Беларускі гісторык Андрэй Катлярчук, які сталы жыве і працуе ў Швецыі, размясціў у сваім Facebook малюнак з выявай бітвы пры Лясной. Гэты план, выкананы ўдзельнікам пахода Карла ХІІ падчас Паўночнай вайны, уражвае сваёй дэталізацыяй. Паводле подпіса на малюнку, выява адлюстроўвае стан паміж шведскім і рускім войскамі на 11:00-20:00 гадзін 29 верасня 1708 г.
На плане можна пабачыць саму вёску Лясную на пачатак ХVIII стагоддзя. Тады яна складалася з адной вулачкі. Таксама на малюнку маецца выява царквы. Верагодна, гэта Свята-Раства-Багародзіцкая царква, якая праіснавала да пачатку ХХ стагоддзя – дапускае аўтар публікацыі. Трэба адзначыць, што ў папулярнай літаратуры можна сустрэць меркаванне, што царкву Раства Багародзіцы пабудавалі салдаты з арміі Пятра І. Як можна пераканацца з апублікаванай выявы, у гэтым не было ніякай патрэбы, бо царква ў Лясной ужо існавала.
1497 год. Васка да Гама адплыў з Лісабона на чале марской экспедыцыі да берагоў Індыі.
Ён павёў флот з чатырох караблёў з экіпажам у 170 чалавек. Назад вярнуліся толькі 55 матросаў і два караблі.
Партугальцы сталі першымі вядомымі еўрапейцамі, якія 20 мая 1498 года дасягнулі Калікута. Марскі шлях у Індыю быў вынайдзены.
Назад Васка да Гама вярнуўся 29 жніўня 1499 года.
1709 год. Адбылася Палтаўская бітва.
Найбуйнейшая бітва Паўночнай вайны (1700-1721) паміж рускімі войскамі пад камандаваннем Пятра I і шведскай арміяй Карла XII.
Адбылася за 6 вёрст ад Палтавы. Перамога рускай арміі прывяла да пералому ў вайне на карысць Расіі і спыніла панаванне Швецыі ў Еўропе.
Да таго моманту, калі армія Карла падышла да Палтавы, ён страціў да траціны арміі, яго тылы былі атакаваны лёгкай конніцай Пятра – казакамі і калмыкамі, перад самай бітвай Карл ХІІ быў паранены. Бітва Карлам была прайграна і ён бег у Асманскую імперыю.
У бітве пад Палтавай шведы страцілі звыш 9 000 забітымі і 19 000 палоннымі. Страты рускіх – 1 345 чалавек.
Да гэтага, 9 кастрычніка 1708 года, адбылася першая пераможная бітва рускіх войск над шведамі, пры Лясной, пад Прапойскам (Слаўгарад) – “Маці Палтаўскай бітвы”.
1861 год. Нарадзілася Магдалена Радзівіл (Завіша, 1861-1945).
Арыстакратка, дзеяч беларускага культурнага руху, мецэнатка, падарожніца.
Фінансавала выдавецтва «Загляне сонца і ў наша аконца», Беларускае выдавецкае таварыства, газету «Беларус», адкрывала беларускамоўныя школы.
Памерла 6 студзеня 1945 года ў Швейцарыі.
У ліпені 2017года яе прах быў вернуты ў Мінск і перададзены касцёлу Св. Сымона і Алены, 17 лютага 2018 года перапахаваны ў касцёле Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцыў Мінску.
1910 год. Асобнай кнігай у Пецярбургу выходзіць паэма Янкі Купалы «Адвечная песня».
Першая яго драматычная паэма.
Напісаная пад уплывам народна-песеннай сімволікі і кніжных крыніц. Складаецца з 12 часткаў-праяваў, кожная з якіх распачынаецца і заканчваецца аўтарскай рэмаркай.
Змест паэмы – аналіз жыццёвага лёсу Мужыка, які выступае як галоўны герой паэмы, трагізму яго існавання ў тагачасным грамадстве.
Паэма – твор высокага трагедыйнага гучання. Напісаная песенна-народным складам верша.
1929 год. Нарадзіўся Канстанцін Ціхановіч.
