У рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў рашэннем суда Жыткавіцкага раёна Гомельскай вобласці быў уключаны збор твораў В. Дуніна-Марцінкевіча з двух тамоў, выдадзены “Мастацкай літаратурай” у 2007 – 2008 гадах. З тлумачэнняў, якія суправаджаюць тэкст рашэння вынікае, што гэта звязана з наяўнасцю ў першым томе збора твораў прадмовы Язэпа Янушкевіча, а ў другім – вершаў “Плывуць вятры” і “Гутарка старога дзеда”, якія раней ужо былі прызнаныя “экстрэмісцкімі”.
Літаратуразнаўцы мяркуюць, што гэтыя два вершы Дунін-Марцінкевіч напісаў падчас паўстання Кастуся Каліноўскага супраць улады Расійскай імперыі на тэрыторыі сучаснай Беларусі.
“Мастацкая літаратура” – дзяржаўнае выдавецтва, якое існуе з 1972 года і спецыялізуецца на публікацыі арыгінальных твораў беларускіх аўтараў. Пачынаючы з 2021 года ў склад выдавецтва ўваходзяць таксама літаратурныя часопісы “Маладосць”, “Нёман” і “Полымя”.
Пракуратура Мінска прызнала “экстрэмісцкімі” два вершы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, класіка беларускай літаратуры, паэта, драматурга, тэатральнага крытыка, заснавальніка беларускай драматургіі і нацыянальнага тэатра – піша “Настоящее время Беларусь”.
Таксама ў спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў трапілі кнігі Ларысы Геніюш, Наталлі Арсенневай, Лідзіі Арабей і Уладзіміра Някляева з серыі “Беларускі кнігазбор”.
Паводле заявы пракуратуры Мінска, 17 жніўня “экстрэмісцкімі матэрыяламі” прызнаны “вершы “Плывуць вятры” (“Плывуць ветру”) і “Гутарка старога дзеда” (“Размова старога дзеда”), якія крытыкі прыпісваюць Дуніну-Марцінкевічу, а таксама прадмова Язэпа Янушкевіча да кнігі “Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч. Выбраныя творы” (Выбраныя творы).
В. Дунін-Марцінкевіч нарадзіўся ў Бабруйску ў 1808 годзе.
Сусветны дзень барацьбы супраць раку (World Cancer Day, з 2000 года). Устаноўлены Міжнародным саюзам па змаганні з анкалагічнымі захворваннямі (UICC).
Галоўная мэта – павышэнне дасведчанасці жыхароў планеты пра рак як адно з самых цяжкіх захворванняў сучаснасці, прыцягненне ўвагі грамадскасці да яго папярэджання, выяўлення і лячэння.
Анкалогія выходзіць у Беларусі на першыя пазіцыі ў структуры прычынаў смяротнасці. І ў гэтым «вінаватыя» кардыёлагі. Іх поспехі ў барацьбе са смяротнасцю ад сардэчна-сасудзiстых захворванняў прывялі да павелічэння працягласці жыцця і істотнага старэння насельніцтва. А рак – гэта перш за ўсё доля людзей сталага ўзросту. Адпаведна, сталых больш, захваральнасць вышэйшая.
У 2019 было выяўлена 54 000 новых выпадкаў злаякасных новаўтварэнняў (у 2018 годзе – 53 000). Гэтая лічба штогод павялічваецца на 1 000 выпадкаў. Выключэннем сталі 2020-2021 гады, што звязана з пандэміяй COVID-19.
У Беларусі дзейнічае 14 цэнтраў дыягностыкі і лячэння анкалагічных захворванняў.
1515 год. Нарадзіўся Мікалай Радзівіл Чорны.
Вялікалітоўскі дзяржаўны, палітычны, культурны і рэлігійны дзеяч, князь Свяшчэннай Рымскай імперыі, магнат. Мянушку «Чорны» атрымаў з-за колеру сваёй барады, чым адрозніваўся ад свайго стрыечнага брата Мікалая Радзівіла Рудога (адпаведна, з рудой барадой).
Удзельнік вайны з Масковіяй 1534-1537 гадоў. Узначальваў Раду ВКЛ і соймы, канцлер ВКЛ, ваявода Віленскі.
Выступаў за суверэннасць ВКЛ у саюзе з Польшчай, спрыяў уключэнню Лівонскага ордэна ў склад ВКЛ, узначальваў правядзенне аграрнай рэформы – валочнай памеры.
