23 жніўня 1633 года Крычаў атрымаў права на самакіраванне і гарадскі герб, якая сёння з’яўляецца афіцыйнай сімволікай горада. Крычаў з’яўляўся усходнім фарпостам Рэчы Паспалітай і атрымаў Магдэбурскае права за тое, што з гонарам змагаўся з захопнікамі з Усходу – маскавіцкімі войскамі.
Нададзена Крычаву Магдэбурскага права было 23 жніўня 1633 года прывелеем князя Вялікага княства Літоўскага і караля Польскага Уладзіслава IV Вазы. Права на самакіраванне горад атрымаў за гераічнае змаганне з маскоўскімі войскамі, бо Крычаў доўгі час выконваў функцыю ўсходняга фарпоста дзяржавы. На працягу XVI-XVII стагоддзя горад неаднаразова асаджаўся варожымі атрадамі. У 1614 годзе маскоўскія захопнікі спалілі Крычаў і разрабавалі староства.
Але самым трагічным для горада аказаўся лютаўскі паход маскавітаў на Крычаў, які датуецца 1633 годам. Дзве тысячы жыхароў (жанчын і мужчын з дзецьмі) былі ўзяты ў аблогу (гэта ледзь не ўсе крычаўляне), а сам горад быў спалены. Але пакутамі і мужнасцю людзей замак выстаяў перад варожымі атрадамі. Менавіта за гераізм і адданасць радзіме кароль і вялікі князь Уладзіслаў IV Ваза надаў Крычаву Магдэбургскае права і герб: «у чырвоным полі залаты крыж, побач зь якім срэбны меч». Сення старадаўні герб з’яўляецца афіцыйнай сімволікай, што атрымала такі статус 18 лютага 2002 года.
Што цікава, згадак пра гэтую важную і нават эпахальную падзею ў гісторыі горада няма ні ў мясцовай прэсе, ні на сайце мясцовага музея, хоць раней у Крычаве нават праводзіўся круглы стол, прысвечаны пытанню Магдэбурскага права і была ідэя закласці ратушны сквер. Пра гэта ў свой час актыўна распавядаў начальнік аддзела ідэалагічнай працы, культуры і па справах моладзі Крычаўскага райвыканкама Вадзім Рыськоў.
Міжнародны дзень роднай мовы, Міжнародны дзень матчынай мовы (International Mother Language Day, з 1999 года).
Абвешчаны ЮНЕСКА па прапанове Бангладэш. Мае на мэце заахвочванне моўнай разнастайнасці і шматмоўнай адукацыі, а таксама спрыянне ўсведамленню моўных і культурных традыцый, якія грунтуюцца на ўзаемаразуменні, цярпімасці і дыялогу.
Дата абрана ў сувязі з тым, што ў гэты дзень у 1952 года загінулі пяць студэнтаў, якія змагаліся за наданне бенгальскай мове статусу дзяржаўнай у тагачасным Пакістане – усходняя частка якога пазней стала незалежнай дзяржавай Бангладэш.
Паводле ацэнак ЮНЕСКА палова з 6 000 моў свету знаходзіцца пад пагрозай знікнення.
Дні роднай мовы пачалі ладзіцца дзяржаўнымі ўстановамі Беларусі толькі ад часу залічэння ў 2009 годзе ЮНЕСКА беларускай мовы да ліку тых, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення. Ад таго часу бібліятэкі прысвячаюць святу кніжныя выставы беларускамоўных выданняў, музеі, установы культуры ладзяць публічныя чытанні беларускамоўных твораў мастацкай літаратуры пісьменнікамі, акцёрамі, мастакамі і дзяржаўнымі дзеячамі.
У 2008–2021 гадах Таварыства беларускай мовы праводзіла ў гэты Дзень агульнабеларускія дыктоўкі паводле беларускамоўных твораў, прэзентацыі новых беларускамоўных кніг, беларускамоўныя дыскатэкі і канцэрты. Напрыклад, у 2020 годзе самая буйная імпрэза да Дня роднай мовы адбылася ў мінскім культурным хабе ОК16. На шасці пляцоўках праходзілі майстар-клясы, лекцыі, квэсты, фудтракі і канцэрты. Пад канец свята выступіў Лявон Вольскі.
Пасля ліквідацыі Вярхоўным судом Таварыства беларускай мовы 8 лістапада 2021 года, колькасць мерапрыемстваў да Міжнароднага дня роднай мовы, іх якасць і ахоп насельніцтва рэзка паменелі.
Дзень землеўпарадкавальніка і картографа-геадэзічнай службы Беларусі.
Першыя дакументальныя пасведчанні аб дзяржаўных зямельных актах, якія называлі ездакамі, адносяцца на нашых землях да 1398 года. Ужо тады беларусы мералі зямлю і займаліся складаннем карт.
У 1997 годзе пасля 200–гадовага перапынку ўз’ядналіся землеўпарадкавальная і картографа-геадэзічная службы – створаны Дзяржкамітэт па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі Рэспублікі Беларусь.
