Tag: Наша доля

Дзень у гісторыі. 29 сакавіка. Стаў Ніягарскі Вадаспад. Тэракотавая армія Шыхуандзі. Расійская армія ўвайшла ў Прыднястроўе. Памёрлі паэт Н. Гілевіч, “беларускі Пеле” А. Пракапенка.

Навіна ад

168 год. Гэтым днём датаваны адзіны захаваны нумар старажытнарымскай газеты “Акта папулі рамані дыурна” (“Штодзённыя дзеі рымскага народа”).

Газета ўяўляла сабой драўляную дошку, на якой мелам запісваліся падзеі, якія адбыліся за дзень.

Назва «газета» паходзіць ад наймення дробнай італьянскай манеты gazzetta.

Першая друкаваная газета стала выходзіць з 911 года ў Кітаі – “Цзінь бао” (“Сталічны веснік”). А першай еўрапейскай газетай стаў страсбургскі “Зборнік усіх выдатных і памятных навін” (Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien), якую пачаў друкаваць у 1605 годзе Ёган Каролус.

Першай газетай, якая выходзіла на тэрыторыі сучаснай Беларусі, стала “Gazeta Grodzieńska» (травень 1776–1783) – штотыднёвік  на польскай мове.

Першая легальная газета на беларускай мове – штотыднёвік “Наша доля” выдавалася ў Вільні групай дзеячаў Беларускай сацыялістычнай грамады з 1 верасня 1906 года. Услед за ёй, з 23 лістапада 1906 года стала выдавацца «Наша ніва» (1906–1915).

1848 год. Ніягарскі Вадаспад спыніўся больш чым на 30 гадзін.

На рацэ Ніягара ўтварыліся ледзяныя заторы. Тыя, каму пашчасціла пабываць у гэты час на Ніягарскім вадаспадзе, былі ўзрушаны велічным відовішчам.

1931 год. Нарадзіўся Вікенцій Дзмітрыеў.

Савецкі і беларускі трэнер па спартыўнай гімнастыцы. Заслужаны трэнер СССР, Заслужаны настаўнік Беларусі. Ганаровы грамадзянін Віцебска і Чыкага. Трэнер зборнай СССР па спартыўнай гімнастыцы на Алімпійскіх гульнях 1968 і 1972 года. Чэмпіён Ленінграда.

Скончыў Віцебскі тэхнікум фізкультуры. Працаваў у спартыўным клубе “Дынама” (Віцебск).

У 1964 годзе яго падапечная Л. Петрык перамагла на ўсесаюзных спаборніцтвах дзевяціразовую алімпійскую чэмпіёнку Л. Латыніну, на  Алімпіядзе-68 у Мехіка ўзяла золата і бронзу. Яго выхаванкі Т.  Лазаковіч і Т. Аржанікава – чэмпіёнкі свету.

Пад час турнэ па ЗША, дэлегацыю спартсменаў прыняў прэзідэнт Р. Ніксан (прыхільнік гімнасткі-беларускі Вольгі Корбут), які падарыў трэнеру залатыя запанкі.

Памёр 4 кастрычніка 2019 года ў Віцебску.

1963 год. Нарадзіўся Сяргей Гумілеўскі.

Беларускі скульптар. Сын скульптара, народнага мастака Льва Гумілеўскага.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, стажыраваўся ў творчых акадэмічных майстэрнях: вучыўся ў Л. Давідзенкі, Л. Гумілеўскага, А. Арцімовіча, М. Савіцкага.

Працуе ў манументальнай і станкавай скульптуры. Вядомы яго творы: «Галубка» (Цэнтральны батанічны сад, Мінск), «Юнацтва» (Мінск), станковыя працы «Добравешчанне», «Еўфрасіння Полацкая», «Францыск Скарына», «Зорка Венера», «Кветка-лілея» і іншыя.

Разам з бацькам стварыў помнікі Кірылу Тураўскаму ў Гомелі, Янку Купале ў Маскве, Францішку Багушэвічу ў Смаргоні і іншыя.

С. Гумілеўскі. Бюст Дж. Бернардоні ў Нясвіжскім парку, 1993.

1974 год. У правінцыі Шэньсі знойдзена тэракотавая армія імператара Цынь Шыхуандзі.

Выяўлена сялянамі падчас свідравання артэзіянскай свідравіны каля гары Лішань.

Тэракотавыя статуі былі пахаваны разам з першым імператарам дынастыі Цынь – Шы Хуандзі (ён аб’яднаў Кітай і злучыў усе звёны Вялікай сцяны) у 210–209 гадах да н.э.

Армія гліняных воінаў у баявой пабудове стаіць у паралельных скляпах за 1,5 км ад грабніцы імператара непадалёк ад старажытнакітайскай сталіцы – Сіань.

Каля 8 000 скульптур пяхотнікаў, лучнікаў і коннікаў былі схаваныя пад зямлёй. Фігуры воінаў з’яўляюцца сапраўднымі творамі мастацтва, паколькі выконваліся ў індывідуальным парадку, уручную і з выкарыстаннем розных методык. Кожная асобная статуя мае свае ўнікальныя рысы і нават выразы асобы.