Першым з магнатаў прыняў Рэфармацыю, прапагандаваў кальвінізм у ВКЛ, апекваў друкарні ў Нясвіжы і пры Берасцейскім зборы – у апошняй выйшла «Радзівілаўская Біблія».
Памёр 29 мая 1565 года.
1746 год. Нарадзіўся Тадэвуш Касцюшка.
Ваенны і грамадскі дзеяч, лідар нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года ў Рэчы Паспалітай. Удзельнік вайны за незалежнасць ЗША, брыгадны генерал. Ганаровы грамадзянін Францыі.
Адзін з першых афіцэраў-іншаземцаў, які атрымаў з рук Дж. Вашынгтана ордэн Цынцынаці.
Сябе называў літвінам.
Памёр 15 кастрычніка 1817 года. У 1818 годзе яго цела было перавезена ў Кракаў, у 1819 змешчана ў склеп Сабора Святых Станіслава і Вацлава, пантэоне польскіх каралёў і нацыянальных герояў. Унутраныя органы былі асобна пахаваныя на могілках каля швейцарскага Золатурна, а сэрца ў 1927 годзе было перавезена ў капліцу варшаўскага Каралеўскага палаца.
Памяць пра яго захоўваецца ў легендах, паданнях і песнях беларусаў.
У гонар героя названы самая высокая гара ў Аўстраліі, востраў на Алясцы, акруга штата Індыяна, горад у ЗША, тысячы вуліц, плошчаў іншыя аб’ектаў у шматлікіх гарадах Польшчы, ЗША, Беларусі, Швейцарыі, Францыі.
У Мерачоўшчыне дзейнічае сядзіба-музей.
12-13 кастрычніка 1943 года прыняла першы бой пад Леніна Горацкага раёна 1-я пяхотная дывізія імя Тадэвуша Касцюшкі.
У пачатку 1990-х гадоў Вярхоўны Савет Беларусі разглядаў магчымасць заснавання ордэна імя Тадэвуша Касцюшкі.
1808 год. У фальварку Панюшкавічы (зараз – Бабруйскі раён) нарадзіўся Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч.
Беларускі паэт і драматург, тэатральны крытык. Заснавальнік нацыянальнай драматургіі, тэатра, першы класік новай беларускай літаратуры.
Пляменік і выхаванец магілёўскага біскупа Станіслава Богуш-Сестранцэвіча.
Падчас паўстання 1863–1864 гадоў арыштоўваўся за распаўсюджванні «шкодных для ўрада» ідэй, да самай смерці быў пад наглядам паліцыі. Яго дачка Каміла за сувязь з паўстанцамі была выслана ў Сібір.
Шмат падарожнічаў па Беларусі, Літве, Польшчы, Украіне. Сябраваў з кампазітарам С. Манюшкам. Валодаў некалькімі мовамі, выдатна ведаў беларускую вусна-паэтычную творчасць.
Пісаў па-беларуску і па-польску. Выступаў як драматург і акцёр.
Аўтар оперных лібрэта, драмы «Сялянка» («Ідылія»), у якіх сяляне гавораць па-беларуску, паэтычных твораў, аповесцей, камедый «Пінская шляхта» і «Залёты».
Распрацоўваў новыя жанравыя формы – вершаванае апавяданне і аповесць, баладу.
Арганізатар тэатральнай трупы – першага беларускага тэатра (1840-1852), які выступаў у фальварку Люцынка, у Мінску, Бабруйску, Глуску і іншых месцах, пакуль не быў забаронены ўладамі (паказваліся спектаклі нелегальна да 1856 года).
Імя класіка носяць вуліца ў Мінску, Магілёўскі абласны тэатр драмы і камедыі ў Бабруйску, тэатральная прэмія, Міжнародны фестываль нацыянальнай драматургіі.
У Мінску ў 2016 годзе адкрыты помнік кампазітару С. Манюшку і В. Дуніну-Марцінкевічу.
1856 год. Навуковай грамадскасці ўпершыню прадставілі неандэртальца.
Парэшткі былі знойдзены ў даліне Неандэрталь у Нямеччыне. Ён жыў каля 150 000 гадоў назад. Меў аб’ём мозгу, блізкі да сучаснага чалавека, але таксама меў спусцісты лоб і надброўныя дугі, нізкую чарапную каробку. У неандэртальцаў упершыню былі знойдзены рытуальныя пахаванні трупаў. І менавіта неандэртальцы пачалі першымі класці памерлым кветкі, ежу, цацкі. Яны зайгралі першую на Зямлі мелодыю на флейце пра што сведчыць знаходка музычнага інструмента з сцегнавой косткі пячорнага мядзведзя з чатырма прасвідраванымі адтулінамі.