З 2002 года на службу былі ўскладзены таксама функцыі па дзяржрэгістрацыі правоў на нерухомую маёмасць і здзелак з ёю. Агульная колькасць супрацоўнікаў службы складае каля 5 500 чалавек..
21 сакавіка святкуецца Сусветны дзень геадэзіста.
1634 год. Падпісаны акт аб ганаровай капітуляцыі Смаленска перад польным гетманам ВКЛ Крыштофам Радзівілам
Крывіцкі горад, вядомы з 863 года. Першы прывілей на Магдэбурскае права надаў гораду яшчэ князь Вітаўт.
У канцы ХІІІ-ХV стагоддзях быў буйным цэнтрам беларускага летапісання. Смаленскія харугвы бралі ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1508 годзе горад стаў цэнтрам Смаленскага ваяводства ВКЛ.
1 жніўня 1514 года быў захоплены маскоўскімі войскамі. Пасля 20-месячнай аблогі, 3 чэрвеня 1611 года войскі Жыгімонта Вазы вярнулі горад да Вялікага Княства Літоўскага. Увосень 1611 года гораду нададзена Магдэбурскае права і герб «у чырвоным полі постаць арханёла Міхала».
У 1632–1634 гадах Смаленск вытрымаў вялікую маскоўскую аблогу. Маскоўскія войскі на чале з М. Шэіным спрабавалі ўзяць горад, але з’яўленне войска караля і вялікага князя Уладзіслава Вазы змяніла ход кампаніі – і маскоўцы капітулявалі.
Капітуляцыю прымаў Крыштаф Радзівіл.
У 1641 годзе ў межах сучаснага горада (мясцовасць Шэінаўка) на загад Уладзіслава Вазы паставілі першы ў Смаленску помнік – абеліск на Кургане Славы ў гонар перамогі над войскам Міхаіла Шэіна.
Капітуляцыя маскоўскіх войскаў на чале з Шэіным
1649 год. Месцічы Бабруйска адчынілі гарадскія вароты перад войскамі ВКЛ, скончылася абарона Бабруйска ў ходзе казацкага паўстання 1648–1651 гадоў.
У кастрычніку 1648 года паўстаўшыя жыхары Бабруйска разам з казацкім атрадам Паддубскага перабілі заможную шляхту, утапілі ў Бярэзіне гарадскога старасту і занялі горад. Не змаглі вярнуць горад атрады Паца, Кішкі, Валовіча.
20 лютага да Бабруйска падышоў атрад Я. Радзівіла, які схіліў на свой бок багатых мяшчан, гандляроў, рамеснікаў, духавенства. Ноччу 21 лютага месцічы адчынілі гарадскія вароты і горад быў узяты.
Войскі Радзівіла ўчынілі расправу над паўстанцамі, былі забіты некалькі тысяч гараджан і казакоў. Кіраўнік абаронай Паддубскі і яшчэ 9 чалавек былі пасаджаны на кол, 40 пакаралі смерцю, 270 казакам была адсечана правая рука, каб застрашыць іншых.
Януш Радзівіл
1835 год. Нарадзіўся Міхаіл Мікешын.
Вядомы расійскі скульптар, мастак, жывапісец, рысавальшчык, ілюстратар беларускага паходжання.
Пераможца конкурса (1858) на праект помніка «Тысячагоддзе Расіі» для ўвядзення ў Ноўгарадзе. 8 верасня 1862 года помнік урачыста адкрыты. Вышыня манумента з крыжом і фігурай анёла ўверсе – каля 16 метраў, дыяметр – каля 9 метраў, вага – 65,5 тон.
На помніку «Тысячагоддзе Расіі» ў Ноўгарадзе над фігурамі расійскіх асветнікаў рэстаўратары знайшлі адліты ў бронзе нецэнзурны надпіс, які можна разгледзіць у моцны бінокль.
На помніку адлюстраваны сярод іншых, хрысціцель Русі Уладзімір Святаслававіч – муж Рагнеды Рагвалодаўны, Пётр Магіла – заснавальнік царквы ў магілёўскім Падміколлі, архібіскуп Георгі Каніскі, вялікія князі Яраслаў Мудры – сын Рагнеды, Аляксандр Неўскі – зяць полацкага князя Брачыслава, Гедымін, Альгерд, Вітаўт, князь Пскоўскі Даўмонт – сын Міндоўга, князь Канстанцін Астрожскі, выхадцы з літоўскіх зямель Р. Пацёмкін, кампазітар М. Глінка.
У 1865 годзе Мікешын наведвае малую радзіму, Клімавічы, і потым, на працягу 27 гадоў прыязджаў, каб пакінуць жывыя сведчанні эпохі, жыцця, побыту жыхароў. Апошняя замалёўка Мікешына з Клімавіч датуецца 1892 годам.
У 1888 годзе па яго праекце ўзведзены помнік Б. Хмяльніцкаму ў Кіеве, пазней — помнік Кацярыне II у Пецярбургу.
Памёр 31 студзеня 1896 года.
1881 год. Пайшоў з жыцця Язэп Ходзька.
Беларускі геадэзіст, тапограф, географ, генерал-лейтэнант.
Праводзіў трыянгуляцыйныя работы на захадзе Латвіі, у Літве, у Гродзенскай і Мінскай губернях.
