх школ, выкладаў на Слуцкіх педагагічных курсах. Блізкі сябар Якуба Коласа.
Быў перекладчыкам у мінскіх беларускіх выдавецтвах. Пераклаў на беларускую мову апавяданне У. Караленкі «Бяз мовы», камедыі А. Астроўскага, падручнік «Арытмэтыка» Цыгельмана.
Арыштоўваўся ДПУ у 1925, 1930, 1933 гадах.
Расстраляны ў Байкала-Амурскім канцлагеры.
1938 год. У Магілёве створаны Дзяржаўны архіў Магілёўскай вобласці і Цэнтральны гістарычны архіў.
У 1956-1960 гадах Цэнтральны гістарычны архіў размяшчаўся ў касцёле Св. Станіслава, потым – пераехаў у Мінск, а замест яго ў будынак сабора пераехаў Дзяржаўны архіў Магілёўскай вобласці. У гэты перыяд храм страціў частку роспісаў, быў беззваротна страчаны арган з рэдкімі керамічнымі трубамі.
Зараз галоўным архівам вобласці з’яўляецца Дзяржаўны архіў Магілёўскай вобласці (знаходзіцца ў канцы вуліцы Чалюскінцаў, на выездзе у бок Бабруйска).
1941 год. Пачалася нямецка-фашысцкая акупацыя Клічаўскага раёна.
Пад акупацыяй раён знаходзіўся да 28 чэрвеня 1944 года. Радзіма партызаншчыны на Магілёўшчыне. Цэнтрам партызанскага базіравання сталі Усакінскія лясы.
Тут з’явілася першая партызанская зона ў Беларусі – на тэрыторыі Клічаўскага і Асіповіцкага, Бялыніцкага, Бярэзінскага, Кіраўскага раёнаў.
Зона з’явілася па выніках нарады пад кіраўніцтвам маршала К. Варашылава, якая адбылася 1 ліпеня 1941 года ў штабе Заходняга фронту пад Магілёвам. 3 красавіка 1942 года партызаны абвясцілі, што на тэрыторыі Клічаўскага раёна адноўлена Савецкая ўлада.
Клічаўскую партызанскую зону (у розны час ад 2 да 3 тыс. кв. км) абараняла 18 тысяч чалавек, якія былі аб’яднаны ў 5 брыгад і 16 атрадаў. У вялікіх сёлах партызаны стварылі 40 узброеных атрадаў самаабароны. На тэрыторыі дзейнічаў Магілёўскі падпольны абкам партыі і абкам камсамола, штаб Магілёўскай ваенна-аператыўнай групы, Бялыніцкі, Бярэзінскі, Магілёўскі і Клічаўскі падпольныя райкамы партыі і камсамола, іншыя ваенныя фарміраванні і органы грамадзянскай улады. У лясной друкарні выдаваліся падпольныя газеты: абласная “За Радзіму”, клічаўская “Голас партызана”.
У «партызанскай сталіцы» – Усакіна дзейнічае мемарыяльны комплекс.
1969 год. Адбылося ўрачыстае адкрыццё мемарыяльнага комплекса «Хатынь».
Ён паўстаў на месцы знішчанай 22 сакавіка 1943 года разам з жыхарамі нямецкімі карнымі падраздзяленнямі пры ўдзеле 118-га паліцэйскага батальёна вёскі Хатынь.
Комплекс “Хатынь” – ушанаванне памяці аб спаленых разам з жыхарамі 186 беларускіх весак, якія не аднавіліся пасля вайны, аб ахвярах 66 найбуйнейшых лагераў (з 270) смерці і месцаў масавай загубы грамадзян, аб 433 вёсках, знішчаных разам з жыхарамі і адроджаных пасля вайны.
Аўтары: скульптар С. Селіханаў, архітэктары Ю. Градаў, В. Занковіч, Л. Левін. Ленінская прэмія 1970 года.
1965 год. Нарадзілася Людміла Рублеўская (Шніп).
Беларуская паэтэса, пісьменніца, літаратурны крытык.
Працавала ў газетах «Наша слова», «Літаратура і мастацтва».
Аўтарка папулярнай серыі раманаў «Авантуры Пранціша Вырвіча». Яе гісторыяцэнтрычныя творы параўноўваюць з «меладраматычнымі інтэрпрэтацыямі» мастацкіх ідэй Ул. Караткевіча.
1970 год. Нарадзіўся Андрэй Лукашэвіч.
Беларускі гісторык, картограф. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Даследчык ваеннай і палітычнай гісторыі Беларусі, Расіі і Польшчы XVIII-пачатку XX стагоддзяў, аўтар прац па вайне 1812 года, 1-й сусветнай вайны.
1994 год. Памёр Барыс Сачанка (1936-1994).
Беларускі пісьменнік, перакладчык і выдавец.
Сакратар праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, загадчык рэдакцыі перакладной замежнай літаратуры выдавецтва «Мастацкая літаратура», галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя». Аўтар больш за 20 кніг.
У сааўтарстве з Янкам Сіпаковым і Рыгорам Барадуліным пад псеўданімамі І. Сібарсач ці Р. Сібарсач змяшчалі ў «Вожыку» вострыя і надзённыя крытычныя нататкі, артыкулы, гумарэскі, сатырычныя замалёўкі.
1996 год. Памёр Васіль Вітка (Цімох Крысько, 1911-1996).
Класік беларускай дзіцячай літаратуры, літаратурны крытык, паэт, перакладчык, публіцыст, празаік, драматург, педагог. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР. Занесены ў Ганаровы спіс Х. Андэрсена (1978).
Працаваў на Бабруйскім дрэваапрацоўчым камбінаце, у газетах «Камуніст» (Бабруйск), «Ударнік» (Жлобін), «Чырвоная змена», сакратаром Беластоцкага абласнога аддзялення СП БССР. Удзельнічаў у паходзе Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь.
Пасля вайны прааваў у часопісе «Беларусь», галоўным рэдактарам «Літаратура і мастацтва», «Вясёлка».
Паводле ўспамінаў унучкі, культуролага Ю. Чарняўскай, пасля рэферэндуму 1995 года аб змяненні дзяржаўнай сімволікі на новую, напісаў да гэтай падзеі верш, пасля якога яго імгненна перасталі друкаваць, а пасля смерці на могілках раптам не стала месца для яго пахавання. Беларускае тэлебачанне не сказала ні слова пра смерць заслужанага дзеяча культуры, не ўдалося таксама дамагчыся мемарыяльнай дошкі на яго доме.
Аўтар больш за 10 зборнікаў вершаў, зборніка сатыры і гумару, каля 20 кніг паэзіі і вершаваных казак для дзяцей, п’ес «Прамень будучыні», «Шчасце паэта», прысвечанай Я. Купалу (пастаўлена купалаўскім тэатрам), кніг дзённікаў, нарысаў і апавяданняў, суаўтар чытанак «Роднае слова» для малодшых школьнікаў, перакладаў. У 1973 годзе выйшлі Выбраныя творы ў 2 тамах.
2005 год. Памёр Яўген Ціхановіч (1911-2005).
Беларускі мастак мастак і мемуарыст.
Аўтар дзесяткаў палотнаў, у тым ліку партрэтаў пісьменніка В. Быкава, драматурга У. Галубка, скульптара А. Глебава, сотняў графічных твораў, краявідаў, ілюстрацый да кніг.
2016 год. У Бабруйску ўсталяваны помнік Эфраіму Севеле (Яфім Драбкін, 1928-2010).