Доўгі час лічылася, што неандэртальцы папярэднічалі з’яўленню чалавека сучаснага тыпу, краманьёнцамі. Але высветлілася, што генетычнае разыходжанне паміж сучаснымі людзьмі і неандэртальцамі складае 500 000 гадоў. Некаторы час жылі адначасова з краманьёнцамі.
1878 год. Нарадзіўся Дарафей Бохан.
Беларускі і рускі журналіст, паэт, празаік, перакладчык, крытык.
Удзельнік палітычнай дэманстрацыі ў Пецярбургу, публікацый антыўрадавых матэрыялаў, за што быў у 1907 годзе асуджаны Віленскай судовай палатай на 8 месяцаў турмы і звольнены з войска – штабс-капітан артылерыі.
У 1919-1920 гадах працаваў у Наркамасветы БССР. З 1920 года жыў у Вільні, актыўны ўдзельнік літаратурнага жыцця.
Супрацоўнічаў з дзясяткам беларускіх газет, выступаў з рэгулярнымі аглядамі польскага друку і літаратуры.
Аўтар кніг «Мінскія паданні і легенды», «Адам Міцкевіч. Біяграфічны нарыс», «Дванаццатая кніга (Пра паэзію Ігара Севяраніна)», аповесцей, паэм, зборнікаў паэтычных твораў, артыкулаў пра беларускую, рускую, польскую літаратуру, фельетонаў.
Перакладаў на рускую мову польскую, чэшскую, літоўскую паэзію. Аўтар перакладу «Слова пра паход Ігараў» на сучасную рускую мову. З беларускай мовы перакладаў творы Янкі Купалы, Н. Арсенневай.
У 1939 годзе арыштаваны НКУС і сасланы ў Сібір, дзе ўступіў у польскую армію Андэрса.
Памёр у 1942 годзе ў Тэгеране.
1887 год. Нарадзіўся Фабіян Шантыр.
Беларускі пісьменнік, публіцыст, паэт, перакладчык, грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Грамадзянскі муж Зоські Верас, з ёю меў агульнага сына Антона.
Удзельнік рэвалюцыйнага і нацыянальнага руху. У Першую Сусветную вайну служыў наглядчыкам палявога шпіталя ў Бабруйску.
Член Беларускага нацыянальнага камітэта, Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый і партый.
Супрацоўнік Слуцкага ваенкамату, загадчык Смаленскага аддзялення Белнацкама, камісар па нацыянальных справах Часовага ўрада БССР, супрацоўнік Мінскага губернскага ваеннага камісарыята і Асобай харчовай камісіі Заходняга фронту. Падаў у адстаўку ў знак пратэсту супраць тэрытарыяльнага падзелу БССР. Арыштаваны 29 мая 1920 года і расстраляны.
Друкаваўся ў газетах «Наша ніве», «Дзянніца», удзельнічаў у выданні газеты «Савецкая Беларусь». Аўтар празаічных абразкоў-імпрэсій, апавяданняў, вершаў, публіцыстычных артыкулаў, перакладаў.
1929 год. Нарадзіўся Лявон Баразна.
Беларускі мастак дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва, даследчык культуры, актывіст захавання гісторыка-культурнай спадчыны.
У Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце разам Зянонам Пазняком стварыў суполку «Аматары беларускага мастацтва», выступаў у абарону вуліцы Няміга. Ладзіў экскурсіі па старым Мінску, этнаграфічныя экспедыцыі.
Блізкі сябар Ул. Караткевіча.
15 жніўня 1972 года ўвечары Баразна ішоў у сваю майстэрню каля кінатэатра “Перамога” і заступіўся за жанчыну, да якой прычапіліся два хуліганы. Пачалася штурханіна, Баразну ўдарылі нажом у сэрца. Дзяўчына раптоўна знікла. Забойцу і ягонага брата знайшлі, прысудзілі 5 і 8 год турмы. Яны аказаліся сынамі палкоўніка КДБ М. Золатава – начальніка аховы Дома ўрада. Неўзабаве пасля суду іх амніставалі.
Спакою Баразне не далі і пасля смерці. Яго пахаванню замінала міліцыя.
1934 год. Нарадзіўся Арсень Ліс.
Беларускі пісьменнік, літаратуразнавец, фалькларыст. Доктар філалагічных навук.
Настаўнічаў, працаваў рэдактарам Дзяржвыдавецтва БССР, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР.
