Category: навіна дня

Сёння – гадавіна трагедыі на Дубравенцы, вядомай як “Магілёўскае цунамі”

Навіна ад

10 красавіка 1942 года ў Магілёве адбылася незвычайная тэхнагенная катастрофа, аналагаў якой у гісторыі Белрусі больш не вядома. Патоп на невялічкай Дубравенцы забраў жыцці соцень магілёўцаў, вынішчыў дзясяткі дамоў у Магілёве.

Прычыны трагедыі на Дубравенцы і сама хада падзеяў зараз добра вядомыя даследчыкам, а сама катастрофа шырока асветленая ў СМІ. Зусім не так абстаялі справы яшчэ з пару дзясяткаў гадоў таму – пра “Магілёўскае цунамі” ведала толькі жменька спецыялістаў, а ў самім горадзе нічога не нагадвала пра патоп 1942 года і яго ахвяр.

 

У чэрвені 2022 года памяць пра “цунамі” ў Магілёве нарэшце была адзначаная ў гарадской прасторы – высілкамі магілёўскага актывіста Ігара Бадзькова, пры дапамозе гісторыкаў і краязнаўцаў Аляксея Бацюкова і Алега Лісоўскаага на месцы трагедыі была пастаўленая інфармацыйная таблічка.

“Магілёўскае цунамі” здарылася падчас Другой Сусветнай вайны. У чэрвені-ліпені 1941 года пры адступленні з Магілёва савецкія войскі падарвалі чыгуначны насып на Дубравенцы і ён прасеў, фактычна спыніўшы раку. Паводкавыя воды сабраліся за насыпам у агромністае возера, якое падчас адлігі 10 красавіка 1942 года прарвала насып.

Як выглядаў насып у 1942 годзе – фота з калекцыі Алега Давіда Лісоўскага

Люльку несла па плыні, а з яе даносіўся дзіцячы плач

“Першапачатковы вал вады з ільдзінамі дасягаў 15 метраў. – узгадваў катастрофу магілёвец Т. Крываносаў, відавочца падзей – Вада змятала ўсё на сваім шляху, над горадам падняўся страшэнны шум і грукат. Я пачуў яго дома (Ленінская, 27) і адразу накіраваўся за людзьмі, якія беглі, да Дубравенкі ў раён гарадскога парка. Адсюль адкрылася страшная карціна – мутная, карычневая вада заліла ўсю пойму Дубравенкі, у тым ліку і Быхаўскі рынак.”

Адразу пасля патопа ў гарадской прэсе паявілася нататка, у якой называлася прыблізная колькасць ахвяр у 2 000 чалавек. Сучасныя даследчыкі схіляюцца да ацэнкі ў некалькі соцень чалавек. Большасць з іх трапілі пад смяротны вал вады ў дамах, што стаялі абапал Дубравенкі і ў даліне ракі Струшні. Людзі гінулі, калі вада паглынала іх на вуліцы, затаплівала да самай столі іх дамы, калі лледзяныя глыбы разбівалі сцены. Сярод ахвяр апынулася шмат дзяцей – відавочцы распавядалі пра люльку з немаўляткам, якую несла па плыні, а з яе даносіўся дзіцячы плач.

Прычына трагедыі, як цяпер мяркуюць навукоўцы, палягала ў тым, што папсаваны падрывам чыгуначны насып увесь канец 1941-га года і ў пачатку 1942-га быў неабходны нямецкаму камандаванню для транспарціроўкі грузў па чыгунцы. Пагэтаму яны не дазвалялі гарадскому кіраўніцтву правесці своечасовыя рамонтныя работы. 

Трэба адзначыць, што гарадскія ўлады папярэджвалі жыхароў дамоў на Дубравенцы пра небяспеку загадзя. 

“Тапельцаў збіралі на берагах Дняпра і дастаўлялі іх у гандлёвы павільён на Быхаўскім рынку. – распавядаў іншы відавочца, Е. Кавалькоў – Тут былі жанчыны, мужчыны, малечы ў пялёнках. Даліна Дубравенкі непазнавальна памяняла свой выгляд – скразная пустыня сярод высокіх берагоў і глыбы блакітнага лёду, што таялі пад прамянямі веснавога сонца.

