26 августа в агрогородке Добрейка Шкловского района состоялся праздник села: мероприятие началось с поздравлений и закончилось танцами и ухой.
Первое упоминание о Добрейке относится к 1614 г., когда деревня входила в состав Могилевского замка. В 18 ст. было уже две деревни: Большая Добрейка и Малая Добрейка в Высокском войтовстве Шкловского графства. В 1715 году в Большой Добрейке находились мельница, винокурня, корчма. Объединились деревни в конце 1920-х годов.
В годы Великой отечественной из Добрейки на фронт ушли 200 человек (больше, чем из любой деревни района), а не вернулось с фронта 120 человек – самые большие потери из деревень района. К сожалению, власти так и не удосужились поставить обелиск (памятник) героически погибшим землякам.
Сегодня в Добрейке проживает 350 человек, которые работают в местном хозяйстве, в учреждениях и организациях, их обслуживающих, на предприятиях г. Могилева и Шклова.
Ежегодно в конце августа в агрогородке жители отмечают праздник села, на котором чествуют сельчан, причастных к развитию Добрейки. Организаторами праздника всегда выступают Каменно-Лавский сельсовет и работники местного Дома народного творчества. Так было и в этом году. В гости к местным жителям поздравить их с праздником приехал народный коллектив художественной самодеятельности «Славеница», которым с успехом порадовал собравшихся на праздник.
На праздник пришли как юные посетители, так и пожилые.
Юное поколение с радостью и помогало торговать и мешало взрослым играть в свои праздничные игры.
После каждого награждения исполнялся номер художественной самодеятельности.
V рэгіянальнае свята паэзіі «Вянок Аляксею Пысіну» да 105-годдзя Краснапольскай раённай бібліятэкі, адбудзецца ў верасні бягучага года – паведамляе “Чырвоны сцяг. Краснаполле”.
На працягу апошніх 5 год, на пачатку восені ў Краснаполлі ладзіцца рэгіянальнае свята паэзіі “Вянок Аляксею Пысіну”. Назва паэтычнага свята “Вянок Аляксею Пысіну” з’явілася не выпадкова. Так названы зборнік успамінаў магілёўскага пісьменніка і краязнаўцы В. Арцем’ева, у якім пра Аляксея Пысіна расказваюць вядомыя пісьменнікі і паэты Беларусі, людзі, якія асабіста ведалі А.Пысіна і тыя, хто любіць і ведае яго творчасць: Пімен Панчанка, Аркадзь Куляшоў, Сяргей Грахоўскі, Янка Брыль, Ніл Гілевіч, Васіль Быкаў, Лідзія Пшанічнікава і іншыя.
У свяце паэзіі “Вянок Аляксею Пысіну” штогод прымаюць удзел мясцовыя паэты, у тым ліку С. Сыранкоў, Д. Кустаў, А. Амельчанка, Г. Каваленка, А. Войтаў, М. Шпунтоў, Д. Манько і іншыя.
У межах свята сваёй творчасцю падзеляцца паэты з суседніх раёнаў – Наталля Азаранка (Касцюковіцкі раён) і В. Стасенка (Слаўгарадскі раён).
Нагадаем, што Аляксей Пысін (1920-1981), беларускі савецкі паэт, перакладчык і журналіст, рэдактар. Заслужаны работнік культуры.
Нарадзіўся ў в. Высокі Барок на Краснапольшчыне. Вучыўся ў Палужскай СШ, Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Мінску. Працаваў у раёнцы Бельска Беластоцкай вобласці, удзельнік вайны, быў двойчы паранены.
Пасля вайны працаваў у раённай газеце Краснаполля “Чырвоны сцяг”, у магілёўскай абласной “За Радзіму”, у чэрыкаўскай раёнцы, у рэдакцыі “”Магілёўская праўда”, быў сакратаром Магілёўскага абласнога аддзялення Саюза пісьменнікаў БССР.
Літаратурнай дзейнасцю займаўся з 1938 года. Першы верш быў надрукаваны ў газеце “Чырвоная змена”. Выпрабаваў на сабе ўплыў паэзіі М. Лермантава, Т. Шаўчэнкі, Я. Купалы, Я. Журбы, М. Чарота.
Дыяпазон яго паэтычнага таленту ўключае і грамадзянскі патрыятычны пафас, і тонкі лірызм. Адмысловае месца ў яго творчасці займаюць творы для дзяцей.
Памёр 27 жніўня 1981 года ў Магілёве. Пахаваны на Цэнтральных могілках.
Вялікае царкоўнае свята. Прысвечана памяці хрысціцеля Ісуса Хрыста.
Святкуецца пасля Купальскай ночы (народна-хрысціянскае свята). Лічылася, што раніцай пасля Купальскай ночы сонца «грае». Яно нібыта плавае ў вадзе далёка на гарызонце, «купаецца». «На Купалу сонца грала…» – спяваецца ў народных песнях.
Пасля прыняцця хрысціянства свята стала спалучаць у сабе паганскія і праваслаўныя рысы. Замест бога Сонца людзі пачалі праслаўляць хрысціцеля Ісуса Хрыста.
Ян Хрысціцель нарадзіўся ў сціплай сям’і святара. Да 30 гадоў жыў у пустыні, насіў адзенне з вярблюджай воўны, харчаваўся дзікім мёдам і пладамі пустынных раслін. Ян прадказаў прыход Збавіцеля. На беразе Ярдана прарок уладкоўваў абмыванні, каб пазбавіць людзей ад грахоў і падрыхтаваць іх да з’яўлення Хрыста.
Ісус прыйшоў да Яго і прыняў сакрамэнт хросту. Кіраўнік Галілеі і Перэі Ірад Анціпа пакараў смерцю Яна за тое, што ён выкрыў яго ў незаконным сужыцці з жонкай брата.