Даследаваў фальклор, літаратуру, краязнаўства, гісторыю і перыядычны друк Заходняй Беларусі, жыццё і дзейнасць беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, гісторыю культуры.
Адзін з укладальнікаў, аўтар уступных артыкулаў і каментарыяў шматтомнага акадэмічнага збору «Беларуская народная творчасць», актыўны аўтар універсальнай і галіновых беларускіх энцыклапедый, аўтар і суаўтар падручнікаў для ВНУ.
Аўтар шматлікіх манаграфій, у тым ліку «Браніслаў Тарашкевіч», «Мікола Шчакаціхін: Хараство непазнанай зямлі», «Пётра Сергіевіч», «Вечны вандроўнік: нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча», кнігі «Цяжкая дарога свабоды», нарысаў пра творчасць мастакоў, навукоўцаў. ,
Аўтар і сааўтар сцэнарыяў дакументальных фільмаў пра Р. Шырму, М. Гарэцкага, Б. Тарашкевіча, А. Смоліча, А. Уласава, М. Доўнар-Запольскага. Занесены ў беларускую Кнігу гонару «Рупліўцы твае, Беларусь».
Памёр 28 мая 2018 года.
1931 год. Застрэліўся Усевалад Ігнатоўскі.
Беларускі грамадскі дзеяч, гісторык. Першы прэзідэнт Беларускай акадэміі навук (1928-1931). Акадэмік Беларускай і Усеўкраінскай акадэмій навук.
Займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Працаваў Членам Часовага ваенна-рэвалюцыйнага камітэта ССРБ, наркамам земляробства, асветы, членам Прэзідыума ЦВК БССР (1920-1930), прафесарам БДУ, старшынёй Інбелкульта, першым прэзідэнтам Акадэміі навук і дырэктарам Інстытута гісторыі.
Актыўны распрацоўшчык палітыкі беларусізацыі, барацьбіт за ўзбуйненне БССР. Увёў новую перыядызацыю гісторыі Беларусі.
У 1930 годзе патрапіў пад рэпрэсіі, зняты з паста Прэзідэнта Акадэміі навук.
Выклікаўся на допыты ў ДПУ. Пасля аднаго з іх скончыў жыццё самагубствам. Паводле другой версіі быў застрэлены супрацоўнікамі ДПУ ў сваім доме.
Яго імя носіць Камянецкая цэнтральная раённая бібліятэка, на будынку якой устаноўлена мемарыяльная дошка.
1938 год. Памёр Алесь Гурло.
Беларускі паэт, празаік, перакладчык, лінгвіст.
У Першую сусветную вайну служыў на Балтыйскім флоце, быў цяжка паранены. Удзельнік Лютаўскай і Кастрычніцкай рэвалюцый, Грамадзянскай вайны.
Працаваў у Наркамаце асветы БССР, газеце «Савецкая Беларусь», у тэрміналагічнай камісіі Інбелкульта, у Інстытуце мовы акадэміі навук.
Браў удзел у стварэнні тэрміналагічных слоўнікаў; падрыхтаваў і выдаў слоўнік «Тэхнічная тэрміналогія», рыхтаваў слоўнік краўцоўскай мовы Капыля і краёвы слоўнік Капыльшчыны.
Аўтар вершаў, драм, 5 зборнікаў паэзіі, перакладаў на беларускую мову твораў рускіх і ўкраінскіх пісьменнікаў. Арыштаваны ДПУ у 1930 годзе, у 1931 годзе высланы ў Самару на 5 гадоў.
1950 год. Памёр ураджэнец Беларусі Ян Булгак.
Фотамастак, краязнавец і этнограф.
Віленскі майстар мастацкай краязнаўчай фатаграфіі, «бацька польскай фатаграфіі», адзін з піянераў польскай мастацкай фатаграфіі.
Яго творчасць лічыцца часткай супольнай культурнай спадчыны Беларусі, Літвы і Польшчы.
1978 год. Памёр ураджэнец в. Саматэвічы Касцюковіцкага раёна Аркадзь Куляшоў.
Беларускі пісьменнік. Народны паэт Беларусі. Заслужаны работнік культуры Украіны.
Першы яго верш быў надрукаваны ў клімавіцкай раённай газеце ў 12-гадовым узросце. У 14 гадоў напісаў верш «Алеся», які пазней стаў песняй на музыку І. Лучанка ў рэпертуары «Песняроў».
Вучыўся ў Мсціслаўскі педтэхнікуме, Беларускім педінстытуце.