Фота з калекцыі Алега Давіда Лісоўскага.

Ужо праз дзесяць гадоў могуць вынайсці вакцыну ад раку – і дапамог у гэтым Covid-19

Навіна ад

Даследчыкі фармакалагічнай кампаніі Moderna лікуюць – ужо ў самай бліжэйшай перпектыве чалавецтва можа атрамаць універсальную вакцыну ад раку, сардэчна-сасудзістых і аўтаімунных захворванняў – піша The Guardian.

Мільёны жыццяў могуць быць выратаваны з дапамогай наватарскага набору новых вакцын ад шэрагу захворванняў, уключаючы рак, кажуць эксперты з кампаніі Moderna. Гэтая фармацэўтычная фірма заявіла, што прэпараты для лячэння рака, сардэчна-сасудзістых і аутаіммунных захворванняў і многіх іншых будуць гатовыя да 2030 года.

А доктар Пол Бертан, галоўны ўрач Moderna, наогул лічыць, што іх фірма зможа прапанаваць рэвалюцыйныя метады лячэння «розных хвароб» ужо праз пяць гадоў.

– У нас будзе такая вакцына, яна будзе вельмі эфектыўнай і яна выратуе многія сотні тысяч, калі не мільёны жыццяў. – сказаў ён – Я думаю, што мы зможам прапанаваць персаналізаваныя вакцыны ад раку супраць розных тыпаў пухлін людзям ва ўсім свеце.

Новы метад лячэння будзе заснаваны на прымяненні мРНК. Малекула мРНК, уведзеная ў арганізм, інструктуе клеткі вырабляць бялок. Вакцына папярэджвае імунную сістэму чалавека пра рак, які ўжо расце ў арганізме чалавека, каб яна вынішчала гэтую хваробу, не кранаючы здаровыя клеткі. Для гэтага будзе дастаткова ўзяць пункцыю з ракавай пухліны, каб ідэнтыфікаваць бялковыя фрагменты на паверхні ракавых клетак. Пасля секвеніравання генетычнага матэрыяла медыкі вызначаюць мутацыі, якіх няма ў здаровых клетках. Гэта выкарыстоўваецца як маркер для вакцыны, якая ўказвае імунітэту чалавека на тыя клеткі, якія неабходна знішчаць.

Гэты рэвалюцыйны метад лячэння мог бы вынаходзіцца яшчэ гадоў пятнаццаць – заўважаюць спецыялісты. Аднак паскоранае вывучэнне спосабаў прымянення вакцын падчас пандэміі каронавіруса дазволіла “сціснуць” гэтыя 15 гадоў у 12-18 месяцаў.

Але навукоўцы папярэджваюць, што паскораны прагрэс, які вырас «на парадак» за апошнія тры гады, будзе змарнаваны, калі не будзе падтрымлівацца высокі ўзровень інвестыцый.

Фота ілюстрацыйнае

Рамонты дарог другі год запар былі правалены па ўсёй Магілёўшчыне

Навіна ад

Камітэт дзяржкантролю Магілёўскай вобласці выявіў недапрацоўкі мясцовых уладаў у рамонце дарог.

Як паведамляе інфармацыйнае агенства БелТА,  у рэгіёне не было выканана заданне па рамонце мясцовых дарог за 2022 год. Камітэтам дзяржкантролю было ўстаноўлена, што летась не выкананы паказчыкі адпаведнай рэгіянальнай праграмы па рамонце мясцовых дарог у Бялыніцкім, Бабруйскім, Быхаўскім, Глускім, Горацкім, Дрыбінскім, Кіраўскім, Клімавіцкім, Клічаўскім, Касцюковіцкім, Краснапольскім, Крычаўскім, Асіповіцкім, Слаўгарадскім, Чавускім, Чэрыкаўскім і Шклоўскім раёнах.