Спачатку тэракотавых воінаў забяспечылі сапраўднай баявой зброяй, але, калі праз чатыры гады пасля смерці Шыхуандзі ў краіне ўспыхнула паўстанне, бунтаўшчыкі выявілі некропаль і забралі зброю, замяніўшы яе бронзавымі і алавянымі муляжамі.

Будаўніцтва арміі запатрабавала намаганняў больш за 700 000 працоўных і рамеснікаў і доўжылася 38 гадоў. Перыметр знешняй сцяны пахавання роўны 6 км.

З глінянымі воінамі таксама былі закапаныя жыўцом да 70 000 працоўных разам з іх сем’ямі.

На сённяшні дзень са склепа вынята больш за 500 тэракотавых статуй воінаў, 100 фігур коней і 18 калясніц.

1981 год. Нарадзіўся Дзмітры Гулецкі.

Сучасны беларускі даследчык нумізматыкі і матэрыяльнай культуры.

Дэлегат ад Беларусі на нумізматычных канфэрэнцыях 2005–2007 гадоў.

Друкаваў працы па нумізматыцы ў «Банкаўскім весніку» (Мінск), «Svensk Numismatisk Tidskrift» (Стакгольм), «Bialoruskie Zeszyty Historyczne» (Беласток), «Numizmatika» (Вільня), газэтах. 

Аўтар і суаўтар кніг «Манеты беларускай даўніны»,«Манеты Беларусі да 1707 года», «Калекцыйная Спадчына Вялікага Княства», энцыклапедый.

1989 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Аляксандр Пракапенка (1953–1989).

Беларускі футбаліст, паўабаронца. Майстар спорту міжнароднага класа. “Народны” футбаліст, герой шматлікіх футбольных анекдотаў. “Пракоп”, “беларускі Пеле”.

Лепшыя гады футбольнай кар’еры прайшлі ў складзе «Дынама» (Мінск, 1972–1983).

Чэмпіён СССР (1982). Бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў (1980).

Гуляў таксама за «Дняпро» (Магілёў), «Нефтчы» (Баку).

У чэмпіянатах СССР (вышэйшая ліга) правёў 168 матчаў, забіў 52 гола, у тым ліку за «Дынама» (Мінск) – 163 матча, 51 гол.

Пахаваны на могілках у в. Такары Бабруйскага раёна.

У 2015 годзе ў Бабруйске адкрыты стадыён імя А. Пракапенкі.

1992 год. 14-я расійская армія ўвайшла ў Прыднястроўе.

У 1991 годзе армія, апроч фармаванняў «армейскага камплекта» і кіравання, аб’ядноўвала 59-ю і 180-ю мотастралковыя дывізіі, дыслакаваныя ў малдаўскім Ціраспалі і Белгарад-Днястроўскім Адэскай вобласці Ўкраіны. Армія складала каля 30 000 ваенных, мела  229 танкаў, 305 бронемашын, 328 гармат, мінамётаў і РСЗА, 43 баявых і 31 транспартны верталёт.

1 красавіка 1992 года па ўказу Б. Ельцына армія перайшла пад юрысдыкцыю Расіі.

Вайскоўцы ўдзельнічалі у канфлікце Прыднястроўя з Малдовай.

14-я армія на 1990 год.

2004 год. Абылося пятае пашырэнне блока НАТА.  Да НАТА далучыліся Балгарыя, Латвія, Літва, Румынія, Славакія, Славенія і Эстонія.

Перад гэтым у 1999 годзе далучыліся Чэхія, Венгрыя і Польшча – першы выпадак уступлення былых сацыялістычных краін, былых членаў Варшаўскай дамовы 1955–1991 гадоў.

Да НАТА ў 2009 годзе далучыліся Албанія, Харватыя, у 2017 – Чарнагорыя, у 2020 годзе – Паўночная Македонія.

Перамовы аб магчымым далучэнні вядуцца з Грузіяй, Сербіяй, Босніяй і Герцэгавінай, Украінай. Імкнецца ў НАТА і Малдова.

18 мая 2022 года прадстаўнікі Фінляндыі і Швецыі перадалі ў штаб-кватэру НАТА афіцыйныя заяўкі на далучэнне да Альянсу.

Беларусь удзельнічае ў Савеце еўра-атлантычнага партнёрства з 1992 года, у праграме «Партнёрства дзеля міру» – з 1995 года. Пастаяннае прадстаўніцтва Беларусі пры НАТА адкрыта ў 1998 годзе. Адносіны Беларусі з НАТА застаюцца складанымі. Першае сур’ёзнае абвастрэнне адбылося пасля прэзідэнцкіх выбараў 2006 года. Наступны віток супрацьстаяння адбыўся ў 2020–2021 гадах на фоне беларускіх пратэстаў, інцыдэнта з самалётам Ryanair.

У сувязі з уварваннем Расіі ва Украіну ў 2022 годзе, у Беларусі нечакана заявілі аб гатоўнасці супрацоўнічаць з НАТА. Але заявы А. Лукашэнкі і У. Пуціна ў сакавіку 2023 годзе аб размяшчэнні расійскай тактычнай ядзернай зброі на Беларусі робіць немагчымым весці цывілізаваны дыялог з НАТА.

2016 год. Памёр Ніл Гілевіч (1931–2016).