Лідары паўстання 1830–1831 гадоў меркавалі прызначыць яго камендантам Вільні. Пасля гэтага быў затраманы рускімі ўладамі і накіраваны на правядзенне тапаграфічных работ на Дунаі і Басфоры.
Склаў ваенны агляд румынскіх княстваў Малдавіі і Валахіі, правеў Закаўказскую трыянгуляцыю. Узнагароджаны вялікім Канстанцінаўскім медалём Рускага геаграфічнага таварыства.
1905 год. Нарадзіўся Філафей (Уладзімір Нарко).
Праваслаўны святар, іерарх Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы (БАПЦ), удзельнік беларускага хрысціянскага руху ХХ стагоддзя.
Да Другой сусветнай вайной служыў настаяцелем беларускага праваслаўнага прыхода ў Варшаве. У гады вайны ўдзельнічаў у аднаўленні і фармаванні царкоўнага кіраўніцтва БАПЦ, быў епіскапам Слуцкім, пазней – Магілёўскім і Мсціслаўскім.
У 1946 годзе перайшоў у Рускую праваслаўную царкву за мяжой, стаў архіепіскапам Берлінскім і Германскім.
1952 год. Нарадзіўся Мікалай Паграноўскі.
Беларускі мастацтвазнавец.
Працаваў у Нацыянальным мастацкім музеі, Мінскім мастацкім вучылішчы імя А. Глебава, Беларускай акадэміі мастацтваў, кіраўніком мастацкай галерэі «ONIK», дырэктарам гісторыка-культурнага музея-запаведніка „Заслаўе“.
Працуе на радыё, тэлебачанні, піша сцэнарыі. Эксперт і старшыня мастацкага савету антыкварнага дому «Paragis».
Аўтар 22 каталогаў, 7 альбомаў і кніг, шматлікіх артыкулаў па выяўленчым мастацтве БеларусіХІХ–ХХІ стагоддзяў.
Вядомы у сувязі з скандалам вакол сапраўднасці новазнойдзенага жывапіснага твора М. Шагала «Певень» – ён адзіны з беларускіх мастацтвазнаўцаў, хто лічыць карціну сапраўднай.
1955 год. Нарадзіўся Мікалай Нікалаеў.
Беларускі гісторык і грамадскі дзеяч. Доктар філалагічных навук. Ганаровы грамадзянін Навагрудскага раёна.
Адзін з заснавальнікаў і членаў прэзідыума Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, адзін з стваральнікаў і член Беларускага грамадска-культурнага таварыства ў Санкт-Пецярбургу.
Скончыў БДУ. Працаваў у Ленінградскім аддзяленні Інстытута археалогіі АН СССР, Расійскай нацыянальнай бібліятэцы, удзельнічаў у раскопках старажытнага Навагрудка, Старой Ладагі.
Даследуе гісторыю культуры Беларусі, беларускае мастацтва, гісторыю праваслаўнай царквы ў Беларусі.
Пераклаў на беларускую мову працу І. Грыгаровіча «Беларуская іерархія».
Аўтар манаграфіі «Палата кнігапісная», прысвечанай пытанням традыцый кніжнай культуры Беларусі, гісторыі старажытнай кірылічнай кнігі, богаслужбовых кніг на лацінскай мове, беларускай рукапіснай кнігі.
1964 год. У Нью-Ёрку памёр Леон Гаспар (Лейб Шульман, 1882–1964).
Амерыканскі мастак. Падарожнік па Еўропе, Амерыцы, Кітаю і Манголіі.
Вучыўся ў Віцебску ў Ю. Пэна. У 1900 годзе на сродкі Пэна пераехаў у Парыж, дзе займаўся ў акадэміі Р. Жульена, у Э. Тудуза і А.-У. Бугра, удзельнічаў у шматлікіх выставах.
Часта вяртаўся ў родны Віцебск. У 1907 годзе ўдзельнічаў у віцебскай выставе разам з Пэнам, К. Калем і Я. Паўлоўскай, прадставіў 89 палоцен і эцюдаў. У 1912 годзе вянчаўся ў віцебскай Ільінскай царкве з амерыканкай Эвелін Адэл, у 1959 годзе здзейсніў вясельнае падарожжа з другой жонкай Дорай Камінскай у Беларусь, СССР, каб пабачыцца з братамі, нагадаць пра сваё мастацтва.
Пад час Першай Сусветнай вайны служыў у французскім авіяцыйным палку. У 1916 годзе пераехаў у ЗША, дзе яго творчасць мела поспех.
У 1960-я гады, дзякуючы намаганням Д. Камінскай, яго карціны актыўна набываліся амерыканскімі галерэямі і музеямі.
1967 год. Памёр Юрый Тарыч.
Беларускі кінарэжысёр, сцэнарыст, заснавальнік беларускай мастацкай кінематаграфіі. Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР.
У 1905 годзе як член Варшаўскай ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі быў высланы ў в. Тара Табольскай губерні. Адсюль і псеўданім – Тарыч, сапраўднае прозвішча Аляксееў.