Адзначым, што паказчыкі не выконваюцца ўжо не першы год. Так, у 2021 годзе была таксама правалена работа па рамонце дарог на Магілёўшчыне. 

Фота ілюстрацыйнае

Цяпер без лацінкі – нанесены яшчэ адзін удар па беларускай культурнай самабытнасці

Навіна ад

Сёння была апублікаваная пастанова Дзяржаўнага камітэта па маёмасці, паводле якой мяняюцца правілы транслітарацыі назваў населеных пунктаў і геаграфічных аб’ектаў у Беларусі.

Пастанова вызначае, што цяпер геаграфічныя назвы ў Беларусі будуць перадавацца лацінскім алфавітам не праз беларускую лацінку, а праз транслітарацыю. Таксама яна вызначае, што перадача назваў можа брацца не толькі з беларускай, але і з рускай моў. Mogilev.media пісалі пра планы ўладаў па русіфікацыі геаграфічных назваў і адзначалі парадокс – у Беларусі няма рускіх геаграфічных назваў, усе яны беларускія, паколькі тысячагоддзямі ствараліся самім народам.

Што мяняецца – калі раней плошча Незалежнасці пісалася лацінкай як pl. Niezaležnasci, то зараз pl. Niezalezhnastsi, Mahiloŭ – як Mahiliou а Čavusy зараз будзе пісацца як Chavusy. 

Лацінка – гэта адзін з традыцыйных нацыянальных беларускіх алфавітаў, які ўжываўся на нашых землях з глыбокай старажытнасці, на якім, напрыклад, былі напісаныя шматлікія дакументы Магілёўскага магістрата ў XVI – XVIII стагоддзях. Выкарыстанне беларускай лацінкі пры напісанні геаграфічных назваў заставалася да апошняга часу апошняй формай афіцыйнага ўжывання дадзенага алфавіту. 

Пры дапамозе вось такога лацінізатара кожны ахвотны можа адчуць смак гэтай арфаграфічнай нормы.

Адметна, што ў 2012 годзе з ініцыятывы афіцыйных уладаў Беларусі ААН прыняла беларускую лацінку для міжнароднай перадачы беларускіх назваў. 

Фота з адкрытых крыніц.

Перад музеям Масленікава ў Магілёве ставяць вертыкальную паркоўку, парушаючы ахоўныя нормы

Навіна ад

З цяжкасцю адстаяўшы будынак гісторыка-культурнай каштоўнасці, магілёўцы сутыкнуліся з новай праблемай. Без уліку прававых і эстэтычных норм, проста перад будынкам музея імя Масленікава ставяць агромністую спаруду вертыкальнай паркоўкі з “Магілёўліфтмаша”.

У пачатку 2010-х будынак музея імя П. Масленікава ў Магілёве даводзілася бараніць актыўным гараджанам – уласнік гандлёвага цэнтра “Магніт” запланаваў пашырэнне свайго будынка і абсталяванне фасада люстэркавымі вокнамі. Шматмесячныя абмеркаванні, зборы подпісаў у той час завяршыліся перамогай магілёўцаў – было вызначана, што дадатковыя абёмы “Магніта” перашкодзяць візуальнаму ўспрыняццю музея, які з’яўляецца помнікам архітэктуры. Будаўніцтва новых частак гандлёвага цэнтра было адмененае.

Выяўляецца, што памяць пра вызначальныя рашэнні захоўваецца ненадоўга. Вечарам 29 сакавіка звязаны з Магілёўскім гарвыканкамам Тэлеграм-канал “Могилев мой город” абвясціў пра будаўніцтва перад будынкам музея імя Масленікава вертыкальнай ротарнай паркоўкі ад прадпрыемства “Магілёўліфтмаш”.

“На вуліцы Міронава ў гэтыя дні ўстанаўліваюць і робяць наладку мадэлі ПР-12, гэта будзе вертыкальная паркоўка, якая змесціць у сябе да 12 легкавых аўтамабіляў.” – піша “Могилев мой город”. 

Нейкая страшная жалязяка

Публікацыя звязанага з гарвыканкамам Тэлеграм-канала сабрала негатыўныя водгукі – “Навошта так нявечыць прыгожае месца ў цэнтры горада?”, “Нейкая страшная жалязяка, на якой будуць стаяць машыны, і проста перад прыгожым старадаўнім будынкам…”

На будаўніцтва паркоўкі звярнуў увагу таксама Тэлеграм-канал Aktahon, які спецыялізуецца на ахове гісторыка-культурнай спадчыны.

“Гаргара” ў прынцыпе не можа тут узводзіцца – па законе

“Ізноў з Магілёва: перад фасадам будынка пазямельна-сялянскага банка (цяпер абласны мастацкі музей), які пабудаваны ў стылі мадэрн у 1903-1914 гадах і з’яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю, узводзіцца сінія металічная гаргара – вертыкальная паркоўка ад мясцовага «Магілёўліфтмаша». – піша аўтар канала Aktahon.

Па-першае, гэтае дысгарманічнае збудаванне парушае візуальнае ўспрыманне помніка архітэктуры, па-другое — яна ў прынцыпе не можа быць зараз узведзена ў гэтым месцы. 

Прычын таму дзве: у 2021 годзе былі значна пашыраны на поўнач граніцы гістарычнага цэнтра, але ягоны праект зон аховы так і застаўся нескарэктаваным аж у версіі 2005 года. Паколькі ў 2020 годзе катэгорыя гістарычнага цэнтра горада была паднятая да другой (рэспубліканскага значэння), узгадненні работ у яго межах адбываюцца праз Міністэрства культуры. 

Другая прычына – будынак банка хоць і знаходзіцца цяпер у межах гістарычнага цэнтра, але з’яўляецца самастойнай гісторыка-культурнай каштоўнасцю, для якой увогуле не выяўлены зацверджаны праект зон аховы. Без яго зацвярджэння распрацоўка праектнай дакументацыі для аб’ектаў побач з ім забаронена палажэннямі Кодэкса аб культуры.”

Такім чынам, ахоўнае заканадаўства катэгарычна забараняе будаваць падобныя канструкцыі ў межах гістарычнага цэнтра і паблізу ад гісторыка-культурнай каштоўнасці. і ўлічаць гэта ўлады горада?

Фота з адкрытых крыніц.

У Крычаве абвешчаны рэжым надзвычайнай сітуацыі

Навіна ад

У сувязі з падняццем грунтавых вод і масавым затапленнем вуліц і жылых дамоў у Крычаве аб’яўлены рэжым надзвычайнага становішча. 

На дадзены момант затапіла нямала дамоў у розных раёнах горада. Аднак найбольш пацярпелі вуліцы, у тым ліку з шматпавярховай забудовай, у раёне так званага “Цэмзавода”. У сувязі са стыхіяй у горадзе ў кругласутачным рэжыме арганізавана работа гарачай лініі, куды могуць звярнуцца крычаўляне.

Як паведамляе “Крычаўскае жыццё” сітуацыя настолькі крытычная, што камунальным і ратавальным службам прыйдзецца працаваць кругласутачна, каб аказаць дапамогу ўсім пацярпелым. Для таго каб справіцца са стыхіяй, быў выдзелены дадатковы транспарт з мясцовага цэментнага завода, а таксама з Магілёва. 

Мясцовай уладай прынята рашэнне, што рэжым надзвычайнай сітуацыі будзе зняты толькі пры спрыяльных прыродных умовах. 

Прадстаўнікі водаканала, камунальных і ратавальных службаў будуць працаваць ва ўзмоцненым рэжыме да таго моманту, пакуль не знімуць вастрыню сітуацыі ў горадзе. 