Беларускі графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў мастацкім рэдактарам часопіса «Беларусь». Ілюстраваў творы беларускіх і замежных аўтараў у беларускім пэрыядычным друку.
Выканаў многія станковыя кампазыцыі, у тым ліку «Дом I з’езда РСДРП», «Ад’езд Я. Коласа ў семінарыю», трыпціхі «Памяць», «Хатынь».
Аўтар мемарыяльных медалёў, значкоў, экслібрысаў, дыяфільма «Францыск Скарына».
1941 год. Пад Магілёвам патрапіў у фашысцкі палон генерал Дз. Карбышаў (1880-1945).
Фартыфікатар, найбуйнейшы ваенны інжынер, генерал царскай і генерал-лейтэнант Чырвонай Арміі, доктар ваенных навук, прафесар Акадэміі Генштаба.
Патрапіў у палон параненым пад Магілёвам, каля в. Дабрэйка Шклоўскага раёна. Закатаваны 18 лютага 1945 года ў канцлагеры Маўтхаўзен.
1949 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Завальнюк.
Каталіцкі святар, беларускі рэлігійны і культурны дзеяч.
Гісторык, выдавец, перакладчык і публіцыст. Магістр тэалогіі, кандыдат гістарычных навук.
Быў членам Рады ТБМ. Змагар за вяртанне беларускіх каталіцкіх святынь у Мінску, паслядоўна праводзіў беларусізацыю каталіцкай царквы ў Беларусі.
1967 год. Магілёўская вобласць узнагароджана ордэнам У Леніна.
Узнагароджана Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР за актыўны супраціў насельніцтва ў Вялікай Айчыннай вайне і дасягненні ў пасляваеннай працы народнагаспадарчага комплекса.
Узнагарода ўручана П. Машэравам ў лістападзе 1967 года.
Арка ў Магілёве з ордэнамі Айчыннай вайны і Леніна.
1974 год. Нарадзіўся Андрэй Мезін.
Беларускі хакеіст. Заслужаны майстар спорту Беларусі.
Удзельнік Алімпійскіх гульняў у Нагана і Солт-Лейк-Сіці, 11 чэмпіянатаў свету (1998-2009).
Лепшы брамнік Лігі Антарыа (1995) і Каланіяльнай Лігі (1996). Чэмпіён CoHL (1996) і IHL (1997). Срэбны прызёр чэмпіянату Германіі (1999). Лепшы хакеіст Беларусі (1998, 1999, 2005, 2006).
1974 год. У Валожыне нарадзілася Дзіяна Арбеніна.
Беларуская і расійская спявачка, паэт, музыка, мастачка. Заслужаная артыстка Чачэнскай Рэспублікі.
Сустваральніца групы “Начныя снайперы”. Аўтар больш за 250 песень, больш за 150 вершаў.
З 2014 года мае статус “амбасадара Сусветнага фонду дзікай прыроды у Расіі”, удзельнічала ў творчым дабрачынным праекце “Пакаленне”, адукацыйным праекце “Татальная дыктоўка”.
Асудзіла ўварванне Расіі ва Украіну, неаднаразова выказвалася супраць вайны, з-за чаго ў некалькіх гарадах Расіі былі адменены канцэрты пасля даносаў. У красавіку 2022 года выйшла яе антываенная песня „Не маўчы”.
1993 год. У Мінску, у будынку Тэатра оперы і балета, распачаў працу I з’езд беларусаў свету (8-10 ліпеня).
Арганізаваны Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына».
Мэта – аб’яднанне беларусаў свету і арганізацыйнае афармленне сусветнай беларускай супольнасці на карысць нацыянальнага адраджэння і будаўніцтва самастойнай беларускай дзяржавы.
Прысутнічала 996 дэлегатаў ад беларускіх арганізацый з Беларусі і беларускіх суполак 22 краін замежжа. На з’ездзе прынята Дэкларацыю аб прынцыпах дзяржаўнага будаўніцтва Беларусі, шматлікія дакументы. Прэзідэнтам Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» быў абраны Радзім Гарэцкі, старшынёй Рады Ганна Сурмач.
24 верасня 2021 года Вярхоўны суд ліквідаваў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына».
