Дзень у гісторыі. 8 красавіка. Дзень цыган. Закрыццё Лігі Нацый. Адкрыццё тэатра юнага гледача. Л. Брэжнеў – генсек. Удар па вакзалу Краматорска. Нарадзіўся палітык К. Дуж-Душэўскі

Міжнародны дзень цыган. Зацверджаны Першым Сусветным кангрэсам цыган (8 красавіка 1971, Лондан, прысутнічалі дэлегаты з 30 краін).

У гэты дзень у многіх краінах праводзяцца Міжнародныя цыганскія фестывалі, ладзяцца фотавыставы, кінапаказы, працуюць спецыяльныя класы па тэатральным мастацтве, спевах і танцах, праходзяць канцэрты.

Цыганы не маюць сваёй дзяржавы, але маюць свой сцяг – двукалёр па гарызанталі;  сіняе (неба) поле зверху, зялёнае (зямля) – знізу, на  іх фоне – чырвонае кола, якое ўвасабляе качавы лад жыцця.

Першая ўзгадка пра цыганоў на Беларусі датаваная 1501 годам, калі цыганскі важак Васіль з Міра атрымаў ахоўную грамату ад літоўскага князя Аляксандра Ягелончыка.

Цыгане – гэта 80 этнічных груп. Жывуць яны па ўсім свеце. Іх  каля 18 мільёнаў чалавек, у тым ліку ў краінах ЕС ад 10 да 12 мільёнаў.

Згодна з перапісам 2019 года, у Беларусі жыве каля 7 000 цыган (у 1989 годзе – 10 800) – беларуска рома (мінчаны, віцебшчукі, ліпенцы, халадорэ і інш.),  бежанцытка рома, халадытка рома, польска рома (бернікі, курсакі, удзейкі), літоўска рома (бучкі, флюкі), лотфітка рома, сэрвы, кэлдэлары, цыгане-мусульмане – люлі (мугат).

У Віцебскім і Жлобінскім раёнах да вайны нават існавалі цыганскія калгасы. У Магілёўскай вобласці цыганы кампактна жывуць ў бабруйскай Цітоўцы, магілёўскіх Грабянёва і Чапаеўцы.

Ураджэнец Віцебска цыган Вальдэмар Калінін – вядомы ў свеце пісьменнік, паэт, аўтар першага поўнага пераклада Бібліі на цыганскую мову.

Цыганскія карані маюць Пабла Пікасо, Элвіс Прэслі, Чарлі Чаплін, Роні Вуд, Галіна Вішнеўская, Ганна Нятрэбка, Філіп Кіркораў, Златан Ібрагімавіч.

Дзень арханёла Гаўрыіла-Дабравесніка. Сабор Арханёла Гаўрыіла.

У народзе яго так ахрысцілі за тое, што ён не раз з’яўляўся да людзей з добрымі весткамі.

Сабор – “сход”. Людзі збіраюцца разам і славяць Арханёла Гаўрыіла, яго імя азначае “крэпасць Божая”.

Гаўрыіл натхняў сваёй прысутнасцю прарока Майсея, калі той пісаў Быццё, адкрыў будучыню іудзейскага народа прароку Данілу, паўстаў перад святой Ганнай і расказаў, што тая народзіць дачку Марыю, і стане Марыя маці Ісуса Збавіцеля.

З таго моманту, як Марыя ўвайшла ў храм Ерусаліма, ён неадступна знаходзіўся побач з ёй усё яе зямное жыццё. Арханёл Гаўрыіл распавёў святару Захара аб нараджэнні Іаана – Хрысціцеля Гасподняга.

Гаўрыіл падтрымліваў Ісуса, калі той маліўся ў садзе Гефсімана перад пакутамі. Ён жа абвясьціў жанчын аб Уваскрашэнні Хрыстовым, і тыя прыйшлі памазаць Яго цела мірам.

1891 год. Нарадзіўся Клаўдзій Дуж-Душэўскі (1891–1959).

Беларускі палітычны дзеяч, дыпламат, рэдактар, педагог, архітэктар. Аўтар эскіза сучаснага бел-чырвона-белага сцяга.

У 1912 годзе далучыўся да беларускага руху, іграў Крыніцкага ў «Паўлінцы» Я. Купалы. Калі вучыўся ў Пецярбургскім горным інстытуце быў актывістам Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Пецярбургскага ўніверсітэта.

Працаваў у Белнацкаме, у Віленскай беларускай радзе, старшынёй Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны. Адзін з ініцыятараў стварэння Беларускай вайсковай камісіі, дыпламатычны прадстаўнік урада БНР у дзяржавах Балтыі.