Працаваў у рэдакцыі газеты «Чырвоная змена», на Беларускім радыё, у Саюзе пісьменнікаў, у армейскай газеце «Знамя Советов», служыў у Беларускім штабе партызанскага руху (1943-1945).
Пасля вайны працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», на кінастудыі «Беларусьфільм».
Аўтар вершаў, многіх дзясяткаў кніг паэзіі, зборнікаў, паэм, балад, Збораў твораў у 2-х, 4-х, 5-ці тамах.
Сааўтар сцэнарыяў фільмаў «Чырвонае лісце», «Першыя выпрабаванні» (па трылогіі Якуба Коласа «На ростанях») і «Запомнім гэты дзень».
Перакладчык твораў Г. Лангфела, Г. Эрыксана, А. Пушкіна, С. Ясеніна, Т. Шаўчэнкі, У. Маякоўскага, А. Твардоўскага, М. Ісакоўскага і шматлікіх іншых.
Лаўрэат Дзвух Дзяржаўнай прэміі СССР за паэмы «Сцяг брыгады», «Новае рэчышча», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы за пераклады вершаў і паэм М. Лермантава, «Энеіды» І. Катлярэўскага і «Спева аб Гаяваце» Г. Лангфела, прэміі Ленінскага камсамола Беларусі.
Імя паэта носяць вуліцы ў Мінску і ў Магілёве, Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт. Працуе Літаратурны музей А. Куляшова, устаноўлена Літаратурная прэмія імя А.Куляшова.
Гэта свята непасрэдна датычыцца больш як 35 тысяч чалавек, якія працуюць у органах па працы, занятасці і сацыяльнай абароне, а таксама, і іх падапечных. А гэта – ні многа ні мала – больш за 1,8 мільёнаў людзей, якія стаяць на ўліку ў тэрытарыяльных цэнтрах сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва.
Найбольш запатрабаванай на сёння формай сацыяльнага абслугоўвання пажылых і інвалідаў з’яўляецца дапамога на даму. Яе атрымліваюць каля 90 тысяч непрацаздольных жыхароў краіны.
1104 год. Нарадзілася Еўфрасіння Полацкая (Прадслава).
Святая ў праваслаўных і грэка-каталікоў, апякунка Беларусі.
Полацкая князёўна і ігумення, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца, паломніца.
У 1167 годзе ішла ў паломніцтва па Дняпры, праз Оршу, праз месца, дзе зараз стаіць Магілёў, магла прыпыняцца там, дзе зараз месціцца Паднікольскі манастыр.
У 1187 г. яе мошчы былі перанесены з Ерусаліма ў Кіева-Пячорскую лаўру.
У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы ў Магілёве.
Пасля бацькі Юзафа Завадскага ўзначаліў выдавецтва Завадскага. Яго жонка – Вінцэнціна Завадская – аўтар папулярнай кулінарнай кнігі «Літоўская кухарка» (Вільня, 1854).
Супрацоўнічаў з многімі пісьменнікамі, у тым ліку з В. Дунінам-Марцінкевічам, у 1846 годзе выйшла яго першая кніга «Сялянка». Перапісваўся з М. Асорыя-Цяплінскім наконт выдання «Snopka Nadniemeńskiego» і збору яго твораў.
1891 год. Нарадзіўся Адам Пучкар-Хмялеўскі.
Рымска-каталіцкі святар, грамадскі і культурны дзеяч.
Вучыўся ў Магілёўскай духоўнай каталіцкай семінарыі ў Пецярбургу, дзе далучыўся да беларускага нацыянальнага руху. Святар з 1916 года, служыў у Бабруйску, Іркуцку, мінскіх касцёле Святых Сымона і Алены, кафедральным касцёле, у парафіях Койданава, Заслаўя, Воўчкавіч.
У 1926 годзе на з’ездзе каталіцкіх святароў Мінскай губерні выступіў з прапановай утварэння каталіцкай дыяцэзіі на чале з беларускім біскупам, падпарадкаваным непасрэдна Ватыкану, а не польскай іерархіі.
Арыштоўваўся ЧК у 1920, ДПУ БССР у 1933 годзе. Разам з іншымі святарамі асуджаны і сасланы ў лагеры.
Настаўнічаў, працаваў у газетах «Палеская праўда», «Літаратура і мастацтва», на Белдзяржкіно, «Беларусьфільме», Беларускім радыё, у Міністэрстве культуры.