Працаваў акцёрам у Табольску, Чыце, Ліпецку, Тамбове, Вільні, Маскве.
Удзельнік Першай Сусветнай вайны. Паручнік.
У кінематографе з 1914 года, калі напісаў сцэнарый фільма «Трагедыя сям’і Набатавых».
У 1926 годзе сумесна з Я. Івановым-Барковым зняў першы беларускі мастацкі фільм «Лясная быль» па аповесці М. Чарота «Свінапас».
Працаваў на студыі «Савецкая Беларусь», дырэктарам і мастацкім кіраўніком «Манголкіно» (1943-1945), супрацоўнічаў з “Беларусьфільмам”.
Сусветны дзень снега (World Snow Day, з 2012 года) – міжнароднае свята, дзень зімовых відаў спорту. Адзначаецца штогод у перадапошнюю нядзелю студзеня.
Ініцыятарам і заснавальнікам правядзення свята з’яўляецца Міжнародная федэрацыя лыжнага спорту (FIS). Па задуме арганізатараў, Сусветны дзень снега павінен служыць папулярызацыі зімовых відаў спорту і актыўнага, здаровага ладу жыцця. Праходзіць пад дэвізам – «Нацешыцца, азнаёміцца і выпрабаваць!»
Першымі Дзень святкавалі ЗША, Канада, Аўстралія, Швейцарыя, Фінляндыя, Германія, Вялікабрытанія, Нарвегія, Польшча, Турцыя, Казахстан, Украіна і іншыя. Зараз Сусветны дзень снега адзначаюць у 50 краінах.
1558 год.Маскоўскае княства распачала Лівонскую,Інфлянцкую вайну (1558—1583).
Вайна вялася Маскоўскай дзяржавай супраць Лівонскага ордэна і падтрымаўшых яго Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, Швецыі за кантроль над Лівоніяй.
На сярэдзіну XVI стагоддзя Лівонскі ордэн быў значна аслаблены феадальнымі міжусобіцамі і імкнуўся знайсці саюзнікаў супраць ваеннай пагрозы Маскоўскай дзяржавы. Масковія, у сваю чаргу, імкнулася атрымаць большы выхад да Балтыйскага мора, чым у яе быў (існаваў горад і порт Івангарад). У 1557 годзе быў заключаны ваенны саюз Лівонскага ордэна і ВКЛ супраць Маскоўскай дзяржавы. У студзені 1558 года маскоўскія войскі пачалі вайну з мэтай авалодання лівонскіх гарадоў і замкаў Нарвы, Дэрпта, Нейгаўза, Рэвеля, Рыгі.
Асада маскоўскімі войскамі Нарвы, 1558
1624 год. Віцебск пазбаўлены Магдэбургскага права, якое было нададзена ў 1597 годзе.
1796 год. Беларускія гарады Бабруйск, Давыд-Гарадок, Докшыцы і Паставы атрымалі гербы ад расійскіх уладаў.
На фота: Імперскі герб Бабруйска. Ён адрозніваецца ад сучаснага адсутнасцю арла ў верхняй частцы.
1800 год. У Магілёве нарадзіўся Аляксандр Фольбарт.
Доктар медыцыны. Спецыяліст у галіне медыцыны, прыродазнаўчых навук.
Член Пецярбургскай акадэміі навук, мінералагічнага таварыства, Маскоўскага і Рыжскага таварыстваў даследчыкаў прыроды, Маскоўскага таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі, Рускага геаграфічнага таварыства. Вучыўся медыцыне ў Германіі, Францыі, Англіі.
Працаваў урачом у Пецярбургу.
З 30-гадовага ўзросту пачаў займацца мінералогіяй, склаў багатую калекцыю мінералаў і адкрыў ванадзіевакіслую медзь, якой прысвоілі назву “фальбарыт”. Сур’ёзна займаўся і палеанталогіяй.
Памёр 5 сакавіка 1876 года.
Панарама Магілёва на гравюры XIX стагоддзя. Від з боку Дубравенкі
Пачалося абвяшчэннем Маніфесту Часовага нацыянальнага ўрада. Гістарыяграфічная навука дае розныя ацэнкі паўстанню ў цэлым, асабліва ў плане нацыянальнай матывацыі кіраўнікоў і сацыяльнай базы ўдзельнікаў: ад «польскай шляхецка-клерыкальнай смуты» да «беларускага нацыянальна-вызваленчага» або «сялянска-рэвалюцыйнага руху».
1869 год. Нечаканае адкрыццё ў камбаджыйскіх джунглях комплекса Ангкор Ват.
Заблукаўшы ў камбаджыйскіх джунглях каля возера Тонлесап, французскі падарожнік Анры Муо раптам убачыў перад сабой гіганцкі храмавы комплекс з галерэямі, вежамі, павільёнамі і варотамі, багата ўпрыгожанымі разьбой па камені.
Так быў “выняты з небыцця” Ангкор Ват (“Пагада сталіцы”), жамчужына майстэрства старажытных кхмераў, найбуйнейшае ў свеце культавае збудаванне. Узведзены ў сярэдзіне XII стагоддзя і прысвечаны богу Вішну.