Свята прыпадае на Пятроў пост. Вернікам забараняецца есці мясныя і малочныя прадукты, яйкі, але дазваляюцца рыба і крыху чырвонага віна.
Нельга выконваць цяжкую фізічную працу, злавацца, лаяцца, аддаваць, прадаваць, пазычаць нешта з дому, падбіраць знойдзеныя на дарозе грошы – гэта можа прывесці да беднасці.
Нельга абліваць вадой цяжарных жанчын, дзяцей і старых, крыўдзіць і біць свойскую жывёлу.
1572 год. Памёр Жыгімонт Аўгуст (1520-1572).
Кароль польскі і вялікі князь ВКЛ, апошні з Ягелонаў.
Другая яго жонка, Барбара ўвайшла ў гісторыю як “Чорная Панна Нясвіжа”, здань якой штоноч гуляе па парку і замку Нясвіжа.
Пры Жыгімонце адбылася Лівонская вайна з Масковіяй, заключаны Люблінская унія, зацверджаны Статут ВКЛ, праведзена прагрэсіўная зямельная рэформа, заснаваны марскі флот, праводзілася палітыка канфесійнай талерантнасці, ён дазволіў дзейнасць езуітаў.
Яго ўладарста было перыядам росквіту Адраджэння ў ВКЛ.
1633 год. Пайшоў з жыцця Леў Сапега (1557-1633).
Аадзін з найбольш уплывовых дзяржаўных дзеячаў ВКЛ і Рэчы Паспалітай.
Арганізатар стварэння Трыбунала ВКЛ, распрацоўшчык і фундатар выдання трэцяй рэдакцыі Статута ВКЛ (1588), канцлер ВКЛ на працягу 34 гадоў.
Сярод яго шматлікіх уладанняў – Цяцерын і Круглае (зараз – Круглянскі раён), староствы Свіслач, Магілёў. Багацці Л. Сапегі дазвалялі яму фінансаваць вайну са Швецыяй за Інфлянты.
Помнікі Л. Сапегу пастаўлены ў Лепелі, Слоніме.
Адна з вуліц Магілёва названа ў яго гонар.
Помнік Л. Сапегу ў Лепелі
1708 год. У Магілёў уступіў шведскі кароль Карл ХІІ з войскам.
5 чэрвеня шведы, узмацніўшыся да 38 000 чалавек, пакінулі лагер у Радашковічах каля Мінска і павольна з прычыны дрэнных пагодных і дарожных умоў рушылі да Дняпра.
Рускія чакалі яго каля Барысава, але Карл XII ашукаў іх чаканні і бесперашкодна пераправіўся праз Бярэзіну ў мястэчку Беразіно, разбіў рускія войскі пад Галоўчынам (зараз – Бялыніцкі раён). 3 ліпеня шведы рушылі да Магілёва.
Карл XII заняў Магілёў. У горадзе пакінуў невялікі гарнізон, астатнія войскі размясціў за горадам па беразе Дняпра да Буйніч. Зараз гэта частка па Дняпру называецца Карлава даліна.
Прастаяўшы тры тыдні ў Магілёве, шведскае войска рушыла на паўднёвы ўсход да Рослаўля, каб абысці паласу спусташэння перад Смаленскам і стварыць пагрозу з тылу рускай арміі, якая стаяла пад Горкамі.
1864 год. Адкрыта Маладзечанская настаўніцкая семінарыя.
Першая не для ваеннага ведамства ў Расійскай імперыі. Распрацоўшчыкам праектаў семінарый быў паплечнік К. Ушынскага, ураджэнец Аршаншчыны, заснавальнік сучаснага краязнаўства, першы метадыст прыродазнаўства і геаграфіі Дз. Сямёнаў (1835-1902).
Адчынена згодна з загадам генерал-губернатара М. Мураўёва, пасля падаўлення паўстання 1863 года замест зачыненай у Маладзечне польскай дваранскай 5-класнай прагімназіі. Існавала ў 1864-1920 гадах, у 1915 пераведзена ў Смаленск.
Семінарыя рыхтавала кадры для пачатковых класаў. Першыя семінарысты вучыліся 2 гады, з 1870 года – 3, з 1907 — 4 гады. Перавага аддавалася дзецям сялян. У семінарыі выкладалі этнографы і фалькларысты М. Нікіфароўскі, Ю. Крачкоўскі.
За 50 гадоў семінарыю скончылі 2 000 чалавек. Сярод іх І. Біч, Ф. Валынец, А. Капуцкі, П. Мятла, М. Чарот, С. Рак-Міхайлоўскі, М. Забэйда-Суміцкі і іншыя.
1869 год. У в. Дубейкава пад Мсціславам нарадзіўся Лявон Вітан-Дубейкаўскі (1869-1940).
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, паэт, інжынер і архітэктар. Збіральнік беларускага фальклора.
Кіраваў аднаўленнем каталіцкіх храмаў у Мсціславе, Магілёве, Оршы, Крычаве, Свіслачы, Смальянах.
Член Беларускага нацыянальнага камітэта, галоўны архітэктар БНР.
1882 год. Нарадзіўся Янка Купала (Іван Луцэвіч, 1882-1942).
Народны паэт, перакладчык, драматург, публіцыст. Акадэмік АН БССР і АН УССР.
Класік беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы.
Яго творчасць адзначаецца за яркае апісанне сялянскага быту, нацыянальнага характару беларусаў і яго светаразумення.
Янка Купала ў 1913 годзе напісаў паэму “Магіла Льва” – пэўнае прысвячэнне Магілёву. У Магілёве ўпершыню пабываў толькі ў 1926 годзе.