Дзеяч беларускай культуры, пісьменнік, літаратуразнавец, перакладчык, фалькларыст, адзін з заснавальнікаў Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны і яго старшыня. Народны пісьменнік.

Кіраўнік працоўнай групы Вярхоўнага Савета па падрыхтоўцы праекту Закона Беларускай ССР аб мовах у БССР (1990).

Аўтар некалькіх дзясяткаў кніг паэзіі, п’ес, прац па літаратуразнаўстве і фалькларыстыцы, укладальнік і навуковы рэдактар многіх фальклорных зборнікаў.

Аўтар ананімнай паэмы «Сказ пра Лысую Гару», падпісаную «Францішак Вядзьмак-Лысагорскі». Пераклаў на беларускую мову творы звыш 400 славянскіх паэтаў і пісьменнікаў

У 2003–2013 гадах выйшаў яго 23-томны збор твораў.

Творы Н. Гілевіча перакладаліся на шматлікія мовы. На яго вершы напісалі музыку М. Аладаў, А. Багатыроў, Я. Глебаў, Э. Зарыцкі, Л. Захлеўны, І. Лучанок і іншыя.

Узнагароджаны медалямі і ордэнамі СССР, Беларусі, Балгарыі, Югаславіі, Украіны. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы і Міжнароднай прэміі імя Х. Боцева.

Ганаровы грамадзянін балгарскага горада Враца.

У гонар паэта названы прыватны Універсітэт з беларускай мовай выкладання.

Дзень у гісторыі. 29 студзеня. Дзень беларускай навукі і дзень без інтэрнэту. Арышт Кастуся Каліноўскага. Нарадзіліся дзеяч БНР Антон Луцкевіч, футбаліст Сяргей Бароўскі

Навіна ад

Дзень мабілізацыі супраць ядзернай пагрозы (Day of mobilization against the nuclear threat, з 1985 года). 

Адзначаецца з моманту прыняцця Дэлійскай дэкларацыі аб прынцыпах свабоды ад ядзернай зброі і негвалтоўнага міру. Дэкларацыя змяшчае заклік да спынення гонкі ядзернага ўзбраення, скарачэння і паступовай ліквідацыі ядзерных арсеналаў і ліквідацыі пагрозы ядзернай вайны.

Заснавальнікі даты сцвярджаюць, што магчымасці ратавання ад уздзеяння ядзернага выбуху вельмі абмежаваныя. У выніку буйнамаштабнай ядзернай вайны адбудзецца глабальная кліматычная катастрофа.

Хоць ядзерная зброя выкарыстоўвалася ў ваенных дзеяннях усяго двойчы, у 1945 годзе, усе наступныя дзесяцігоддзі міжнародная дыпламатыя і ваенная стратэгія дзяржаў знаходзіліся пад моцным уплывам планаў вядзення магчымай ядзернай вайны, якія распрацоўваліся. 

Трынітраталуолавы эквівалент бомбы, скінутай на Хірасіму, складаў 13 кт. Выбуховая моц савецкай стратэгічнай ракеты SS-18, у 1540 разоў больш.

Занепакоенасць выклікае агрэсія Расіі, якая мае значны ядзерны арсенал, супраць Украіны.

Міжнародны Дзень Без інтэрнэту (International Internet-Free Day), апошняя нядзеля студзеня. 

Сваю гісторыю гэтае свята вядзе з пачатку 2000-х гадоў, а ініцыятарам яго ўстановы, па адных дадзеных, з’яўляецца “Брытанскі Інстытут сацыяльных вынаходстваў”, а па іншых – брытанскі некамерцыйны анлайн-праект “DoBe.org”.

Галоўная мэта дадзенага свята – цалкам адцягнуць людзей ад кампутараў і глабальнай сеткі хаця б на адзін дзень, каб пражыць гэты дзень выключна ў “рэальным” свеце, мець зносіны з іншымі людзьмі выключна “ўжывую” або прысвяціць яго свайму ўлюбёнаму хобі, вядома ж, не звязанаму з інтэрнэтам.

Дзень беларускай навукі (з 1993 года). 

Апошняя нядзеля студзеня. Вядучым даследчым і навуковым цэнтрам краіны з’яўляецца Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, заснаваная ў 1928 годзе. У Нацыянальнай акадэміі працуе больш за 18 тысяч даследчыкаў, тэхнікаў, дапаможнага і абслуговага персаналу, сярод якіх нямала дактароў і кандыдатаў навук.

Адзін з найважнейшых паказчыкаў навуковай дзейнасці – навукаёмістасць ВУП – у апошнія гады складае каля 1%. Гэта вышэй, чым у большасці краін СНД, але значна ніжэй, чым у развітых краінах. У краінах супастаўных з Беларуссю па памеры і насельніцтве – Фінляндыі і Швецыі – навукаёмістасць ВУП роўная 3%.

1720 год. Нарадзіўся Францішак Багамолец. 

Польскі і беларускі драматург, публіцыст, выдавец. Выкладчык у Віленскім, Варшаўскім езуіцкіх калегіумах. Вылучаўся шматбаковай дасведчанасцю. 

Заснаваў і рэдагаваў у Варшаве часопісы «Wiadomości Uprzywilejowane Warszawskie», «Kurier Warszawski».