Беларускі, рускі, амерыканскі, ізраільскі пісьменнік, акцёр, кінарэжысёр і сцэнарыст.
Нарадзіўся 8 сакавіка 1928 года ў Бабруйску ў сям’і кадравага афіцэра, пасля – трэнера па класічнай барацьбе. Падчас вайны з маці і малодшай сястрой паспеў эвакуіравацца з Бабруйска, аднак падчас бамбёжкі быў скінуты выбуховай хваляй з платформы цягніка. Бадзяжнічаў, у 1943 стаў «сынам палка» і з артпалком дайшоў да Германіі. Узнагароджаны медалём “За адвагу”.
Скончыў БДУ, працаваў карэспандэнтам газеты “Моладзь Літвы”, затым пераехаў у Маскву. Дэбютаваў кінасцэнарыем да карціны “Нашы суседзі”, знятай на “Беларусьфільме” ў 1957 годзе.
Пад псеўданімам Севела ўпершыню быў згаданы як адзін са сцэнарыстаў фільма «Пакуль не позна» (Літоўская кінастудыя). Пад ім жа напісаў сцэнарыі да камедыйных фільмаў на франтавую тэматыку, у тым ліку «Моцны арэшак» (1967) і «Годны да нестраявой» (1968, рэжысёр, сцэнарыст, акцёр).
У 1971 годзе высланы з СССР. У 45 гадоў, праз два гады пасля прыезду ў Ізраіль, удзельнічаў у вайне Суднага дня, і на другі дзень вайны «падбіў з савецкай „базукі“ два танкі Т-54 і супрацьтанкавую гармату», быў паранены.
У 1977-1990 гадах жыў у ЗША, часта выязджаў працаваць у Лондан, Заходні Берлін, Парыж. У Парыжы напісаў кнігу апавяданняў «Легенды Інваліднай вуліцы» (пра даваенны Бабруйск, бабруйчан).
Да кінематографа зноў звярнуўся ў 1986 годзе, зняўшы ў Польшчы фільм «Калыханка», які складаецца з трох лірычных кінанавел, аб’яднаных тэмай жыцця ў гета падчас Другой сусветнай вайны.
З 1990 года жыў у Расіі, паставіў пяць фільмаў па ўласных сцэнарах – “Папугай, які гаворыць на ідыш”, “Ноеў каўчэг” і іншыя. У 1995 годзе зняў свой апошні аўтадакументальны фільм «Госпадзе, хто я?».
Праваслаўныя вернікі аграгарадка Сялец Мсціслаўскага раёна адзначаюць пяцігадовы юбілей новай драўлянай царквы Ануфрыя Вялікага, а побач знаходзіцца старая барочная Свята-Ануфрыеўская царква ў закінутым стане, хоць яна і з’яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю.
У вёсцы Сялец Мсціслаўскага раёна ёсць адно ўнікальнае і атмасфернае месца – Свята-Ануфрыеўская царква ХVІІІ стагоддзя, якая была пабудаваны ў стылі барочнага класіцызму. Узведзена яна была як уніяцкая пры даўнім праваслаўным манастыры, а пасля паўстання 1830-1831 года была перададзена праваслаўным.
Храм захаваўся няблага, але выглядае досыць сумна, бо патрабуе грунтоўнай рэстаўрацыі. У 2007 годзе Свята-Ануфрыўская царква ХVІІІ стагоддзя была занесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі як аб’ект гістарычнай спадчыны рэспубліканскага значэння. Але на гэтым усё і скончылася, бо ўнікальны помнік сакральнай архітэктуры так і застаецца гібець, пакрысе развальваючыся пад уплывам часу.
Шмат год у Сяльцы не было дзеючай царквы, бо стары манастырскі корпус за савецкім часам быў пераабсталяваны пад школу, а царква – пад спартыўную залу. У 1950-х гадах улады разабралі металічны дах будынка, які знаходзіўся ў аварыйным стане. Мясцовыя вернікі раней звычайна ездзілі за 17 кіламетраў у Мсціслаў, каб пабыць у царкве. Аднак шэсць год таму жыхары Сяльца сабралі подпісы і хадайнічалі аб аднаўленні царкоўнага жыцця.
Духавенства дала згоду на аднаўлення праваслаўнага прыхода, аднак аднаўляць старадаўні помнік сакральнай архітэктуры не сталі, а ўзяліся за будаўніцтва новай драўлянай царквы. Сродкі на будаўніцтва храма дапамагалі збіраць не толькі мясцовыя жыхары, але і вернікі з Мсціслава.
У верасні 2017 года ў Сяльцы пачалося будаўніцтва царквы, а 18 лютага 2018 года храм асвяціў біскуп Сафроній. Горацкі лясгас даў лес для будучага храма, а водаканал зрабіў зруб. Будаваць царкву дапамагалі манахі з Пустынскага мужчынскага манастыра, які знаходзіцца пад Мсціславам. 25 чэрвеня царква адзначыла першае прастольнае свята.
Драўляны храм атрымаўся невялікі і камерны – на дваццаць чалавек. Царква прыпісная, адносіцца да прыходу храма ў гонар абраза Тупічаўскай Божай Маці. Набажэнствы ў ёй вядзе клірык сабора Аляксандра Неўскага іерэй Мікалай – паведамляе мсціслаўская раённая газета “Святло кастрычніка”.
Па словах старажылаў, у колішнія часы ў прастольнае свята на царкоўнай тэрыторыі заўсёды праходзіў Ануфрыеўскі кірмаш. Сюды з’язджалася шмат людзей са ўсёй акругі. Гандлявалі сельскагаспадарчымі прадуктамі, начыннем. Адным словам, тут можна было набыць усё патрэбнае. І людзей на службу прыходзіла шмат, нават не заўсёды хапала ўсім месца ў храме.
Адзначым, што Свята-Ануфрыеўская царква на прасторах Магілёўшчыны з’яўяецца важным аб’ектам архітэктуры, які пры жаданні можна адрэстаўраваць і прывесці ў належны выгляд, бо яна няблага захавалася да сённяшняга дня. Больш за тое, краязнаўцы ўжо зрабілі графічную рэканструкцыю храма, згодна якой царква выглядае прыгожа і ўзнёсла.
1695 года. Віцебскі летапіс паведамляе пра незвычайныя метэаралагічныя з’явы.
У ім чытаем запіс, які тычыцца Усходняй Беларусі: “У год 1695. Месяца мая, 26 дня … выпаў па калена снег і ляжаў 3 дні”.
Халодным былі ўсё XVII і пачатак XVIII стагоддзя – “малы” ледавіковы перыяд, які наступіў у сувязі з вулканічнай дзейнасцю ў Амерыцы. Самымі халоднымі зімы былі ў 1709 і 1710 гадах.
У апошнія гады ў Беларусі майскі снег фіксаваўся 12 мая 2020 года.
1666 год. Сабор праваслаўнай царквы адлучыў раскольнікаў.
Пачаўся царкоўны раскол. Раскольнікі-стараверы сталі ўцякачамі з Маскоўскай дзяржывы і ўтварылі першую сталую групу рускіх на беларускіх землях з дзвюма буйнымі цэнтрамі – вакол Браслава і Відзаў (цяперашні Браслаўскі раён) і вакол Веткі (зараз раённы цэнтр Гомельскай вобласці). Кароль Рэчы Паспалітай Ян III Сабескі ў 1691 годзе дазволіў стараверам свабодна жыць у дзяржаве. У Ветцы хаваўся ад рускіх улад будучы кіраўнік сялянскага паўстання Е. Пугачоў. Рускія войскі рабілі набегі, у тым ліку трагічныя ў 1735 і 1764 гадах, на беларускія землі і адводзілі стараабраднікаў назад. Раскольнікі ў ХVІІІ стагоддзі рассяліліся па тэрыторыі Мінскай губерні.