4 чэрвеня 1942 года Купала быў выкліканы ў Маскву тэлеграмай ад старшыні Саўнаркама БССР Івана Былінскага, а 28 чэрвеня загінуў, упаўшы ў лесвічны пралёт 10-га паверха гатэля «Масква». Існуе тры версіі смерці – няшчасны выпадак, самагубства, забойства органамі савецкай бяспекі.
Працуе Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы, праводзяцца штогадовыя Купалаўскія чытанні. Яго імя носяць у Беларусі 246 вуліц ,у тым ліку ў Магілёве (паміж вул. Крупскай і 30 год Перамогі), Нацыянальны акадэмічны тэатр, інстытут мовы і літаратуры НАНБ, Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт, мінскія парк і станцыя метро, мноства школ, бібліятэк, паркаў.
Помнікі паэту ўсталяваны на Беларусі, у Ізраіле, Польшчы, КНР, ЗША, Балгарыі, Расіі.
Хата ў Вязынцы, дзе нарадзіўся Янка Купала. Цяпер Дом-музей Янкі Купалы
1883 год. У Магілёве нарадзіўся Сяргей Бойна-Радзевіч (1883-1978).
Летчык, удзельнік Першай сусветнай і грамадзянскіх воін. Георгіеўскі кавалер, генерал-маёр. Камандуючы паветранымі войскамі арміі Калчака.
1887 год. У Лёзна нарадзіўся Марк Шагал (1887-1985).
Сусветна вядомы беларускі, рускі і французскі мастак.
Магчыма, адны з яго продкаў – Сегалы, жылі на Школішчы ў Магілёве, а прадзед – мастак Хаім Сегал распісаў драўляную халодную сінагогу ў Магілёве.
Стваральнік Віцебскай народнай мастацкай школы, афарміцель спектакляў маскоўскага Камернага яўрэйскага тэатра.
Жыў у Парыжы, ЗША.
У Віцебску працуе мемарыяльны Дом-музей Марка Шагала, ёсць вуліца і праезд яго імя, у Іерусаліме названа плошча.
1892 год. Падчас правядзення экспедыцыі па Калыме заўчасна памёр Іван (Ян) Чэрскі (1845-1892).
Беларускі геолаг, географ, удзельнік паўстання К. Каліноўскага. Даследчык Сібіры.
Заснавальнік байкалазнаўства, уладальнік трох Залатых медалёў Рускага геаграфічнага таварыства.
У гонар яго названы: хрыбеты ва Усходняй Сібіры (1500 км), у Забайкаллі, пасёлак у Якуціі, пік, гара ў Забайкаллі і іншыя, а такжа вуліцы ў шэрагу гарадоў Расіі, Літвы, Украіны, Польшчы.
У Верхнядзвінску, у в. Валынцы працуюць музей і экспазіцыі ў гонар Чэрскага. Яго імя носіць Іркуцкае таварыства беларускай культуры.
1904 год. У в. Таўкачы (цяпер – Шклоўскі раён) нарадзіўся Іван Несцераў (1904-1989).
Старшы лейтэнант Чырвонай Арміі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Савецкага Саюза.
Скончыў Маскоўскую горную акадэмію, працаваў у розных арганізацыях. Удзельнічаў у польскім паходзе (1939), у баях на франтах Вялікай Айчыннай вайны.
Нампаліт камандзіра батальёна 108-й гвардзейскай стралковай дывізіі старшы лейтэнант Несцераў вызначыўся падчас вызвалення Венгрыі. 4 снежня 1944 года ён адным з першых пераправіўся праз Дунай у раёне горада Эрчы, захапіў і ўтрымліваў прыстань, адбіўшы разам з групай байцоў чатыры нямецкія контратакі.
Пасля вайны жыў і працаваў ва Украіне. Памёр у 1989 годзе ў г. Белая Царква.
1910 год. Нарадзіўся Юзаф Трыпуцька (1910-1983).
Ураджэнец Беларусі, шведскі мовазнавец-славіст.
Скончыў вілейскую гімназію імя Г. Сянкевіча, Універсітэт Стэфана Баторыя ў Вільні (1934).
Выехаў у Хельсінкі выкладаць польскую мову. З 1940 года ва Упсальскім універсітэце (Швецыя), прафесар славянскіх моў.
У працах «Мова Уладзіслава Сыракомлі», «Пра мову ўспамінаў Францішка Міцкевіча» адзначаў беларусізмы аўтараў, спасылаўся на працы Я. Карскага, іншых беларускіх мовазнаўцаў. Аўтар працы пра славянскія, у тым ліку беларускія прыслоўі, беларускія рэаліі ў творчасці Э. Ажэшкі.
Складальнік каталога старадрукаў з Кароны і ВКЛ, у тым ліку кірылічных, у зборах бібліятэкі Упсальскага ўніверстэта. Перапісваўся з Адамам Мальдзісам.
Памёр 21 ліпеня 1983 года.
1961 год. Нарадзіўся Вінцук (Валянцін) Вячорка.
Беларускі мовазнавец, журналіст, палітык і грамадскі дзеяч. Старшыня БНФ «Адраджэньне» і партыі БНФ (1999-2007), палітвязень.
Адзін з стваральнікаў і кіраўнікоў моладзевых груп і арганізацый “Майстроўня”, “Талака”, Канфедэрацыі беларускіх маладзёжных аб’яднанняў, няўрадавай грамадскай арганізацыі асветніцкай скіраванасці — Цэнтра “Супольнасць”, старшыня працоўнай групы Асамблеі няўрадавых арганізацый Беларусі.
2000 год. У Мінску прапаў без вестак тэлеаператар Дзмітрый Завадскі (1972-2000).