2008 год. Тэлеканал польскага тэлебачання з трансляцыямі на беларускай і рускай мовах “БЕЛСАТ” пачаў вяшчанне са спадарожніка Sirius.
27 ліпеня 2021 года інфармацыйныя рэсурсы “Белсата” прызнаны ў Беларусі “экстрэмісцкімі”, распаўсюджанне інфармацыі з іх цягне адміністрацыйную адказнасць.
3 лістапада 2021 года прызнаны “экстрэмісцкімі” і інтэрнэт-рэсурсы рэсурсы “Белсата”.
1173 год. У Ерусаліме спачыла Еўфрасіння Полацкая (1104-1173).
Полацкая князёўна і ігумення, прылічаная да святых, асветніца і апякунка Беларусі праваслаўнымі і грэка-каталікамі, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца.
У паломніцтва ў 1167 годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў.
У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва. Штогод 5 чэрвеня адзначаецца як Дзень Святой Еўфрасінні, ладзяцца пілігрымкі ў Полацк.
1753 год. У Навагрудку памерла Францішка Уршуля Радзівіл (1705-1753).
Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург у ВКЛ, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.
Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.
Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”
Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся з 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».
Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядома шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе ў свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.
1761 год. Шчучыну нададзены герб.
Амаль 16-тысячны раённы цэнтр Гродзенскай вобласці, вядомы з І паловы XV стагоддзя, адзін з цэнтраў піярскага ордэна.
З 1795 года ў складзе Расійскай імперыі. Сярод выхаванцаў Шчучынскай школы піяраў вядомыя І. Дамейка, М. Догель, К. Нарбут, А. Петрашкевіч, Ю. Корсак.
У 1921-1939 гадах у складзе Польшчы, цэнтр павета Навагрудскага ваяводства. З 1939 года – у БССР, у Баранавіцкай (да 1962), Гродзенскай абласцях.
Знакаміты сваім ваенным аэрадромам (у розны час у раёне знаходзілася каля 20 авіяцыйных частак). Цікава, што на пачатку 1990-ых тут былі сканцэнтраваныя амаль усе знішчальнікі-перахватчыкі тыпу МіГ-25БМ, якія былі выраблены ў СССР.
У горадзе зараз працуюць ААТ «Аўтапровад», прадпрыемствы сельскагаспадарчага і трактарнага машынабудавання, харчовай прамысловасці.
1842 год. Нарадзілася Марыя Канапніцкая (1842-1910).
Пісьменніца, паэтэса, перакладчыца, буйнейшы майстар польскай рэалістычнай літаратуры.
Змагарка за правы жанчын. Блізкая сяброўка Элізы Ажэшкі. Неаднаразова наведвала Беларусь, перапісвалася з Я. Лучынай.
Аўтар цыклаў вершаў, эпічных паэм, зборнікаў апавяданняў, цыклаў народных песняў «З лугоў і палёў», «На жалейцы», кнігі «Міцкевіч, яго жыццё і душа» (1899).
Асноўныя матывы яе творчасці — сялянская нядоля, жыццё гарадской беднаты, любоў да радзімы, вера ў народ, у надыход справядлівасці.
1871 год. Памёр Яраслаў Дамброўскі (1836-1871).
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал Парыжскай камуны. Скончыў Брэсцкі кадэцкі корпус, служыў у Санкт-Пецярбургскім Дваранскім палку, у артбрыгадзе, якая ўдзельнічала ў Каўказскай вайне. Вучыўся ў Мікалаеўскай акадэміі Генеральнага штаба.
Быў членам і кіраўніком гуртка апазіцыйна настроеных афіцэраў, вёў у Варшаве падпольную працу ў складзе Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта. Распрацаваў план паўстання.
Быў арыштаваны і зняволены ў Варшаўскую цытадэль, адкуль кіраваў паўстаннем. Асуджаны да 15 гадоў катаржных работ, але ў 1864 здолеў уцячы з маскоўскай перасыльнай турмы.
З 1865 года жыў у Парыжы, удзельнік Аб’яднання польскай эміграцыі.
Актыўны ўдзельнік Парыжскай камуны: камандзір легіёна, камендант Парыжскага ўмацаванага раёна і камандуючы войскамі заходняга сектара абароны Парыжу, генерал.