Аўтар вершаў, апавяданняў, зборнікаў апавяданняў, драм, лірычных камедый, шэрагу гісторыка-рэвалюцыйных і ваенна-патрыятычных п’ес, у тым ліку «Цытадэль славы» (пастаноўка 1949; пад назвай «Брэсцкая крэпасць», 1953), «Простая дзяўчына», «На крутым павароце», «Брэсцкі мір», «Партызанская зона». Выступаў як кінадраматург: сцэнарыі фільмаў «Баям насустрач», «Дзяўчынка шукае бацьку», «Паланэз Агінскага» і іншых.
Беларускі вучоны ў галіне лазернай фізікі і аптычнай апрацоўкі інфармацыі. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар,акадэмік. Заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўных прэмій СССР і Беларусі.
Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, загадчыкам Лабараторыі электронікі дырэктарам Інстытута электронікі Акадэміі навук.
Вынікі яго даследаванняў і распрацовак адлюстраваны больш чым у 400 навуковых працах, у тым ліку ў 3 манаграфіях. У галіне лазернай фізікі і аптычнай апрацоўкі інфармацыі створана прызнаная навуковая школа, сярод яго вучняў 3 дактары і 32 кандыдаты навук.
Памёр 2 красавіка 2018 года.
1933 года. У Сан-Францыска пачалося будаўніцтва аднаго з самых вядомых у свеце мастоў – “Залатая Брама”, “Залатыя Вароты” (Golden Gate Bridge). Вісячы мост праз праліў Залатыя Вароты.
Ён злучае горад Сан-Францыска на поўначы паўвострава Сан-Францыска і паўднёвую частку акругі Марын, побач з прадмесцем Саўсаліта. Быў самым вялікім вісячым мостам у свеце з моманту адкрыцця ў 1937 і да 1964 года.
Даўжыня моста – 1970 метраў, даўжыня асноўнага пралёта – 1280, вышыня апор – 230 метраў над вадой. Ад праезжай часткі да паверхні вады – 67 метраў.
Беларускі акадэмік, фізік і палітык. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Еўрапейскай акадэміі навук, мастацтваў і славеснасці.
Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, дырэктарам Інстытута малекулярнай і атамнай фізікі НАН Беларусі, прэзідэнтам Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1997-2000), Старшынёй Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу (2000-2003), загадчыкам лабараторыі Інстытута фізікі імя Б. Сцяпанава акадэміі навук.
Аўтар прац па лазернай фізіцы і оптыцы, дынаміцы нелінейных сістэм, фізіцы нанапамерных структур.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі за цыкл работ «З’явы анізатрапіі ў лазерах і прынцыпы палярызацыйна лазернай спектраскапіі», Прэмія НАН Беларусі і Сібірскага аддзялення РАН імя В. Капцюга за цыкл работ «Лазерная спектраскапія высокага дазволу і яе фундаментальныя прыкладанні».
Аўтар каля 250 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, даведніка, 25 вынаходніцтваў.
Беларускі мастак-жывапісец, калекцыянер. Яго бацька Антон Бархаткоў – славуты мастак, старэйшы брат Вітольд, хроснік акадэміка жывапісу Бялыніцкага-Бірулі, жонка Алена – мастачка.
Мастакі Бархатковы выстаўляюцца ў знакамітых галерэях па ўсім свеце, але жывуць у вёсцы пад Мінскам.
Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, вучыўся ў П. Крохалева і М. Данцыга. Вучыўся ў творчых майстэрнях Акадэміі мастацтваў СССР у г. Мінску ў славутага М. Савіцкага.
Работы мастака знаходзяцца ў прыватных калекцыях у краінах СНД і за мяжой.
Мастакі Ігар І Алена Бархатковы
1984 год. У Мінску заснаваны музей «Дом Ваньковічаў».
Адкрыты ў 2000 годзе да 200-годдзя з дня нараджэння мастака Валенція Ваньковіча (1800—1842) як філіял Нацыянальнага мастацкага музея – музей «Дом Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX стагоддзя». Помнік палацава-сядзібнай архітэктуры, былы дом прадстаўнікоў беларускага шляхецкага роду Ваньковічаў.
У флігелі ўпраўляючага знаходзіцца офіс турыстычнай фірмы. У двары сядзібы ўстаноўлены помнік В. Ваньковічу. У сядзібным комплексе адрэстаўраваны гаспадарчы корпус, у якім спачатку знаходзіліся стайні і карэтная, а цяпер рэстаран «Грай», сядзібны дом, дзве афіцыны, гаспадарчыя пабудовы, фруктовы сад.