Эміграваў у Літоўскую рэспубліку, дзе працаваў у міністэрствах беларускіх спраў, замежных спраў, сувязі Літвы, інжынерам-будаўніком, адзін з кіраўнікоў Беларускага цэнтра ў Літве, Літоўска-Беларускага таварыства, выдавец часопісаў «Беларускі сцяг», «Крывіч», «Беларускі асяродак». Апрацаваў разам з В. Ластоўскім, Т. Іваноўскім лацінска-руска-беларускі слоўнік па арніталогіі. Перакладаў на беларускую мову падручнікі для сярэдніх школ.

Быў рэпрэсаваны савецкімі ўладамі (1940–1941). Быў вызвалены з турмы пасля захопу немцамі Коўна.

У жніўні 1943 года арыштаваны нямецкімі ўладамі разам з жонкай за ўкрыццё яўрэяў і адпраўлены ў канцлагер. Праз заступніцтва сяброў вызвалены праз 4 месяцы.

У 1944–1946 гадах – дацэнт Каўнаскага ўніверсітэта, загадчык кафедры гісторыі архітэктуры. Аўтар дзясяткаў будынкаў у Каўнасе, Панявежысе, Клайпедзе, Шаўляі.

Апрыштоўваўся савецкімі ўладамі і знаходзіўся пад следствам (1946–1947, 1952). У 1952 годзе асуджаны на 25 гадоў зняволення як беларускі нацыяналіст. Датэрмінова вызвалены ў 1955 годзе.

1921 год. У. Ленін даў загад аказаць дапамогу па ўдасканаленню вынаходніцтва ў галіне радыё і тэлебачання Міхаілу Бонч-Бруевічу (1888–1940).

Міхаіл Бонч-Бруевіч – рускі і савецкі радыётэхнік, заснавальнік расійскай радыёлямпавай прамысловасці. Член-карэспандэнт АН СССР, прафесар Маскоўскага вышэйшага тэхнічнага вучылішча, Ленінградскага інстытута інжынераў сувязі, доктар тэхнічных навук. Унёс значны ўклад у развіццё радыёфізікі. Аўтар падручнікаў, навуковых прац, а таксама каля 60 патэнтаў на вынаходніцтвы ў галіне радыётэхнікі.

Выхадзец з шырокага і вядомага на паўднёвым захадзе Расійскай імперыі дваранскага роду Бруевічаў, выхадцаў са шляхецтва Рэчы Паспалітай, заснавальнікам якога лічыцца У. Бруевіч, які валодаў з 1561 года сялом Саматэвічы (цяпер Касцюковіцкі раён).

1946 год. У Жэневе прайшло апошняе паседжанне Лігі Нацыяў –  “маці” ААН.

Ліга Нацый была заснавана ў выніку Версальскага пагаднення ў 1919–1920 гадах як аснова Версальска-Вашынгтонскай сістэмы. У 1934–1935 гадах у Лігу Нацый ўваходзіла 58 дзяржаў-удзельнікаў. Мэты Лігі Нацый ўключалі ў сябе: раззбраенне, прадухіленне ваенных дзеянняў, забеспячэнне калектыўнай бяспекі, урэгуляванне спрэчак паміж краінамі шляхам дыпламатычных перамоў, а таксама паляпшэнне якасці жыцця на планеце.

Афіцыйнымі мовамі Лігі Нацый былі французская, англійская і іспанская

14 снежня 1939 года СССР быў выключаны з Лігі Нацый за напад на Фінляндыю.

1949 год. Памёр Фёдар Дамінікоўскі (1905–1949).

Беларускі глебазнавец, гісторык, географ, геолаг, даследчык фасфатавых радовішчаў Магілёўскай вобласці, папулярызатар геаграфіі. Кандыдат сельскагаспадарчых навук.

Скончыў Варонежскі ўніверсітэт, у якім быў сакратаром беларускага студэнцкага зямляцтва ў Варонежы. Працаваў у Беларускім доследым інстытуце сельскай і лясной гаспадаркі, ва Усесаюзным інстытуце сельскай гаспадаркі ў Саратаве, маскоўскім Інстытуце паўночнай збожжавай гаспадаркі, загадчыкам кафедры геалогіі і глебазнаўства БДУ (з 1943), вучоным сакратаром Савета ўніверсітэта. Даследчык гісторыі навукі і культуры Беларусі, аўтар больш як 200 артыкулаў біябібліяграфічнага слоўніка «Выдатныя дзеячы беларускай зямлі» (1945–1947), вялікай колькасці артыкулаў для часопіса “Беларусь”.