Аўтар вершаў, больш за 20 камедый для школьнага тэатра, у якіх з пазіцый памяркоўнага асветніцтва крытыкаваў норавы Рэчы Паспалітай, заганы шляхты. Складаў вершы.

Апублікаваў хронікі М. Бельскага, М. Стрыйкоўскага, М. Кромера, А. Гваньіні, лісты Я. Каханоўскага, П. Каханоўскага, С. Любамірскага, М. Сарбеўскага.

Выступаў супраць засілля ў літаратуры лацінскай мовы, але дапускаў запазычанні з блізкароднасных моў, у тым ліку з беларускай. Збіраў беларускія прыказкі і прымаўкі, якімі хацеў дапоўніць зборнік С. Рысінскага.

Меў непасрэднае дачыненне да першай польскай оперы – «Ашчасліўленая беднасць», напісанай паводле яго лібрэта кампазітарам М. Каміньскім і пастаўленай 11 ліпеня 1778 ў Нацыянальным тэатры ў Варшаве.

Памёр 24 красавіка 1784 года.

1864 год. У Вільні арыштаваны Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі. 

Палітычны дзеяч, публіцыст, паэт. Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў.

Царскім уладам ён быў выдадзены камісарам Магілёўскай губерні Вітаўтам Парфяновічам.

Публічна павешаны 22 сакавіка 1864 года на гандлёвай плошчы Лукішкі ў Вільні.

Таемна пахаваны на Гедзімінавай (Замкавай) гары ў Вільні, побач з іншымі лідарамі і ўдзельнікамі паўстання, забітымі на загад расійскай акупацыйнай улады. Усе магілы былі зраўняныя з зямлёй.

Урачыстае перапахаванне К. Каліноўскага і іншых паўстанцаў адбылося 22 лістапада 2019 года на могілках Росы ў Вільні.

Адзін з першых беларускіх мастацкіх фільмаў быў «Кастусь Каліноўскі» (1928). У 1943 годзе ў гонар героя была названая савецкая партызанская брыгада, якая дзейнічала каля Гродна і Беластока.

У гонар деяча названыя вуліцы ў Мінску, Гродна, Магілёве, Пінску і іншых гарадах Беларусі, гімназія № 1 у г. Свіслач. Адзіны беларускі помнік усталяваны ў Свіслачы. Бюст усталяваны ў Нью-Ёрку.

Указ прэзідэнта Беларусі ад 15 студзеня 1996 года № 26 зацвердзіў Ордэн Кастуся Каліноўскага. Узнагарода не выкарыстоўваецца, але не выходзіла і адпаведнай пастановы аб яе скасаванні.

У 2022 годзе на Украіне створаны беларускі полк імя Каліноўскага.

1878 год. Нарадзіўся Уладзімір Самойла. Беларускі публіцыст, літаратурны крытык, філосаф.

Удзельнік беларускага літаратурна-грамадскага руху, адзін з заснавальнікаў кніжнага таварыства «Мінчук» (1906). Супрацоўнічаў у мінскіх і віленскіх перыядычных выданнях «Минский курьер», «Наша ніва».

Хатні настаўнік Івана Луцэвіча, адыграў значную ролю ў творчым станаўленні Янкі Купалы, адзін з першых высока ацаніў яго здольнасці і літаратурную творчасць.

Аўтар артыкулаў, эсэ прысвечаных творчасці расійскіх і замежных пісьменнікаў.

З 1918 года жыў у Вільні, працаваў выкладчыкам у гімназіі і публіцыстам у газетах «Віленская мова», «Віленскія навіны», быў адным з вядучых публіцыстаў заходнебеларускага друку вызваленчага кірунку, рэцэнзентам на выданні Інбелкульта і Акадэміі Навук, працаваў бібліятэкарам Беларускага музея імя І. Луцкевіча.

Арыштаваны НКУС у кастрычніку 1939 года. Вязень беластоцкай турмы. 

Расстраляны, верагодна, у 1941 годзе.

1884 год. Нарадзіўся Антон Луцкевіч. 

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратурны крытык, гісторык, мовазнаўца, выдавец. 

Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады, сябра рэдакцый газет “Наша доля” і “Наша ніва”, адзін з выдаўцоў газеты “Гоман”. Старшыня Віленскай беларускай рады, сябра Рады БНР.

Ініцыятар абвяшчэння і аўтар праекта Трэцяй Устаўной граматы, паводле якой Беларуская Народная Рэспубліка абвешчаная незалежнай дзяржавай. З кастрычніка 1918 года старшыня Народнага сакратарыята БНР, з лістапада – старшыня Рады Народных Міністраў (прэм’ер-міністр) і міністр замежных спраў.

Грамадска-палітычны дзеяч у Заходняй Беларусі. 

Арыштаваны НКУС 30 верасня 1939 года ў Вільні. Перавезены ў мінскую турму, 14 чэрвеня 1941 года прыгавораны да 8 гадоў лагераў. Памёр 23 сакавіка 1942 года ў лагеры ў Аткарску Свярдлоўскай вобласці.

1904 год. У Магілёўскім Іосіфаўскім кафедральным саборы праасвяшчэнным Максімам быў прачытаны народу Найвышэйшы маніфест аб вайне з Японіяй і здзейснены малебен аб дараванні перамогі расійскім войскам. 

