Tag: кинорежиссер

13 ліпеня ў гісторыі. 12 апосталаў. Бітва пад Оршай. Надпіс Hollywood. Сіманаў на Буйніцкім полі. Першае “Басовішча”.

Навіна ад

Сабор дванаццаці апосталаў.

Свята прысвечана апосталам Пятру, Андрэю, Якаву Зевядзееву, Іаану Багаслову, Філіпу, Варфаламею, Фаме, Левію Матфею, Якаву Алфееву, Іудзе Тадэю, Сімону Кананіту, а таксама апосталу Матфею, абранаму замест Іуды Іскарыёта. 

У гэты дзень прынята наведваць храмы і маліцца за сябе і сваю сям’ю, чытаць малітву 12 апосталам дома, прасіць адно ў аднаго прабачэння, мірыцца і забываць усе крыўды.

1508 год. Адбылася бітва пад Оршай.

Бітва войска ВКЛ і Каралеўства Польскага супраць войска Маскоўскага княства ў ходзе пятай літоўска-маскоўскай вайны (1507-1508).

Атрымаўшы звесткі пра падыход літоўскага войска, князь маскоўскі Васіль III зняў аблогу Смаленска і рушыў на Оршу. Калі высветлілася, што К. Астрожскі набліжаецца да маскоўскіх пазіцый, Васіль III пастанавіў адступіць за Дняпро, каб ударыць у момант пераправы літвінаў праз раку.

Астрожскі накіраваў вялікі аддзел праз неахоўваны брод на Дняпры з заданнем нападу на абоз маскалёў, а галоўнымі сіламі выканаў адцягвальны манеўр. Выдзелены аддзел, пераправіўшыся праз раку, быў аточаны пераважаючымі маскоўскімі сіламі, аднак здолеў з цяжкасцямі прабіцца на правы бераг. Бітву перарваў надыход цемры. Астрожскі намерваўся атакаваць адразу пасля ўзыходу сонца, аднак маскоўскае войска ноччу адышло з занятых пазіцый на ўсход.

1868 год. Памёр Канстанцін Тышкевіч (1806-1868).

Беларускі гісторык, краязнавец, адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі.

На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў Лагойскі музей старажытнасцей. Член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана.

Адзін з заснавальнікаў Віленскага музея старажытнасцей, член Віленскай археалагічнай камісіі.

Даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў.

У памяць аб вучоным з 2007 года праводзіцца водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» па Віліі.

1897 год. Нарадзіўся Міхась Міцкевіч (1897-1991).

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, брат Якуба Коласа.

Удзельнік нацыянальнага руху, дэлегат 1-га Усебеларускага кангрэсу, выкладчык Мінскай беларускай гімназіі.

З 1944 года на эміграцыі. Актыўны дзеяч Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў ЗША, член рэдакцыі часопіса «Беларус», рэдактар часопіса «Голас Царквы». Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў штаце Нью-Джэрсі.

У яго гонар Якуб Колас назваў свайго малодшага сына Міхася (1926-2020).

1923 год. На схіле гары Маунт-Лі над каліфарнійскімі ўзгоркамі з’явіўся надпіс Hollywood.

Першапачаткова яна была напісана як Hollywoodland, не мела ніякага дачынення да кіно і азначала рэкламу новага жыллёвага раёна, але адразу ж стала прывабліваць да сябе турыстаў.

Устаноўка надпісу абышлася яе заказчыку, выдаўцу “Лос-Анджэлес таймс” Гары Чандлеру ў 21 000 долараў. Слова “Hollywoodland” уначы падсвятлялася электрычнымі лямпачкамі, днём жа белыя літары былі бачныя за  40 км. Вышыня іх была 13 м, шырыня – 9. Па перыметры кожнай літары віселі рознакаляровыя лямпачкі, якія падсвятлялі надпіс у цемры. Аднак усе 4 000 лямпачак былі расцягнуты мясцовымі жыхарамі менш чым за год. Па дамове рэклама была разлічана на 1,5 гады, але аж да 1949 года жадаючых дэмантаваць надпіс не знаходзілася.

У 1949 годзе надпіс адрамантавалі і выдалілі 4 апошнія літары. Да таго часу Hollywood ужо ператварыўся ў сімвал Лос-Анджэлеса і ўсёй індустрыі забаў. Клопат аб надпісе ўзяла на сябе Гандлёвая палата Галівуду.

У 1973 годзе надпіс абвясцілі нацыянальным гістарычным помнікам.

Да канца 1970-х надпіс здрахлеў, і ў 1978 годзе літары былі дэмантаваныя. У тым жа годзе дабрачынны фонд, узначалены Х’ю Хэфнерам, заснавальнікам часопіса “Playboy”, сабраў сродкі на капітальны рамонт славутасці.

Цяперашні надпіс, складзены з белых літар 15-метровай вышыні і 12-метровай шырыні, з’явіўся ў лістападзе 1978 года. На выраб кожнай літары спатрэбілася 27 500 долараў. З таго часу ўсе рэстаўрацыйныя работы выконваліся пры дапамозе прыватных ахвяраванняў.

1930 год. Першы ў гісторыі Чэмпіянат свету па футболе.

Выбар Уругвая ў якасці месца правядзення спартыўнага спаборніцтва не быў выпадковым. Зборная гэтай краіны перамагла на VIII Алімпійскіх гульнях 1924 года ў Парыжы і IX Алімпійскіх гульнях 1928 года ў Амстэрдаме.

Спецыяльна да гэтых спаборніцтваў у Монтавідэа пабудавалі новы стадыён, які ў гонар юбілею незалежнасці назвалі “Сентэнарыё” – “стагоддзе”.

У турніры прынялі ўдзел 13 каманд з Францыі, Югаславіі, Румыніі, Бельгіі, Перу, ЗША, Аргенціны, Бразіліі, Балівіі, Чылі, Мексікі, Парагвая і Уругвая.

У першых паядынках сышліся зборныя Францыі і Мексікі, а таксама каманды Бельгіі і ЗША. Першы ў гісторыі чэмпіянатаў свету гол забіў француз Л. Ларан. Аднак перамогу ў першынстве свету 30 ліпеня атрымала зборная Уругвая, якая перамагла ў фінальным матчы каманду Аргенціны з лікам 4:2.

Урачыстасці з нагоды перамогі ў чэмпіянаце не спыняліся ў Монтавідэа некалькіх дзён.

1938 год. Нарадзіўся Юрый Марухін (1938-2001).

Беларускі кінарэжысёр, сцэнарыст, аператар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працаваў на «Беларусьфільм», старшыня праўлення Беларускага саюза кінематаграфістаў. Рэжысёр шэрагу фільмаў, у тым ліку “Маці Урагану”, аператар шматлікіх карцін, уключна “Магіла льва”, “Час выбраў нас”.

1941 год. Пачалася акупацыя Горацкага, Дрыбінскага і Слаўгарадскага раёнаў нямецка-фашысцкімі захопнікамі.

А 13-14 ліпеня на Буйніцкім полі пад Магілёвам сярод воінаў 172-й стралковай дывізіі знаходзіўся ваенкар газеты “Известия” – пісьменнік К. Сіманаў і фотакарэспандэнт той жа газеты П. Трошын. Першы раз Сіманаў патрапіў у Магілёў 28 чэрвеня.

К. Сіманаў пісаў: «Я не быў салдатам, быў усяго толькі карэспандэнтам, аднак у мяне ёсць кавалачак зямлі, які мне век не забыцца, – поле пад Магілёвам, дзе я ўпершыню ў ліпені 1941 года бачыў, як нашыя на працягу аднаго дня падбілі і спалілі 39 нямецкіх танкаў …».

Абароне Магілёва прысвечаны яркія старонкі трылогіі «Жывыя і мёртвыя» (палкоўнік Куцепаў стаў правобразам генерала Серпіліна), «Салдатамі не нараджаюцца», «Апошняе лета», дзённіка ўспамінаў «Розныя дні вайны».

1941 год. 63 стралковы корпус 21-й арміі Заходняга фронта пачаў контрудар (13 ліпеня-17 жніўня) на Рагачоўска-Жлобінскім напрамку.

У выніку гэтага былі вызвалены Жлобін і Рагачоў.

1942 год. Нарадзіўся Харысан Форд.

Амерыканскі акцёр кіно і тэлебачання, прадзюсер.

Намінант на прэмію «Оскар», BAFTA, чатырохразовы намінант і ўладальнік спецыяльнай прэміі “Залаты глобус”, ганаровага «Сезара». Найбольш вядомы па ўдзеле ў серыі фільмаў «Зорныя войны», «Індыяна Джонс», «Самалёт прэзідэнта» і іншых.

Дзед і бабуля акцёра – ураджэнцы Мінска.

1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Ціхановіч (1952-2017).

Беларускі эстрадны спявак. Народны артыст.

Саліст ВІА «Верасы», Дзяржаўнага аркестра сімфанічнай і эстраднай музыкі Беларусі, стваральнік і кіраўнік першага ў Беларусі Тэатра песні (і студыі пры ім; з 2003 г. – прадзюсерскі цэнтр «Прафіартвідыён»), музычны кіраўнік беларускага канала «Сталічнае тэлебачанне».

Аўтар папулярных эстрадных песень.

Памёр 28 студзеня 2017 года.

1970 год. Нарадзіўся Андрэй Цівончык.

Беларускі і нямецкі атлет (скакун з шастом), бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў 1996 года ў Атланце.

У 1995 годзе пабіў нямецкі нацыянальны рэкорд у скачках з шастом (скокнуў на 5,80 м). Трэнер па скачках з шастом зборнай Катара па лёгкай атлетыцы.

1990 год. На лясной паляне Борык каля мястэчка Грудак на Беласточчыне пачаўся І Фестываль музыкі маладой Беларусі «Басовішча».

Арганізаваны Беларускім аб’яднаннем студэнтаў і гмінным асяродкам культуры. 

Мерапрыемства праводзілася 30 разоў (1990-2019) штогадова, на працягу двух дзён, як фестываль беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі. 

Арганізатары вырашылі, што 30-е па ліку «Басовішча» стане апошнім. 

Традыцыйна на фестывалі ладзіўся конкурс маладых выканаўцаў, якія паспяхова прайшлі адбор. Штогод на фестываль прыязджала да 15 000 чалавек.

1990 год. Абшчыне магілёўскіх вернікаў-католікаў перададзены Касцёл Святога Станіслава.

А праз 6 гадоў, у гэты ж дзень, пачаў дзейнічаць зноў асвячоны, адрэстаўраваны касцёл. Удзел у рэстаўрацыі прымаў знакаміты мастак Алесь Пушкін (1965-2023).

2020 год. Афіцыйна адкрыты мост цераз раку Сож у Слаўгарадскім раёне.

З’явіўся на шашы Слаўгарад-Краснаполле, вядзе да Блакітнай крыніцы. Раней праз раку працаваў паром. Мост мае даўжыню 500 метраў.

Аўтамабільны рух па мосце быў адкрыты 2 снежня 2019 года.

Дзень у гісторыі. 26 красавіка. Аварыя на ЧАЭС, “Чарнобыльскі шлях”. Дзень варкі бульбы. Фамаіда. Магілёўскае брацтва. Нарадзіўся палітык М. Чартарыйскі. Дзень памяці Н. Орды.

Навіна ад

Сусветны дзень інтэлектуальнай уласнасці (World Intellectual Property Day, з 1999 года).

Генеральная асамблея Сусветнай арганізацыі інтэлектуальнай уласнасці на пасяджэнні ў кастрычніку 1999 года прыняла рашэнне аб заснаванні гэтага свята. 

Пры гэтым яна сыходзіла з таго, што 26 красавіка адзначаецца дзень заснавання WIPO (World Intellectual Property Organization) – арганізацыі, закліканай садзейнічаць ахове і развіццю інтэлектуальнай уласнасці ва ўсім свеце. 

Прапанову адзначаць Дзень вынесла дэлегацыя Кітая 9 жніўня 1999 года. 

Міжнародны дзень інтэлектуальнай уласнасці дае магчымасць падкрэсліць значэнне інавацый у паўсядзённым жыцці чалавека і ўдасканаленні грамадства. 

Патэнты, таварныя знакі, аўтарскае права і сумежныя правы як вынікі творчасці і ведаў з’яўляюцца магутнымі інструментамі садзейнічання эканамічнаму і культурнаму развіццю.

Міжнародны дзень варкі бульбы (International Potato Cooking Day). Амаль беларускае нацыянальнае свята.

Гісторыя распаўсюджвання бульбы ў нашых краях часта звязваецца з імем Пятра І, але гэта праўдзіва толькі для Расіі, на беларускіх землях бульба з’явілася значна раней. У Расіі пры Пётры I  заморскую расліну сустрэлі ў штыкі. Яе называлі «д’ябальскай садавінай» і прадказвалі мукі пекла ўсім, хто паспрабуе.

Распаўсюджванне бульбы прыпісваецца і Кацярыне ІІ. 26 жніўня 1770 года ў «Працах Вольнага Эканамічнага Таварыства» з’явіўся першы навуковы артыкул на тэму бульбы «Примечания о картофеле». Там тлумачылася, як яе саджаць і што менавіта есці – не бацвінне, а клубень, і не сырой, а варанай…

Упершыню назву бульбы ўвёў у рускую мову ад нямецкага «картофель» вучоны-аграном Андрэй  Болатаў у 1760-я гады. 

Украінскі тэрмін – картопля – таксама кажа, што ва Ўкраіну назва гародніны прыйшла ад немцаў.

А вось беларусы называюць яе сваім старажытным словам «бульба», што здаўна азначала «клубень» (на латыні «бульбус» – цыбуля) – гэта сведчанне, што тут была свая гісторыя бульбы.

На Беларусі бульба з’явілася ў канцы XVII – пачатку XVIII стагоддзя.

Цікавыя факты. 

У  беларусаў любоў да бульбы не ведае межаў. З бульбы гатуецца не менш за 1 500 страў.

Самымі вялікімі аматарамі бульбы былі і застаюцца беларусы, якія з’ядаюць за год па 180 кг, што амаль ў 5 разоў больш, чым у сярэднім па свеце (33 кг).

Бульбу збіраюць на працягу года ў двух паўшар’ях.

У 1995 годзе на амерыканскім касмічным караблі “Калумбія” былі вырашчаны першыя пазаземныя карняплоды.

Самай дарагой разнавіднасцю бульбы лічыцца гатунак La bonnotte з вострава Нуармуцье па 500 еўра за кілаграм.

Дзень памяці ахвяраў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

Аварыя на ЧАЭС адбылася 26 красавіка 1986 года, у 01:23:40 падчас планавага выключэння рэактара, якое доўжылася 20 секунд.

Аднак праз некалькі секунд у выніку рэзкага скачка напружання адбыўся хімічны выбух, у выніку якога ў атмасферу было выкінута каля 520 небяспечных радыенуклідаў.

У выніку яго была поўнасцю разбурана актыўная зона і ўся верхняя частка будынка рэактара, моцна пацярпелі і іншыя збудаванні.

Былі знішчаны бар’еры і сістэмы бяспекі, якія баранілі навакольнае асяроддзе ад радыенуклідаў, напрацаваных у апрамененым паліве.

Выкід прадуктаў дзялення ядзернага паліва з пашкоджанага рэактара на ўзроўні мільёнаў кюры за суткі працягваўся на працягу 10 дзён з 26 красавіка па 6 мая 1986 года, пасля чаго рэзка ўпаў (у тысячы разоў) і ў далейшым працягваў змяншацца.

Паводле ацэнак, агульная магутнасць выбуху больш як у 100 разоў перавышала магутнасць ядзернай зброі, прымененай падчас другой сусветнай вайны. Выбух быў настолькі магутным, што радыеактыўнаму забруджванню падвергліся тэрыторыі 17 краін Еўропы.

Для Беларусі наступствы аварыі аказаліся найбольш цяжкімі. На яе тэрыторыю прыпала 70% усяго радыёактыўнага забруджвання. На землях з узроўнем забруджання цэзіем-137 апынулася каля 2 млн. 100 тыс. чалавек (25 % насельніцтва рэспублікі). У Магілёўскай вобласці было забруджана 37% тэрыторыі.

Страты Беларусі ад аварыі склалі паводле прыблізных падлікаў 235 мільярдаў  долараў ЗША. 

На сёння больш за 12% тэрыторыі краіны застаецца забруджанай. На ёй пражывае больш за 1 мільён насельніцтва.

Праваслаўныя ўшаноўваюць пакутніцу Фамаіду.

Ёй належыць маліцца для збавення ад блуднага запалу.

У гэты дзень забараняецца падлашчвацца, какетнічаць, фліртаваць.

1589 год. У Магілёве ўтварылася праваслаўнае брацтва.

Адно з першых у ВКЛ пасля Львоўскага (1572), Віленскага, Луцкага, Кіеўскага.

Брацтва заснавана Канстанцінопальскім патрыярхам Ераміяй II падчас яго візіту ў ВКЛ. Першапачаткова яно насіла назву Спаскага (ад Спаскага манастыра). 

У 1618 годзе манастырскія будынкі былі заняты адміністрацыяй Полацкага уніяцкага арцыбіскупа І. Кунцэвіча. Пасля працяглых перамоваў з прадстаўнікамі каралеўскай улады ў 1633 годзе членамі брацтва дазволілі пабудову новага манастыра – Богаяўленскага. З гэтага моманту брацтва атрымала новую назву.

Дзейнасць брацтва перарывалася з 1828 па 1866 і з 1877 па 1883 гады.

Першапачаткова брацтва мела статус стаўрапігіі – непасрэднага падпарадкавання Канстанцінопальскаму патрыярху ў абыход улады біскупа. З часу падпарадкавання Магілёўскай епархіі Маскоўскаму патрыярхату брацтва стала падпарадкоўвацца мясцовым біскупам.

Пры брацтве дзейнічала бібліятэка з бясплатнай чытальнай залай і абанементам.

У распараджэнні брацтва знаходзіўся Магілёўскі царкоўна-археалагічны музей, заснаваны ў 1897 годзе Е. Раманавым. Ён размяшчаўся ў будынку скасаванага бернардынскага манастыра св. Антонія.

Магілёўскае царкоўнае Богаяўленскае брацтва спыніла сваё існаванне ў 1919 годзе.

1696 год. Нарадзіўся  Міхал Чартарыйскі (1696–1775).

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай і ВКЛ, вялікі канцлер літоўскі. 

Намагаўся правесці рэформы дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай, абапіраючыся на падтрымку Расіі і Аўстрыі. Да антырасійскай Барскай канфедэрацыі не далучыўся, але выступаў супраць выкарыстання расійскіх войск для яе падаўлення. 

Удзельнічаў у дэлегацыі, якая падпісала трактат аб прызнанні Першага падзелу Рэчы Паспалітай (выступілі супраць толькі 3 дэлегаты).

1883 год. Памёр Напалеон Орда (1807–1883).

Беларускі і пoльскі мастак, кампазітар, піяніст і педагог.

Скончыў Свіслацкую гімназію. За ўдзел у тайным студэнцкім таварыстве быў арыштаваны і выключаны з Віленскага універсітэта. 

Удзельнік паўстання 1830–1831 гадоў. 

Жыў на эміграцыі ў Францыі. Браў урокі музыкі ў Ф. Шапена. Аўтар твораў для фартэпіяна – рамансаў, паланэзаў, серэнад, мазурак. Працаваў дырэктарам Італьянскай оперы ў Парыжы.

Наведаў шмат мясцін Беларусі, Украіны, Польшчы, Літвы. Замалёўваў пейзажы і будынкі, звязаныя з жыццём вядомых людзей. Даў абяцанне намаляваць усе замкі Беларусі, пакуль яны не разбурыліся.

Яго выявы Мірскага і Нясвіжскага замкаў былі выкарыстаны дзеля афармлення беларускіх грашовых купюраў (узор 2000 года). 

Вядомы яго выявы Магілёва, Бялынічаў, палаца Булгакаў у Жылічах і іншыя.

Памёр 26 красавіка 1883 года.

Яго імем названы вуліцы ў Мінску, Брэсце і Гродне, Пінская мастацкая школа. Працуе раённы музейны комплекс Н. Орды ў в. Варацэвічы Іванаўскага раёна, у Іванава пастаўлены помнік. Адноўлена сядзіба, у якой нарадзіўся мастак.

1919 год. Магілёў перастаў быць губернскім цэнтрам.

Паводле рашэння пастановы НКУС Магілёўскай губернія скасавана і ўтворана Гомельская ў складзе РСФСР з цэнтрам у г. Гомелі.

1926 год. Памёр ураджэнец в. Свадкавічы (зараз – Крычаўскі раён) Сяргей Кавалік (1846–1926).

Рэвалюцыянер-народнік. Даследчык Сібіры.

Навучаўся ў Аляксандраўскім Брэсцкім корпусе, Паўлаўскім ваенным вучылішчы. Скончыў Кіеўскі ўніверсітэт. Кандыдат матэматыкі. Адзін з арганізатараў «хаджэння ў народ» рэвалюцыйных народнікаў.

Арыштаваны ў 1874 годзе і асуджаны да пазбаўлення ўсіх правоў стану і катаржным працам у крэпасцях на 10 гадоў.

15 студзеня 1885 года зафіксаваў самую нізкую тэмпературу ў Верхаянску −67,8 °C.

Па даручэнні Усходне-Сібірскага аддзела Рускага геаграфічнага таварыства, як знаўца якуцкай мовы, даследаваў побыт якутаў.

У 1898 годзе вярнуўся з выгнання ў Беларусь. Быў членам Мінскага таварыства аматараў прыгожых мастацтваў, служыў у «Земскім Саюзе», старшынёй Мінскага губернскага зямельнага камітэта, у Камісарыяце забеспячэння, выкладаў матэматыку ў Мінскім політэхнічным інстытуце, быў старастам Мінскага аддзялення Усесаюзнага таварыства былых паліткатаржан і ссыльнапасяленцаў.

1989 год. У Мінску ўпершыню прайшоў “Чарнобыльскі шлях”.

«Чарнобыльскі шлях» адпачатку быў апазіцыйны да камуністычнай улады, якая хавала праўду пра катастрофу, ігнаравала праблемы людзей.

У першыя некалькі год незалежнасці шэсце ладзілася як акцыя памяці. Калі ж да ўлады прыйшоў А. Лукашэнка, акцыя набыла характар пратэсту супраць ягонага кіравання.

У 2019 годзе замест «Чарнобыльскага шляху» арганізатары прапанавалі ўзяць удзел у «Чарнобыльскім тыдні» – у іншых мерапрыемствах, лекцыях і прэзентацыях.

1996 год. У Мінску, Магілёве і іншых гарадах прайшлі самыя буйныя акцыі “Чарнобыльскага шляху”.

У Мінску ўдзельнічала 50 000 чалавек. Сілавікі правакавалі бойкі з міліцыяй, былі арыштаваны актывісты, у тым ліку Юрый Хадыка, Лявон Баршчэўскі, Вячаслаў Сіўчык, Вінцук Вячорка. Лідар БНФ Зянон Пазняк пасля акцыі выехаў з краіны.

Быў прымеркаваны да 10-годдзя катастрофы. Стаўся найбольш напружаным пунктам «Мінскай вясны – 96».

Тады ж частка супрацоўнікаў музею Максіма Багдановіча, дзе дырэктарам працаваў Алесь Бяляцкі, пачала дапамагаць арыштаваным і іх сваякам. Так узнік праваабарончы цэнтр «Вясна».

А. Бяляцкі – Нобелеўскі лаўрэат.

1996 год. У Магілёве адкрыты памятны знак ў памяць аб ліквідатарах наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС.

У Магілёўскай вобласці было забруджана радыеактыўным забруджваннем 37% тэрыторыі, 14 з 20 раёнаў (што існавалі на час аварыі): Бялыніцкі, Бабруйскі, Быхаўскі, Кіраўскі, Клімавіцкі, Клічаўскі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Крычаўскі, Магілёўскі, Мсціслаўскі, Слаўгарадскі, Чавускі, Чэрыкаўскі.

У склад найбольш забруджаных у краіне ўваходзяць 5 раёнаў Прыдняпроўскага краю – Быхаўскі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Слаўгарадскі, Чэрыкаўскі.

2000 год. Футбольная зборная Андоры дабілася першай у сваёй гісторыі перамогі (з 1942 года).

Перайграла зборную Беларусі – 2:0.

У 2004 годзе абыграла зборную Македоніі – 1:0.

2002 год. Загінуў Міхаіл Пташук (1943–2002).

Беларускі кінарэжысёр, акцёр, прадзюсар. Народны артыст Беларусі.

Працаваў рэжысёрам у тэатрах Масквы і Казані, на кінастудыі «Беларусьфільм».  

Атрымалі шырокую вядомасць яго экранізацыі вядомых літаратурных твораў беларускіх пісьменнікаў – «Вазьму твой боль» (паводле І. Шамякіна), «Чорны замак Альшанскі» (У. Караткевіч), «Знак бяды» (паводле В. Быкава). 

Сярод фільмаў 1980-1990-х – гісторыка-палітычныя стужкі «Наш браняпоезд», “Кааператыў «Палітбюро»”, «У жніўні 44-га…».

Лаўрэат шматлікіх прэмій, узнагарод на прэстыжных кінафестывалях.

Загінуў у аўтакатастрофе ў Маскве, па шляху на прысуджэнне прэміі «Ніка».

2022 год. Абараняючы Украіну ад расійскіх агрэсараў загінуў ураджэнец Магілёва Канстанцін Дзюбайла, “Дранік”, “Фенікс”, “Беларус”, “Калі” (1987–2022).

Быў магілёўскім прадпрымальнікам. У 2014 годзе выехаў ва Украіну. Жыў у Крывым Рогу. Член групоўкі „Правы сектар”, служыў у 54-й брыгадзе ўкраінскай арміі, удзельнічаў у баях на Светладарскай дузе ў снежні 2016 года. З лютага 2022 года ваяваў у складзе 46-га асобнага батальёна спецыяльнага прызначэння „Данбас – Украіна”.

Загінуў падчас бою ў раёне паміж Мар’інкай і Дакучаеўскам. Пахаваны ў Крывым Розе.

Фота з адкрытых крыніц

Дзень у гісторыі. 5 лістапада. Дзень памяці Цёткі, аўтара тэксту гімна БССР Міхася Клімковіча, кінарэжысёра Віктара Турава. Выпушчана настольная гульня “Манаполія”. Адкрыты Нацыянальны мастацкі музей Беларусі

Навіна ад

1097 год. У Аповесці мінулых гадоў упершыню згадваецца Пінск (Пінеск). Другі, пасля Гродна, горад па колькасці помнікаў архітэктуры. 

Перспектыўны цэнтр турызму Беларусі міжнароднага значэння. Буйны прамысловы цэнтр. 

Працуюць прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, дрэваапрацоўчай, харчовай, будаўнічых матэрыялаў, мікрабіялагічнай прамысловасці. 

Жыве 125 тысяч жыхароў.

1370 год. Памёр Казімір III Вялікі. Кароль польскі (1333—1370), апошні кароль Польшчы з дынастыі Пястаў.

Працягваў лінію свайго бацькі Уладзіслава I Лакатка на тэрытарыяльную экспансію на ўсход. Тэрыторыя каралеўства пры ім павялічылася са 106 да 270 тыс. км², за што і быў празваны Вялікім. Спрабаваў захапіць Галічыну і абвясціць сябе гаспадаром Русі.

У 1349 годзе пры падтрымцы Залатой Арды, Венгрыі і Мазовіі захапіў амаль усю тэрыторыю былога Галіцка-Валынскага княства, у тым ліку Бярэсце. У 1350 войскі ВКЛ вярнулі Бярэсце і Валынь.

Пасля перыяду збліжэння з ВКЛ (1356-1366) узнавіў барацьбу за Валынь, якая працягвалася і пры яго пераемніку Людовіку.

wikimedia.org

1827 год. Нарадзілася Гелена Скірмунт.  

Беларуская і польская мастачка. Пляменніца Напалеона Орды.

Малявала партрэты, пейзажы, абразы для касцёлаў.

Як скульптар выканала шмат распяццяў, медальёны з партрэтамі, у тым ліку І. Лялевеля, Ю. Крашэўскага. Аўтар гіпсавыя плакет «Міндоўг», «Гедзімін», гістарычных шахмат у выглядзе войска Яна III Сабескага і туркаў і іншых прац.

У 1863 годзе за спробу даставіць дэпешу Р. Траўгуту арыштавана і саслана ў Тамбоў.

Б. Залескім часткова апублікаваны яе дзённік разам з лістамі пад назвай «3 жыцця літвінкі, 1827-1874».

wikimedia.org

 1916 год. Памерла Цётка (Алаіза Пашкевіч). Беларуская паэтэса-рэвалюцыянерка, грамадскі дзеяч.

Адна з пачынальніц беларускай прозы.

Удзельніца пецярбургскага гуртка студэнтаў-беларусаў «Круг беларускай народнай прасветы». Аўтар кніг «Першае чытанне для дзетак беларусаў», першага «Беларускага лемантара».

Асноўныя матывы яе паэзіі – любоў да радзімы, да прыроды, самаахвярнае служэнне народу.

1935 год. Выпушчана настольная гульня “Манаполія”.

Настольная гульня ў жанры эканамічнай стратэгіі для двух і больш чалавек.

Атрымала вялікую папулярнасць у XX стагоддзі ў шматлікіх краінах свету. 

У СССР была вядомая пад назвамі “Менеджэр”, “Імперыя”, “Бізнесмен”. 

Мэта гульні – рацыянальна выкарыстоўваючы стартавы капітал, дабіцца банкруцтва іншых гульцоў. 

Фактычна “Манаполія” уяўляе сабой гульнявое поле, якое складаецца з квадратаў, якія праходзяць па крузе ўсе гульцы па чарзе. 

Квадраты падзяляюцца на актывы (прадпрыемства, каштоўная рэч) і падзеі. 

Калі гульцу выпадае чарга хадзіць, то кідком кубіка ён вызначае, якую колькасць крокаў ён павінен здзейсніць на гульнявым полі за гэты ход (кожны крок адпавядае аднаму ачку на кубіку і аднаму квадрату на гульнявым полі).

tunnel.ru

 1939 год. Адкрыты для наведвальнікаў Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь. 

Афіцыйная гісторыя музея бярэ пачатак 24 студзеня 1939 года, калі згодна з урадавай пастановай Савета Народных Камісараў БССР у Мінску была створана Дзяржаўная мастацкая галерэя. 

Найбуйнейшы музей мастацкага профілю ў краіне. 

У экспазіцыі, філіялах і фондасховішчах знаходзіцца больш за 27 000 твораў, якія фарміруюць 20 разнастайных калекцый і складаюць два галоўныя музейныя зборы: збор нацыянальнага мастацтва і збор помнікаў мастацтва краін і народаў свету. 

Мае сем філіялаў, у тым ліку Музей В. Бялыніцкага-Бірулі ў Магілёве.

1954 год. Памёр Міхась Клімковіч.  Беларускі паэт, драматург, празаік, крытык, аўтар тэксту гімна БССР – «Мы, беларусы».

Першы старшыня праўлення Саюза пісьменнікаў БССР (1934-1939).

У 1936 годзе спрабаваў скончыць жыццё самагубствам (перарэзаў сабе горла; быў абвінавачаны ў сувязях з «трацкістамі і нацдэмамі»).

Аўтар многіх паэм, вершаваных п’ес, драматычных твораў, некаторыя з якіх ставілася ў купалаўскім тэатры. Даследаваў беларускую літаратуру.

1977 год. Нарадзіўся Андрэй Хацяноўскі. 

Сучасны беларускі скульптар. 

Працуе ў галіне манументальнай, станковай скульптуры і ў дробнай пластыцы. 

Сярод асноўных яго прац: скульптурнае афармленне клуба «Гудвін», рэстарана «Чумацкі шлях» (Мінск), памятны знак для Касцёла Маці Божай Нястомнай дапамогі, двор былой сядзібы К. Сулістроўскага у в. Шэметава Мядзельскага раёна, скульптуры «Запрашэнне» (Рэйк’явік), войта і скарбніка каля гарадской ратушы Нясвіжа, сімвал і прыз для нацыянальнага тэлеконкурсу «Тэлевяршыня».

Адзначаны Патрыяршым Экзархам ўсяе Беларусі «за ўдзел у конкурсе эскізных праектаў аднаўлення Тураўскага крыжа».

Творы знаходзяцца ў галерэях і прыватных калекцыях у Беларусі, Украіне, Расіі, Германіі, Англіі, Ісландыі, Швейцарыі.

wikimedia.org

1996 год. Памёр ураджэнец Магілёва Віктар Тураў. Беларускі кінарэжысёр і сцэнарыст. Народны артыст Беларусі і СССР. Лаўрэат многіх прэмій СССР, Польшчы, кінафестываляў.

Найбольш вядомыя яго экранізацыі «Палескай хронікі» І. Мележа «Людзі на балоце», «Подых навальніцы», апавядання І. Тургенева «Жыццё і смерць двараніна Чартапханава».

Сярод ваеных і гістарычных фільмаў найбольш значныя:  «Я родам з дзяцінства», «Сыны ідуць у бой», «Пераправа», «Чорны бусел», «Шляхціц Завальня».

Здымаў фільмы з удзелам Ул. Высоцкага, з якім сябраваў.

Уключаны ЮНЕСКА ў лік 50 кінематаграфістаў свету, з якіх складаўся Ганаровы камітэт па святкаванню 100-годдзя кінематаграфіі.

wikimedia.org

 2016 год. Памерла Тамара Шырко. 

Геабатанік, аграхімік, глебазнавец, педагог. Кандыдат сельскагаспадарчых навук

Працавала на кафедры фізічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута, вывучала геалогію і глебы Магілёўскай вобласці (1969-1975).

Старшы навуковы супрацоўнік БелНДІ садавіна-агодніцтва і бульбаводства. Аўтар  12 кніг, сярод якіх асаблівым попытам у насельніцтва да гэтага часу карыстаецца “Аптека в саду и огороде”.