У Магілёўскай вобласці стараабраднікі жывуць ва ўсходніх раёнах, Бабруйску і ў Кіраўскім раёне. У 1914 годзе ў Беларусі пражывала 100 тыс. стараабраднікаў. Пра жыццё стараабраднікаў распавядаюць экспазіцыі Веткаўскага музея стараабраднікаў і беларускіх традыцый імя Ф. Шклярава.
1829 год. Перамога “Меркурыя” беларуса А. Казарскага.
Падчас Руска-турэцкай вайны 18-ці гарматны брыг “Меркурый” атрымаў перамогу над двума турэцкімі 110- і 74-гарматнымі лінейнымі караблямі ў раёне Басфорскага праліва.
Калі “Меркурый” нечакана сустрэўся з турэцкай эскадрай з 18 караблёў, А. Казарскі (1798-1833), ураджэнец беларускага г. Дуброўна, вырашыў уступіць у бой. Больш за 3 гадзіны 115 маракоў Казарскага бясстрашна біліся з 1200 туркамі – і выйшлі пераможцамі.
Па-майстэрску манеўруючы і не даючы суперніку скарыстацца дзесяціразовай перавагай у артылерыі, брыг “Меркурый” збіў ядрамі сваіх прылад усё ветразнае абсталяванне непрыяцеля і пакінуў яго ў “цалкам бездапаможным выглядзе”.
У азнаменаванне подзвігу ў Севастопалі на марскім бульвары быў усталяваны помнік з надпісам на пастаменце: “Казарскаму. Нашчадству ў прыклад…”.
Знакаміты мастак І. Айвазоўскі напісаў некалькі карцін, прысвечаных гэтаму бою.
1863 год. У баі з расійскімі карнікамі пад Парэччам каля Докшыцаў загінуў Генрых Дмахоўскі (1810-1863).
Беларускі і амерыканскі скульптар, паўстанец (1830-1831 і 1863 гадоў) на беларускіх землях, удзельнік Львоўскага паўстання 1846 года.
У ЗША вядомы як Генры Д. Сандэрс. Па сённяшні дзень упрыгожваюць памяшканне Кангрэсу ЗША ягонай працы бюсты Дж. Вашынгтона, Т. Джэфэрсана, Б. Франкліна, Т. Касцюшкі.
1885 год. У Мінску нарадзіўся Барыс Дабрынін (1885-1951).
Карстазнаўца, геамарфолаг, падарожнік, доктар геаграфічных навук, прафесар Маскоўскага, Тбіліскага і Кіеўскага ўніверсітэта.
Скончыў прагімназію Бабруйска, гімназію Гомеля, Маскоўскі ўніверсітэт. Акрамя выкладання ва ўніверсітэтах, працаваў загадчыкам аддзела Інстытута геаграфіі АН СССР.
Аўтар падручнікаў для геаграфічных факультэтаў універсітэтаў, прац па геаграфіі Дагестана, Маскоўскай вобласці, Еўрапейскай часткі СССР і Каўказа, Заходняй Еўропы.
Памёр 4 верасня 1951 года ў Кіеве. Пахаваны ў Маскве на Ваганькаўскіх могілках.
1910 год. У Берліне нарадзіўся Эдзі (Адольф) Рознер (1910-1976).
Савецкі беларускі джазавы трубач, скрыпач, дырыжор, кампазітар і аранжыроўшчык. Заслужаны артыст БССР (1944).
Жыў і працаваў у Германіі (1910-1933, 1973-1976), Польшчы (1934-1939) і СССР (1939-1972).
Пасля далучэння Беластока да БССР пазнаёміўся з беларускім кіраўніком П. Панамарэнка – гарачым аматарам джаза, і пад яго заступніцтвам узначаліў новы вялікі джаз-аркестр, які неўзабаве атрымаў статус Дзяржаўнага джаза БССР. Аркестр Рознера атрымаў спецыяльны цягнік для гастроляў, які практычна стаў домам для аркестра. Любыя складанасці або праблемы вырашаліся дзякуючы ўмяшанню П. Панамарэнкі.
Улетку 1940 гады аркестр з вялікім поспехам даў канцэрты ў шматлікіх гарадах СССР і прыняў удзел у дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве. У верасні даў канцэрт ў Сочы для І. Сталіна. Сталіну канцэрт спадабаўся.
Біг-бэнд Рознера быў адным з першых савецкіх джазавых аркестраў, які выконваў музыку ў стылі свінг, і сыграў адну з ключавых роляў у засваенні айчыннымі музыкамі гэтага кірунку музыкі.
У 1946 годзе арыштаваны НКУС у Львове разам з жонкай. Прыгавораны да 10 гадоў лагераў і сасланы ў Хабараўскі край, дзе сабраў лагерны аркестр, потым на Калыму. Вызвалены ў 1954 годзе.
Адзін з найбольш папулярных джазавых артыстаў у СССР, чые запісы былі двойчы забаронены. Аўтар джазавых кампазіцый, а таксама танга, вальсаў, песень (на словы Ю. Цэйтліна, М. Пляцкоўскага, В. Маса, М. Чарвінскага, Я. Далматоўскага, У. Харытонава, Л. Кукса, Р. Пажэняна, Б. Дворнага і іншых) і джазавых аранжыровак.
Памёр 8 жніўня 1976 года ў Заходнім Берліне.
1909 год. Нарадзіўся Часлаў Ханяўка (1909-1988).
Беларускі грамадскі дзеяч. Стрыечны брат В. Жук-Грышкевіча.
Скончыў Віленскую беларускую гімназію, Віленскі ўніверсітэт.
У Другую сусветную вайну ў 1939 годзе ў Вільні стаў сузаснавальнікам Беларускай незалежніцкай партыі.
Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у Беларускім камітэце ў Беластоку і Беларускім камітэце ў Варшаве.
З пачатку 1950-х жыў у ЗША ў Саўт-Рыверы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяроддзі, сузаснавальнік Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, адзін з кіраўнікоў арганізацыі «Беларуска-амерыканская дапамога».
Памёр 2 ліпеня 1988 года ў Саўт-Рыверы, ЗША.
Саўт-Рывер. Царква Св. Еўфрасінні Полацкай.
1926 год. Заснавана беларускае літаратурна-мастацкае згуртаванне “Узвышша”.
Заснавана групай былых сяброў літаб’яднання “Маладняк”. Старшыня – К. Чорны, намеснік – К. Крапіва, сакратар – А.Бабарэка. З магілёўцаў у арганізацыю ўваходзілі В. Шашалевіч, А. Мрый (А. Шашалевіч). Арганізацыя ставіла перад сабой задачы: дасягнуць вяршыні нацыянальнай літаратуры шляхам вучобы i выхавання талентаў, пераадолення эпігонскіх тэндэнцый i стварэння арыгінальнай школы літаратурнага мастацтва праз развіццё высокай культуры мовы, арганічнае спалучэнне рэалістычных традыцый са смелым наватарствам. Праіснавала па снежань 1931 года. Савецкая крытыка 1930-1950-х гадоў адносіла аб’яднанне да варожых сацыялізму арганізацый. Літаратурныя дасягненні “Узвышша” аб’ектыўна ацэнены толькі ў 1950-1960 гадах.