Беларускі журналіст, тэлевізійны аператар.
З 1989 года працаваў на беларускім тэлебачанні. У 1994-1997 гадах быў асабістым аператарам А. Лукашэнкі, потым працаваў на расійскім тэлеканале ОРТ, у Чачні.
У 1997-1998 гадах неаднаразова пераследваўся, затрымліваўся беларускімі сілавікамі, знаходзіўся пад следствам за аб’ектыўнае асвятленне падзей у краіне.
7 ліпеня 2000 года быў скрадзены беларускімі сілавікамі, калі накіроўваўся ў аэрапорт «Мінск-2». Пасля яго знікнення заснавана прэмія імя Завадзкага, якую сярод іншых атрымалі кампанія БелаПАН, аператар Ул. Бабарыка і іншыя.
Сёння праваслаўныя вернікі святкуюць Уваход Гасподні ў Ерусалім. Свята яшчэ называюць Вербніца, Вербная або Пальмавая нядзеля.
У нас пальма не расце, таму замест яе галінак выкарыстоўваюць галінкі вярбы. Расквітнелымі вясною галінкамі вернікі ўслаўляюць Збавіцеля як Пераможцу смерці. Сёння – апошняя нядзеля перад Вялікаднем.
Святкаваньне Ўваходу Гасподняга ў Ерусалім распачалося ў старажытныя часы і прысвечана ўспаміну вядомай эвангельскай падзеі, калі Ісус Хрыстос прыйшоў у горад для прыняцця пакут і смерці на Крыжы.
Mogilev.media пабывалі на святкаванні Вербнай нядзелі на тэрыторыі Кафедральнага Сабора Праабражэння Гасподняга па вуліцы Габраўскай.
Людское мора ўсё папаўняецца новымі чалавечымі рэкамі. Толькі калі гэтага сабора візуальна нашых грамадзян больш, чым на першамайскіх афіцыйных дэманстрацыях. Людзі ўсе лагодныя, з добрым настроем, адкрытымі сэрцамі, з усмешкамі на тварах. Яны віншуюць са святам і тых каго ведаюць і зусім невядомых ім людзей.
На уваходзе да царквы утвараюцца заторы.
З жадаючых асвяцьць вярбу ўтвараюцца колы вакол сабора. Пасля асвячэння склад людскіх колаў хутка мяняецца.
Выйсці з тэрыторыі храма так жа складана, як і зайсці. На перекрыжаванні Пушкінскага праспекта і Габраўскай магутныя людскія патокі сустракаюцца. Патокі рэгулююцца ДПС.
У розных рэгіёнах Беларусі свята называюць Маслёнка, Сырніца, Цалавальніца, Аб’ядуха, Ясачка, Перабуха, Цукровыя вусны, Вясёлая і Сумленная.
Народнае свята развітання з зімой і сустрэчы вясны Масленіца ў гэтым годзе прыпадае на 26 лютага, бо праводзіцца за восем тыдняў да Вялікадня (16 красавіка 2023) і за тыдзень да Вялікага паста. Масленічны тыдзень у гэтым годзе прыпадае на 20-26 лютага.
Карані свята сыходзяць да паганскіх часоў, да ўшанавання бога Велеса – заступніка жывёлы.
Царкоўны каляндар на люты зафіксаваў святкаванне Масленіцы, дзе яна фігуруе як “Сырны тыдзень”. У дні святкавання Масленіцы сялянскі стол меў шмат малочных прадуктаў, паколькі на ўжыванне мяса на святочным тыдні накладвалася табу. Ішоў суцэльны тыдзень, калі елі скаромную ежу, праўда, у сераду і пятніцу посныя дні адмяняліся.
Масленіца – падрыхтоўчы тыдзень да Вялікага паста.
Традыцыі Масленіцы па днях тыдня традыцыйна такія.
Панядзелак – сустрэча. У гэты дзень узводзілі снежныя горы, будавалі арэлі і балаганы, усталёўвалі слупы, па якіх затым узбіраліся хлопцы, каб паказаць сваю ўдаласць і зарабіць каштоўны падарунак. Майстравалі з падручных матэрыялаў пудзіла Зімы, якое насілі па вуліцах, каб потым спаліць.
Ужо ў першы дзень масленічнага тыдня выпякалі першы святочны блін. Яго традыцыйна аддавалі маламаёмасным – за памін душ памерлых сваякоў.
Аўторак – зайгрышы, або сватаўство. Другі дзень масленічнага тыдня прысвячалі агледзінам. Час для сватаўства быў самы прыдатны, паколькі ў Вялікі пост вяселля не гулялі, бралі шлюб ужо пасля Вялікадня.
Серада – ласунка. Дзень цешчавых бліноў. Накрывалі шчодрыя сталы для гасцей, а маці жонкі пякла для зяця бліны. Чым багацейшы стол – тым больш цешча спрыяе мужу сваёй дачкі.
Чацвер – разгул. Пачатак святкавання Шырокай Масленіцы. Ладзіліся катанні на санях, кулачныя баі, скокі праз вогнішча, спевы і карагоды, бітвы за снежныя гарады.
Пятніца – цешчыны вячоркі. У гэты дзень цешча з візітам у адказ прыходзіла ў госці да зяця, прычым не адна, а з сяброўкамі. І ён павінен быць паказаць усю сваю павагу да маці сваёй жонкі і шчодра яе накарміць.
Субота – залоўкіны вячоркі. У перадапошні дзень масленічнага тыдня маладыя ятроўкі запрашалі да сябе ў госці заловак і іншых сваякоў мужа.
Нядзеля – дараваны дзень. У гэты дзень просяць прабачэння ў родных і знаёмых за нанесеныя за год крыўды.