Атрымаў цяжкае кулявое раненне ў баі і памёр у парыжскім шпіталі Ларыбуазьер.
1910 год. Янка Купала закончыў сваю паэму-баладу «Курган».
У паэме паказаны вобраз гусляра, які не прадаўся князю за грошы, не стаў ягоным песняром. Гусляр не здрадзіў сабе і свайму народу. Ён застаўся сапраўдным мастаком, вольным і незалежным духоўна. Гусляр загінуў, але перамог князя ў гэтым паядынку. Курган – гэта не магіла старца-гусляра, а помнік чыстаму сумленню, годнасці і таленту.
1938 год. Нарадзіўся Аляксей Мацвееў.
Доктар геолага–мінералагічных навук, прафесар, акадэмік НАНБ. Заслужаны дзеяч навукі.
Скончыў геаграфічны факультэт БДУ. Працаваў у Белдзіправадгас Міністэрства меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, Інстытуце геалагічных навук (дырэктар), у БДУ
Аўтар каля 400 надрукаваных работ, у тым ліку 23 манаграфій і кніг.
1945 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР г.п. Прапойск перайменаваны ў г. Слаўгарад.
Вядомы з 1136 года. Назва Прапойск паходзіць ад упадзення р. Проня ў р. Сож.
Паводле папулярнай легенды, перайменаваны ў сувязі з прысваеннем дывізіі, якая вызваляла горад, звання гвардзейскай – найменне «Гвардзейская Прапойская дывізія» аказалася немілагучным. Але ніякіх вайсковых падраздзяленняў і злучэнняў з назвамі «Прапойскі» ці «Слаўгарадскі» ніколі не існавала, а легенда з’явілася, верагодна, на падставе мемуараў генерала А. Гарбатава.
Па іншай легендзе, новае імя Прапойску – Слаўгарад – асабіста даў Сталін, упісаўшы яго ў спіс гарадоў, у гонар якіх давалі салют Перамогі ў Маскве. Сталін нібыта вырашыў, што «Прапойск» – не надта мілагучная для такога гістарычнага моманту назва.
Зараз у горадзе 7,8 тысяч жыхароў, працуюць філіялы ААТ “Дамачай”, “Бабушкіна крынка”, “Чырвоны харчавік”.
1946 год. Кастусь Езавітаў загінуў у мінскай турме НКУС (1893-1946).
Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык і педагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, дзеяч БНР, арганізатар беларускай дзейнасці ў міжваеннай Латвіі.
Удзельнік З’езда, Камітэта воінаў-беларусаў Паўночнага фронту, Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, Усебеларускага з’езда.
Браў удзел у абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, народны сакратара ваенных спраў ва ўрадзе БНР, палкоўнік.
У 1921-1941 гадах жыў Латвіі, дзе займаўся грамадска-палітычнай і культурна-асветніцкай дзейнасцю сярод беларусаў, арганізацыяй школьнай справы. За беларускую нацыянальную дзеянасць арыштоўваўся латвійскімі ўладамі ў 1924, 1930, 1933 і 1935 гадах.
Падчас Другой сусветнай вайны кіраваў у Рызе Беларускім цэнтральным камітэтам, які займаўся арганізацыяй беларускіх школ у Латвіі, удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе, быў генеральным інспектарам Беларускага вызваленчага войска, міністрам ваенных спраў Беларускай Цэнтральнай Рады.
У красавіку 1944 года затрыманы СМЕРШам. Загінуў 23 мая 1946 года ў мінскай турме.
Аўтар многіх кніг і артыкулаў па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, беларусазнаўстве, вершаў, школьных дапаможнікаў. Падрыхтаваў да друку невядомыя раней творы М. Багдановіча. Укладальнік біяграфічнага слоўніка дзеячаў беларускага нацыянальнага адраджэння, апекаваўся стварэннем архіва беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.
1954 год. Нарадзіўся Алесь Грудзіна.
Грамадскі дзеяч са Шклова, краязнавец, педагог.
1959 год. Нарадзіўся Аляксандр Смалянчук.
Беларускі гісторык беларускі, доктар гістарычных навук, прафесар.
Скончыў Гродзенскі ўніверсітэт, стажыраваўся ў Варшаўскім і Ягелонскім універсітэтах.