1956 год. Адкрыццё Беларускага дзяржаўнага тэатра юнага гледача. Другое адкрыццё.

Тэатр быў створаны ў Мінску ў 1931 годзе М. Кавязіным. Спыніў сваё існаванне ў 1941 годзе.

Займае будынак 1936–1937 гадоў пабудовы, які быў адноўлены ў 1952–1954 гадах.

Комплексу Тэатра юнага гледача і Палаца піянераў і школьнікаў нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасцю рэспубліканскага значэння.

У 2011–2015 гадах будынак быў на рэканструкцыі.

Рэпертуар тэатра складаецца з пастановак для дзяцей і падлеткаў.

1959 год. У Парыжы памёр Леан Уладзіслаў Радзівіл (1888–1959).

Вайсковец, мецэнат, апошні ардынат нясвіжскі, ваенны, грамадскі і палітычны дзеяч Польшчы. Ахвяра рэпрэсій.

Служыў у Праабражэнскім лейб-гвардыі палку, у генштабе рускай арміі, у тым ліку пры Стаўцы ў Магілёве.

У польскай арміі служыў у выведвальным аддзеле Генеральнага штаба. У 1935 годзе стаў апошнім 17-ым нясвіжскім і 14-ым клецкім ардынатам, пасяліўся ў Нясвіжы, займаўся замкам, заснаваў агурочны завод.

За некалькі дзён да захопу Чырвонай Арміяй Нясвіжу, у верасні 1939 года вывез і схаваў значныя каштоўнасці нясвіжскага замка.

Быў арыштаваны і ўтрымліваўся ў турмах Мінска, Масквы. Быў абмяняны на вязняў рэжыму  Мусаліні і пераехаў у Італію, потым Вялікабрытанію, у Парыж.

Яго ўнучка Дзіяна Марыя Роза Караба-Тэтаманці наведвала Нясвіжскі палац у 2014 і 2017 гадах і ўздымала пытанне аб перапахаванні Леана ў радавой спачывальні.

1966 год. Генеральным сакратаром ЦК КПСС абраны Леанід Брэжнеў (1906–1982). 

Кіраўнік СССР (1964–1982), Генеральны Сакратар КПСС (1966–1982) і Старшыня Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР (1960–1964, 1977–1982). Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы. Маршал.

Меў 117 савецкіх і замежных узнагарод, у тым ліку вышэйшага ваеннага ордэна “Перамога” (за подпісам Старшыні Вярхоўнага Савета М. Гарбачова).

Пасля сканчэння Курскага земляўпарадкавальна-меліяратыўнага тэхнікума (1927), працаваў у Коханаўскім раёне Аршанскай акругі (зараз – в. Багданаўка Талачынскага раёна), наведваў Оршу, Талачын, Шклоў, Друцк, Смальяны, Стараселле.

1991 год.  Камісія Вярхоўнага Савета РСФСР зацвердзіла вяртанне да трыкалёра ў якасці дзяржаўнага сцяга.

Трыкалёр быў адменены ў 1918 годзе.

Сцяг у Расіі аднавілі нягледзячы на тое, што яго выкарыстоўвалі калабаранты ў 1941–1945 гадах. Не менш за 400 000 рускіх служылі ў фашыстаў, ад 80 000 да 135 000 казакоў служылі у Вафен-СС, паліцыі. Вядомы 15-ы казачы кавалерыйскі корпус СС, некалькі рускіх дывізій СС, брыгады СС “Дружына”, 1-я гвардзейская Руская Вызвольная армія, Руская Вызвольная Армія Вермахта (12  корпусаў, 13 дывізій, 30 брыгад), Руская Вызвольная Народная Армія, Руская Нацыянальная Народная Армія, Руская Нацыянальная Армія, авіяцыйны корпус і іншыя.

2011 год. У ЗША Памёр Станіслаў Галактыёнаў (1937–2011).

Беларускі савецкі і амерыканскі навуковец, адзін з заснавальнікаў малекулярнага мадэлявання. Доктар біялагічных навук.

Скончыў Беларускі лесатэхнічны інстытут, аспірантуру Інстытута эксперыментальнай батанікі АН БССР.

Працаваў у  Інстытуце арганічнага сінтэзу АН Латвійскай ССР, інстытуце біялогіі АН БССР (да 1991), у Цэнтры малекулярнага дызайну Вашынгтонскага ўніверсітэта, дзе стаў міжнародна вядомым. Займаўся малекулярнай біялогіяй. Адзін з заснавальнікаў малекулярнага мадэлявання.