У маі 1910 года тут 3 дні знаходзіліся мошчы Святой Еўфрасінні Полацкай, якія накіроўваліся з Кіева ў Полацк. Праз 25 гадоў, 29 студзеня 1929 года гарадскія улады вырашылі сабор зачыніць. У 1932 годзе, у будынку адкрыўся музей гісторыі рэлігіі і атэізму. У 1937 годзе было прынята рашэнне аб зносе сабора і будаўніцтве гасцініцы “Дняпро” для новай беларускай сталіцы ў Магілёве.

Сабор Святога Іосіфа – першы ўзор класіцызму ў культавым дойлідстве на тэрыторыі Беларусі, праваслаўны сабор на Саборнай плошчы ў Магілёве. Першы камень у падмурак будучага сабора, ля пляцоўкі з драўлянай царквой Уваскрэсення Хрыстова, быў закладзены 29 мая 1780 г. Кацярынай ІІ і аўстрыйскім імператарам Іосіфам II.

Храм быў пабудаваны ў 1798 годзе па праекце М. Львова і ўпрыгожаны карцінамі і іконамі Ул. Баравікоўскага.

У кастрычніку 2011 года намеснік старшыні Магілёўскага гарвыканкама Ігар Шардыка заявіў, што Іосіфаўскі сабор у ліку першых стаіць у чарзе на аднаўленне разбураных архітэктурных помнікаў Магілёва. Прайшло 11 гадоў, але ніякіх выразных крокаў па аднаўленні святыні не зроблена.

1924 год. Нарадзіўся Арцём Баханькоў. 

Беларускі мовазнавец, доктар філалагічных навук, прафесар.

Працаваў ў Інстытуце мовазнаўства акадэміі навук, загадчыкам кафедры беларускай мовы пры Прэзідыуме НАН Беларусі.

Даследаваў лексіку, дыялекталогію, гісторыю беларускай мовы, лексіку мовы Ф. Скарыны. Аўтар і суаўтар шматлікіх даследаванняў, сярод якіх «Гістарычная лексікалогія беларускай мовы», «Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы», «Тлумачальны слоўнік беларускай мовы», «Беларуска-рускі слоўнік».

Памёр 12 жніўня 2001 года.

1956 год. Нарадзіўся Сяргей Бароўскі. 

Беларускі футбаліст і трэнер.

У 1972-1987 гадах – гулец, у 1984-1985 – капітан  мінскага «Дынама». У чэмпіянаце СССР правёў 400 матчаў, з іх 270 у вышэйшай лізе. Чэмпіён СССР (1982).

У 1981-1985 гадах выступаў за зборную СССР, у 1982 годзе ўдзельнічаў у чэмпіянаце свету ў Іспаніі.

У 1989 годзе пачаў трэнерскую кар’еру: нацыянальная зборная, у розных клубах Латвіі, Малдовы, Літвы, Украіны, Беларусі (“Металург”, “Дынама” Мінск, “Шахцёр”, БАТЭ).

Пад яго кіраўніцтвам зборная атрымала адну з найвядомейшых перамог – у 1995 годзе над зборнай Нідэрландаў (1:0) і адно з найцяжэйшых паражэнняў – у 2000 годзе ад Андоры (0:2).

У 2014 годзе прывёў салігорскі «Шахцёра» да перамогі ў Кубку Беларусі 2013/2014, вывеў яго ў раўнд плэй-оф Лігі Еўропы, на 3 месца чэмпіяната Беларусі.

З 2019 года трэнер каманды «Іслач».

Дзень у гісторыі. 11 студзеня. Міжнародны дзень “дзякуй”. Ягайла атрымаў у жонкі каралеву Ядвігу. Забарона газета «Наша доля». Нарадзіўся мастак Аляксандр Ісачоў

Навіна ад

Міжнародны дзень “дзякуй”. 

Свята ініцыявана з падачы міжнародных міратворчых супольнасцяў. Словы ўдзячнасці, якія сказаны з добрымі намерамі, валодаюць магутнай энергетыкай і здольныя матэрыялізавацца ў добрае самаадчуванне, здымаюць дэпрэсіўнае пачуццё і прымушаюць зноў і зноў здзяйсняць добрыя ўчынкі.

Слова “дзякуй” сугучнае ў літоўскай, заходнеславянскіх, украінскай, беларускай, германскіх (ангельскае “thank”, нямецкае “danke”) мовах і звязана са словам з санскрыту “daihya” – “тое, што знаходзіцца ў целе”, “душа”. 

Дзякаваць – аддаваць частку душы: “дзякаваць ад усёй душы”, “вельмi дзякаваць”. 

Слова “дзякаваць” у помніках нашай мовы сустракаецца з XV стагоддзя. 

Псіхолагі лічаць, што словы падзякі – гэта “вусныя пагладжванні”, якія здольныя супакоіць і сагрэць сваёй цеплынёй. Галоўнае, каб словы падзякі вымаўляліся ад чыстага сэрца. 