«Узвышша»: першы рад: Я. Пушча, А. Бабарэка, У. Дубоўка, К .Чорны, З. Бядуля, К. Крапіва. Другі рад: М. Лужанін, С. Дарожны, А. Адамовіч, Т.Кляшторны, У.Жылка, В.Шашалевіч, П.Глебка. Мінск. 1929 г.
1926 год. Нарадзіўся Ілля Курган (Эйдэльман, 1926-2019).
Беларускі акцёр, дыктар радыё, “беларускі Левітан”, педагог, заслужаны артыст Беларусі, прафесар кафедры сцэнічнай мовы акадэміі мастацтваў і ўніверсітэта культуры.
Большасці беларусаў вядома фраза: “Гаворыць Мiнск. У мiкрафона Iлля Курган”. У эфіры беларускага радыё І. Курган працаваў з 1949 года. Прозвішча “беларускі Левітан” яму даў сам Левітан пасля выпадку, калі Кургану прыйшлоя вясці трансляцыю пасяджэння ЦК замест Левітана, які спазніўся, а потым канстатаваў: “Вам не патрэбен Левітан, ёсць у вас Ілля Курган!”.
1977 год. Памёр Янка Пачопка (1890-1977).
Беларускі паэт, фалькларыст, аграном, публіцыст, свецкі праваслаўны і культурны дзеяч, удзельнік хрысціянскага руху пачатку XX стагоддзя.
Выдаў шэраг кніг сельскагаспадарчай тэматыкі. Выдавец рэлігійнага выдання «Праваслаўны Беларус». У 1939-1958 гадах працаваў аграномам.
Блізкі сябар Язэпа Драздовіча, які рыхтаваў ілюстрацыі да яго кніг, Міхася Машары.
Аўтар перакладаў з рускай мовы ў «Нашай Ніве», вершаў.
1999 год. Памерла Лідзія Ялоўчык (Лісок, 1911-1999).
Беларуская пісьменніца, паэтэса, педагог.
Вучылася ў Оршы, Гродна.
Працавала на Гродзенскім радыёвяшчанні, у лясгасе, настаўнічала ў школах Гродзенскай вобласці.
Аўтар кніг апавяданняў і аповесцей. Пісала пераважна пра мінулае, удзяляючы значную ўвагу жыццю беларускай моладзі ў даваеннай Польшчы і ў час вайны.
У 2023 годзе Вялікі пост у праваслаўных доўжыцца з 27 лютага па 15 красавіка.
Пост доўжыцца 40 дзён, а пасля яго адзначаецца Страсны тыдзень, які завяршаецца Вялікднем 16 красавіка.
Структура Вялікага паста пабудавана так, што кожны яго тыдзень мае свой духоўны сэнс, сваю духоўную скіраванасць – адзначае протаіерэй Аляксей Умінскі. Чалавек, які прысвячае свой час і сілы ад пачатку да канца вялікапоснага перыяду, як па лесвіцы духоўнага ўзыходжання прыступка за прыступкай набліжаецца да таямніцы Вялікадня Хрыстовага.
Згодна з прынятым правілам, у першы і ў апошні дзень паста праваслаўным хрысціянам рэкамендуецца ўвогуле адмовіцца ад ежы. У астатнія дні царква рэкамендуе прытрымлівацца ўмеранасці ў ежы – пад забарону трапляюць мяса, рыба, яйкі і малочныя прадукты. Рыбу дазвалаецца ўжываць у Вялікі пост 2023 года толькі аднойчы – 9 красавіка. Разам з тым, паводле царкоўных правілаў, цяжарныя жанчыны, людзі якія хварэюць, занятыя цяжкай працай, вандроўнікі, а таксама людзі вельмі сталага веку гэтыя правілы могуць не выконваць.
Святары асабліва адзначаюць, што Вялікі пост, як і любы іншы – час не толькі ўстрымання ад ежы, але і духоўнай працы. Святары падкрэсліваюць, што сапраўдны пост – гэта калі чалавек “аддаляецца ад зла, пустаслоўя і іншых цялесных грахоў”.
Дзень памяці аднаго з чацвярых евангелістаў, аўтара Евангелля ад Марка.
Марк-евангеліст уключаецца ў лік апосталаў ад сямідзесяці і атаясамліваецца з Маркам-Янам, вучнем апостала Пятра.
Яму прыпісваецца роля заснавальніка александрыйскай царквы, якая пазней стала адным з найважнейшых біскупскіх пасадаў.
Мошчы Марка былі ў 829 годзе вывезены з Александрыі ў Венецыю, дзе для іх быў пабудаваны Сабор Святога Марка. Святы Марк – апякун Венецыі. Сімвалам святога Марка з’яўляецца крылаты леў.
Сабор 70-ці апосталаў
Перад апошняй пропаведдзю ў Галілеі Гасподзь абраў 70 апосталаў, каб яны па двое пайшлі ў галілейскія гарады і падрыхтавалі іх да прыходу Хрыста. Місія 70-ці, у адрозненне ад служэння 12-ці апосталаў, была часовай. 70 апосталаў – гэта апосталы («веснікі») у самым агульным сэнсе.
1377 год. Рэзідэнцыяй Папы Рымскага становіцца Ватыкан.
Папа Рыгор XI разам з 13 кардыналамі ўрачыста ўехаў у Вечны горад. З 1309 па 1377 год цэнтрам Рымскай каталіцкай царквы быў Латэранскі палац у французскім Авіньёне. Французскія каралі ўплывалі на прадстаяцеляў. Гэты перыяд называюць “авіньёнскім паланеннем пап”.
У антычнасці тэрыторыя Ватыкана была не заселена, бо ў Старажытным Рыме гэтае месца лічылася святым. У 326 годзе, пасля прыходу хрысціянства, над магілай святога Пятра была ўзведзена базіліка Канстанціна і з таго часу гэтае месца стала засяляцца.
Папская дзяржава, якая ўтварылася ў сярэдзіне VIII стагоддзя, ахапіла большую частку Апенінскага паўвострава, але ў 1870 годзе была ліквідавана Італьянскім каралеўствам.
Ватыкан зараз – самы маленькі горад-дзяржава плошчай усяго 44 га. У сучасным выглядзе існуе з 11 лютага 1929 года на падставе заключаных урадам Беніта Мусаліні Латэранскіх пагадненняў. “Дзяржава ў дзяржаве” знаходзіцца ў Рыме на пагорку Монтэ-Ватыкана, мае свой сцяг, гімн, урад, Акадэмію навук, манету, паштовую сувязь, уласную газету і радыёстанцыю, войска, грамадзян – каля 1 000 святароў.
Над будынкамі Ватыкана працавалі вялікія архітэктары, скульптары, мастакі. Напрыклад, у будаўніцтве Сабора Святога Пятра, які можа змясціць 10 000 чалавек, удзельнічаў Мікеланджэла.
1732 год. Нарадзіўся Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. Аўгуст IV.
Апошні кароль Рэчы Паспалітай і вялікі князь літоўскі (1764-1795).
Вакол сябе згуртаваў магнатаў і шляхту, якія прагнулі адраджэння дзяржавы.
Вальны сойм прыняў рашэнне аб ураўнаванні правоў дысідэнтаў. Нязгодная каталіцкая шляхта стварылаБарскую канфедэрацыю і пачала рокаш. Паўстанне канфедэратаў было падаўлена ў 1771 годзе расійскімі войскамі.