Працаваў настаўнікам гісторыі ў сярэдняй школе, навуковым супрацоўнікам Рэспубліканскага музея гісторыі рэлігіі і Гродзенскага абласнога гістарычна-археалагічнага музея, у Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы, Еўрапейскім гуманітарным універсітэце, дырэктарам Інстытута гістарычных даследаванняў ЕГУ.
Асноўныя тэмы даследаванняў: гісторыя польскага руху ў Беларусі і Літве ў XIX – пачатку XX стагоддзяў, гісторыя беларускага нацыянальнага руху, палітычная гісторыя Беларусі XIX – XX стагоддзяў і яе адлюстраванне ў памяці жыхароў Беларусі (вусная гісторыя), краязнаўства.
Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
1986 год. Ткачыха магілёўскай стужкаткацкай фабрыкі Ніна Дзянісенка стала першым у горадзе поўным кавалерам ордэна Працоўнай Славы.
Яна стала 277-м поўным кавалерам у СССР.
На фабрыцы “Стужка“ прапрацавала з 1961 года да выхада на пенсію ў 1996. Ахвотна і з цікавасцю авалодвала прафесіяй ткачыхі, актыўна пераймала вопыт старэйшых, стала перадавіком вытворчасці. Асабістыя заданні некалькіх пяцігодак выконвала датэрмінова, дабіваючыся завяршэння за 5 гадоў сямі гадавых планаў.
Узнагароджвалася ордэнамі Працоўнай Славы 3-й і 2-й ступеняў у 1975 і 1981 гадах.
Дэпутатка Вярхоўнага Савета БССР (1980-1985).
Н. Дзянісенка другая справа.
1987 год. Памёр ураджэнец в. Гарадзец Быхаўскага раёна Канстанцін Лукашоў (1907–1987).
Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства (1954) і яго прэзідэнт (1957–1960), акадэмік, віцэ–прэзідэнт АН БССР, рэктар БДУ (1956–1969), дырэктар Інстытута геалагічных навук.
У 24 гады стаў загадчыкам кафедры, у 25 – дэканам, потым – рэктарам Ленінградзскага ўніверсітэта. Падчас вайны прадстаўляў СССР у ЗША, дзе адказваў за набыццё па “ленд–лізу” бронетэхнікі, самалётаў, узбраення.
Апублікаваў больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 55 манаграфій і кніг.
1990 год. На вайсковай базе «Лясная» ў Баранавіцкім раёне ліквідавалі апошнюю балістычную ракету тыпу Р-12 (СС-4) з Пружан.
Гэта адбылося ў межах дамоўленнасцяў 1987 года паміж СССР і ЗША.
У Беларусі былі знішчаны ўсе ракеты дальнасцю 500-5500 км. Пасля развалу СССР Беларусь была 8-ай краінай у свеце па запасах ядзернага ўзбраення: 1120 ядзерных боезапасаў на ўзбраенні 180 часцей агульнай колькасцю 40 тыс. чалавек.
1992 год. Закладзены і асвечаны арцыбіскупам Максімам першы камень новай будучай магілёўскай ратушы.
У 1578 годзе, праз год пасля атрымання горадам граматы на магдэбургскае права, у Магілёве пачалося ўзвядзенне гарадской ратушы. Першапачаткова яна была драўлянай, таму неаднаразова згарала дашчэнту, і яе месцазнаходжанне мянялася.
4 верасня 1679 года гараджане прыступілі да будаўніцтва каменнай ратушы, асноўны корпус якой быў узведзены да 1681 года, а поўнасцю будаўніцтва завяршылі ў 1698 годзе. Вышыня 8-граннай 5-яруснай вежы са шпілем была роўная 47 метрам – самы высокі будынак у горадзе.
У час Вялікай Айчыннай вайны ратуша была моцна пашкоджана. 28 снежня 1952 года на нарадзе архітэктараў БССР па ахове помнікаў архітэктуры, было прынята рашэнне аб яе аднаўленні, аднак рэстаўрацыя ратушы так і не была распачатая, а ў ліпені 1957 года яна была ўзарвана.