Займае плошчу ў 200 квадратных кіламетраў, насельніцтва дасягала паўмільёна жыхароў.
У 1992 годзе разам з іншымі збудаваннямі горада Ангкор узяты пад эгіду ЮНЕСКА.
Сёння з’яўляецца адной з галоўных турыстычных славутасцяў Камбоджы.
1906 год. Нарадзіўся Андрэй Александровіч.
Беларускі паэт, пісьменнік, перакладчык, публіцыст, літаратурны крытык.
У гады Першай сусветнай вайны быў удзельнікам хору У. Тэраўскага, наведваў «Беларускую хатку».
Кіраваў распрацоўкай нарматыўнага руска-беларускага слоўніка, Інстытутам мовы, з’яўляўся член-карэспандэнтам Акадэміі навук БССР.
Адзін з арганізатараў літаратурнага аб’яднання «Маладняк». Рэдактар часопіса «Малады араты», працаваў у рэдакцыях розных рэгіянальных і мінскіх выданняў.
Аўтар паэтычных зборнікаў, паэм, кніг для дзяцей.
Падчас рэпрэсій 1929-1931 гадоўвыступіў супраць «нацдэмаў», але сам патрапіў пад рэпрэсіі: арыштаваны НКУС у ліпені 1938 года, асуджаны на 15 гадоў лагераў, паўторна арыштаваны ў лютым 1949 года і сасланы ў Краснаярскі край.
Беларускі паэт. Скончыў фізіка-матэматычны факультэт Магілёўскага педінстытута. Настаўнічаў на Магілёўшчыне, працаваў на Магілёўскім радыё, у шклоўскай раённай газеце «Ударны фронт», рэдакцыях «Звязды», «Полымя».
Аўтар вершаў, паэтычных зборнікаў, нарысаў, крытычных артыкулаў, рэцэнзій.
1980 год. У Магілёве нарадзіўся 300-тысячны гараджанін. Яму сёння 43 гады. Горад “падрос” у параўнанні з перапісам насельніцтва 1979 года адразу амаль на 10 тысяч чалавек. Хацелася б ведаць як жа склаўся лёс 43-гадовага “300-тысячнага магілёўца”.
Фота носіць ілюстрацыйны характар
2012 год. Памёр Яўген Шатохін.
Беларускі мастак, педагог, грамадскі дзеяч. Ганаровы грамадзянін французскага горада Альбер. Уваходзіў у мастацкую суполку «Пагоня», член сейма БНФ «Адраджэнне».
Заснавальнік і дырэктар (1988-1997) дзіцячай школы выяўленчага мастацтва ў г. Пінску. Звольнены па палітычных матывах,
Аўтра шматлікіх акварэляў, малюнкаў, афортаў, літаграфій, у тым ліку «Сцяжынкі Язэпа Драздовіча», «Неба і зямля Фердынанда Рушчыца», «Маўклівыя сведкі. Прысьвячаецца 80 угодкам Слуцкага Збройнага Чыну», «Парыжскія масты», «Землякі Васіля Быкава», «Цішыня ў Бычках», «Прыпяцкія сюжеты. Прысвячаецца У. Караткевічу», «Па слядах Напалеона Орды».
Узнагароджаны 6 медалямі і прызамі Францыі, медаль Беларускага Саюза мастакоў «За заслугі ў выяўленчым мастацтве»,
Яго працы захоўваюцца ў музеях Мінска,Пінска, Брэста, Полацка, Нью-Ёрка, Кіева, Берліна, французскіх Санары-сюр-Мэр, Пероне, у Фондзе Міністэрства культуры Расіі, у прыватных зборах многіх еўрапейскіх краін, Паўднёвай Афрыкі, Егіпту, ЗША, Расіі.
Васемнаццаць год таму статус афіцыйнага геральдычнага сімвала Чавусаў атрымаў расійскі герб
Калі ў 2001 годзе паўстала пытанне аб выбары афіцыйнага геральдычнага сімвала, Чавускі райвыканкам на чале з старшынёй А. Мацюліным аддаў перавагу гербу часоў Расійскай імперыі як «больш адпаведнаму менталітэту грамадзян». і пачынаючы са студзеня 2005 года статус афіцыйнага геральдычнага сімвала Чавусаў атрымаў герб горада, дадзены яму ў часы Расійскай імперыі.
Прыняты ў 2005 годзе герб мае сваё паходжанне з XVIII стагоддзя, калі ў часы расійскага панавання на беларускіх землях, імператрыца Кацярына ІІ 16 жніўня 1781 года даравала Чавусам новы герб замест ранейшага магдэбургскага: «У верхняй частцы шчыта частка герба Магілёўскага: у залатым полі палова Расійскага герба. У ніжняй — у чырвоным полі шпага, пакладзеная крыжападобна з мячом, злучаныя лаўровым вянком, у памяць слаўнай перамогі, здабытай над шведамі, у наваколлях гэтага горада пад Лясным».
Цяперашні геральдычны сімвал Чавусаў уяўляе сабой выяву на чырвоным полі французскага шчыта шпагі і мяча, размешчаных крыжападобна і злучаных лаўровым вянком.