Аўтар больш сотні навуковых прац, якія перакладзены на еўрапейскія мовы.

2011 год. Памёр Антон Лабуда (1923–2011).

Беларускі фізік, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Заслужаны работнік  адукацыі.

Скончыў БДУ. Працаваў дацэнтам кафедры эксперыментальнай фізікі і фізічнай электронікі БДУ, намеснікам дэкана фізічнага факультэта, вядучым навукоўцам радыёфізічнага аддзялення, першым дэканам факультэта радыёфізікі і электронікі БДУ. Займаўся даследаваннямі плазмавай тэматыкі.

2022 год. З тэрыторыі ДНР нанесены ракетны ўдар па чыгуначным вакзале ва ўкраінскім Краматорску.

Загінулі 52 чалавекі, у тым ліку 5 дзяцей, паранена больш за 100 чалавек. Адна ракета патрапіла ў часовую залу чакання на вакзале, калі на ім знаходзілася каля 4 000 чалавек, якія чакалі эвакуацыі, другая ракета не разарвалася – на ёй быў надпіс “За детей”.

Краматорск з 12 красавіка па 5 ліпеня 2014 года быў захоплены сепаратыстамі ДНР, потым вызвалены. У кастрычніку 2014 года у Краматорск пераехала украінская Данецкая абласная ваенна-грамадзянская адміністрацыя. Краматорск стаў адміністрацыйным цэнтрам Данецкай вобласці.

Прыгожае відэа з краявідамі Магілёва. Гэтым разам зазірнём на «Святое возера»

Грабянёўскае, ці «Святое» возера – яшчэ адна перліна Магілёўскай ўнікальнасці. Гэта найвялікшы ў тутэйшы вадаём. Яго глыбіня сягае 19 мэтраў. Ён лічыцца помнікам прыроды з адметнай экасістэмай. Возера застаецца, нягледзячы на не найлепшыя для сябе часы, улюблёным месцам адпачынку гараджанаў.


Магілёў.media працягвае прагулкі па вядомым мясцінам гораду. Мы стараемся паказаць у сваіх відэазамалёўках хараство магілёўскіх краявідаў. Яны дапамагаюць адпачыць ад будзённасці, акунуцца ў свет гісторыі роднага гораду і, магчыма, угледзець будучыню.


Грабянёўскае возера ўпершыню ў гістарычных хроніках згадваецца ў 1643 годзе. Паводле жыхароў пасёлку Грабянёва, больш за пяць дзясяткаў гадоў таму, возера было невялікім. Калі паблізу пачалі масава будаваць жыллё, з вадаёму бралі пясок. Возера значна павялічылася як памерамі, гэтак і глыбінёю.

Старажылы кажуць, што ў даўнейшыя часы з возера выцякала рачулка Качарага. Па іх словах вадаём з Дняпром злучаў Гаджыеў роў. Складаную сістэму сувязі возера з ракой знішчылі меліяратары. З таго часу вада ў ім зрабілася стаячай, чысціць не спрабавалі. Працы камунальнікаў зводзіліся да ўпарадкавання пляжу.

У 2012 годзе возера прызнавалася самым чыстым вадаёмам у горадзе, а праз два гады санэпідэмстанцыя выдала прадпісанне аб забароне купання, бо вада не адпавядала стандартам па мікрабіялагічных паказчыках.

Каб Грабянёўскае возера ўратаваць, трэба пазбавіць дно арганікі. За шмат гадоў на ім пласт арганічных адкладаў вырас да двух мэтраў, і яны гніюць. З надыходам спёкі вада награваецца і пачынае «цвісці».

 

У Грабянёўскім возеры зноў забаронена купацца. Што з ім не так і што ведаем пра гэты магілёўскі вадаём

Грабянёўскае, ці Святое возера – найвялікшы ў Магілёве вадаём. Глыбіня сягае 19 мэтраў. Лічыцца помнікам прыроды. Улюблёнае месца адпачынку гараджан.

Гісторыя возера

Упершыню ў гістарычных хроніках згадваецца ў 1643 годзе. Паводле жыхароў пасёлку Грабянёва, пяць дзясяткаў гадоў таму возера было невялікім. Калі паблізу пачалі масава будаваць жыллё, з вадаёму бралі пясок. Возера значна павялічылася як памерамі, гэтак і глыбінёю.