Кульмінацыя свята – пад вясёлыя песні спальванне на вогнішчы пудзіла, які ўвасабляе адыходзячую зіму. А ўвечары паміналі памерлых.
У Слаўгарадскім раёне будзе праводзіцца новае свята традыцыйнай культуры – “Народная прыпеўка”, паведамляе Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал.
Гэта прадугледжана рашэннем Слаўгарадскага раённага выканаўчага камітэта ад 29 снежня 2022 года
Арганізатарамі “Народнай прыпеўкі” выступаюць аддзел ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Слаўгарадскага райвыканкама і ДУК “Цэнтралізаваная клубная сістэма Слаўгарадскага раёна”.
Свята накіравана на развіццё і папулярызацыю жанру народнай прыпеўкі, традыцыйнай ігры на гармоніку, на захаванне лепшых узораў фальклорнай спадчыны і мясцовага аўтэнтычнага матэрыялу.
Мерапрыемства будзе праводзіцца ў фармаце біенале – адзін раз на два гады.
Праграмай мерапрыемства прадугледжаны конкурсныя выступленні па намінацыях: “Выканаўцы прыпевак” (індывідуальныя выканаўцы), “Гарманісты” (ансамблі гарманістаў ад двух і больш выканаўцаў),
“Групы і ансамблі” (фальклорныя гурты, ансамблі народнай песні).
Чакаецца, што ў ім будуць удзельнічаць творчыя калектывы і індывідуальныя выканаўцы як Слаўгарадскага, так і іншых раёнаў, гарадоў, замежных краін.
Дату, тэрмін і месца правядзення свята будзе вызначаць арганізатар – райвыканкам.
У Клічаве адбыўся ўнікальны дзіцячы калядны абрад “Куры”. Праводзіў яго на вуліцах горада фальклорны ансамбль “Купалачка”, які пад кіраўніцтвам Наталлі Коктыш з 2006 года займаецца адраджэннем даўняй мясцовай традыцыі.
Вясёлая шумная зграйка дзяўчат рознага ўзросту хадзіла ад дома да дома па Клічаву з традыцыйнай песняй «Гэй, куры, куры». “Куры”, або “кураняты”, як называюць удзельнікаў абраду, стукалі ў вокны, потым выконвалі гаспадарам святочныя песні, а тыя ў падзяку частавалі дзетак.
Важна адзначыць, што калядны абрад «Куры» звязаны з правядзеннем так званых Святак – зімовых свят ад Нараджэння Хрыстова да Вадохрышча і праводзіцца штогод на Шчодры вечар 13 студзеня. Абрад унікальны тым, што ўдзельнічаюць у ім толькі дзеці (ва ўзросце ад 6 да 14 год). Гэта адзіны дзіцячы калядны абрад, які захаваўся ў Беларусі. Яшчэ адна цікавая асаблівасць традыцыі – у калядным гурце няма традыцыйных для калядавання масак-персанажаў – тут не водзяць ні казу, ні мядзведзя, ні каня. Дзяўчынкі і хлопчыкі апранаюцца ў абрадавае адзенне, упрыгожваюць калядную зорку, з песнямі ідуць па вёсцы і, падыходзячы да хат, пяюць калядныя святочныя песні, сярод якіх ёсць спецыяльная песня «Куры».
Гаспадары хаты ў сваю чаргу частуюць удзельнікаў гурту ежай – смажанымі блінамі, салам і цукеркамі. Абрад завяршаецца з заходам сонца. Абрадавая дзея звязана з спецыяльнымі абрадавымі атрыбутамі: касцюмам, каляднай зоркай і свячой, якая гарыць у каляднай зорцы каля абраза Божай Маці.
Удзельнікамі абраду ў свой час у дзяцінстве было не адно пакаленне жыхароў вёсак Дзмітраўка, Віркаў і Нясета. Многія з іх сёння – бабулі і дзядулі, бацькі, старэйшыя сёстры – з энтузіязмам распавядаюць сучасным удзельнікам каляднага гурту як трэба калядаваць, перадаюць ім песні, расказваюць парадак дзеянняў.
Калядны абрад «Куры» па-ранейшаму з’яўляецца актуальнай культурнай з’явай, перадаецца з пакалення ў пакаленне і прызнаецца супольнасцю сваёй нематэрыяльнай каштоўнасцю. Між іншым, абрад “Куры” быў уключаны ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ў 2013 годзе.
Шчодрык-Васілле, Малання, Васільеў вечар, Васільева каляда (13-14 студзеня). Сустрэча Новага года па юліянскім календары. Пачатак Шчодрага тыдня.
Шчодрая (другая, мясная, нішчымная, скаромная, багатая, тоўстая) куцця – абрадавая пераднавагодняя вячэра. На ўсе тры куцці (апошняя 18 студзеня) прыкмячалі, якое надвор’е вечарам: калі неба яснае і шмат зорак, то будзе ўраджай на грыбы.
Свята – кульмінацыя зімовых святак у гонар сонцавароту, галоўнай часткай якой, як і ў час калядаванняў, быў абход двароў, гаспадарак, хат са шчадроўкамі.
У адрознені ад калядак, якія спяваліся пад вокнамі, шчадроўкі – прадстаўленні з казой, конікам, буслам, жоравам, мядзведзем, смерцю – ладзіліся з дазволу гаспадароў у хаце.
14 студзеня зранку дзеці ладзілі Засяванне – “засявалі хаты” – магічна ўплывалі на будучы ўраджай. Яны прыходзілі да сваіх родных з зернем у прыполіку і з прыгаворам “Сею, сею, засяваю, з новым годам віншую, добрага ўраджаю жадаю!” рассыпалі зерне па хаце.