Першы гістарычны герб Чавусаў быў нададзены гораду разам з Магдэбурскім правам каралём польскім і вялікім князем літоўскім Уладзіславам Вазам 12 жніўня 1634 года. Ён выглядаў так: «у блакітным полі на белым кані святы Марцін з мячом у руцэ, на плячах чырвоны плашч». Прычым гэты герб варта адносіць да шэрага гарадскіх знакаў, якія адлюстроўваюць ідэі абароны і перамогі хрысціянскіх каштоўнасцей. Аднак гэты герб так і не стаў сімвалам цяперашніх Чавусаў.
Паэтэса, перакладчыца, буйнейшы майстар польскай рэалістычнай літаратуры.
Змагарка за правы жанчын. Блізкая сяброўка Элізы Ажэшкі.
Неаднаразова наведвала Беларусь, перапісвалася з Я. Лучынам.
Аўтар цыклаў вершаў, эпічных паэм, зборнікаў апавяданняў, цыклаў народных песняў «З лугоў і палёў», «На жалейцы», кнігі «Міцкевіч, яго жыццё і душа» (1899).
Асноўныя матывы яе творчасці — сялянская нядоля, жыццё гарадской беднаты, любоў да радзімы, вера ў народ, у надыход справядлівасці.
1943 год. Загінуў Андрэй Мрый.
Беларускі празаік, журналіст, перакладчык. Ураджэнец в. Палуж Краснапольскага раёна.
Вязень ГУЛАГу.
Найбольш вядомы сваім сатырычным раманам на савецкую рэчаіснасць «Запіскі Самсона Самасуя».
Супрацоўнік часопіса «Наш край», інспектар Цэнтральнага бюро краязнаўства, член літаратурнага аб’яднання «Узвышша», стылістычны рэдактар у газеце «Звязда».
У Магілёве яго імя носіць бульвар.
1967 года.У Вялікабрытаніі ўпершыню прыняты закон, які рэгламентуе ўтрыманне алкаголю ў крыві вадзіцеляў.
Калі б гэты закон не быў прыняты і паліцыя не кантралявала вадзіцеляў на алкаголь, то наша краіна за 10 гадоў страціла б 62 000 чалавек.
1991 год. ПамерлаЗоська Верас (Людвіка Сівіцкая-Войцік).
Беларуская пісьменніца і грамадскі дзеяч.
Аўтар «Беларуска-польска-расейска-лацінскага батанічнага слоўніка» (1924), «Гісторыя ўжывання зёлак у лячэнні» (1934), кнігі вершаў для дзяцей «Каласкі» (1985), успамінаў пра М. Багдановіча, У. Галубка, Ядвігіна Ш. і іншых.
Міжнародны дзень памяці ахвяраў гандлю людзьмі і яе ліквідацыі.
Адзначаецца з ініцыятывы Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў з 1998 года.
23 жніўня 1791 году адбылося найбуйнейшае паўстанне рабоў на востраве Сан-Дамінга, сучасным Гаіці, які ў той час быў французскай калоніяй.
Гэта падзея паклала пачатак выкаранення рабства. На 150-й сесіі выканаўчага савету ЮНЕСКА было прапанавана адзначаць яе штогод.
Дата пачатку паўстання і стала Міжнародным днём памяці ахвяр гандлю людзьмі і яго ліквідацыі.
1633 год. Крычаву было нададзенае Магдэбургскае права.
Горад атрымаў герб: «у чырвоным полі залаты крыж, побач з якім срэбны меч».
Прывілей на самакіраванне надаў Крычаву кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза.
Крычаў упершыню згадваецца ў 1136 годзе.
Цяпер 26 тысячны горад – вялікі прамысловы цэнтр на ўсходзе Магілёўшчыны.
1847 год. Памёр Ян Чачот.
Паэт, фалькларыст, мовазнавец.
Выдаў 6 зборнікаў аўтэнтычных беларускіх народных песень у перакладзе на польскую мову і ў арыгінале.
Упершыню паставіў пытанне аб прынцыпах будучага «крывіцкага» правапісу, зрабіў спробу ўнармавання беларускай граматыкі.
Беларускую мову называў «славянакрывіцкай мовай», шырока выкарыстоўваў выраз «Белая Русь».
За ўдзел у таемных студэнцкіх гуртках трапіў пад пераслед расійскіх уладаў. Быў высланы ў Сібір. У Беларусь вярнуўся толькі праз 9 гадоў.
1895 год. Памёр Міхал Андрыёлі.
Ілюстратар і мастак.
Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў. За яго трапіў у ссылку.
Ілюстраваў варшаўскія часопісы, падручнікі гісторыі, даведнікі.
Аўтар кампазіцыяў «Гедымін будуе Віленскі замак», «Смерць Кейстута», партрэтаў, помнікаў архітэктуры.
1917 год. Нарадзіўся Пімен Панчанка.
Народны паэт Беларусі.
Аўтар 31 зборніка паэзіі, кніг, літаратурна-крытычных артыкулаў, а таксама перакладаў твораў замежных літаратараў.
Пімена Панчанку называюць выкрывальнікам савецкай бюракратыі.