Пасля першага падзелу краіны ў 1772 годзе рэформыпрацягваліся – была прынята Канстытуцыя, створана Адукацыйная камісія.
24 сакавіка 1794 года пачалося патрыятычнае паўстанне пад кіраўніцівам Т. Касцюшкі, у выніку падаўлення якога ў 1795 года адбыўсятрэці падзел Рэчы Паспалітай, якая з гэтага часу спыніла існаванне.
Станіслаў Аўгуст выракся стальца. Памёр у 1798 годзе ў Санкт-Пецярбургу, дзе і быў пахаваны.
У 1938 годзе быў перанесены на радзіму ў пахавальню воўчынскага касцёла Святога Станіслава, у 1994 – у варшаўскі кафедральны касцёл.
1773 год. Джэймс Кук перасёк Паўднёвы палярны круг.
Да брытанскіх караблёў “Рэзалюшн” і “Эдвенчур” гэтага не рабіла ніводнае судна. Кук меў мэту знайсці Вялікі Паўднёвы кантынент. З ім было нямала навукоўцаў, якія пасля ўнеслі вялікі ўклад у вывучэнне і даследаванне паўднёвых шырот.
Кук праплыў праз Паўднёвы палярны круг, але з-за льдоў яму прыйшлося вярнуцца назад. Ён нанёс на карту шэраг невядомых астравоў на поўдні Ціхага акіяна, такіх як Новая Каледонія, Сандвічавы астравы, Паўднёвая Георгія і Норфалк. Назіранні і падрабязныя справаздачы вялікага даследніка сталі асновай для шматлікіх экспедыцый.
1904 год. Нарадзіўся Аляксандр Якімовіч.
Беларускі дзіцячы пісьменнік. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Працаваў у рэдакцыях часопісаў «Беларускі піянер», «Іскры Ільіча», «Бярозка», Дзяржаўным выдавецтве, быў сябрам літаратурнага аб’яднання «Маладняк».
Аўтар вершаў, кніг вершаў. Пісаў пераважна для дзяцей: аўтар 25 кніг, зборнікаў апавяданняў, аповесцей, казак.
У яго апрацоўцы выйшла шмат беларускіх казак як асобнымі выданнямі, так і зборнікамі.
Суаўтар «Чытанкі» для 2-га класа, аўтар падручніка для 2-га класа «Роднае слова», кніг для чытання «Слухай – запамінай: Азбука ў вершах і малюнках», «Звяры нашых лясоў».
Пераклаў на беларускую мову асобныя творы рускіх, украінскіх, еўрапейскіх аўтараў.
Памёр 15 студзеня 1979 года.
1917 год. У в. Шчаглоўка Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Антон Бархаткоў.
Беларускі савецкі мастак-жывапісец. Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Прымаў удзел у арганізацыі і правядзенні першай выстаўкі беларускага мастацтва ў Маскве, прысвечанай 25-годдзю ўтварэння БССР, у арганізацыі Дзяржаўнага мастацкага музея БССР.
Вучань і прадаўжальнік традыцый В. Бялыніцкага-Бірулі. Сыны А. Бархаткова – Вітольд (у гонар Бялыніцкага-Бірулі) і Ігар – таксама сталі прафесійнымі мастакамі-рэалістамі.
Аўтар шырокавядомых карцін «Партрэт В. Бялыніцкага-Бірулі», «Ганачак», «Першая песенька», «Вясна на Нёмане», «Любімыя дубы Якуба Коласа. Мікалаеўшчына» і шматлікіх іншых. Удзельнік выставак у СССР, Бельгіі, Італіі, Нідэрландах.
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, музеях Магілёва, Гродна, Гомеля, Бялынічаў, Касцюковічаў, Траццякоўскай галерэі ў Маскве і іншых.
Памёр 24 сакавіка 2001 года ў Мінску.
1921 год. Памёр Аляксандр Астрамовіч.
Беларускі каталіцкі святар, паэт Андрэй Зязюля.
Скончыў каталіцкую духоўную семінарыю ў Пецярбургу, далучыўся да беларускай нацыянальнай ідэі. Служыў ксяндзом у розных мястэчках. Выступаў за беларусізацыю касцёла.
Адзін з арганізатараў і ўдзельнік з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917), сябра Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці.
Аўтар вершаў для газет «Наша ніва», «Biełarus», «Krynica», «Вольная Беларусь», «Świetač», «Белорусская рада», «Беларускае жыццё», зборніка паэзіі, паэм, вершаванага апавядання.
Творчасць паэта прасякнута хрысціянскім светапоглядам, у ёй дамінуе патрыятычная тэма, ідэя адраджэння Беларусі, вера ў яе лепшую будучыню.
Аўтар беларускага рэлігійнага гімна «Божа, што калісь народы…».
Збіраў народныя песні, якія разам з запісамі А. Грыневіча склалі зборнік «Беларускія песні з нотамі» (1912).
1926 год. Першы з’езд даследчыкаў беларускай археалогіі і археаграфіі распачаўся ў Менску.
Працаваў17—18 студзеня.
Удзельнічала каля 60 дэлегатаў і гасцей. Было заслухана 12 дакладаў і паведамленняў, у тым ліку А. Ляўданскага «Некаторыя дадзеныя аб гарадзішчах Смаленскай губерні», Дз. Даўгялы «Літоўская метрыка і яе каштоўнасць для вывучэння мінуўшчыны Беларусі», М. Доўнар-Запольскага «Старыя беларускія архівы за межамі БССР», М. Мялешкі «Архіўныя справы ў БССР да сучаснага моманту», А. Спіцына «Аб сучасным стане беларускай археалогіі».
З’езд канстатаваў незадавальняючы стан старажытных помнікаў Беларусі, якія не ахоўваюцца, самавольна раскопваюцца, раскрадаюцца. Было вырашана падрыхтаваць спецыяльны законапраект аб старажытных помніках гісторыі і мастацтва.
З’езд звярнуў увагу Інбелкульта на неабходнасць звярнуцца да ўрада рэспублікі, каб вярнуць на Беларусь бібліятэкі Храптовіча і Полацкай уніяцкай семінарыі, вывезеныя ў Кіеў, бібліятэку М. Каладзеева па беларусазнаўству і гісторыі вайны 1812, якая знаходзілася ў Маскоўскім гістарычным музеі.
Фота: А. Ляўданскі
1939 год. Пачаўся Трэці Усесаюзны перапіс насельніцтва СССР.
Праводзіўся з 17 па 23 студзеня замест Перапісу 1937 года, вынікі якога былі прызнаны “дэфектнымі”. Колькасць насельніцтва СССР склала 170,6 мільёнаў чалавек, у Беларусі – 8 891,2 тысяч чалавек, у тым ліку ў Магілёўскай вобласці – 1 400 тысяч. Насельніцтва па гарадах (тысяч чалавек):
Мінск – 238,7, Віцебск – 167,4, Гомель – 139,3, Полацк – 29,6,
Асіповічы – 13,7,
Бялынічы – 3,0,
Бабруйск – 84,1,
Быхаў – 11,9,
Глуск – 5,1,
Горкі – 12,5,
Дрыбін – 1,2,
Касцюковічы – 6,1,
Кіраўск – 2,0,
Клімавічы – 9,6,
Клічаў – 3,0,
Краснаполле – 3,6,
Круглае – 1,7,
Крычаў – 16,0,
Магілёў – 99,4,
Мсціслаў – 10,5,
Прапойск– 4,7,
Хоцімск – 4,0,
Чавусы – 7,2,
Чэрыкаў – 6,4,
Шклоў – 8,1.