Невыпадкова здаўна ў народзе існавала вельмі мудрае павер’е – не вымаўляй словы падзякі ў стане раздражнення, у такім выпадку, магічныя словы не дасягнуць мэты і не прынясуць радасці ні вам, ні таму, каму кажаце. Цікава, што і карані таксама сыходзяць значна глыбей простай падзякі.

1386 год. Прадстаўнікі Польшчы ў Ваўкавыску перадалі вялікаму князю Ягайлу акт аб перавыбранні яго каралём польскім і аддачы яму ў жонкі малалетняй польскай каралевы Ядвігі.

Ядвіга (1374-1399) – дачка караля венгерскага і польскага Людовіка Венгерскага і Лізаветы Босніяцкай. На каралеўскі сталец абрана пасля смерці бацькі — у 1384 годзе.

У 1385 годзе заключыла Крэўскую унію. Пасля заключэння шлюбу з Ягайлам, той падарыў Ядвізе ў якасці вясельнага падарунка Магілёў.

Памерла падчас родаў. Доўгі час неафіцыйна ўшаноўвалася ў Польшчы як святая. Беатыфікавана Каталіцкім Касцёлам ў 1986, кананізавана ў 1997 годзе. Дзень успаміну 17 ліпеня.

1395 (1397) год. Памёр Скіргайла Альгердавіч. 

Князь полацкі, троцкі і, магчыма, кіеўскі. 

Удзельнік паходаў супраць крыжакоў (1374-1375). 

Пасля выгнання Андрэя Альгердавіча, княжыў у Полацку (1377-1381). У час перагавораў з Кейстутам захапіў яго ў палон і адвёз у Крэўскі замак, дзе той быў забіты. Стаў князем Троцкім і другой уплывовай асобай у дзяржаве. 

У час заключэння Крэўскай уніі (1385) забяспечыў сабе права застацца праваслаўным. У Мсціслаўскай бітве (1386) перамог смаленскага князя Святаслава Іванавіча і падпарадкаваў Смаленскае княства, на наступны год авалодаў Полацкам і захапіў свайго брата Андрэя Альгердавіча. 

Валодаў Троцкім, Полацкім княствамі, Менскам, Свіслаччу, Бабруйскам, Прапошаскам і іншымі гарадамі, захапіў Віцебск, авалодаў Кіевам. Атручаны ў Кіеве. Пахаваны ў Кіева-Пячэрскай лаўры.

1864 год. У Вільні расстраляны Цітус Далеўскі. 

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў.

Вучыўся ў Віленскай гімназіі, дзе сябраваў з Ф. Багушэвічам. 

Удзельнічаў у рэвалюцыйным студэнцкім руху ў Маскве і Пецярбургу. 

Паплечнік К. Каліноўскага. Паўстанцкі начальнік Вільні. Арыштаваны ў снежні 1863 года. 

Пакараны смерцю на Лукішскай плошчы.

1867 год. У в. Карытнае (зараз Асіповіцкі раён) нарадзіўся Сцяпан Рункевіч.

Беларускі гісторык царквы, архівіст, дзеяч Рускай Праваслаўнай Царквы, грамадскі дзеяч.

Выхаванец і выкладчык Пецярбургскай духоўнай акадэміі, сакратар Сіноду. 

Выдаў 5 выпускаў «Матэрыялаў для гісторыі Мінскай епархіі», «Кароткі гістарычны нарыс стагоддзя Мінскай епархіі…», «Гісторыю Мінскай архіепіскапіі (1793-1832)».

Даследчык гісторыі ўніяцкай царквы і Мінскай епархіі праваслаўнай царквы, гісторыі Рэчы Паспалітай напярэдадні яе падзелу.

Памёр 12 сакавіка 1924 года.

1907 год. Пастановаю Віленскай судовай палаты забаронена газета «Наша доля». 

Рэдактар-выдавец І. Туркенес засуджаны на 1 год крэпасці. 

Поўная назва газеты «Наша Доля. Першая белоруская газэта для вёсковаго і местоваго рабочаго народу. Выходзіць раз у тыдзень рускімі і польскімі літэрамі» – штотыднёвая легальная газета рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку, першая легальная газета на беларускай мове. 

Выдавалася ў Вільні з 1(14) верасня да 1(14) снежня 1906 года. Разам выйшла 6 нумароў, з іх 4 былі канфіскаваны. Палова тыражу друкавалася кірыліцай, палова – лацінкай. Разавы тыраж 1-га нумару склаў 10 000 асобнікаў.

У склад рэдакцыі ўваходзілі браты Луцкевічы, А. Пашкевіч (Цётка) і іншыя. 

Газета мела рубрыкі: “Дзеянні ўрада”, “Палітычны агляд”, “Жыццё вёскі”, “Жыццё горада”, “Найноўшыя творы беларускай літаратуры”, “Што чуваць на Белай Русі”, “Новыя кнігі”, “З мінулага Беларус” і іншыя.

1908 год. Нарадзіўся Віктар Заўрыеў. 

Беларускі географ, падарожнік, педагог, прафесар, доктар геаграфічных навук, стваральнік і загадчык кафедры фізічнай геаграфіі замежных краін БДУ. 

Вывучаў Урал, Сібір, Каўказ, Іран, В’етнам, Беларусь. 