На Васільеў вечар дзяўчыны варажылі аб лёсе, замужжы. Яшчэ да наступу світанка, варылі абрадавую кашу. Калі каша паспявала, чыгун вымалі з печы і аглядалі. Калі ён трэснуў, то гэта прадвесціла бяду. Тое ж самае было звязана і з няпоўным чыгуном. Чырвоная каша, поўная – прадвесціла шчасце ўсёй хаце і шчасце для дачкі. Каша дробная, белая – суцэльная бязладзіца. У Васільеў вечар хадзілі па хатах для збірання пірагоў і свіных ножак. Пастукаўшыся ў вакно заможнай сям’і, шчадроўшчыкі спявалі: “Кішку ды ножкі ў верхняе акенца”.
404 год. Адбыліся апошнія баі гладыятараў у Рыме.
Назва гладыятар паходзіць ад назвы маленькага двусечнага мяча з шырокім і вострым лязом (лац. Gladius – “меч”). Больш за шэсць з паловай стагоддзяў (з сярэдзіны III стагоддзя да н.э.) бітвы спецыяльна навучаных рабоў і ваенапалонных на залітай крывёй арэне цырка прыводзілі натоўп і патрыцыяў у апантанае захапленне.
Забарону на гэтую крывавую забаўку наклала хрысціянская царква ў згодзе з уладай. У забароне гульняў не апошнюю ролю адыграў такі трагічны выпадак. Падчас фінальнай стадыі паядынку на арэне Калізея, калі пераможца сутычкі рыхтаваўся нанесці апошні ўдар пераможанаму суперніку, на арэну выбег манах, каб спыніць расправу. Натоўп, які прагнуў крыві, закідаў камянямі высакароднага хрысціяніна Альмахуса (Святы Тэлемах). Уражаны здарэннем імператар Флавій Ганорый Аўгуст забараніў баі гладыятараў у Рыме.
Карціна “Пальцы долу” мастака Жан-Ляона Жэрома, 1872. год
Вялікалітоўскі гуманіст, асветнік, пісьменнік, грамадскі і рэлігійны дзеяч. Актыўны ўдзельнік рэфармацыйнага руху, адзін з заснавальнікаў навуковай крытыкі Бібліі. Прыхільнік кальвінізму, антытрынітарызму.
Адзін з заснавальнікаў кальвінісцкай друкарні ў Нясвіжы, выдавец Катэхізісу, Бібліі Новага Запавету ў перакладзе на беларускую і польскую мовы.
Дамагаўся крытычнага стаўлення да тэкстаў Святога Пісання. Аўтар публіцыстычных твораў.
Адмаўляў догмат бессмяротнасці душы, Троіцу, прапаведаваў ідэю самаўладства, верацярпімасць, магчымасць маральнага ўдасканалення чалавека па-за Царквой. Заклікаў развіваць уласную культуру і ўласныя традыцыі. У сваіх палітычных поглядах прытрымліваўся ідэі справядлівасці для ўсіх слаёў грамадства.
Памёр з клятвай, што не ведае ніякага Бога і ніякага Хрыста.
У гонар дзеяча пастаўлены помнікі ў Нясвіжы і ў Мінску.
1719 год. Пётр I загадаў паручніку Івану Яўрэінаву і геадэзісту Фёдару Лужыну высветліць, ці мяжуе Азія з Амерыкай.
Пасланцы праехалі праз Урал, Сібір, морам прайшлі з Ахоцка да Камчаткі,потым уздоўж Курыльскай грады, нанеслі на карту землі, на якіх пабывалі, сабралі з мясцовага насельніцтва ясак і прывялі яго ў рускае падданства.
У маі 1722 года выхадзец з мсціслаўскай шляхты Іван Яўрэінаў у Казані перадаў Пятру I карту Камчаткі і Курыльскіх астравоў, але галоўная мэта дасягнута не была. Завершыць пачатае было даручана Вітусу Берынгу.
У гонар мсціслаўца названы праліў паміж астравамі Маканрушы і Анекатан Курыльскай грады.
1841 год. Нарадзіўся Ігнат Здановіч.
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, публіцыст.
Скончыў Пецярбургскі, Берлінскі ўніверсітэты. Кандыдат матэматыкі. Збіраў успаміны і звесткі пра філаматаў і філарэтаў, выдаў у Парыжы брашуру «Успамін пра філаматаў і філарэтаў».
У 1863 годзе вярнуўся ў Вільню, быў прызначаны паўстанцкім начальнікам Вільні. Арыштаваны царскімі ўладамі 26 верасня 1863 года. Публічна павешаны 2 студзеня 1864 года на Лукішскай плошчы ў Вільні.
1893 год. У Смілавічах нарадзіўся Хаім Суцін.
Французскі мастак-экспрэсіяніст, адзін з найбольш славутых майстроў нацюрморту.
Карыстаўся інтэнсіўнай, часта падкрэслена пачварнай каляровай палітрай. Партрэты пекараў, слуг, прыбіральшчыкаў – бязлітасныя псіхалагічныя характарыстыкі. Нацюрморты, як правіла, прадстаўляюць мяса, бітую птушку, дзічыну, рыбу на розных стадыях разлажэння.
Яго творы прадстаўлены ў найбуйнейшых дзяржаўных музейных і прыватных сходах розных краін свету. Дзве карціны “Ева” (1928) і “Вялікія лугі ў Шартры, каля віядука” (1934) знаходзяцца ў карпаратыўнай калекцыі ААТ «Белгазпрамбанк» і ўключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь.
На радзіме, у Смілавічах, у 2008 годзе пры садзейнічанні ЮНЕСКА створана музейная экспазіцыя «Прастора Хаіма Суціна».