Фота ілюстрацыйнае

Насельніцтва Магілёўшчыны стала меншым за мільён – статыстыка

Навіна ад

На 1 студзеня 2023 года насельніцтва Магілёўскага рэгіёна склала 989 703 чалавекі – паведамляе Нацыянальны статыстычны камітэт. У параўнанні з сітуацыяй на 1 студзеня 2022 года колькасць жыхароў вобласці скарацілася на 11 142 чалавекі. Гэта больш чым цэлы Дрыбінскі, Хоцімскі альбо Краснапольскі раён – у гэтых раёнах колькасць жыхароў не сягае і 10 000 у кожным.

У параўнанні з колькасцю жыхароў рэгіёна ў 2021 годзе, насельніцтва Магілёўшчыны скарацілася на 25 140 чалавек за два гады. Гэта можна параўнаць з тым, калі б за два гады ў рэгіёне цалкам “вымер” такі горад як Крычаў і яшчэ паўтары тысячы чалавек.

Насельніцтва горада Магілёва склала, паводле стытыстыкі, крыху больш за 354 тысячы чалавек. Бабруйска – крыху больш за 209 тысяч.

Фота з адкрытых крынц.

Ядзерную зброю, якую плануюць размясціць на Беларусі, будзе кантраляваць Расія – МЗС

Навіна ад

Такая выснова вынікае з фрагмента афіцыйнай заявы беларускага Міністэрства замежных спраў, апублікаванага прэс-службай МЗС.

– Навучанне беларускіх пілотаў, здольных кіраваць самалётамі са спецыфічнымі боепрыпасамі, мадэрнізацыя такіх самалётаў, роўна як і размяшчэнне ядзерных боезарадаў на тэрыторыі Беларусі без перадачы Мінску кантролю за імі, а таксама доступу да адпаведных тэхналогій, ніякім чынам не супярэчаць палажэнням артыкулаў I і II Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі. – гаворыцца ў заяве.

25 сакавіка прэзідэнт Расійскай Федэрацыі Уладзімір Пуцін выступіў з заявай, што на Беларусі рыхтуецца сховішча для тактычнага ядзернага ўзбраення і да ліпеня 2023 года такая зброя паступіць у Беларусь. Інстытут вывучэння вайны адзначае, што “Пуцін, верагодна, імкнуўся размясціць расійскую ядзерную зброю ў Беларусі яшчэ да ўварвання ва Украіну ў лютым 2022 года”, а сутнасць сучасных гучных заяў заключаецца ў вядзенні ім інфармацыйнай кампаніі, накіраванай застрашыць краіны што ўваходзяць у NATO і ЕС ад перадачы зброі Украіне. 

Фота ілюстрацыйнае.

На Магілёўшчыну ідзе шторм, будзьце асцярожныя

Навіна ад

На Мінскай трасе зараз вось такая абстаноўка. МНС і ДАІ папярэджваюць пра неспрыяльную абстаноўку на дарогах. Снегам заваліла пераважна Міншчыну, але мінусавыя тэмпературы і ападкі паступова набліжаюцца да заходніх раёнаў Магілёўшчыны. 

Моцныя снегапады паралізуюць рух транспарта, выклікаюць пашкоджанне дрэў, ліній электраперадач, дахаў будынкаў і збудаванняў – папярэджваюць ратавальнікі. Пагэтаму рэкамендуецца пазбягаць дрэў і разнастайных збудаванняў падвышанай рызыкі – мастоў, эстакад, трубаправодаў, ліній электраперадач, патэнцыйна небяспечных прамысловых аб’ектаў.

Культурнай сталіцай Беларусі ў 2024 годзе будуць Бялынічы

Навіна ад

Культурнай сталіцай-2024 стануць Бялынічы Могілёўскай вобласці. Такое рашэнне прынята на пасяджэнні калегіі Міністэрства культуры па выніках разгляду прэзентацыйных матэрыялаў на наданне статусу “Культурная сталіца года” ў 2024 годзе – паведамляе афіцыйны Тэлеграм-канал Міністэрства культуры Беларусі.

У спісе прэтэндэнтаў былі таксама гарады Камянец Брэсцкай вобласці, Глыбокае Віцебскай вобласці, Мазыр Гомельскай вобласці, Свіслач Гродзенскай вобласці.