Аднаўленне ратушы пачалі толькі ў 2007 годзе. У 2008 годзе ў дзень горада адбылося яе ўрачыстае адкрыццё.
1996 год. Пад Баранавічамі разбіўся Су-27 ВПС Беларусі.
Загінуў падпалкоўнік і начальнік баранавіцкай базы Уладзімір Карват (1958-1996), які пасмяротна стаў першым Героем Беларусі.
Загінуў пры выкананні вучэбна-трэніровачнага палёту, спрабуючы адвесці самалёт, які страціў кіраванне і падаў, ад населенага пункта.
2021 год. Авіяцыйны інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978 у Беларусі.
Выконваўся міжнародны рэгулярны пасажырскі рэйс авіякампаніі Ryanair з Афін у Вільнюс. Калі самалёт знаходзіўся над Беларуссю, ён быў перанакіраваны ў Нацыянальны аэрапорт Мінск у суправаджэнні ваеннага знішчальніка. Тут быў затрыманы беларускі апазіцыйны актывіст Раман Пратасевіч і яго сяброўка Соф’я Сапега, пасля борт вылецеў з Мінска і прызямліўся ў Вільнюсе.
27 мая 2021 года Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі абвясціла аб пачатку расследавання ў сувязі з сітуацыяй з рэйсам Ryanair FR4978. 20 ліпеня 2022 года апублікавана канчатковая справаздача аб інцыдэнце з лайнерам. Паводле яе высноваў, віна за захоп самалёта ляжыць на беларускіх уладах.
У гэты дзень полацкі ўніяцкі архіяпіскап Язафат Кунцэвіч прыбыў да Магілёва з намерам зачыніць праваслаўныя цэрквы. Магістрат адмовіўся падпарадкавацца ўніяцкай мітраполіі. Пры набліжэнні Кунцэвіча месцічы замкнулі браму і ўсталявалі на гарадзкім вале гарматы.
Кунцэвіч выехаў у Варшаву да вялікага князя літоўскага Жыгімонта Вазы, які 22 сакавіка 1619 года выдаў унівэрсал аб выраку на смерць 20 удзельнікаў выступленьня і накладанні на месцічаў спагнаньня.
Смяротны прысуд не быў выкананы, затрымаўшыся ў юрыдычных калізіях і гасціннасці магілёўцаў што да каралеўскіх паслоў.
1621 год. Войска Рэчы Паспалітай з быхаўскім графам Янам Каралем Хадкевічам на чале перамагло асманскую армію Асмана II у бітве пад Хоцінам.
Бітва цягнулася з2 верасня па 9 кастрычніка.
Войскі Рэчы Паспалітай і ўкраінскага казацтва мелі толькі 58 тысяч чалавек, а Атаманскай імперыі – каля 200 тысяч.
Войска Рэчы Паспалітай абаранялася пяхотай на земляных валах табара, і выкарыстоўвала контратакі конніцай, асабліва гусарыяй, пад агнявым прыкрыццём з валоў.
Запасы ў табары вычэрпваліся і вядома легенда, што ў дзень падпісання перамір’я 9 кастрычніка ў табары не было ані харчу, ані фуражу, і заставалася толькі адна бочка пораху.
Наступствы перамогі мелі вялікае міжнароднае значэнне. Турцыя адмовілася ад планаў заваёвы Еўропы, аслабла султанская ўлада.
Быхаўскі граф Ян Караль Хадкевіч, які камандаваў войскамі Рэчы Паспалітай, памёр падчас бітвы.
1708 год. У ходзе Паўночнай вайны рускія войскі ў бітве пры Лясной пад Прапойскам (зараз Слаўгарад) упершыню перамаглі шведаў.
Па словах Пятра I бітва пад Лясной – «маці Палтаўскай бітвы». Палтаўская бітва адбылася роўна праз 9 месяцаў.
З нагоды падзеі, у аграгарадку Лясная адбываецца штогадовая акцыя “Лясная – месца воінскай славы”.
Пра святочныя мерапрыемствы ў гэтым годзе чытайце ў матэрыяле Магілёў.media.
1780 год. Сфармаваўся Вялікі ўраган 1780 года.
Самы смяротны ўраган Атлантыкі за ўсю гісторыю назірання.
“9 кастрычніка 1920 г… заняў Вільню не польскі генэрал Жалігоўскі, а літвін Жалігоўскі. Мараю гэтага апошняга было жыць сярод суайчыньнікаў на літоўскай зямлі.
Я не вылучаў сярод іх ні палякаў, ні русінаў, ні жмудзінаў. Будучы літвінам, я ніколі не пераставаў быць палякам. Два гэтыя паняцці звязаныя між сабою. Яны ўзаемна дапаўняюць адно другое”.
12 кастрычніка 1920 года Л. Жалігоўскі абвясціў аб стварэнні асобнай дзяржавы – Сярэдняй Літвы.
Працаваў першым сакратаром ЦК ЛКСМБ, намесніка старшыні КДБ, міністрам МУС (1960-1965), старшынёй Савету міністраў БССР (1978-1983), амбасадарам СССР у Польшчы.
На пасадзе старшыні Дзяржкамітэту СССР па тэлебачанні і радыёвяшчанні (1985-1989) спрыяў дэмакратызацыі дзяржаўных СМІ.
Адзін з заснавальнікаў беларускага хрысціянскага руху, каталіцкі святар. Служыў у розных парафіях на беларускіх землях, у тым ліку ў Магілёве.
У 1922 годзе арыштаваны савецкімі ўладамі, асуджаны на 5 гадоў турмы. У 1924 годзе ў выніку абмену палітычнымі вязнямі выехаў у Польшчу.
Праваднік беларусізацыі касцёла. Пераклаў на беларускую мову некаторыя часткі Новага Запавету.
Адыграў вялікую ролю ў лёсе ксяндза Адама Станкевіча і яго беларускай нацыянальнай свядомасці.
1940 год. А 6:30 падчас налёту нямецкай авіяцыі на Ліверпуль нарадзіўся Джон Ленан.
Брытанскі рок-музыкант, спявак, кампазітар, гітарыст, піяніст, паэт, акцёр, грамадскі дзеяч, мастак, пісьменнік.
Заснавальнік і ўдзельнік гурта «The Beatles». Адзін з найбольш папулярных музыкантаў XX стагоддзя.
Быў забіты ў 1980 годзе.
1976 год. У Нью-Ёрку памёр Павал Пракапеня.
Беларускі, польскі і расейскі оперны спявак, бас-барытон.
Да вайны спяваў разам з вядомыі артыстамі Янам Кяпурам, Ежы Сямёнавым, гастраляваў у родным Навагрудку.
У Польскім Войску У. Андэрса быў артыстам ансамбля Карпацкай брыгады. Пасля вайны жыў у ЗША.
Аб’ездзіў з канцэртамі паўсвету, але ў Польшчу, Беларусь шлях яму быў зачынены.
У песенным рэпертуары прадстаўлены польскія, беларускія, расійскія народныя песні. У 1943 зняўся ў дакумэнтальным фільме «Шатландская мазурка».
1977 год. Першы раз паляцеў у космас ураджэнец Беларусі Уладзімір Кавалёнак.
Двойчы Герой Савецкага Саюза. Генерал-палкоўнік авіяцыі, кандыдат тэхнічных навук.
Палёт цягнуўся з 9 па 11 кастрычніка, 2 дні 44 хвіліны і 45 секунд, на касмічным караблі «Саюз-25».
Па праграме палёту «Саюз-25» павінен быў састыкавацца са станцыяй «Салют-6», але з-за няштатных рэжымаў работы сістэмы збліжэння стыкоўку ажыццявіць не ўдалося і палёт быў датэрмінова спынены.
1984 год. нарадзілася Валярына (Валерыя) Кустава.
Беларуская паэтэса, літаратар. Працавала ў выдавецтве «Мастацкая літаратура».
Перакладчыца з беларускай, расейскай, украінскай, польскай моў.
У лютым 2018 года ў Беларускім Доме ў Варшаве на Дзень роднай мовы правяла «Нацыянальную дыктоўку» да 100-годдзя Беларускай Народнай Рэспублікі.
У чэрвені 2021 году з прычыны пераследу з боку ўладаў пакінула Беларусь.
8 кастрычніка ў аграгарадку Лясная пройдзе штогадовая акцыя “Лясная – месца воінскай славы”. Расказваем, якое месца займае гэтая бітва і ўся вайна ў гістарычнай памяці беларусаў.
Мерапрыемства праводзіцца да гадавіны бітвы рускай арміі са шведамі, якая адбылася 9 кастрычніка 1708 года. З праграмы вынікае, што будзе ўсхваляцца расійскі Петр І, які забіў манахаў ў Полацку, вынішчыў будынак Сафійскага сабора, выпаліў шматлікія беларускія гарады, у тым ліку Магілёў 8 верасня 1708 года, зноў будзе ўхваляцца воінская слава іншай дзяржавы.
Цікава, ці ўспомняць у Лясной пра тое, што пад час Паўночнай вайны загінула 700 тысяч беларускага насельніцтва (кожны трэці).
Адзіная прамова на беларускай мове ў гісторыі святкаванняў
5 кастрычніка 2008 года ў Лясной прайшлі мерапрыемствы, якія былі прымеркаваны 300-годдзю бітвы. Было шмат гасцей з розных краін, беларускіх чыноўнікаў.
Усе казалі быццам бы правільныя прамовы, але ўсе – ў славу расійскай зброі, хаця магілёўскія землі да 1772 года ўваходзілі ў склад іншай дзяржавы.
І толькі адзін выступоўца ўспомніў, якія страты панеслі беларусы ў той жудаснай вайне і толькі ён, адзіны, казаў на беларускай мове – шведскі амбасадар.
Кароткая гісторыя падзей.
Сённяшні аграгарадок Лясная стаіць на рачулцы Ляснянка. Лясная вядома з 1675 года як уладанне Войцеха Серафіновіча.
10 верасня 1708 года, ужо пасля знішчэння Магілёва, каля сяла Добрае пад Маляцічамі і Мсціславам рускія войскі ўпершыню за Паўночную вайну правялі баі ўнічыю са шведамі.
А 9 кастрычніка 1708 года рускія войскі пад Лясной ўпершыню атрымалі перамогу: разбілі шведскі корпус Адама Левенгаўпта і сарвалі планы паходу на Маскву па варшаўскай дарозе, якая ідзе праз Прапойск, сённяшні Слаўгарад.
Ход бітвы
У корпусе Левенгаўпта было 5500 пяхоты і 3000 кавалерыі, а таксама значная колькасць абознікаў – латышоў, эстонцаў, немцаў, магчыма і магілёўцаў. Рускае войска складалі 4830 ваяроў інфантэрыі і 6795 кавалерыі.
У бітве шведы страцілі каля 6500 забітымі, рускія – 1111 забітымі. Параза корпусу Левенгаўпта значна паслабіла пазіцыі Карла ХII. Па словах Пятра I, бітва пры Лясной — «маці Палтаўскай бітвы», якая адбылася роўна 9 месяцамі пазней.
Вынікі вайны.
Рэч Паспалітая патрапіла пад уплыў замежных дзяржаў, у тым ліку Расіі. Гэтая залежнасць паступова прывяла да знішчэння дзяржавы.
Ушанаванне памяці аб бітве.
У 1908 годзе, на грамадска-палітычным фоне пасля паразы Расіі ў руска-японскай вайне, да 200-гадовага юбілею падзеі, царскі ўрад прыняў рашэнне ўвекавечыць месца перамогі рускай арміі.
На ахвяраванні грамадзян быў збудаваны помнік у выглядзе скалы, на вяршыні якой размешчаны бронзавы арол, які стаіць на зрынутым шведскім сцягу.
wikipedia.org
Адначасова быў закладзены каменны храм-помнік у псеўдарускім стыле, які быў адкрыты 12 ліпеня 1912 года ў дзень свята Святога Пятра.Царква дзейнічала да 1930 года, потым была пераўтворана ў склад.
Да 250-й гадавіны 12 кастрычніка 1958 г. у будынку былога храма быў адкрыты музей гісторыі Бітвы пры Лясной з 250 экспанатамі.
У 1990-я гады музей быў зачынены, экспанаты вывезены ў Магілёўскі краязнаўчы музей, а будынак царквы быў перададзены праваслаўнай абшчыне і асвечаны як Свята-Петра-Паўлаўская царква.