1938 год. Нарадзіўся Мікола Сташкевіч.
Гісторык.
Даследчык гісторыі беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, палітычных партый і грамадскіх рухаў Беларусі XIX-XX стагоддзяў, станаўлення і развіцця беларускай дзяржаўнасці ў XX стагоддзі.
1939 год: Паміж Гітлераўскай Германіяй і СССР падпісаны дагавор аб ненападзенні.
У гісторыі вядомы, як пакт «Молатава і Рыбентропа».
У тайным пратаколе да яго быў зацверджаны падзел Усходняй Еўропы. Да сфераў інтарэсаў СССР адносіліся Фінляндыя, Эстонія, Латвія, Літва, усходняя Польшча, Бесарабія.
1989 год. «Балтыйскі шлях».
2 мільёны грамадзян Латвіі, Літвы, Эстоніі, узяўшыся за рукі, сталі ўздоўж дарогі Вільнюс-Талін. Яе працягласць – 600 км.
«Балтыйскі шлях» быў арганізаваны ў 50-ю гадавіну падпісання Пакту «Молатава–Рыбентропа».
Акцыяй рэспублікі савецкай Прыбалтыкі заявілі аб імкненні да аднаўлення дзяржаўнага суверэнітэту. Праз два гады гэта стала рэальнасцю.
1954 год. Памёр Васіль Русак.
Нацыянальны дзеяч, выдавец.
Удзельнік Беларускага вайсковага з’езду і Першага Ўсебеларускага кангрэсу.
Старшыня з’езду Случчыны, прэзідыуму Рады Случчыны, удзельнік Слуцкага паўстання, камандзір Другога Грозаўскага палка.
Кіраўнік Пражскага Беларускага нацыянальнага камітэту, выдавец і фундатар «Biełaruski śpieŭnik», «Iskry Skaryny».
У 1945 годзе арыштаваны ў Празе савецкай контрвыведкай, асуджаны на 10 гадоў. Памёр у ГУЛАГу.
2018 год. Памёр Алесь Ліпай.
Журналіст і паэт.
Заснавальнік і кіраўнік першай у Беларусі незалежнай інфармацыйнай кампаніі БелаПАН (1991) і сайту «Беларускія навіны».
Кампанія БелаПАН разгромленая рэжымам Лукашэнкі. Ад 2021 году за кратамі трое калегаў Ліпая – Ірына Леўшына, Дзмітрый Наважылаў і Андрэй Аляксандраў.
Ліпай быў першым карэспандэнтам у Беларусі Радыё «Свабода».
Ён аўтар кніг паэзіі. У 1990-х гадах арганізаваў дастаўку ў Беларусь
звыш 1000 кніг, выдадзеных беларускай дыяспарай у Нямеччыне, і распаўсюдзіў іх па школах і бібліятэках.
У чэрвені 1996 году пад час вызвалення закладнікаў, захопленых у дзіцячым садку, узяў інтэрв’ю ў тэрарыста, адцягнуўшы тым самым ягоную ўвагу на сябе.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
Адзначаецца ад 2015 году і прымеркаваны да дня, калі славяне прыносілі падзяку маліне і шанавалі Ісака-Малінніка.
Лічылася, што з’едзеная на Ісака-Малінніка жменя маліны напаўняе цела асаблівай сілай супраць прастудных захворванняў, а зваранае ў гэты дзень сочыва дапамагае ўсёй сямʼі перажыць зіму без сурʼёзных хвароб.
1634 год. Мсціславу нададзены прывілей на вольнасць – Магдэбургскае права.
Горадам з самакіраваннем Мсціслаў зрабіўся з указу Караля польскага і Вялікага князя Літоўскага Уладзіслава Вазы за дапамогу гараджанаў у вызваленні з-пад маскоўскай акупацыі Смаленску.
Мсціслаў займеў герб «у залатым полі збройная рука з мячом – Малая Пагоня».
За часамі расійскай улады Мсціславу прыдумалі іншы герб. Да Малой Пагоні дамалявалі ці то ваўка, ці лісіцу.
1869 год. Памерла Альбіна Габрыэля Пузына.
Пісьменніца, паэтка, мемуарыстка.
Аўтарка ўспамінаў «Мая памяць», якія багата ілюстраваны малюнкамі, літаграфіямі і фотаздымкамі, уяўлялі панараму жыцця ўсіх слаёў грамадства паўночна-заходняй Беларусі, змяшчалі каштоўную інфармацыю пра мастацкае жыццё краю, паўстанне 1830-1831 гадоў.
1874 год. Нарадзіўся Аляксандр Уласаў.
Грамадскі дзеяч, рэдактар-выдавец газеты «Наша ніва», польскі сенатар.
Чалец Рады Беларускай Народнай Рэспублікі. Меў багатую бібліятэку, шмат архіўных матэрыялаў пра «нашаніўскі» перыяд, нацыянальную асвету ў Заходняй Беларусі.
У 1939 годзе быў арыштаваны савецкімі органамі ўнутраных спраў паводле абвінавачвання ў «шпіёнска-правакатарскай дзейнасці». Паводле лагернай даведкі «памёр ад паралюшу сэрца».