Старажылы кажуць, што ў даўнейшыя часы з возера выцякала рачулка Качарага. Па іх словах вадаём з Дняпром злучаў Гаджыеў роў. Складаную сістэму сувязі возера з ракой знішчылі меліяратары. З таго часу вада ў ім зрабілася стаячай, чысціць не спрабавалі. Працы камунальнікаў зводзіліся да упарадкавання пляжу.

mogilove.by

У 2012 годзе возера прызнавалася самым чыстым вадаёмам у горадзе, а праз два гады выдалі прадпісанне аб забароне купання, бо вада не адпавядала стандартам па мікрабіялагічных паказчыках.

Праблемы выявіліся яшчэ ў 2010 годзе

У 2014-ым Магілёўскі занальны цэнтр гігіены і эпідэміялогіі выдаў прадпісанне, якое забараняла купацца ў возеры дзецям і дарослым, бо запланаваныя працы па ачыстцы дна не былі выкананы.

Тады заяўлялася: каб Грабянёўскае возера ўратаваць, трэба пачысціць ягонае дно ад арганікі. У прыватных гутарках некаторыя спецыялісты даводзілі, што на дне вадаёма за шмат гадоў пласт арганічных адкладаў вырас да двух мэтраў, і яны гніюць. З надыходам спёкі вада награваецца і пачынае «цвісці». Ля берагоў збіраецца зацвярдзелае рэчыва карычневага колеру.

У маі 2015 году праблему Святога возера абмяркоўвалі на пасяджэнні пастаяннай камісіі Магілёўскага гарадскога Савету дэпутатаў па гарадской гаспадарцы і сферы паслуг.

На ім адзначалася, што праект ачысткі возера абмяркоўваўся яшчэ ў 2010 годзе. Тады разлічвалі на дапамогу нямецкіх спецыялістаў. Рэалізаваць задуманае не ўдалося праз брак фінансавання. Патрабавалася 30 мільярдаў рублёў (10 мільёнаў долараў ЗША). У 2015 годзе сума ў рублях утроілася.

Даследаванні возера спецыялістамі Мінскага навукова-даследчага інстытуту вымагала ў 2015 годзе больш за 50 мільёнаў рублёў.

У 2015-ым неабыякавыя да лёсу возера магілёўцы сабралі больш за 6 тысяч подпісаў пад патрабаваннем ачысціць яго ад бруду. Чыноўнікі не далі пэўнага адказу.

Ад таго часу перыядычна з’яўляліся паведамленні чыноўнікаў, што неўзабаве возеру дапамогуць выздаравець. Усе гэтыя гады на пачатку купальнага сезону вадаём прызнаваўся прыдатным для купання, а потым санітары папярэджвалі нават пра недапушчальнасць падыходу да вады.

Перспектывы ратавання возера застаюцца няяснымі

У ліпені 2021 году на сайце Магілёўскага аблвыканкаму зʼявілася публікацыя, у якой гаварылася, што навукоўцы з Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту «прыступілі да вывучэння і ацэнкі экалагічнай сітуацыі Грэбянёўскага вадасховішча».

У тым, што вада ў возеры брудная ў чарговы раз звінавацілі калонію чаек, якая аблюбавала востраў, заросшы чаротам.

Кіраўнік Упраўлення камунальных прадпрыемстваў казаў, што спецыялісты з сталічнага ўніверсітэту паказалі, як змянялася мясцовасць вакол возера цягам некалькіх дзясяткаў гадоў. На карце 1936 году на месцы, дзе цяпер возера была балацявіна. З яе здабывалі торф і тут жа дзеіла спецыялізаванае прадпрыемства. Па карце 1978 году на месцы балацявіны – возера.

На працягу двух месяцаў даследнікі меліся даць рэкамендацыі, што рабіць з возерам.

Мінуў год, але пра перспектывы ратавання найвялікшага ў Магілёве вадаёму звестак вобмаль. 

Сёлета ў ім дазволілі былі купацца. Магілёў.media 10 чэрвеня наведаўся на возера, каб пабачыць, ці шмат на яго прыйшло людзей і як вадаём ды ягоныя ваколіцы выглядаюць. Калі матэрыял апублікавалі стала вядома, што вада ў возеры ўжо не адпавядае гігіенічным нарматывам па мікрабіялагічным паказчыкам.

Паводле інфармацыйнага агенцтва Белта тое ж выяўлена ў Дняпры, Пячэрскім вадасховішчы і вадасховішчы ля вёскі Вільчыцы, Магілёўскага раёну.

галоўнае фота: planetabelarus.by