У мемарыяльных залах музея экспануюцца дакументы пра Валенція Ваньковіча і яго род, фотаздымкі і каляровыя рэпрадукцыі партрэтаў яго пэндзля, жывапісныя копіі, сапраўдныя жывапісныя творы іншых мастакоў першай паловы XIX стагоддзя, сучаснікаў Ваньковіча.
У астатніх пакоях дэманструюцца сядзібныя партрэты, прадметы ўбрання, мэбля XVIII-XIX стагоддзяў, партрэтная галерэя.
Сусветны дзень барацьбы са СНІДам (World AIDS Day, з 1988 года) заснаваныпа ініцыятыве Сусветнай арганізацыі аховы здароўя.
Праблема распаўсюджвання ВІЧ-інфекцыі застаецца адным з самых вострых медыцынскіх і сацыяльных глабальных выклікаў. Агульнасусветная колькасць людзей, якія жывуць з ВІЧ каля 40 мільёнаў чалавек, з пачатку эпідэміі ад звязаных са СНІДам хвароб памерла каля 37 мільёнаў.
Па стане на канец 2021 года ў Беларусі з ВІЧ-станоўчым статусам пражывала больш за 23 тысячы чалавек. Больш за ўсё хворых у Гомельскай вобласці з лідарам г. Светлагорскам. Лідар у Магілёўскай вобласці – Асіповічы.
За апошняе дзесяцігоддзе найбольшая колькасць новых выпадкаў рэгіструецца ва ўзроставай групе 35-49 гадоў, пераважае палавы шлях перадачы ВІЧ – на яго долю прыпадае больш за 80% выпадкаў, якія выяўляюцца ўпершыню.
1783 год. Французскі фізік Жак Шарль здзейсніў палёт на вадародным аэрастаце.
У палёт ён адправіўся сам разам з памагатым Роберам з саду Цюільры ў Парыжы. Абалонку дыяметрам 8 м за тры дні напоўнілі вадародам і шар узляцеў. Палёт працягваўся 2 гадзіны 5 хвілін на вышыні каля 400 м на адлегласць каля 40 км.
У той жа дзень у другім палёце Шарль падняўся яшчэ вышэй – на 2000 м.
Гэта не было першым вандраваннем людзей на паветраным шары (10 днямі раней, 21 лістапада 1783 гады, Пілатр дэ Розье і маркіз д’Арланд ужо паднімаліся ў паветра на цеплавым аэрастаце канструкцыі братоў Мангальф’е), але вадародам абалонка шара была напоўненая ўпершыню.
Беларускі рэлігійны дзеяч, літаратар, навуковец. Дзядзька В. Дуніна-Марцінкевіча.
У 1773 годзе стаў біскупам Беларускай дыяцэзіі, у 1780 – Магілёўскай архідыяцэзіі, з 1782 – архібіскупам Магілёўскім. З 1798 года – мітрапаліт усіх рымска-каталіцкіх касцёлаў у Расійскай імперыі. Спачуваў паўстанню 1794 года.
У Магілёве заснаваў друкарню, тэатр, бровар, суконную фабрыку, аранжарэю ў Буйнічах. Пабудаваў касцёл Святога Станіслава ў в. Маляцічы (зараз – Крычаўскі раён).
Аўтар вершаў, казанняў, паэм. Апекаваў навуцы. Старшыня Вольнага эканамічнага таварыства, прэзідэнт (1813) Імператарскай Акадэміі навук.
Адзін з заснавальнікаў ідэялогіі заходнерусізму. аўтар «Граматыкі літоўскай» са слоўнікам (пад «літоўскай мовай», мусіць, мелася на ўвазе беларуская)
Захапляўся помнікамі старажытнасці, збіраў манускрыпты. Аўтар «Гісторыі Таўрыды», «Гісторыі сарматаў і славян».
У Магілёве захаваўся будынак былога палаца Сестранцэвіча (вул. Ленінская, 25). У Пецярбургу ўстаноўлены мармуровы бюст.
Пахаваны ў Пецярбургу ў пабудаваным ім касцёле Св. Станіслава.
Польскі палітычны і дзяржаўны дзеяч, вучоны-хімік. Акадэмік Акадэміі навук Польшчы ў Кракаве.
Прэзідэнт Польшчы (1926-1939). Рэалізоўваў палітычную лінію, якую падтрымліваў і шэраг дзеячаў нацыянальна-вызваленчага руху ў Заходняй Беларусі.
Быў прыхільнікам памяркоўнага ўмяшання дзяржавы ў эканоміку.