Памёр 9 жніўня 1943 года. Пахаваны на могілках Манпарнас у Парыжы.
Хаім Суцін. Дзіцёнак з цацкай
1932 год. Нарадзіўся Віктар Лебедзеў.
Акцёр тэатра і кіно. Народны артыст.
Пасля сканчэння Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута, працаваў у Беларускім тэатры юнага гледача.
Яго творчасць была адметная спалучэннем псіхалагічнага аналізу з выразным знешнім малюнкам. Ролі будаваў на эмацыянальных кантрастах, тонка адчуваў жанравыя асаблівасці твора.
Іграў у пастаноўках па творах Я. Купалы, В. Вольскага, І. Мележа, З. Бядулі, А. Астроўскага, М. Горкага, М. Гогаля, У. Шэкспіра і іншых. Здымаўся ў кіно і на тэлебачанні, у тым ліку ў кінафільмах “Апошняе лета дзяцінства”, “Чорны замак Альшанскі”, “Высакародны разбойнік Уладзімір Дуброўскі”.
Памёр 2 снежня 2001 года.
У яго гонар у Мінску, на доме па праспекце Незалежнасці, 42 устаноўлена мемарыяльная дошка.
1935 год. Памёр Мікалай Бліадуха.
Беларускі геолаг, акадэмік Акадэміі навук БССР, прафесар. Арганізатар геалагічнай службы БССР, складальнік першай геалагічнай карты Беларусі, адзін з заснавальнікаў сістэмнага вывучэння карысных выкапняў у Беларусі.
Узначальваў горны аддзел Упраўлення Савета народнай гаспадаркі БССР, выкладаў у БДУ, загадваў кафедрай геалогіі, арганізаваў і ўзначаліў Інстытут геалогіі АН БССР.
Узначальваў экспедыцыі па даследаванні Аршанскай, Магілёўскай і Калінінскай акруг. Вывучаў мелавыя адкладанні і фасфарыты на паўднёвым усходзе краіны.
З яго непасрэдным удзелам былі адкрыты новыя радовішчы мергеляў, крэйды, фасфарытаў, даламітаў, шкляных пяскоў, торфу, сапрапеляў, будаўнічых матэрыялаў, мінеральных вод.
Вынікі даследаванняў з’явіліся падставай для будаўніцтва Крычаўскага цэментавага завода.
Падараваў БДУ уласную вялікую калекцыю горных парод і мінералаў, якая стала пачаткам Музея землязнаўства геаграфічнага факультэта БДУ.
Быў рэпрэсаваны ў 1930-я гады.
1940 год. Скончыўся 810-дзённы дрэйф парахода «Сядоў» у Арктыцы.
Адным з 15 удзельнікаў экспедыцыі быў ураджэнец в. Цішоўка Магілёўскага раёна Восіп Нядзвецкі, які разам з астатнімі членамі экіпажа атрымаў званне Героя Савецкага Саюза.
Восіп Нядзвецкі (1908-1959) – другі герой-магілёвец пасля Ота Шмідта. Яго імя носіць бухта на востраве Тыртава (архіпелаг Нордэншэльда). Але на карце Магілёва яго імя мы не знойдзем.
У 1944-1945 гадах быў начальнікам тэхнічнага забеспячэння 1-й арміі Войска Польскага, у 1945-1946 – начальнікам тэхнічных майстэрняў Гданьскага ваеннага порта.
З 1946 года працаваў на палярных станцыях. Трагічна загінуў пры тушэнні пажара 26 снежня 1959 года на станцыі на мысе Арктычны. Пахаваны ў Маскве, на Ваганькаўскіх могілках.
1948 год. У Мінску супрацоўнікамі дзяржбяспекі быў забіты Саламон Міхоэлс(Воўсі).
Акцёр, рэжысёр, яўрэйскі грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Народны артыст СССР, лаўрэат Сталінскай прэміі. Адзін з арганізатараў і кіраўнік Дзяржаўнага яўрэйскага тэатра ў Маскве, старшыня Яўрэйскага антыфашысцкага камітэта (1942-1948).
У 1923 годзе пастановай ЦВК БССР Маскоўскаму яўрэйскаму тэатру было нададзена званне секцыі Беларускага акадэмічнага тэатра.
Здымаўся ў фільме беларускай кінастудыі «Вяртанне Нейтана Бекера», быў кансультантам фільма «Шукальнікі шчасця», здымаўся ў фільмах расійскіх кінастудый, у тым ліку, «Цырк» (роля гледача ў цырку, які спявае калыханку на ідышы).
У яго гонар адкрыты маскоўскі Міжнародны культурны цэнтр імя Міхоэлса, названыя плошча ў Тэль-Авіве і вуліца ў Даўгаўпілсе, яму прысвечаны фільмы, песні, у тым ліку А. Галіча, раман братоў Вайнераў «Пятля і камень у зялёной траве».
У 1998 года была прынята пастанова Савета міністраў Беларусі аб усталяванні мемарыяльнай дошкі С. Міхоэлсу на будынку рускага драматычнага тэатра імя М. Горкага ў Мінску. Але пастанова не выканана.
1961 год. Нарадзіўся Генадзь Сагановіч.
Беларускі гісторык, археолаг. Доктар габілітаваны.
Працаваў у Інстытуце гісторыі акадэміі навук Беларусі (1984-2005), пакуль не быў звольнены «за парушэнне працоўнай дысцыпліны». Пасля працаваў Еўрапейскім Гуманітарным універсітэце.
Праводзіў раскопкі шэрагу прыватнаўласніцкіх замкаў, у тым ліку Глускага, даследаваў кавальства Беларусі эпохі феадалізму, вывучае ваенна-палітычную гісторыю ВКЛ, гістарычныя сувязі з немцамі ў сярэднявеччы.
Складальнік і адзін з аўтараў зборніка «Імя тваё Белая Русь», аўтар, суаўтар кніг па гісторыі ВКЛ і Маскоўскай дзяржавы, у тым ліку «Дзесяць вякоў беларускай гісторыі» (разам з У. Арловым).
Заснавальнік і галоўны рэдактар часопіса «Беларускі гістарычны агляд».
Узнагароджаны медалямі Францішка Багушэвіча Беларускага ПЕН-цэнтра, 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
1972 год. Нарадзіўся Віталь Шчэрба.
Беларускі спартсмен, гімнаст. Заслужаны майстар спорту СССР, Беларусі. Шасціразовы алімпійскі чэмпіён, 14-разовы чэмпіён свету, 10-разовы чэмпіён Еўропы. Пераможца Гульняў добрай волі (1990, ЗША), чэмпіён Унівэрсіядаў (1993, 1995). Адзін з найлепшых гімнастаў усіх часоў.
У 1992 годзе Міжнародны алімпійскі камітэт узнагародзіў яго прызам «Джэсі Оўэнса» як найлепшага спартсмен года.
Ад 1996 года жыве ў ЗША, мае ўласную гімнастычную школу, трэнер зборнай ЗША па спартыўнай гімнастыцы.
1991 год. Спроба савецкіх войск захапіць тэлецэнтр у Вільнюсе.
Праз 10 месяцаў пасля заявы Вярхоўнага Савета Літоўскай ССР аб аднаўленні незалежнасці Літоўскай Рэспублікі, 9 студзеня 1991 года а 16:00 ля будынка Вярхоўнага Савета Літвы сабраўся шматтысячны натоўп пераважна рускамоўнага насельніцтва з лозунгамі: «Далоў парламент! Няхай жыве СоюзССР!».
Рускамоўных грамадзян падтрымаў М. Гарбачоў, які 10 студзеня запатрабаваў аднавіць у Літве Канстытуцыю СССР. У Вільнюс прыбыў спецназ КДБ «Альфа», былі перакінуты з Каўнаса часткі 7-й дэсантнай, з Пскова – 76 дэсантнай дывізій, прыведзена ў баявую гатоўнасць 107-я мотастралковая дывізія.
У ноч з 10 на 11 студзеня вайскоўцы занялі Дом друку, цягам 11 студзеня былі занятыя рэтрансляцыйны тэлевізійны вузел, грамадскія будынкі.
Кіраўніцтва Літвы заклікала насельніцтва выйсці на вуліцы і прыняць удзел у ахове будынкаў Вярхоўнага Савета, радыёцэнтра, тэлевежы, а Міністэрства замежных спраў накіравала ў Маскву ноту пратэсту ў сувязі з “акупацыйнымі дзеяннямі савецкіх ваеннаслужачых”.
У ноч з 12 на 13 студзеня дэсантнікі і група “Альфа” накіраваліся да парламента і на штурм тэлевізійнай вежы. Пры штурме апошняй загінула 14 чалавек, 843 былі параненыя (паводле апошніх даных).
У гонар гэтых студзеньскіх падзеяў у Літве ўсталявана свята Дзень абаронцаў свабоды – 13 студзеня.
Міжнародны дзень талерантнасці правялі з вучнямі сярэдняй школы №2 Мсціслава. Дзеткі наведалі тэматычную выставу ў бібліятэцы, удзельнічалі ў конкурсе “Які цудоўны гэты свет” і майстар-класе “Дрэва дружбы”, глядзелі відэаролік “Асаблівыя людзі”.
– Наша краіна – мультыкультурная – распавяла настаўнік-дэфектолаг сярэдняй школы Алеся Краўцова выданню mstlife.by – На тэрыторыі Беларусі пражываюць прадстаўнікі больш за 140 нацыянальнасцяў і народнасцяў. Да ўсіх іх мы добрыя і міласэрныя. І менавіта таму, за намі трывала замацавалася званне талерантнага народа.
Кульмінацыяй Дня талерантнасці стаў флэшмоб “Разам весела крочыць”, у якім прынялі ўдзел вучні класаў інтэграванага навучання і выхавання з нарматыпічнымі аднагодкамі.
12 лістапада жыхары вёскі Забычанне Касцюковіцкага раёна зладзілі “Свята бульбы”, паведамляе golk.by.
Бульбяны фэст ужо стаў традыцыйным. Праграма свята ўключае разнастайныя мерапрыемствы. Сёлета здзівівілі тэматычныя пляцоўкі “Бульбяны рай”: кожны сельскі савет Касцюковіцкага раёна абсталяваў свой падворак.
Абавязковы элемент – выстава-дэгустацыя традыцыйных і арыгінальных страў з бульбы.
На галоўнай сцэне выступілі творчыя калектывы, а галоўным героем тэатралізацыі стала Каралева Бульба.
Вырабы і фотазона таксама ўсе – на бульбяную тэматыку.
Дырэктар Цэнтралізаванай клубнай сістэмы Касцюковіцкага раёна Святлана Казлова лічыць, што брэндавыя святы набіраюць папулярнасць сярод вяскоўцаў:
“Свята традыцыйна праходзіць на базе Забычанскага дома культуры, але ўдзел у ім прымаюць усе сельсаветы і творчыя калектывы раёна”.
На сёння ў Касцюковіцкім раёне ўжо сем брэндавых свят: у аграгарадку Муравілле – раённае свята “Яблычны Спас”, у Новых Самацевічах – “Ільінскі кiрмаш”, у Белай Дуброве – абрадавае свята-кірмаш “Гусінае свята”, абрадавае свята “Соракi” і іншыя.