Даследчык праблем Палесся, дынамікі палескіх азёр. З  яго імем звязана станаўленне лабараторыі возеразнаўства, кафедраў агульнага землязнаўства, геадэзіі і картаграфіі. Чытаў лекцыі ў розных універсітэтах СССР, Сафійскім, Белградскім, Кракаўскім. 

Пад яго кіраўніцтвам абаронена больш за 20 кандыдацкіх дысертацый. 

Памёр 14 сакавіка 1976 года.

1937 год. Нарадзіўся Віктар Кухта. 

Беларускі біяхімік. Доктар медыцынскіх навук. Прафесар. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў прафесарам, загадчыкам кафедры біялагічнай хіміі Беларускага медуніверсітэта.

Аўтар і суаўтар манаграфій, падручнікаў для студэнтаў-медыкаў, 215 навуковых прац. Падрыхтаваў 3 дактароў і 18 кандыдатаў навук.

1947 год. Нарадзіўся Валянцін Яцухна. 

Беларускі географ, ландшафтны эколаг, глебазнавец. 

Працаваў у інстытуце “Белгіпразем”, факультэце геаграфіі і геаінфарматыкі БДУ дацэнтам, загадчыкам лабараторыі экалогіі ландшафтаў. 

Спецыяліст у галіне рацыянальнага выкарыстання, экалагічнай ацэнкі і тэрытарыяльнай арганізацыі аграландшафтаў, прыкладных геаграфічных даследаванняў, планавання землекарыстання, экасістэмных паслуг.

Аўтар больш за 550 навуковых прац. Навуковы эксперт Канвенцыі ААН па барацьбе з апустыньваннем / дэградацыяй зямель.

1955 год. Нарадзіўся Аляксандр Ісачоў. 

Беларускі жывапісец, графік.

Прымаў удзел у двух выстаўках ленінградскіх мастакоў авангардных кірункаў (1974, 1975). 

З 1975 года працаваў у класічнай манеры пісьма. Асноўнымі сюжэтамі яго карцін былі міфалагічныя і біблейскія сюжэты. У стылявым кірунку мастак пачаў арыентавацца на традыцыі еўрапейскага акадэмічнага жывапісу сярэдзіны XIX – пачатку XX стагоддзяў. Пісаў іконы для Рэчыцкай царквы, выканаў роспіс сцен храма ў г. Мазыры.

У лістападзе 1987 года ў Рэчыцы адбылася персанальная выстаўка мастака, якую паглядзела каля 20 000 чалавек. Праз тры дні пасля заканчэння выстаўкі мастак памёр ад сардэчнага прыступу.

Аўтар каля 500 карцін, большасць з якіх былі вывезены за мяжу ў Швецыю, Германію, Францыю, Ізраіль і ЗША.

Памёр 5 снежня 1987 года.

1983 год. Памёр Ціхан Кісялёў. 

Беларускі дзяржаўны і партыйны дзеяч. Герой Сацыялістычнай Працы.

Працаваў настаўнікам, дырэктарам школы, у партыйных органах, першым сакратаром Брэсцкага абкама, старшынёй Савета Міністраў БССР (1959-1978),  намеснікам Старшыні Савета Міністраў СССР (1978-1980), пасля смерці П. Машэрава стаў першым сакратаром ЦК КПБ.

Пад час яго дзейнасці ажыццяўляліся працэсы аднаўлення пасляваеннай эканомікі, будаўніцтва сучасных гігантаў прамысловасці.

Яго імём названы вуліцы ў Мінску, Гомелі. У Мінску ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

2001 год. Памерла Аляксандра Данілава. 

Заслужаны архітэктар БССР.

Жыла і працавала ў Віцебску. Сярод асноўных работ у Віцебску: забудова вуліцы Кірава, плошчы Перамогі, цэнтральных і паўднёвых раёнаў, плошчы Тысячагоддзя Віцебска. 

Прымала ўдзел у забудове жылых мікрараёнаў у Наваполацку, Оршы. Адзін з аўтараў генпланаў Полацка, Наваполацка, Віцебска, Оршы.

 

Дзень у гісторыі: 14 верасня. Нарадзіліся: святар, прыхільнік беларусізацыі касцёлу Фабіян Абрантовіч і музыка Лявон Вольскі. Расстраляны паэт Сяргей Астрэйка. Памёр паэт Язэп Пушча. Пабачылі свет газеты «Наша Доля» і «Беларускія ведамасьці»

Навіна ад

1408 год. Заключэнне «вечнага міру».

Дамова была заключаная паміж вялікім князям літоўскім Вітаўтам і вялікім князям маскоўскім Васілём I.

Ёю завяршылася вайна 1406-1408 гадоў за панаванне ва Усходняй Еўропе.

Масква прызнала дамінаванне Літвы у рэгіёне.

Жонка Васіля I – Соф’я Вітаўтаўна, па смерці мужа аддала маскоўскае княства ў васальную залежнасць Літве, а Вітаўт стаў апекуном дзевяцігадовага цара Васіля II.

Мірныя адносіны паміж Літвой і Масквой трывалі да 1492 году.

1884 год. Нарадзіўся Фабіян Абрантовіч.

Рэлігійны і грамадскі дзеяч, каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі касцёлу.

Рэктар Мінскай духоўнай каталіцкай семінарыі.