Рэабілітаваны ў 1961 годзе.
1878 год. Нарадзіўся Дамінік Сямашка.
Палітык. Дзеяч беларускага нацыянальнага руху на Віленшчыне.
Удзельнічаў у пасяджэнні Рады Беларускай Народнай Рэспублікі, якая абвясціла незалежнасць БНР. Прыхільнік федэрацыі Беларусі і Літвы.
Кіраўнік Міністэрства беларускіх спраў Літвы. Уваходзіў у склад літоўскай дэлегацыі пры заключэнні мірнага дагавора паміж Літвой і РСФСР 1920 г. «як прадстаўнік беларускага насельніцтва Віленскай і Гродзенскай губерняў».
1903 год. Нарадзіўся Мікола Абрамчык.
Грамадскі і палітычны дзеяч, прэзідэнт Беларускай Народнай Рэспублікі. Дзеяч беларускай эміграцыі ў Чэхаславакіі, Францыі.
Старшыня Беларускага нацыянальнага цэнтру, удзельнік антыкамуністычнага руху, прэзідэнт Лігі за вызваленне народаў СССР.
Ініцыятар стварэння беларуская рэдакцыі Радыё «Вызваленне/Свабода».
1941 год. Паланёныя нацыстамі савецкія салдаты абвяшчаліся здраднікамі, а іх сем’і пазбаўляліся дзяржаўнай падтрымкі.
Такі ўказ выдала стаўка Сталіна.
Паводле загаду, здраднікамі адразу станавіліся сотні тысяч ваеннапалонных. Па розных падліках, трапіла ў палон і прапала без вестак ад 3,4 да 4,6 млн савецкіх вайскоўцаў і ваеннабавязаных.
1945 год. СССР падпісаў дагавор пра мяжу з Польшчай па «лініі Керзона» 1919-1920 гадоў.
У выніку рэспубліка-пераможца ў вайне з нацыстамі Беларусь згубіла кожнага трэцяга жыхара, пазбавіўшыся Беластоцкай вобласці і яшчэ 3 раёнаў Брэсцкай вобласці. Не ўбачыла БССР і абяцанай Калінінградскай вобласці.
Мовазнавец, заснавальнік беларускай фанетычнай школы.
У 1990-я гады быў намеснікам старшыні Дзяржаўнай камісіі ўдасканалення беларускага правапісу і кіраўніком рабочай групы па падрыхтоўцы праекту новай рэдакцыі «Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі», старшынём Рэспубліканскай тэрміналагічнай камісіі пры НАН Беларусі.
2020 год. У Мінску адбыўся самы масавы пратэст у гісторыі Беларусі «Марш за свабоду».
У ім удзельнічала больш за 300 тысяч чалавек.
Падобныя маршы прайшлі ў іншых гарадах Беларусі.
Пратэсты 2020 году, сталі адказам на афіцыйныя вынікі прэзідэнцкіх выбараў, якія адбыліся 9 жніўня. Паводле іх, перамог Лукашэнка. Абурэнне выклікаў гвалт сілавікоў, якія выкарыстоўвалі супраць пратэстоўцаў спецсродкі і збівалі іх. У першыя тры дні пасля выбараў былі затрыманыя тысячы людзей.
Выбары 2020 году прывялі да глыбейшага палітычнага крызісу ў краіне, які не пераадолены дагэтуль. Рэжым Лукашэнкі знішчыў цалкам незалежную прэсу і арганізацыі грамадзянскай супольнасці. Супраць рэжыму Лукашэнкі былі ўведзеныя санкцыі Еўрапейскіх краінаў, ЗША.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
Гэты полк сфармаваў расійскі самадзержца Пётр І, які загадаў у 1708 годзе спаліць Магілёў.
На першым паверсе гарвыканкаму ў зачыненым кіёску «Магілёўсаюздруку» паставілі толькі статуэтку ў выглядзе помніка, з адпаведным надпісам.
Цяпер «расійскі салдат» разам з ахоўнікам-міліцыянтам у будынку гарадской адміністрацыі сустракае наведнікаў.
Як удалося высветліць, макет «помніка рускаму гвардзейцу Сямёнаўскага палка» падарылі магілёўскім чыноўнікам госці з Расіі. Гарвыканкам вырашыў яго паставіць на першым паверсе свайго будынку. Пры ўваходзе ў яго ўсталяваная шыльда са звесткамі хто і калі Магілёву дараваў магдэбургскае права. Такім чынам, мясцовая ўладная вертыкаль захавала «паліткарэктнасць» між Усходам і Захадам.
Сямёнаўскі полк быў сфармаваны расійскім самадзержцам Пятром І ў 1691 годзе ў падмаскоўным сяле Сямёнаўскае. Тады будучы імператар, які пазней стане славутым у Беларусі забойствам манахаў у Полацку і знішчэннем Сафійскага сабору, забаўляўся вайсковымі гульнямі. Для яго сабралі пацешныя войскі, якія называлі «пацешнымі сямёнаўцамі».
У 1708 годзе на загад Пятра І яго паплечнік Аляксандр Меншыкаў спаліў Магілёў.