Вясной 1939 года Магілёў стаў «стотысячнікам». Паводле планаў переноса сталіцы з Мінска ў Магілёў, планавалася, што горад да 1950 года дасягне насельніцтва 250 тысяч чалавек, а па прагнозах на 1970 год – 500 тысяч.
1964 год. Нарадзіўся Андрэй Федарэнка.
Беларускі пісьменнік, празаік.
Працаваў рабочым, у газетах «7 дней», «Літаратура і мастацтва», на кінастудыі «Беларусьфільм», часопісах «Полымя», «Маладосць», «Дзеяслоў». Аўтар аповесцей, аповесці-фантасмагорыі, п’ес, раманаў, публіцыстычных артыкулаў і іншых прац, 12 кніг.
Яго творчасці ўласцівы псіхалагічны аналіз, гуманістычны погляд на чалавека, драматызм, элементы фантастыкі, мастацкай умоўнасці, эмацыянальнасць, спавядальнасць.
Перакладчык з беларускай мовы на рускую. Асобныя яго творы былі перакладзены на рускую, англійскую і іншыя мовы.
1971 год. Адкрыўся Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатр.
Адзін з двух беларускіх музычных тэатраў разам з Дзяржаўным тэатрам оперы і балета Беларусі.
Адкрыўся спектаклем “Пяе «Жаўранак»” кампазітара Ю. Семянякі. У тэатры пастаўлена больш 100 спектакляў.
Будынак тэатра быў пабудаваны ў ліпені 1981 года.
2004 год. Памёр ураджэнец в. Старыя Васілішкі Шчучынскага раёна Чэслаў Немен (Выдрыцкі).
Польскі музыка.
Вучыўся ў музыкальным педвучылішчы ў Гродна. У 1962 годзе стаў удзельнікам культавага ансамбля «Niebiesko-Czarni». Псеўданім Немен – у гонар ракі Нёман.
Шырокае прызнанне прыйшло ў 1964 годзе, калі Марлен Дытрых запісала нямецкую версію яго песні «Czy mnie jeszcze pamiętasz?».
У Парыжы выступаў разам з такімі знакамітасцямі як “Spencer Davis Group”, “Kinks” і “Pretty Things”.
З 1967 года пачаў уласную кар’еру, сабраўшы групу «Akwarele» з якой у Сопаце зрабіў сенсацыю з песняй “Dziwny est ten swiat”. З «Акварэлямі» запісаў тры альбомы, правёў серыю тураў і прыняў удзел у шэрагу фестываляў.
Са сваёй чарговай камандай “Niemen” шмат гастраляваў па Еўропе, СССР, стаў удзельнікам цырымоніі адкрыцця Алімпійскіх Гульняў у Мюнхене. Запісаў 22 альбомы.
Пахаваны на Паванзкоўскіх могілках у Варшаве. Калі пачалося пахаванне, з ініцыятывы Радыётройкі, на ўсіх радыёстанцыях Польшчы загучала найбольш вядомая песня з яго рэпертуару «Дзіўны гэты свет».
У Гродна ўсталявана мемарыяльная дошка, у Старых Васілішках працуе дом-музей Немена, у Польшчы чаканіліся манеты з яго выявай (круглая, квадратная) ў 2 злоты, праводзіцца штогадовы Нацыянальны фестываль маладых талентаў “Немен нон-стоп” у Слупску.
Адкрыццё мемарыяльнай дошкі ў гонар Ч. Немена ў Гродна, 2019 г.
2018 год. Памёр Уладзімір Улашчык.
Беларускі вучоны-медык, фізіятэрапеўт. Міністр аховы здароўя (1986-1990), дырэктар Інстытута фізіялогіі НАН Беларусі. Акадэмік, доктар медыцынскіх навук, прафесар. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Аўтар больш за 150 вынаходак і аўтарскіх сведчанняў, двух навуковых адкрыццяў. Ім і з яго ўдзелам распрацаваны і ўкаранёны ў вытворчасць каля 50 фізіятэрапеўтычных апаратаў.
Апублікаваў больш за 800 навуковых прац, у тым ліку 50 манаграфій, падручнікаў і навучальных дапаможнікаў. Унёс значны ўклад у развіццё айчыннай фізіятэрапіі і курорталогіі.
Падрыхтаваў больш за 70 дактароў і кандыдатаў навук.
1415 год. У Наваградку адбыўся падзел Рускай Царквы на мітраполіі Маскоўскую і Кіеўскую.
Падзел адбыўся на Саборы ўсіх праваслаўных епіскапаў ВКЛ і Польшчы пад ціскам вялікага князя літоўскага Вітаўта і нягледзячы на анафемы канстанцінопальскага патрыярха і мітрапаліта Фоція.
На чале Маскоўскай мітраполіі застаўся грэк Фоцій, стаўленнік канстанцінопальскага патрыярха з 1409 года, а ў сан мітрапаліта кіеўскага – усіх паўднёва-заходніх зямель – Саборам у Наваградку быў прысвечаны балгарынРыгор Цамблак.
Рашэнне аб аддзяленні аргументавалася нежаданнем падпарадкоўвацца “царам грэцкім” – пры захаванні вернасці канстанцінопальскаму патрыярху і нядбайнасцю Фоція справамі паўднёвага захаду.
Зрэшты, падзел цэркваў не стаў канчатковым: у 1419 па смерці Рыгора, Вітаўт пагадзіўся, каб Фоцій зноў прыняў пад сваю апеку паўднёва-заходнія епархіі.
1867 год. У Магілёве пры губернскім статыстычным камітэце заснаваны першы музей.
Зараз гэта абласны краязнаўчы музей імя Е. Раманава.
На час адкрыцця ўстановы было каля 1 500 экспанатаў, сярод іх – кальчуга і ўпрыгожванні з раскопак Анелінскага кургана Быхаўскага павета, арыгінальныя граматы польскіх каралёў Жыгімонта ІІІ і Станіслава Аўгуста, рукапіснае Евангелле XV стагоддзя; Лексікон Славянароскі з друкарні Куцеінскага манастыра 1654 года, калекцыя манет X – XIX стст., троннае крэсла Кацярыны II з магілёўскага дарожнага палаца, сані Напалеона, якія ён кінуў падчас уцёкаў з Расіі.
У 1918 годзе музей аб’яднаны з царкоўна-археалагічным (працаваў з 18 снежня 1904 у былым Бернардынскім касцёле) у адзін – губернскі. У 1919 г. пераехаў у будынак былога сялянскага банка (вул. Міронава, зараз абласны мастацкі музей), у 1932 – у двухпавярховы будынак па вул. Ленінскай, №40. У 1934-1938 гадах меўся філіял – у будынку Іосіфаўскага сабора, дзе дзейнічала экспазіцыя гісторыі рэлігіі і атэізму. Існаваў, у канцы 1930-х гадоў і яшчэ адзін філіял – мемарыяльны музей С. Аржанікідзэ ў доме, дзе ў 1919 г. ён жыў і працаваў як член Рэўваенсавета 16-й арміі Заходняга фронту (кут вул. Віленскай і зав. Крутога).
У пачатку Вялікай Айчыннай вайны падчас абароны Магілёва гістарычны музей на вул. Ленінскай і яго філіял на Віленскай згарэлі разам з экспанатамі. Пасля вайны, толькі ў 1949 годзе., калі ў Доме Саветаў выдзелілі невялікія памяшканні, музей аднавіў сваю дзейнічаць. 1 ліпеня 1961 года атрымлівае ўласны трохпавярховы будынак на Савецкай плошчы (зараз – Славы), у якім ён размяшчаецца і ў наш час.
museums.by
1898 год. Нарадзіўся Піліп Кізевіч.
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Сябра Гродзенскай гарадской, Галоўнай управы, скарбнік акруговага і павятовага праўленняў Таварыства беларускай школы, член кіраўніцтва Беларускага сялянска-работніцкага саюзу, уладальнік беларускай кнігарні ў Гродна.
Арыштоўваўся польскай паліцыяй у 1929 годзе.
Пасля Другой сусветнай вайны з’яўляўся членам праўлення Беларускага грамадска-культурнага таварыства ў Беластоку, дырэктарам беластоцкіх вадаправодаў.
Памёр 17 студзеня 1985 года. Пахаваны на могілках каталіцкай парафіі Усіх Святых у Беластоку.
На фота: Галоўная ўправа ТБШ (злева направа) у першыму радзе: М. Пяткевич, Ф. Стацкевіч, С.Паўловіч, М. Кепель; у другіму: Р. Шырма, П. Кізевіч, М. Мартынчык.
Каталіцкі рэлігійны дзеяч, мемуарыст. Святы. Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў.
Скончыў Мікалаеўскую ваенна-інжынерную акадэмію ў Пецярбургу (1856). Служыў тапографам на будаўніцтве чыгункі Адэса-Курск, інжынер-капітанам у Брэсцкай крэпасці.
З чэрвеня 1863 года ўзначаліў ваенную секцыю Выканаўчага аддзела Літвы, быў памочнікам у свайго сваяка Кастуся Каліноўскага.
Арыштаваны ў 1864 годзе. Асуджаны на смерць. Прысуд быў заменены на 10-гадовую сібірскую катаргу.
Удзельнік навуковых даследаванняў Сібіры.
У 1877 годзе ўступіў у Ордэн кармелітаў босых. З 1899 года служыў генеральным вікарыем кармелітаў босых у Галіцыі.
Аўтар успамінаў пра паўстанне 1863 – 1864 гадоў, рэлігійна-філасофскіх трактатаў.
Кананізаваны каталіцкай царквой 17 лістапада 1991 года.
Польскі пісьменнік. Першы лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1905) беларускага паходжання.
Паходзіў з вонкавай шляхты. Бацька са служылых татараў, якія пасяліліся на тэрыторыі ВКЛ пры Вітаўце, маці – з беларускай шляхты.
Падарожнік па ЗША («Лісты з вандравання», 1876-1878), Еўропе, Азіі, Афрыцы. Палітычны прыхільнік партыі «Народная дэмакратыя», марыў пра аўтаномію Польскага каралеўства ў складзе Расійскай імперыі. З пачаткам Першай сусветнай вайны з’ехаў у Швейцарыю, дзе ўзначаліў Камітэт дапамогі ахвярам вайны ў Польшчы.
Аўтар многіх аповесцей, зборнікаў гумарэсак, вядомых гістарычных раманаў «Агнём і мячом» (падзеі вайны 1648-1654), «Патоп» (1655-1656), «Пан Валадыёўскі» (барацьба з туркамі, 1672-1673), «Quo vadis?» (Нобелеўская прэмія), «Крыжакі», «Віры» (рэвалюцыя 1905-1907 гадоў), псіхалагічных раманаў «Без догмату», «Сям’я Паланецкіх».
Шматлікія творы пісьменіка экранізаваны ў розных краінах.
Пахаваны ў швейцарскім Вевэ. У 1924 годзе цела перанесена ў Варшаву і пахавана ў падмурках кафедральнага сабора Святога Яна.
Падчас Другой сусветнай вайны ў 1940 г. мабілізаваны ў Чырвоную Армію, трапіў у нямецкі палон і апынуўся ў Шчэціне, быў прызначаны перакладчыкам. Вучыўся ў Мінскай афіцэрскай школе БКА (1944).
З 1944 года – на эміграцыі ў Германіі, Італіі, Вялікабрытаніі, ЗША.
З’яўляўся старшынёй Згуртавання беларусаў у Вялікай Брытаніі, сябрам Згуртавання беларускіх камбатантаў, сустваральнікам Беларускага хрысціянскага акадэміцкага аб’яднання «Жыццё» і Беларускага акадэміцкага каталіцкага таварыства «Рунь».
З 1956 года актыўна ўдзельнічаў у беларускім жыцці ЗША: сябра рэдкалегіі газеты «Беларус», старшыня Рады дырэктароў Фундацыі імя П. Крэчэўскага, членам Рады БНР.
Памёр 4 снежня 2005 года. Пахаваны на беларускіх могілках Божай Маці Жыровіцкай ў Іст-Брансуіку.
Агульнанацыянальны радыёканал, які ўваходзіь у структуру Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі. Дэвіз «Будзем разам!».
Агульнанацыянальнае радыёвяшчанне дазволіла мільёнам беларусаў атрымліваць інфармацыю на роднай мове. У эфіры гучалі музычная і літаратурная класіка, творы сучасных аўтараў. Але першая радыёстанцыя магла трансліраваць свае перадачы ў радыусе толькі 300 вёрст і ўсяго 30 хвілін на суткі. Не наладжана была яшчэ і серыйная вытворчасць радыёпрыёмнікаў.
Цяпер Беларускае радыё ўключае ў сябе два агульнанацыянальныя каналы і тры радыёстанцыі. Адным з галоўных прыярытэтаў вяшчальнай палітыкі Беларускага радыё з’яўляецца папулярызацыя нацыянальнай і сусветнай культуры.
З мая 1962 г. вядзецца рэгулярнае вяшчанне на краіны далёкага замежжа. Праграмы выходзяць у эфір на пяці мовах: беларускай, рускай, польскай, англійскай і нямецкай.
Першы нацыянальны канал Беларускага радыё выходзіць на частотах у FM-дыяпазоне: Мінск — 106,2, Брэст — 100,0, Віцебск — 100,5, Гомель — 105,1, Гродна — 103,0, Магілёў — 105,9 МГц; а таксама на хвалях, што трансліруюцца перадатчыкамі і радыёвузламі абласцей.
Перадачы ў дыяпазоне доўгіх і кароткіх хваль былі спынены з 1 красавіка 2016 года. Магчымасці перадаючых прыладаў забяспечваюць устойлівы прыём праграм не толькі па ўсёй тэрыторыі Беларусі, але і ў прыгранічных раёнах Польшчы, Літвы і Латвіі.
З 15 чэрвеня 1998 г. Беларускае радыё пачало рэтрансліраваць перадачы на рэгіёны Расійскай Федэрацыі.
1938 год. У в. Дрожджаніцы Крычаўскага раёна нарадзіўся Віктар Цітоў.
Беларускі этнолаг і гісторык культуры. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Выхаванец гісторыка-геаграфічнага факультэта Магілёўскага педінстытута.
Распрацаваў канцэпцыю гісторыка-этнаграфічнага раянавання Беларусі. Даследаваў тыпалогію культурных ландшафтаў, гістарычныя стасункі Беларусі і сумежных тэрыторый, беларускую дыяспару, этнічную гісторыю і геаграфію Беларусі, традыцыйную народную культуру, гісторыю народнай адукацыі, праблемы нацыянальных узаемаадносін.
Суаўтар і аўтар прац «Праблемы рассялення ў БССР», «Помнікі этнаграфіі», «Промыслы і рамёствы Беларусі», «Адраджэнне традыцыйнай мастацкай культуры Палесся», «Беларусы», «Гісторыя сялянства Беларусі» і іншых.
Удзельнічаў у распрацоўцы навукова-метадычных прынцыпаў аховы помнікаў, арганізацыі музеяў-скансэнаў, у складанні «Нацыянальнага атласу Беларусі».
Беларускі спявак, мастацкі кіраўнік гурту «Сябры».Народны артыст Беларусі.
Выступаў у складзе ВІА «Сувенир» (1969-1971, разам з А. Градзкім, А. Буйновым), «Песни над Сожем» (1971-1973). З 1974 года мастацкі кіраўнік гурту «Сябры».
Першым выканаў песні шматлікіх папулярных беларускіх і расійскіх кампазітараў: Я. Глебава, І.Лучанка, М. Сацуры, Э. Ханка.
Беларускі оперны спявак і педагог. Заслужаны артыст.
Саліст Нацыянальнага тэатра оперы Беларусі, прафесар Беларускай акадэміі музыкі, мастацкі кіраўнік створанай ім «Беларускай капелы».
Адзін з найбуйнейшых камерных выканаўцаў, рэпертуар якога складаюць больш за 600 твораў айчыннай і сусветнай класікі розных гістарычных і эстэтычных кірункаў.
У 1988-1994 гадах ажыццявіў першы ў беларускім выканаўчым мастацтве праект з 10 канцэртных праграм «Анталогія беларускай вакальнай музыкі XVI—XX стагоддзяў».
Даследуе старадаўнюю беларускую музыку, творчасць малавядомых беларускіх кампазітараў. Аўтар кніг па гісторыі беларускага музычнага мастацтва. Галоўны рэдактар серый нотных выданняў: «Музыка старажытных сядзібаў» і «Беларускі гістарычны нотазбор».
Мастацкі кіраўнік штогодняга фэсту «Адраджэнне беларускай капэлы» (з 1991 года).
Беларускі мастак і дызайнер. Разам з Ул. Цэслерам распрацоўваў дасціпныя рэклямныя постэры і плакаты на сацыяльныя тэмы.
Аўтар плакатаў «Нержавеющий Сталин», «1939, начало войны в Польше», «Карл Маркс 1990-х», «Афганистан», «Good morning, Belarus!», «От международного года мира — к миру без войн и оружия», «Война несет людям…», «Афган, Forbidden Fruit», «Contemporary art+centre „VITA NOWA“» і іншых.
Праца «Вудсток. 30 лет. — Levi`s» знаходзіцца ў калекцыі Луўра.
Работы Цэслера і Войчанкі выстаўляліся на шматлікіх выставах і атрымлівалі ўзнагароды ў многіх краінах Еўропы.
Уладальнік больш за 40 узнагарод міжнародных конкурсаў, біенале і фэстываляў плакату.
За месяц да смерці адбылася выстава на Манмартры ў Парыжы.
Праўнучка народнай артысткі Стэфаніі Станюты, унучка літаратуразнаўца Аляксандра Станюты.
Яе адрознівае элегантнасць і грацыёзнасць выступленняў.
Пачаўшы выступаць сярод сеньёрак, Меліціна адразу ж увайшла ў лік лепшых гімнастак свету. У 15 гадоў яна выйграла бронзавы медаль у практыкаваннях з абручом на чэмпіянаце свету.
На чэмпіянаце свету 2010 года выйграла два бронзавых медалі — у практыкаваннях са скакалкай і ў мнагабор’і.
18 жніўня 2020 года падпісала адкрыты ліст прадстаўнікоў спартыўнай галіны з патрабаваннем прызнаць несапраўднымі выбары прэзідэнта Беларусі, якія прайшлі 9 жніўня 2020 года.
1755 год. Георгій Каніскі стаў епіскапам Магілёўскім (Беларускім).
На той час беларускае праваслаўе знаходзілася ў глыбокім крызісе. У асяроддзі мясцовага праваслаўнага духавенства не знайшлося кандыдатур на такую пасаду. Запрасілі Каніскага з Украіны.
Не змогшы даць рады праблемам беларускага праваслаўя, якое тады было незалежнае ад Масквы, Каніскі спачатку падаўся да груповак, якія выступалі супраць караля Рэчы Паспалітай, а калі і тое не дапамагло, звяртаўся па дапамогу да расійскай самадзержцы Кацярыны ІІ.
Па ўмацаванні на беларускіх землях расійскай улады, з ініцыятывы Каніскага прымусова пачалі навяртаць у праваслаўе ўніятаў, каталікоў ды пратэстантаў. Методыку, апрабаваную на Магілёўшчыне і Мсціслаўшчыне, пазней пашырылі на ўсю Беларусь.
Паводле ўкраінскага гісторыка Яраслава Фошчана, Георгій Каніскі, трапіўшы ў Беларусь, аказаўся закладнікам часу і ўмоваў, у якіх яму давялося дзеіць. Ён прасіўся, каб яго адправілі з архіепіскапскага служэння ў Рэчы Паспалітай ва ўкраінскі манастыр. Навуковец прызнае, што цяпер у гістарыяграфіі стаўленне да дзейнасці Каніскага палярныя.
У Магілёве сёлета паставілі помнік Каніскаму
1898 год. Нарадзіўся Леў Маневіч.
Савецкі ваенны разведчык («Эцьен») у Германіі, Аўстрыі, Італіі, Вялікай Брытаніі.
У 1932-1943 гадах утрымліваўся ў турмах Італіі, у 1943 годзе патрапіў у лагерны комплекс «Маўтхаўзен», дзе працягваў здабыванне разведвальных даных.
Яго імем названы вуліцы ў Мінску, Гомелі, Магілёве, Чавусах.
Маневічу прысвечаны раман і мастацкі фільм.
1937 год. Забаронена дзейнасць «Таварыства беларускай асветы».
Таварыства працавала ў міжваеннай Польшчы.
Мэтай было «праца над развіццём беларускай культуры, пашырэннем школьнай і пазашкольнай асветы беларусаў на іх роднай мове, уздымам маральнага ўзроўню і вывучэнне польскай культуры, культурных адметнасцяў іншых народаў, якія жывуць на супольнай з беларусамі тэрыторыі».
Таварыствам выдавалася газета «Родны край».
1938 год. Уладзімір Пракулевіч.
Грамадскі дзеяч, палітык, публіцыст, журналіст, юрыст.
Адзін з кіраўнікоў Слуцкага збройнага чыну 1920 году, член прэзідыума Першага беларускага з’езда Случчыны, дзяржаўны сакратар Урада БНР.
Дзеяч беларускай эміграцыі ў Празе.
У 1926 годзе вярнуўся ў Беларусь, жыў у Менску. Працаваў у Дзяржаўнай бібліятэцы БССР.
У 1930 годзе арыштаваны савецкімі карнымі органамі па сфабрыкаванай чэкістамі справе «Саюзу вызвалення Беларусі». На пяць гадоў высланы ў расійскую Перм. Зноў быў арыштаваны і 10 ліпеня 1938 году прыгавораны да расстрэлу.
Расстраляны 20 жніўня 1938 году. Рэабілітаваны ў 1988 і 1989 гадах.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