Адзін з ідэолагаў і заснавальнікаў беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя, тэарэтык і практык беларускага ўніяцтва.

У 1939 году быў арыштаваны савецкімі органамі і больш за 5 гадоў утрымліваўся ў няволі. 

Памёр ад катаванняў у Бутырскай турме. Месца пахавання невядомае.

1906 год. Пабачыла свет газета «Наша доля”.

Першая легальная газета на беларускай мове.

Выдавалася ў Вільні. Свет пабачыла 6 нумароў, з іх 4 былі канфіскаваны, 7-ы быў знішчаны яшчэ ў наборы.

11 студзеня 1907 годзе выданне было забаронена.

Разавы наклад 1-га нумару склаў 10 тысяч асобнікаў. У рэдакцыю ўваходзілі Францішак Умястоўскі, Алаіза Пашкевіч, браты Луцкевічы.

1920 год. Пачаў дзейнасць Беларускі дзяржаўны тэатр.

Цяпер Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы.

На адкрыцці паказалі інсцэніроўку аповесці Элізы Ажэшкі «Рысь» (беларуская трупа), п’есу Шолам-Алейхема «Людзі» (яўрэйская трупа), Антона Чэхава «Вяселле» (руская трупа).

Усеагульнай славе тэатру спрыяла майстэрства і талент актораў: Стафаніі Станюты, Здзіслава Стомы, Галіны Макаравай, Генадзя Гарбук, Генадзя Аўсяннікаў і іншых.

Пасля выбараў 2020 года калектыў Купалаўскага тэатру запатрабаваў спыніць гвалт і выступіў за перападлік галасоў з удзелам незалежных назіральнікаў.

Павел Латушка, мастацкі кіраўнік Мікалай Пінігін і яшчэ 58 супрацоўнікаў тэатру звольнілі.

100-гадовы юбілей галоўная сцэна Беларусі сустрэла пустой: усе спектаклі былі скасаваны.

1921 год. Выйшаў першы нумар тыднёвіка «Беларускія ведамасьці».

Рэдагаваў газету, якая выходзіла ў Вільні, Максім Гарэцкі.

Выданне асвятляла эканамічнае і палітычнае жыццё беларусаў Сярэдняй Літвы і Заходняй Беларусі, публікавала этнаграфічныя, фальклорныя матэрыялы, вершы і апавяданні.

Выйшла 19 нумароў.

Газета была закрыта ўладамі Сярэдняй Літвы 15 студзеня 1922 году, а рэдактар кінуты ў Лукішскую турму.

1937 год. Расстраляны савецкімі органамі Сяргей Астрэйка.

Паэт, перакладчык.

Працаваў у Інстытуце літаратуры і мастацтва, у Камісіі па складанні слоўнікаў.

Яго паэму «Бенгалія» ухваліў Янка Купала.

Паэму лічылі «антысавецкай», бо меркавалася, што, апісваючы змаганне бенгальцаў з брытанскімі каланізатарамі, аўтар меў на ўвазе Беларусь.

Паэтычны зборнік «Смарагды кроз» не быў надрукаваны, а паэма «Смарагды кроз» – роздум пра шляхі развіцця краіны – апублікавана толькі ў 1990 годзе.

Першы раз быў арыштаваны ў 1933 годзе па справе «Беларускай народнай Грамады» і высланы ў Свярдлоўскую вобласць Расіі.

Другі раз арыштавалі ў 1937 годзе і расстралялі.

Рэабілітаваны ў 1956 годзе.

1938 год. Нарадзіўся Леанід Левановіч.

Пісьменнік.

Аўтар кніг з нарысамі, зборнікаў аповесцяў і апавяданняў, цыклу раманаў-хронік, п’ес, сцэнарыяў да фільмаў і радыёпастановак.

Родная вёска пісьменніка Клеявічы ў Касцюковіцкім раёне.

1964 год. Памёр Язэп Пушча (Іосіф Плашчынскі).

Паэт, настаўнік.

Адзін з заснавальнікаў літаратурнага абʼяднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Аўтар паэтычных кніг, зборнікаў вершаў, паэм.

Асобныя творы Пушчы пакладзены на музыку.

У 1931 годзе асуджаны як «член контррэвалюцыйнай арганізацыі» і за «антысавецкую агітацыю» да 5 гадоў пазбаўлення волі. 

Вызвалены ў 1935 годзе. Рэабілітаваны ў 1956 годзе.

Вярнуўся Беларусь у 1958-ым, жыў у Мінску.

1965 год. Нарадзіўся Лявон Вольскі.

Беларускі рок-музыка, літаратар, мастак.

Сын пісьменніка Артура Вольскага, унук пісьменніка Віталя Вольскага-Зэйдэля.

Заснавальнік музычных гуртоў «Мроі», N.R.M і «Крамбамбулі», граў і спяваў у гуртах «Новае Неба» і «Zet».

Сумесныя праекты з яго ўдзелам – «Народны Альбом» і «Я нарадзіўся тут» – сталі ў Беларусі культавымі.

Уладальнік шматлікіх прызоў, прэміяў, у тым ліку FreeMuse Award-2016 і USMA-2019 у намінацыі «Лепшыя тэксты песень», лаўрэат фестываляў і конкурсаў.

Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў