Tag: Брежнев

Дзень у гісторыі. 8 красавіка. Дзень цыган. Закрыццё Лігі Нацый. Адкрыццё тэатра юнага гледача. Л. Брэжнеў – генсек. Удар па вакзалу Краматорска. Нарадзіўся палітык К. Дуж-Душэўскі

Навіна ад

Міжнародны дзень цыган. Зацверджаны Першым Сусветным кангрэсам цыган (8 красавіка 1971, Лондан, прысутнічалі дэлегаты з 30 краін).

У гэты дзень у многіх краінах праводзяцца Міжнародныя цыганскія фестывалі, ладзяцца фотавыставы, кінапаказы, працуюць спецыяльныя класы па тэатральным мастацтве, спевах і танцах, праходзяць канцэрты.

Цыганы не маюць сваёй дзяржавы, але маюць свой сцяг – двукалёр па гарызанталі;  сіняе (неба) поле зверху, зялёнае (зямля) – знізу, на  іх фоне – чырвонае кола, якое ўвасабляе качавы лад жыцця.

Першая ўзгадка пра цыганоў на Беларусі датаваная 1501 годам, калі цыганскі важак Васіль з Міра атрымаў ахоўную грамату ад літоўскага князя Аляксандра Ягелончыка.

Цыгане – гэта 80 этнічных груп. Жывуць яны па ўсім свеце. Іх  каля 18 мільёнаў чалавек, у тым ліку ў краінах ЕС ад 10 да 12 мільёнаў.

Згодна з перапісам 2019 года, у Беларусі жыве каля 7 000 цыган (у 1989 годзе – 10 800) – беларуска рома (мінчаны, віцебшчукі, ліпенцы, халадорэ і інш.),  бежанцытка рома, халадытка рома, польска рома (бернікі, курсакі, удзейкі), літоўска рома (бучкі, флюкі), лотфітка рома, сэрвы, кэлдэлары, цыгане-мусульмане – люлі (мугат).

У Віцебскім і Жлобінскім раёнах да вайны нават існавалі цыганскія калгасы. У Магілёўскай вобласці цыганы кампактна жывуць ў бабруйскай Цітоўцы, магілёўскіх Грабянёва і Чапаеўцы.

Ураджэнец Віцебска цыган Вальдэмар Калінін – вядомы ў свеце пісьменнік, паэт, аўтар першага поўнага пераклада Бібліі на цыганскую мову.

Цыганскія карані маюць Пабла Пікасо, Элвіс Прэслі, Чарлі Чаплін, Роні Вуд, Галіна Вішнеўская, Ганна Нятрэбка, Філіп Кіркораў, Златан Ібрагімавіч.

Дзень арханёла Гаўрыіла-Дабравесніка. Сабор Арханёла Гаўрыіла.

У народзе яго так ахрысцілі за тое, што ён не раз з’яўляўся да людзей з добрымі весткамі.

Сабор – “сход”. Людзі збіраюцца разам і славяць Арханёла Гаўрыіла, яго імя азначае “крэпасць Божая”.

Гаўрыіл натхняў сваёй прысутнасцю прарока Майсея, калі той пісаў Быццё, адкрыў будучыню іудзейскага народа прароку Данілу, паўстаў перад святой Ганнай і расказаў, што тая народзіць дачку Марыю, і стане Марыя маці Ісуса Збавіцеля.

З таго моманту, як Марыя ўвайшла ў храм Ерусаліма, ён неадступна знаходзіўся побач з ёй усё яе зямное жыццё. Арханёл Гаўрыіл распавёў святару Захара аб нараджэнні Іаана – Хрысціцеля Гасподняга.

Гаўрыіл падтрымліваў Ісуса, калі той маліўся ў садзе Гефсімана перад пакутамі. Ён жа абвясьціў жанчын аб Уваскрашэнні Хрыстовым, і тыя прыйшлі памазаць Яго цела мірам.

1891 год. Нарадзіўся Клаўдзій Дуж-Душэўскі (1891–1959).

Беларускі палітычны дзеяч, дыпламат, рэдактар, педагог, архітэктар. Аўтар эскіза сучаснага бел-чырвона-белага сцяга.

У 1912 годзе далучыўся да беларускага руху, іграў Крыніцкага ў «Паўлінцы» Я. Купалы. Калі вучыўся ў Пецярбургскім горным інстытуце быў актывістам Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Пецярбургскага ўніверсітэта.

Працаваў у Белнацкаме, у Віленскай беларускай радзе, старшынёй Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны. Адзін з ініцыятараў стварэння Беларускай вайсковай камісіі, дыпламатычны прадстаўнік урада БНР у дзяржавах Балтыі.

Эміграваў у Літоўскую рэспубліку, дзе працаваў у міністэрствах беларускіх спраў, замежных спраў, сувязі Літвы, інжынерам-будаўніком, адзін з кіраўнікоў Беларускага цэнтра ў Літве, Літоўска-Беларускага таварыства, выдавец часопісаў «Беларускі сцяг», «Крывіч», «Беларускі асяродак». Апрацаваў разам з В. Ластоўскім, Т. Іваноўскім лацінска-руска-беларускі слоўнік па арніталогіі. Перакладаў на беларускую мову падручнікі для сярэдніх школ.

Быў рэпрэсаваны савецкімі ўладамі (1940–1941). Быў вызвалены з турмы пасля захопу немцамі Коўна.

У жніўні 1943 года арыштаваны нямецкімі ўладамі разам з жонкай за ўкрыццё яўрэяў і адпраўлены ў канцлагер. Праз заступніцтва сяброў вызвалены праз 4 месяцы.

У 1944–1946 гадах – дацэнт Каўнаскага ўніверсітэта, загадчык кафедры гісторыі архітэктуры. Аўтар дзясяткаў будынкаў у Каўнасе, Панявежысе, Клайпедзе, Шаўляі.

Апрыштоўваўся савецкімі ўладамі і знаходзіўся пад следствам (1946–1947, 1952). У 1952 годзе асуджаны на 25 гадоў зняволення як беларускі нацыяналіст. Датэрмінова вызвалены ў 1955 годзе.

1921 год. У. Ленін даў загад аказаць дапамогу па ўдасканаленню вынаходніцтва ў галіне радыё і тэлебачання Міхаілу Бонч-Бруевічу (1888–1940).

Міхаіл Бонч-Бруевіч – рускі і савецкі радыётэхнік, заснавальнік расійскай радыёлямпавай прамысловасці. Член-карэспандэнт АН СССР, прафесар Маскоўскага вышэйшага тэхнічнага вучылішча, Ленінградскага інстытута інжынераў сувязі, доктар тэхнічных навук. Унёс значны ўклад у развіццё радыёфізікі. Аўтар падручнікаў, навуковых прац, а таксама каля 60 патэнтаў на вынаходніцтвы ў галіне радыётэхнікі.

Выхадзец з шырокага і вядомага на паўднёвым захадзе Расійскай імперыі дваранскага роду Бруевічаў, выхадцаў са шляхецтва Рэчы Паспалітай, заснавальнікам якога лічыцца У. Бруевіч, які валодаў з 1561 года сялом Саматэвічы (цяпер Касцюковіцкі раён).

1946 год. У Жэневе прайшло апошняе паседжанне Лігі Нацыяў –  “маці” ААН.

Ліга Нацый была заснавана ў выніку Версальскага пагаднення ў 1919–1920 гадах як аснова Версальска-Вашынгтонскай сістэмы. У 1934–1935 гадах у Лігу Нацый ўваходзіла 58 дзяржаў-удзельнікаў. Мэты Лігі Нацый ўключалі ў сябе: раззбраенне, прадухіленне ваенных дзеянняў, забеспячэнне калектыўнай бяспекі, урэгуляванне спрэчак паміж краінамі шляхам дыпламатычных перамоў, а таксама паляпшэнне якасці жыцця на планеце.

Афіцыйнымі мовамі Лігі Нацый былі французская, англійская і іспанская

14 снежня 1939 года СССР быў выключаны з Лігі Нацый за напад на Фінляндыю.

1949 год. Памёр Фёдар Дамінікоўскі (1905–1949).

Беларускі глебазнавец, гісторык, географ, геолаг, даследчык фасфатавых радовішчаў Магілёўскай вобласці, папулярызатар геаграфіі. Кандыдат сельскагаспадарчых навук.

Скончыў Варонежскі ўніверсітэт, у якім быў сакратаром беларускага студэнцкага зямляцтва ў Варонежы. Працаваў у Беларускім доследым інстытуце сельскай і лясной гаспадаркі, ва Усесаюзным інстытуце сельскай гаспадаркі ў Саратаве, маскоўскім Інстытуце паўночнай збожжавай гаспадаркі, загадчыкам кафедры геалогіі і глебазнаўства БДУ (з 1943), вучоным сакратаром Савета ўніверсітэта. Даследчык гісторыі навукі і культуры Беларусі, аўтар больш як 200 артыкулаў біябібліяграфічнага слоўніка «Выдатныя дзеячы беларускай зямлі» (1945–1947), вялікай колькасці артыкулаў для часопіса “Беларусь”.

1956 год. Адкрыццё Беларускага дзяржаўнага тэатра юнага гледача. Другое адкрыццё.

Тэатр быў створаны ў Мінску ў 1931 годзе М. Кавязіным. Спыніў сваё існаванне ў 1941 годзе.

Займае будынак 1936–1937 гадоў пабудовы, які быў адноўлены ў 1952–1954 гадах.

Комплексу Тэатра юнага гледача і Палаца піянераў і школьнікаў нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасцю рэспубліканскага значэння.

У 2011–2015 гадах будынак быў на рэканструкцыі.

Рэпертуар тэатра складаецца з пастановак для дзяцей і падлеткаў.

1959 год. У Парыжы памёр Леан Уладзіслаў Радзівіл (1888–1959).

Вайсковец, мецэнат, апошні ардынат нясвіжскі, ваенны, грамадскі і палітычны дзеяч Польшчы. Ахвяра рэпрэсій.

Служыў у Праабражэнскім лейб-гвардыі палку, у генштабе рускай арміі, у тым ліку пры Стаўцы ў Магілёве.

У польскай арміі служыў у выведвальным аддзеле Генеральнага штаба. У 1935 годзе стаў апошнім 17-ым нясвіжскім і 14-ым клецкім ардынатам, пасяліўся ў Нясвіжы, займаўся замкам, заснаваў агурочны завод.

За некалькі дзён да захопу Чырвонай Арміяй Нясвіжу, у верасні 1939 года вывез і схаваў значныя каштоўнасці нясвіжскага замка.

Быў арыштаваны і ўтрымліваўся ў турмах Мінска, Масквы. Быў абмяняны на вязняў рэжыму  Мусаліні і пераехаў у Італію, потым Вялікабрытанію, у Парыж.

Яго ўнучка Дзіяна Марыя Роза Караба-Тэтаманці наведвала Нясвіжскі палац у 2014 і 2017 гадах і ўздымала пытанне аб перапахаванні Леана ў радавой спачывальні.

1966 год. Генеральным сакратаром ЦК КПСС абраны Леанід Брэжнеў (1906–1982). 

Кіраўнік СССР (1964–1982), Генеральны Сакратар КПСС (1966–1982) і Старшыня Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР (1960–1964, 1977–1982). Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы. Маршал.

Меў 117 савецкіх і замежных узнагарод, у тым ліку вышэйшага ваеннага ордэна “Перамога” (за подпісам Старшыні Вярхоўнага Савета М. Гарбачова).

Пасля сканчэння Курскага земляўпарадкавальна-меліяратыўнага тэхнікума (1927), працаваў у Коханаўскім раёне Аршанскай акругі (зараз – в. Багданаўка Талачынскага раёна), наведваў Оршу, Талачын, Шклоў, Друцк, Смальяны, Стараселле.

1991 год.  Камісія Вярхоўнага Савета РСФСР зацвердзіла вяртанне да трыкалёра ў якасці дзяржаўнага сцяга.

Трыкалёр быў адменены ў 1918 годзе.

Сцяг у Расіі аднавілі нягледзячы на тое, што яго выкарыстоўвалі калабаранты ў 1941–1945 гадах. Не менш за 400 000 рускіх служылі ў фашыстаў, ад 80 000 да 135 000 казакоў служылі у Вафен-СС, паліцыі. Вядомы 15-ы казачы кавалерыйскі корпус СС, некалькі рускіх дывізій СС, брыгады СС “Дружына”, 1-я гвардзейская Руская Вызвольная армія, Руская Вызвольная Армія Вермахта (12  корпусаў, 13 дывізій, 30 брыгад), Руская Вызвольная Народная Армія, Руская Нацыянальная Народная Армія, Руская Нацыянальная Армія, авіяцыйны корпус і іншыя.

2011 год. У ЗША Памёр Станіслаў Галактыёнаў (1937–2011).

Беларускі савецкі і амерыканскі навуковец, адзін з заснавальнікаў малекулярнага мадэлявання. Доктар біялагічных навук.

Скончыў Беларускі лесатэхнічны інстытут, аспірантуру Інстытута эксперыментальнай батанікі АН БССР.

Працаваў у  Інстытуце арганічнага сінтэзу АН Латвійскай ССР, інстытуце біялогіі АН БССР (да 1991), у Цэнтры малекулярнага дызайну Вашынгтонскага ўніверсітэта, дзе стаў міжнародна вядомым. Займаўся малекулярнай біялогіяй. Адзін з заснавальнікаў малекулярнага мадэлявання.

Аўтар больш сотні навуковых прац, якія перакладзены на еўрапейскія мовы.

2011 год. Памёр Антон Лабуда (1923–2011).

Беларускі фізік, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Заслужаны работнік  адукацыі.

Скончыў БДУ. Працаваў дацэнтам кафедры эксперыментальнай фізікі і фізічнай электронікі БДУ, намеснікам дэкана фізічнага факультэта, вядучым навукоўцам радыёфізічнага аддзялення, першым дэканам факультэта радыёфізікі і электронікі БДУ. Займаўся даследаваннямі плазмавай тэматыкі.

2022 год. З тэрыторыі ДНР нанесены ракетны ўдар па чыгуначным вакзале ва ўкраінскім Краматорску.

Загінулі 52 чалавекі, у тым ліку 5 дзяцей, паранена больш за 100 чалавек. Адна ракета патрапіла ў часовую залу чакання на вакзале, калі на ім знаходзілася каля 4 000 чалавек, якія чакалі эвакуацыі, другая ракета не разарвалася – на ёй быў надпіс “За детей”.

Краматорск з 12 красавіка па 5 ліпеня 2014 года быў захоплены сепаратыстамі ДНР, потым вызвалены. У кастрычніку 2014 года у Краматорск пераехала украінская Данецкая абласная ваенна-грамадзянская адміністрацыя. Краматорск стаў адміністрацыйным цэнтрам Данецкай вобласці.

Дзень у гісторыі. 19 снежня. Мікола зімовы. Першая згадка пра казакаў. Нарадзіліся Леанід Брэжнеў, Валянціна Лемцюгова. Чацвёртыя прэзідэнцкія выбары ў Беларусі

Навіна ад

Міжнародны дзень дапамогі бедным (International Day to Assist the Poor, з 1995 года). 

Устаноўлены ААН. Амаль кожны чацвёрты жыхар Зямлі цягне жабрацкае існаванне. У сувязі з гэтым ААН прынята некалькі праграм, якія ставяць за мэту выкараненне галечы.

Першыя праграмы па ліквідацыі галечы пачалі дзейнічаць у пачатку 2000 года, аднак пакуль колькасць тых, хто жыве за рысай беднасці, не змяншаецца.

ААН разглядае беднасць як “стан працяглай вымушанай адсутнасці неабходных рэсурсаў для забеспячэння здавальняючага ладу жыцця”. Беднасць азначае не толькі недахоп грошай, але і адсутнасць годнай працы, зручнага жылля, доступу да добрай адукацыі і аховы здароўя. Праблема беднасці актуальная і для Беларусі – самай беднай краіны Еўропы, разам з Малдовай і Украінай, у якой ідзе вайна, але гэта не прызнаецца тут на афіцыйным узроўні.

Памагаты сіратам і бедным – Святы Мікалай.

Мікола зімовы (праваслаўны каляндар). 

«Без Міколы не бывае ні зіма, ні лета». «Да Міколы няма зімы ніколі». Праўда, надвор’е не заўсёды слухалася ўлюбёнага народам святога, таму казалі яшчэ і так: «Ніводнаму Міколу ня вер ніколі».

На Беларусі Мікола самы любімы і народны святы: Мікалай Цудатворац, Мікалай Угоднік, Свяціцель Мікалай.  

Мікалай шанаваўся як хуткі памагаты маракам, падарожнікам, купцам, несправядліва асуджаным і дзецям. На Захадзе Святы Мікалай  трансфармаваўся ў Санта-Клаўса.

Дзень святога Мікалая – свята, якое з нецярпеннем чакаюць дзеці, бо ў ноч з 18 на 19 снежня яны абавязкова знойдуць пад падушкай салодкія падарункі, доўгачаканую цацку, адзенне, гульню, білет на забаўляльнае мерапрыемства, кнігу.

Здаўна лічылася, што пасля 19 снежня пачынаюцца моцныя маразы. У гэты дзень абавязкова трэба запальць свечку на добры ўраджай у наступным годзе, памаліцца аб здароўі дзяцей, дапамозе ў дарозе і падарожжы, дабрабыце, дапамозе сіротам і бедным, вылячэнні ад хвароб.

Гаспадыні пяклі пірагі, накрывалі святочныя сталы і запрашалі суседзяў у госці, каб разам адзначаць свята.

Галоўнае ў Дзень Мікалая неабходна быць у добрым здароўі і добрым настроі, ні ў якім разе не лаяцца, а толькі цешыцца і дзякаваць святому за тое, што адбываецца ў вашым жыцці.

1492 год. У лісце літоўскага князя Аляксандра крымскаму хану Менглі Гірэю ўпершыню змяшчаецца пісьмовая згадка аб казаках.

Казакоў як асобны субэтнас вылучаў Леў Гумілёў. У склад казакоў у бытнасць іх саслоўем уваходзілі і групы беларусаў, паўднёвых славян, грэкаў, асецін, татараў, мардвы-эрзя, башкір, калмыкаў, бурат і іншых народаў – у Расійскай імперыі ўсе прадстаўнікі сярэднявечных воінскіх саслоўяў залічваліся ў казакі. У выпадку з беларусамі гэта былі служылых сяляне – панцырныя баяры і інш.

Упершыню слова «казак» у значэнні «вартаўнік» сустракаецца ў перакладным слоўніку куманскай (старакыпчацкай) мовы ў 1303 годзе.

Казак: 1) цюркскае, «вольны качэўнік, вольны чалавек, валацуга», той жа этымалогіі, што і этнонім казах. 2) мангольскае: “ко/ка” – “браня” і “зах” – “рубеж”. Ва Ўсходняй Еўропе да канца XVIII стагоддзя мелі назву таксама чаркасы.

Рускі ўрад часта выкарыстоўваў казакоў для сваіх мэт супраць ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Напрыклад, у 1654 годзе рускія даручылі магілёўскаму шляхціцу К. Паклонскаму стварыць беларускі казацкі полк у Радамскім замку з беларускай шляхты, гараджан і сялян Магілёўскага, Мсціслаўскага і Чавускага паветаў (каля 6 000 чалавек). Палкоўнік Паклонскі па ўзяцці Магілёва абрабаваў яго, зншчыў амаль усё габрэйскае насельніцтва. Па легендзе, удалося выратавацца толькі адной пары, ад якой і працягнулася яўрэйскае насельніцтва горада. А самы першы ў гісторыі габрэйскі пагром у Магілёве зладзілі казакі С. Налівайкі ў 1595 годзе.

1906 год. Нарадзіўся Леанід Брэжнеў. 

Кіраўнік СССР (1964-1982), Генеральны Сакратар КПСС (1966-1982) і Старшыня Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР (1960-1964, 1977-1982).

Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы.

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Парада Перамогі. Маршал Савецкага Саюза.

Меў 117 савецкіх і замежных узнагарод, у тым ліку вышэйшага ваеннага ордэна “Перамога” (за подпісам Старшыні Вярхоўнага Савета М. Гарбачова).

Пасля сканчэння Курскага земляўпарадкавальна-меліяратыўнага тэхнікума (1927), працаваў у Коханаўскім раёне Аршанскай акругі (зараз – в. Багданаўка Талачынскага раёна).

Памёр 10 лістапада 1982 года.

1906 год. У Клімавічах нарадзіўся Мікалай Клаўс. 

Беларускі  дырыжор, кампазітар і піяніст.

Падчас вучобы ў музычным тіэхнікуме займаўся ледзь не па 24 гадзіны ў суткі. Як піяніст-канцартмайстар быў запрошаны ў беларускую оперную студыю, працаваў са спеваком, зоркай Вялікага імператарскага тэатра А. Баначычам, з заснавальнікам опернага тэатра І. Гітгарцам, зрабіў запісы на грампласцінкі з цымбалістам І. Жыновічам.

У 1939-1941 гадах з’яўляўся галоўным дырыжорам сімфанічнага аркестра Усебеларускага радыёкамітэта. Пад яго кіраўніцтвам ставіліся і агучваліся ў жывым эфіры буйнейшыя музыкальна-сцэнічныя творы.

Еўрапейскай знакамітасцю яго зрабіла аўтарства музыкі да першай дзіцячай оперы па казцы Г. Андэрсена «Салавей». 

У вайну не здолеў эвакуіравацца з Мінска і працаваў дырыжорам сімфанічнага аркестра гарадскога тэатра, паставіў оперы «Вяселле Фігара», «Кармэн», «Севільскі цырульнік», «Цыганскі барон». Ратаваў яўрэяў з гета, прыкрываў аркестрантаў, якія былі звязаны з падполлем.

У 1948 годзе быў арыштаваны, прыгавораны  да расстрэлу, які заменены на 25 год лагераў. У лагеры сачыняў музыку, аднавіў па памяці шматлікія творы, партытуру оперы Лысенкі «Наталка-полтавка» і сіламі зняволеных у 1950 годзе паставіў яе.

Пасля вызвалення працаваў у Рэспубліцы Комі галоўным дырыжорам тэатра, потым 30 год працаваў канцэртмайстрам ў калужскай філармоніі. Пад канец жыцця канчаткова аслеп.

Памёр ў 2001 годзе.

1934 год. Нарадзіўся Аляксей Мікуліч. 

Беларускі антраполаг. Доктар біялагічных навук

Скончыў Мінскі медыцынскі інстытут. Працаваў у Міністэрстве сацыяльнага забеспячэння БССР, Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі.

Вывучаў заканамернасць зменлівасці генетыка-антрапалагічных і адаптыўных тыпаў, генадэмаграфічных працэсаў сярод насельніцтва Беларусі і сумежных тэрыторый.

Адзін з аўтараў прац «Нарысы па антрапалогіі Беларусі», «Антрапалогія Беларускага Палесся», «Біялагічнае і сацыяльнае у фарміраванні антрапалагічных асаблівасцяў», «Спадчынныя і сацыяльна-гігіенічныя фактары даўгалецця».

Аўтар працы “Беларусы ў генетычнай прасторы. Антрапалогія этнасу” (2005).

Памёр 12 студзеня 2021 года.

1935 год. Нарадзілася Валянціна Лемцюгова. 

Беларуская мовазнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар. Выхоўвалася на Чавушчыне.

Працавала ў Інстытуце мовазнаўства АН БССР, старшынёй Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры НАН Беларусі, членам Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Беларусі,  анамастычнай камісіі пры Міжнародным камітэце славістаў. Узначальвала анамастычную школу ў Беларусі.

Абаронца беларускай тапанімікі, адстойвала артыкул у Законе аб геаграфічных назвах, згодна з якім спачатку назва даецца на беларускай мове, а таксама традыцыйную беларускую лацінку, супраць якой (транслітэрацыя) стаў выступаць адзін магілёўскі чыноўнік у снежні гэтага года.

Аўтар манаграфіі «Беларуская айканімія», у якой даследавала працэс узнікненьня і эвалюцыйнага развіцьця беларускіх назваў населеных пунктаў (4 тысячы айконімаў), «Усходнеславянская айканімія апэлятыўнага паходжання». Пад яе кіраўніцтвам, удзеле створаны «Спіс населеных месцаў Расейскай імпэрыі» (44 тамы), «Беларуская граматыка», «Лексікалогія сучаснай беларускай мовы», «Агульнаславянскі лінгвістычны атлас», «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак», нарматыўны даведнік «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» у 6 кнігах па абласцях і іншыя.

Памерла 3 сакавіка 2018 года.

1989 год. Памёр Кірыл Мазураў. 

Беларускі савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Першы сакратар ЦК КПБ (1956-1965), Першы намеснік Старшыні Савета Міністраў СССР (1965-1978). Герой сацыялістычнай працы.

Стваральнік камсамольскага падполля на тэрыторыі Беларусі падчас вайны, удзельнік партызанскуга руху.

Пасля вайны ўзначальваў ЦК ЛКСМБ, працаваў першым сакратаром Мінскага гаркама, абкама партыі.

Пасля смерці Сталіна быў старшынёй Савета міністраў БССР (1953-1956).

З імем Мазурава звязаны шматлікія поспехі беларускага народу ў развіцці эканомікі, навукі і культуры, рэабілітацыя рэпрэсаваных. Стаў праваабаронцай незаслужана абгавораных падпольшчыкаў. Былі пабудаваны Наваполацкія нафтаперапрацоўчы завод і хімкамбінат «Палімір». Намагаўся аднавіць беларусізацыю.

У гонар Мазурава усталяваны мемарыяльныя шыльды ў Мінску (К. Маркса, 36), названы вуліцы ў Мінску і Гомеле.

Фота: Мурал у Гомеле

2008 год. Памерла Ніна Мацяш. 

Беларуская паэтэса і перакладчыца

Працавала выкладчыцай нямецкай мовы ў Белаазёрску.

Аўтар вершаў, паэм, зборнікаў паэзіі і казак, п’ес для тэатра лялек «Прыгоды трох парасят» (пастаўлена ў 1976), «Крок у бессмяротнасць» (пастаўлена ў 1977), тэлесцэнараў пра творчасць В. Бялыніцкага-Бірулі, Р. Кента.

Перакладала з нямецкай, польскай, французскай.

Лаўрэат Літаратурных прэмій імя А. Куляшова, імя У. Калесніка, прэміі Усебеларускага фестывалю моладзі

2010 год. Чацвёртыя Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі. Жорсткі разгон акцыі пратэсту супраць фальсіфікацый. 

На  выбары былі высунуты 19 кандыдатаў, удзельнічала 10, у тым ліку Р. Кастусёў, У. Няклаеў, А. Саннікаў, М. Статкевіч – найбольшая колькасць кандыдатаў за ўсю гісторыю беларускіх выбараў.

Пасля агалошання папярэдніх вынікаў (паводле афіцыйных крыніц перамог А. Лукашэнка з 83% галасоў, паводле расійскага Агенцтва эфектыўных камунікацый «Inside» за Лукашэнку прагаласавалі 37,8%) прыхільнікі апазіцыйных кандыдатаў сабраліся на мітынг на плошчы Незалежнасці. 

Пасля нападаў і збівання мітынгоўцаў міліцыяй, большасць удзельнікаў пакінула плошчу. Каля 5 тысяч з іх засталіся, разам з Саннікавым і Рымашэўскім. Апоўначы і яны былі разагнаны сілавікамі. 

Былі затрыманы Кастусёў, Міхалевіч, Някляеў, Рымашэўскі, Саннікаў, Статкевіч, Вус і іншыя – усяго 639 асоб. 

Былі асуджаныя кандыдаты ў прэзідэнты У. Някляеў, А. Саннікаў, М. Статкевіч, Дз. Вус, В. Рымашэўскі да пазбаўлення волі на розныя тэрміны ад 2 да 6 гадоў.

Фота: Мінск, 19 снежня 2010

Дзень у гісторыі. 12 снежня. Памёр Стэфан Баторый, Нарадзіўся Сімяон Полацкі. СССР уводзіць войскі ў Аўганістан

Навіна ад

1586 год. Памёр Стэфан Баторый. 

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі.

Зрабіў значны ўклад ва ўмацаванне Рэчы Паспалітай, спрыяў падняццю яе аўтарытэту ў Еўропе. Умацаваў армію. Прывёў Лівонскую вайну да задавальняльнага для Рэчы Паспалітай выніку.

Пры ім кожны трэці сойм праходзіў у Гродне, там жа меў і рэзідэнцыю. Памёр у Гродне.

Адна з цэнтральных вуліц Гродна носіць імя Стэфана Баторыя.

 

1629 год. Нарадзіўся  Сімяон Полацкі (Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч). 

Паэт, пісьменнік, энцыклапедыст-асветнік, рэлігійны дзеяч, іераманах ордэна базыльян. 

Аўтар вершаў, п’есаў, падручнікаў, філасофскіх твораў.

Скончыў Кіева-Магілянскую, Віленскую езуіцкую акадэміі. Выкладаў у брацкай школе ў Полацку.

Лічыў, што сапраўдны цар – той, хто дбае аб грамадзянах, думае пра іх патрэбы. Тыран – рабуе і крыўдзіць падданых.

У Маскве вучыў царскіх дзяцей Аляксея Цішайшага, у тым ліку будучага імператара Пятра.

Прынёс у Расію заходнюю філасофію і эстэтыку, высокую кніжную паэзію і мастацтва школьнай драматургіі. Арганізаваў друкарню ў Крамлі, у якой выйшлі «Буквар языка славенска», «Псалтыр рыфматворная» .

Па яго ініцыятыве была заснавана Славяна-грэка-лацінская акадэмія, 

У Полацку з 1994 года працуе Музей-бібліятэка Сімяона Полацкага. Пастаўлены яму помнік.

Памёр 25 жніўня 1680 года ў Маскве.

 

1828 год. Нарадзіўся Міхал Грушвіцкі. 

Беларускі і польскі кампазітар, піяніст.

У сталым узросце амаль да са­май смер­ці жыў у Выганічах (цяпер – Валожынскі раён), займаўся сельскай гаспадаркай.

Напісаў кантаты паводле паэмы А. Міцкевіча «Дзяды» і твораў У. Сыракомлі.

Выступаў з аўтарскімі канцэртамі ў Мінску.

Памёр  18 сакавіка 1904 года.

 

1875 год. Вынайдзена дугавая лямпа без рэгулятара – “электрычная свечка” Паўла Яблачкава. 

Сваё вынаходніцтва інжынер прадставіў на лонданскай выставе фізічных прыбораў, якая праходзіла 15 красавіка 1876 года ў Лондане. У многіх краінах свету былі заснаваны кампаніі па камерцыйнай эксплуатацыі “свечкі Яблачкава”. Яны з’явіліся ў продажы і пачалі разыходзіцца ў вялікай колькасці. Кожная свечка каштавала каля 20 капеек і гарэла 1,5 гадзіны. Па заканчэнні гэтага часу даводзілася ўстаўляць у ліхтар новую. Пасля былі прыдуманы ліхтары з аўтаматычнай заменай свечак.

 

1886 год. Нарадзілася Юліяна Вітан-Дубейкаўская. 

Беларуская мастацтвазнаўца, педагог, мемуарыстка. Жонка вядомага беларускага дзеяча Лявона Вітан-Дубейкаўскага.

У час вучобы ў віленскай гімназіі пазнаёмілася з Алаізай Пашкевіч. Была заручана з Іванам Луцкевічам, але ён неўзабаве памёр у 1919 годзе.

Брала ўдзел у адкрыцці першай пачатковай беларускай школы, беларускіх настаўніцкіх курсаў і Віленскай беларускай гімназіі.

З сакавіка 1941 года жыла ў Германіі.

Аўтар успамінаў, кніг пра дзеячаў беларускага нацыянальнага руху, мемуараў.

Паводле кнігі «Мае ўспаміны» Галінай Дзягілевай пастаўлены спектакль «Віленскія мроі» ў тэатры аднаго акцёра «Зніч».

Памёрла 28 верасня 1969 года ў нямецкім Нюрнбергу.

 

1901 год. Італьянскі вынаходнік Гульельма Марконі праводзіць першы сеанс трансатлантычнай радыёсувязі. 

У канадскім Сэнт-Джоне, а 12:30 Марконі са сваім асістэнтам Джорджам Кемпам з дапамогай прыёмніка з правадной антэнай, якая была прымацавана да паветранага шара, прынялі тры слабыя сігналы брытанскай радыёстанцыі. Упершыню радыёпаведамленне перасекла акіян – 3500 км. Эксперымент паказаў, што радыёсігналы могуць распаўсюджвацца далёка за межы гарызонту.

 

1928 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Санін (Рыўкін).  

Савецкі пісьменнік, сцэнарыст, драматург, палярнік, падарожнік.

 Працаваў на радыё, пісаў для перадачы “З добрай раніцай!”.

Неаднаразова ўдзельнічаў у экспедыцыях у Арктыку, у тым ліку на дрэйфуючую станцыю “Паўночны полюс-15”, у Антарктыку (1970/1971), па акіянах уздоўж экватара.

Аўтар гумарыстычных аповесцей, аповесцей-падарожжаў, цыклаў раманаў аб Арктыцы, Антарктыцы, аб прадстаўніках гераічных прафесій (пажарныя, лётчыкі, маракі, палярнікі), некалькіх дзясяткаў аповесцяў, апавяданняў, зборнікаў прозы, п’ес, шматлікіх артыкулаў.

Яго аповесці прасякнуты добрым тонкім гумарам і іроніяй. Аўтара адрозніваюць цікавасць да выпрабаванняў чалавека ў цяжкіх умовах, маральна-псіхалагічныя праблемы.

Па яго творах зняты фільмы “Мужчыны не плачуць”, “72 градусы ніжэй за нуль”, “Антарктычная аповесць” (тры серыі), “Кропка вяртання”, “Белы праклён”.

 

1955 год. Нарадзіўся Вячаслаў Сасноўскі. 

Беларускі эканоміка-географ. Кандыдат геаграфічных навук.

Працаваў ў Беларускіх дзяржаўных эканамічным, педагагічным універсітэтах.

Даследчык геаграфіі якасці жыцця насельніцтва Беларусі.

Аўтар многіх артыкулаў для Беларускай энцыклапедыі, суаўтар энцыклапедычных выданняў “Брэсцкая вобласць” і “Віцебская вобласць”, геаграфічнага атласа настаўніка.

 

1968 год.  Нарадзіўся Усевалад Гарачка. Беларускі паэт.

Адзін са стваральнікаў літаратурнага руху «Бум-Бам-Літ» (1994). Член Беларускага ПЭН-цэнтра.

Аўтар вершаў, крытычных артыкулаў, эсэ, апавяданняў, кніг паэзіі «Пралетарскія песні», «Даты», сааўтар некалькіх кніг, у т.л. «Тазік беларускі».

Друкаваўся ў газетах «Літаратура і мастацтва», «Наша Ніва», часопісе «Крыніца».

 

1979 год. Палітбюро ЦК КПСС афіцыйна прыняло рашэнне аб уводзе савецкіх войскаў у Аўганістан. 

Рашэнне было прынята ў вузкім коле – на сустрэчы Л. Брэжнева з Ю. Андропавым, Дз. Усцінавым, А. Грамыкай, К. Чарненкам – пяццю членамі палітбюро з 12.

Першыя савецкія часці перасеклі мяжу 25 снежня 1979 года а 18:00 па мясцовым часе. Першым мяжу перасек 781-й разведбат 108 мотастралковай дывізіі (Узбекістан). 

На аэрадромы Кабула і Баграма па паветры былі перакінуты віцебскія (103 дывізія), полацкія (350 полк палкоўніка Г. Шпака, ураджэнца Асіповічаў) дэсантнікі. Пры пасадцы разбіўся Іл-76 разам з вайскоўцамі – загінула 10 летчыкаў і 37 дэсантнікаў. 

Увечары 27 снежня спецгрупамі КДБ і атрадам Галоўнага разведвальнага ўпраўлення была ажыццёўлена спецаперацыя “Шторм-333”. У выніку яе быў захоплены палац Тадж-Бек, дзе размяшчалася рэзідэнцыя новага кіраўніка Аўганістана Х. Аміна, а сам ён быў забіты. Было спешна аформлена абранне генеральным сакратаром кіруючай партыі Б. Кармаля, які напярэдадні нелегальна прыбыў з СССР.

 

1991 год.  Расія выйшла са складу СССР. 

Расія ратыфікуе  Белавежскія пагадненні, якія былі падпісаны 8 снежня 1991 года, ставіць кропку ў існаванні СССР і ўваходзіць у склад Садружнасці Незалежных Дзяржаў. 

Да гэтага пагадненні ратыфікавалі Беларусь і Україна (10 снежня), пазней – Казахстан (23 снежня), Таджыкістан (25 снежня), Арменія і Туркменістан (26 снежня 1991), Узбекістан (4 студзеня 1992), Кыргызстан (6 сакавіка 1992), Азербайджан (24 верасня 1993), Грузія (3 снежня 1993), Малдова (8 красавіка 1994).

2006 год. Памерла Ніна Тарас (Жданук, 1916-2006). 

Беларуская пісьменніца. 

Удзельнічала ў рэвалюцыйным руху ў Заходняй Беларусі, падпольшчыца і партызанка падчас Вялікай Айчыннай вайны.

Працавала ў раённых газетах, у Дзяржаўным выдавецтве БССР, газетах “Піянер Беларусі”, “Звязда”.

Аўтар 8 зборнікаў вершаў, паэм, кніг паэзіі для дзяцей “Казкі пра абавязкі”, “Наш бор”. Паасобныя вершы сталі папулярнымі песнямі, напрыклад, як “Сонца за хмарамі ўранні…”.

Перакладала з рускай, украінскай, польскай моў.

Ніна Тарас

Дзень у гісторыі. 10 лістапада. Выгнанне з Эдэму Адама і Евы. Пачатак выдання «Нашай нівы». З’яўленне першага камп’ютарнага віруса

Навіна ад

4004 год да нашай эры. Адам і Ева былі выгнаны богам з Эдэма.

Дата  разлічана ірландскім арцыбіскупам Ушэрам паводле біблейскай храналогіі. 

tunnel.ru

Сусветны дзень навукі за мір і развіццё. (з 2001 года).

Дзень падкрэслівае важнасць і актуальнасць навукі для паўсядзённага жыцця. 

Правядзенне Сусветнага дня навукі рэкамендавана ў 1999 годзе на Сусветнай навуковай канферэнцыі ў Будапешце. ЮНЕСКА афіцыйна заснавала Сусветны дзень навукі ў 2001 годзе.

Урады краін прымяркоўваюць да Сусветнага дня навукі прыняцце праграм у падтрымку навукі і навуковых ініцыятыў, таксама пачынаюць новыя навукова-тэхнічныя праекты сумесна з навуковымі арганізацыямі, школамі і ўніверсітэтамі.

Сусветны дзень моладзі (з 1945 года). Устаноўлены ў гонар заснавання Сусветнай федэрацыяй дэмакратычнай моладзі (СФДМ) у Лондане Сусветнай канферэнцыі моладзі. Упершыню на канферэнцыю сабраліся прадстаўнікі міжнароднага маладзёжнага руху, які аб’ядноўваў больш за 30 мільёнаў маладых людзей розных палітычных ідэалогій і рэлігій, моладзь больш за 63 нацыянальнасці.

СФДМ вядзе барацьбу за мір, правы моладзі, незалежнасць народаў, інтэрнацыянальнае згуртаванне прагрэсіўнай моладзі; супраць каланіялізму, неакаланіялізму, фашызму і расізму.

У Беларусі жыве 1,66 мільёнаў маладых людзей ва узросце 14-30 гадоў. На моладзь прыходзіцца 20% занятых ў эканоміцы.

st.depositphotos.com

Міжнародны дзень бухгалтара. 

Дата выбрана ў гонар таго, што 10 лістапада 1494 года ў Венецыі была апублікавана кніга Лукі Пачыёлі “Усё аб арыфметыцы, геаметрыі і прапорцыі”, у якой аўтар паспрабаваў падсумаваць веды аб матэматыцы таго часу. 

Адзін з раздзелаў кнігі называўся “Аб рахунках і іншых запісах” і змяшчаў падрабязны выклад бухгалтарскай справы Венецыі. 

Гэта была першая друкаваная праца аб метадзе падвойнай бухгалтэрыі. У кнізе была апісана большая частка ўліковага цыклу ў тым выглядзе, у якім яна вядома ў цяперашні час. Кніга ўтрымоўвала адмысловыя веды, якія патрабуюцца для паўнавартаснай працы бухгалтара. 

Луку Пачыёлі называюць “бацькам бухгалтэрыі”, хоць ён не быў ні вынаходнікам, ні распрацоўшчыкам сістэмы бухгалтэрыі. Ён усяго толькі апісаў метады, якія выкарыстоўвалі ў сваёй працы венецыянскія гандляры ў перыяд італьянскага Рэнесансу.

Слова “бухгалтар” увёў у зварот рымскі імператар Максіміліян I у 1498 годзе.

Дзень Параскі (народны каляндар). 

Параска (Параскева Пяценка, Параскеўя Пятніца, Параскімка, Параскіммя, Параскоўя, Параскі Асеннія) – апякунка жанчынаў і рукадзелля. 

Параскі – дзень забароны прадзення і ткання. Існавалі павер’і: хто будзе прасці, то з-пад печкі вылезе Пятніца і пакарае; яна ў выглядзе старой бабы ходзіць па вёсках і строга глядзіць, каб ніхто не праў кудзелю ў пятніцу.

Царква да гэтага дня прыстасавала святкаванне святой Параскевы Пятніцы – вялікапакутніцы.

sun9-5.userapi.com

1444 год. У бітве пры Варне загінуў Уладыслаў  III Варненчык. 

Кароль польскі (1434-1444) і венгерскі (1440-1444), вярхоўны князь літоўскі (1434-1440) з дынастыі Ягелонаў. Першы сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай. Ад Варны пайшла пасмяротная мянушка Варненчык. 

Разам з палкаводцам Янашам Хуньядзі ўзначаліў крыжовы паход аб’яднаных польска-венгерскіх войск (1443) супраць Асманскай імпэрыі пры султане Мурадзе ІІ. 

У жніўні 1444 года заключыў у г. Сегед перамір’е на 10 гадоў, якое спыніла наступленне туркаў на Балканах. У бітве пад Варнай яго войска было  разбіта і сам ён загінуў.

wikimedia.org

1749 год. Нарадзіўся Мацей Радзівіл. 

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, драматург, кампазітар, аўтар лібрэта аперэт.

Яго опера «Агатка, або Прыезд пана», у якой апаэтызаваны людзі з народа, ставілася ў Нясвіжы, Варшаве, Любліне, Вільні, Львове. 

У оперы «Войт альбанскага сялення» асуджалася жорсткае абыходжанне з сялянамі.

Аўтар вершаў, паланэзаў, санат.

Упершыню ўвасобіў тэму палявання ў жанры паланэза. 

Памёр 2 верасня 1800 года.

wikimedia.org

1831 год. Памёр Ян Ходзька. 

Пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, масон, удзельнік паўстання 1830-1831 гг. 

Працаваў старшынёй Галоўнага цывільнага суда ў Мінску. Быў суарганізатарам масонскіх лож у Мінску і Вільні. Выступаў за пашырэнне адукацыі сярод народа. 

Ганаровы член Віленскага ўніверсітэта, інспектар школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў. 

Па палітычных матывах і за ўдзел у паўстанні арыштоўваўся ў 1826, 1830 гг. 

Быў вязнем Петрапаўлаўскай крэпасці, сасланы ў Сібір. 

Аўтар п’ес, камедый, мемуараў, прац па гісторыі Міншчыны. 

1906 год. У Вільні пачалося выданне штотыднёвай грамадска-палітычнай, навукова-асветніцкай і літаратурна-мастацкай газеты нацыяльна-адраджэнскага кірунку «Наша ніва».  

Выдавалася ў Вільні, па-беларуску, з  10 лістапада 1906 да 7 жніўня 1915. Друкавалася кірыліцай і лацінкай, тыражом 4 500 асобнікаў. 

Выхад газеты быў спынены ў сувязі з набліжэннем расійска-нямецкага фронту да Вільні. 

Газета друкавала  вершы, нарысы, мастацкую прозу, навукова-папулярныя артыкулы, навіны. 

На старонках газеты ўпершыню апублікаваны многія творы Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, Цёткі, А. Гаруна, З. Бядулі, М. Гарэцкага, Ц. Гартнага, К. Каганца і шматлікіх іншых.

Дзякуючы «Нашай ніве» адбывалася станаўленне беларускай літаратурна-мастацкай крытыкі, публіцыстыкі, культуралогіі, фалькларыстыкі.

Газета прапагандавала здабыткі іншанацыянальных культур, змяшчала ў перакладзе на беларускую мову творы еўрапейскіх аўтараў.

wikimedia.org

1910 год. Нарадзіўся Змітрок Астапенка. 

Беларускі паэт і празаік. Вучыўся ў Мсціслаўскім (разам з А. Куляшовым), Белпедтэхнікумах, БДУ. Працаваў у рэдакцыях рэспубліканскіх газет і часопісаў.

Двойчы арыштоўваўся (1933 і 1936) і асуджаўся як «член контррэвалюцыйнай арганізацыі». Пакаранне адбываў у Сібіры (некаторы час разам з М. Лужаніным). 

Аўтар некалькіх зборнікаў паэзіі.  Стаяў ля вытокаў беларускай навукова-фантастычнай літаратуры, аўтар навукова-фантастычнага рамана «Вызваленне сіл» (часопіс «Маладняк», 1932).

Перакладчык з украінскай і рускай моў, у тым ліку рамана М. Горкага «Маці» (1932).

Па афіцыйнай версіі загінуў ў Чэхаславакіі 7 кастрычніка 1944 года пад час боя групы 

выведнікаў з фашыстамі. Але існуюць дакументы, сведчанні, што ён у 1949 годзе быў зноў асуджаны і сасланы ў Сібір.

На фота – у цэнтры З. Астапенка, wikimedia.org

1921 год. Нарадзіўся Віктар Роўда. 

Беларускі харавы дырэжор і педагог.  Народны артыст Беларусі, СССР. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі .

Першы сярод музыкантаў лаўрэат прэміі “За духоўнае адраджэнне” (1996), кавалер ордэна Ф. Скарыны (2006).

З яго iмем звязаны творчыя дасягненнi i мiжнароднае прызнанне Акадэмічнага хору Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі Беларусі.

Памёр 18 лістапада 2007 года.

bis.nlb.by

1934 год. Нарадзіўся Іван Курбека.

Беларускі паэт, музейшчык, кампазітар. Музейнай справе аддаў 50 гадоў жыцця. Працаваў у Літаратурных музеях Янкі Купалы і Якуба Коласа. 

Аўтар зборнікаў і кніг гумарыстычных вершаў, лінгвістычных загадак, займальнага дапаможніка для ўдасканалення мовы, прац у калектыўных зборніках, шматлікіх літаратурна-крытычных артыкулаў, успамінаў пра тых постацей, з якімі ён сустракаўся, укладальнік альбомаў для выстаў у школе «Янка Купала», «Якуб Колас», «Якуб Колас: жыццё і творчасць». 

Памёр 1 красавіка 2009 года.

1938 год. Расстраляны НКУС Уладзімір Тэраўскі. 

Беларускі дырыжор, кампазітар, фалькларыст царкоўнаслужыцель. 

Стаяў ля вытокаў стварэння нацыянальнай оперы i нацыянальнай музычнай школы. 

Па словах З. Бядулі “хорам Тэраўскага магла б ганарыцца любая нацыя, болей культурная за нашу”, Тэраўскі – “мастак-самародак”.

Стварыў музыку да шматлікіх спектакляў купалаўскага тэатра, у тым ліку «Машэка», «Кастусь Каліноўскі»  Е. Міровіча. Найбольш вядомай стала музыка да спектакля «На Купалле» М. Чарота. 

Напісаў песні і рамансы на словы Я. Купалы, Я. Коласа, З. Бядулі і іншых. 

Аўтар гімна «Ваяцкі марш» («Мы выйдзем шчыльнымі радамі…»), гімна «Беларуская марсельеза», музыкі да песні «Купалінка», якую многія лічаць народнай.

У 1931 годзе звольнены з работы ў купалаўскім тэатры. Служыў псаломшчыкам, рэгентам царкоўнага хору ў розных саборах Мінска. 

Зноў арыштаваны 17 жніўня 1938 года. Прыгавораны 1 лістапада 1938 года да расстрэлу.

wikimedia.org

1942 год. Загінуў у ГУЛАГу Сымон Баранавых. 

Беларускі празаік, дзіцячы пісьменнік. 

Працаваў у Беларускім радыёцэнтры, у часопісе «Беларусь калгасная», у бібліятэцы Дома пісьменніка. Сябар Я. Купалы.

Аўтар зборнікаў апавяданняў, аповесцяў, раманаў.

Арыштаваны ў 1936 годзе, асуджаны да 10 гадоў лагераў. Загінуў на Калыме.

wikimedia.org

1982 год. Памёр Леанід Брэжнеў. 

Кіраўнік СССР, Генеральны Сакратар (1966-1982) і Старшыня Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР (1960-1964, 1977-1982). 

Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы. 

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Парада Перамогі. Маршал Савецкага Саюза. 

Меў 117 савецкіх і замежных узнагарод, у тым ліку вышэйшага ваеннага ордэна “Перамога” (за подпісам Старшыні Вярхоўнага Савета М. Гарбачова). 

Пасля сканчэння Курскага земляўпарадкавальна-меліяратыўнага тэхнікума (1927), працаваў у Коханаўскім раёне Аршанскай акругі (зараз – в. Багданаўка Талачынскага раёна).

warheroes.ru

1983 год. З’явіўся першы камп’ютарны вірус, дакладней яго прататып. 

Амерыканскі студэнт з Універсітэта Паўднёвай Каліфорніі Фрэд Коэн склаў праграму, якая дэманстравала магчымасць заражэння кампутара з хуткасцю размнажэння віруса ад 5 хвілін да 1 гадзіны. 

На наступны год Коэн напісаў працу, у якой не толькі апярэдзіў небяспекі распаўсюджвання вірусаў па кампутарных сетках, але і распавёў аб магчымасці стварэння антывірусных праграм. 

Першы нелабараторны вірус, які называецца “Brain”, здольны заражаць толькі дыскеты, з’явіўся ў студзені 1986 года і меў пакістанскае паходжанне. А першая антывірусная праграма была распрацавана ў 1988 годзе.

remont-map.ru

 

Дзень у гісторыі.14 кастрычніка. Дзень маці. Пакроў Багародзіцы. У Рэчы Паспалітай створана першае ў свеце міністэрства адукацыі. Дзень памяці Івана Шамякіна

Навіна ад

Дзень маці (з 1996 года). 

Свята з’яўляецца данінай глыбокай павагі і пашаны да жанчыны-маці, працаўніцы і захавальніцы сямейнага ачага. 

Дзень дапамагае нам яшчэ мацней адчуць веліч і святасць самай важнай місіі жанчыны, звязанай з нараджэннем і выхаваннем дзяцей, усвядоміць яе ролю ў захаванні і ўзмацненні духоўных каштоўнасцяў, маральных ідэалаў у грамадстве і перш за ўсё сямейных.

Пакроў Прасвятой Багародзіцы і Прыснадзевы Марыі. 

Галоўнае восеньскае свята, гісторыя якога ўзыходзіць да 910 года, калі ў адным з храмаў Іерусаліма падчас богаслужэння юродзівы Андрэй і яго вучань Епіфаній убачылі Багародзіцу, якая лунала ў паветры і распрасцерла над тымі, хто моліцца, сваё шырокае белае покрыва.

Пакроў – апякун вяселляў. 

У гэты дзень дзяўчаты моляцца і ставяць свечкі перад абразом Пакрова Багародзіцы ў царкве, імкнуцца правесці дзень весела, верачы, што “калі Пакроў весела правядзеш, сябрука мілага знайдзеш”.

Старыя кажуць: на Пакроў да абеду – восень, пасля – зіма.

1773 год. У Рэчы Паспалітай створана Адукацыйная камісія, Камісія народнай асветы. 

Першае ў свеце міністэрства адукацыі.

Заснавана Соймам Рэчы Паспалітай. Першы старшыня (1773-1776) – І. Масальскі.

Камісія ажыццявіла рэформу школ і ўніверсітэтаў у духу ідэй Асветніцтва.

Ёй  падпарадкоўваліся Ягелонскі ўніверсітэт у Кракаве і Галоўная школа Вялікага княства Літоўскага (Віленскі ўніверсітэт).

Сярэднюю ступень адукацыі складалі акруговыя і падакруговыя школы.

І. Масальскі

1838 год. Нарадзіўся Міхаіл Радзевіч. 

Беларускі і расійскі публіцыст, крытык, педагог, этнограф. Блізкі сябар Ф. Дастаеўскага, выхавацель ягонага пасынка П. Ісаева. 

Прататып Міхаіла Ракіціна ў рамане Дастаеўскага «Браты Карамазавы».

Выкладаў у Вільні, узначальваў Варшаўскую навучальную дырэкцыю. Прыхільнік ідэй Канстанціна Ушынскага.

На беларускім матэрыяле заснаваны яго педагагічныя і этнаграфічныя нарысы «У народнай школе», «Беларускія народныя школы»  і іншыя.

Публіцыст,  тэатральны крытык. Аўтар камедыі «Мяшчанская нявеста».

Памёр у 1919 годзе.

1899 год. Нарадзіўся Адам Бабарэка. 

Беларускі пісьменнік і крытык.

Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў літаратурных аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Аўтар кнігі прозы, літаратурна-крытычных прац. Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры, творчасць Я. Коласа, М. Багдановіча і іншых.

Рэпрэсаваны НКУС. У 1938 годзе памёр у ГУЛАГу.

1903 год. Нарадзіўся Лявон Рыдлеўскі. 

Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч. Удзельнік Слуцкага паўстання і антысавецкага партызанскага руху на Палессі.

Дзеяч беларускай дыяспары ў Чэхіі, Францыі, Вялікабрытаніі.

Віцэ-прэзідэнт Рады БНР. Старшыня «Сусветнага аб’яднання беларускай эміграцыі».

“Ён фактычна быў апекуном усіх новапрыезжджых беларусаў у Парыжы… быў сапраўды адданы свайму народу» – сведчыць Івонка Сурвіла.

Спрычыніўся да ўратавання каля 200 беларусаў з Даніі ад выдачы СССР.

Аўтар кнігі “Беларусь: Сціслы агляд гісторыі беларускага народу і нацыянальна-вызвольнага руху”. 

1926 год. Выйшла кніга Алана Мілна пра мядведзіка Віні-Пуха.

Прыгоды Віні і Крыстафера Робіна выдадзены дзясяткамі мільёнаў экзэмпляраў, сталі любімым чытаннем многіх пакаленняў дзяцей, перакладзены на 25 моў.  

Дзякуючы пераказу Барыса Заходэра “Віні-Пух і Усе-ўсе-ўсе”, а затым і фільмам студыі “Саюзмультфільм”, дзе мішку агучваў Яўген Лявонаў, Віні-Пух стаў вельмі папулярны ў СССР. 

1929 год. У вёсцы Віктараўка Бабруйскага раёна нарадзіўся Уладзімір Лемяшонак. 

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Працаваў выкладчыкам, галоўным рэдактарам Арганізацыйна-метадычнага цэнтра па выданні гісторыка-дакументальных хронік «Памяць».

Даследаваў гісторыю Вялікай Айчыннай вайны.

Адзін з аўтараў выданняў «Гісторыя Беларускай ССР», «Усенародная барацьба на Беларусі супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў у гады Вялікай Айчыннай вайны».

1939 год. Нарадзіўся Ральф Лорэн. 

Амерыканскі мадэльер і бізнесмен, «Легенда моды». Выхадзец з сям’і яўрэйскіх імігрантаў з Беларусі. 

Яго бацькі Франк Ліўшыц (з Пінска) і Фрэйдл Котляр (з Гродна).

Заснавальнік кампаніі Polo Ralph Lauren. 

Акрамя адзення, выпускае прадметы інтэр’еру, аксэсуары, парфум, тавары для жывёл.

1964 год. У СССР адбылася змена ўлады. 

На Пленуме ЦК КПСС адхілены ад пасады Першы сакратар ЦК КПСС Мікіта Хрушчоў і прызначаны Леанід Брэжнеў.

У “хрушчоўскую адлігу” (1953-1964) быў выкрыты культ Сталіна, амніставаны многія палітвязні, знізіліся рэпрэсіі, адменена крымінальнае пакаранне за аборты і спазненні на працу і знята забарона на перамену месца працы. 

Былі праведзены рэформы аплаты працы, адпачынкаў, грашовай сферы, пенсійнага забеспячэння,  жыллёвага будаўніцтва, транспарта. Дасягнуты вялікія поспехі ў заваяванні космасу.

Але ўзмацнілася антырэлігійная кампанія. Адбыліся расстрэл працоўных у Новачаркаску, задушэнне Венгерскага паўстання 1956 года, выносіліся смяротныя прысуды валютчыкам, цэхавікам. 

Былі арганізаваны цкаванні Барыса Пастарнака, мастакоў-авангардыстаў.

На кіраванне Хрушчова прыйшліся Карыбскі крызіс, самая напружаная фаза халоднай вайны, крызіс у адносінах з КНР, Албаніяй.

1973 год. Нарадзілася Анжаліка Борыс. 

Грамадскі дзеяч. Настаўніца. Кіраўнік Саюза палякаў на Беларусі, які не прызнаецца сённяшнімі ўладамі.

У 2005 годзе ачоліла Саюз палякаў на Беларусі і змяніла на гэтай пасадзе Т. Кручкоўскага, які імкнуўся да супрацоўніцтва з уладамі. 

За сваю дзейнасць неаднаразова сутыкалася з беларускай праваахоўнай сістэмай.

25 сакавіка 2021 года ў дачыненні да яе распачата крымінальная справа. Борыс і яе паплечнікаў абвінавачваюць у правядзенні масавых мерапрыемстваў, падчас якіх нібыта ўшаноўваліся ўдзельнікі антысавецкіх бандфармаванняў, а іх дзеянні нібыта пераследвалі мэты рэабілітацыі нацызму, апраўдання генацыду беларускага народа.

2004 год. Памёр Іван Шамякін. 

Беларускі пісьменнік, сцэнарыст,  драматург, грамадскі дзеяч.

Герой Сацыялістычнай Працы. Народны пісьменнік. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук.

Старшыня Вярхоўнага Савета БССР (1971-1985). Галоўны рэдактар «Беларускай савецкай энцыклапедыі» (1980-1992).

Аўтар многіх раманаў, п’ес, кніг апавяданняў і аповесцей. Некаторыя з іх былі інсцэніраваны на «Беларусьфільме», ставіліся ў тэатрах, уключаны ў школьную праграму па беларускай літаратуры.

У гонар Народнага пісьменніка названы Мазырскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт, Кармянская бібліятэка, усталяваны мемарыяльныя дошкі ў Мінску, у аграгарадку Карма Добрушскага раёна.

Бюст і помнік ўстаноўлены ў Карме і Добрушы.

2013 год. Загінуў у аўтакатострофе Аляксандр Саладкоў.  

Беларускі вучоны ў галіне фізіялогіі, дзяржаўны дзеяч. Доктар медыцынскіх навук, прафесар. 

Працаваў прафесарам, прарэктарам, рэктарам у Віцебскім медыцынскім універсітэце.

Сапраўдны член Нью-Ёркскай акадэміі навук, член таварыства эксперыментальнай біялогіі і медыцыны (ЗША), член Міжнароднай Акадэміі гуманізацыі адукацыі (Германія).