Аўтар навуковых прац, патэнтаў у галіне хімічных тэхналогій, арганізатар хімічнай прамысловасці ў Польшчы. Распрацаваў прамысловы метад атрымання азотнай кіслаты з паветра.
Памёр 2 кастрычніка 1946 года.
У яго гонар названы канал у Брэсцкім раёне і ў Валынскай вобласці Украіны, правы прыток ракі Заходні Буг.
1896 год. У Зэльве нарадзіўся Іона Фрэйдзін.
Савецкі географ, эканаміст, доктар геаграфічных навук, прафесар.
Кіраваў даследаваннямі па складанні схемы перспектыўнага развіцця і размяшчэння прадукцыйных сіл Мурманскай вобласці, працаваў у Маскоўскім філіяле Геаграфічнага таварыства, кансультантам Цэнтральнага эканамічнага НДІ Дзяржплана РСФСР.
Увёў паняцце «Кольская Поўнач». Быў адказным рэдактарам зборнікаў «Прырода і гаспадарка Поўначы», «У падножжа Хібін», суаўтарам і рэдактарам «Геаграфіі Мурманскай вобласці», шматлікіх навукова-папулярных выданняў.
1924 год. У Эстоніі правалілася Першаснежанскае паўстанне.
Няўдалая спроба ўзброенага захопу ўлады эстонскімі і засланымі з СССР камуністамі ў Эстонію для ўсталявання Савецкай улады і далучэння Эстоніі да СССР.
Пры падтрымцы СССР баявыя групы паўстанцаў сталі фармавацца з лета 1924 гады ў дзясятках гарадоў Эстоніі, пры вайсковых частках. Агульная колькасць паўстанцаў да лістапада 1924 г. склала каля 1000 чалавек, з іх у Таліне каля 400.
1 снежня змоўшчыкамі быў забіты 21 чалавек, у тым ліку міністр шляхоў зносін Эстоніі К. Карк. Паўстанне было задушана ў той жа дзень. 12 паўстанцаў было забіта падчас баявых дзеянняў, яшчэ некалькі чалавек загінулі пры супраціве арыштам. Паводле савецкіх крыніц, на працягу 2-3 месяцаў пасля паўстання было расстраляна некалькі сотняў чалавек, звыш 2 000 было арыштавана. Гісторык Тоомас Хіё пацвярджае пакаранне больш за 100 удзельнікаў перавароту.
Беларускі археолаг і этнограф, член-карэспандэнт Кракаўскай акадэміі навук.
Даследаваў археалагічныя помнікі на паўночным захадзе Беларусі і поўдні Літвы. Адкрыў больш за 130 помнікаў каменнага веку. Даследаваў 16 курганаў і 376 каменных магіл тыпу жальнікаў XIII – XIV стагоддзяў, у 1903 годзе адкрыў грунтовыя магілы. Даследаваў Троцкі, Лідскі і Радунскі замкі.
Запісваў народныя паданні, легенды, прыкметы, якія потым публікаваў у часопісах.
Свае археалагічныя і этнаграфічныя калекцыі вучоны перадаў у музей Таварыства сяброў навук у Вільні, у зборы Эразма Маеўскага ў Варшаве і ў Этнаграфічны музей у Кракаве. Пэўныя рэчы трапілі таксама ў музеі Пецярбурга і Масквы.
На жаль, віленскія зборы падчас войнаў, рэвалюцый амаль поўнасцю знішчаны і разрабаваны.
1931 год. Нарадзіўся Валянцін Малышаў.
Заслужаны архітэктар Беларусі.
Працаваў у інстытуце “Белдзяржпраект”, быў яго галоўным архітэктарам.
Асноўнымі яго работамі з’яўляюцца: Мінскі палац спорту, кінатэатр “Кастрычнік”, Рэспубліканская школа-інтэрнат па музыцы і выяўленчым мастацтве, генеральны план акадэмічнага гарадка, Дом праектных арганізацый Дзяржбуда, Палац культуры ў Салігорску, конна-спартыўны манеж у Ратамцы, будынкі санаторыяў “Беларусь” у Друскінінкай, Юрмале, серыі буйнапанэльных жылых дамоў для Гродна, Гомеля, Бабруйска, Брэста.
1939 год. НарадзіўсяУладзімір Платонаў. Беларускі матэматык, Акадэмік НАНБ, АН СССР, Расійскай, Хенаньскай, Індыйскай акадэмій навук. Прафесар, доктар фізіка-матэматычных навук. Заслужаны дзеяч навукі.
Вядомы даследаваннямі па алгебры, алгебраічнай геаметрыі, алгебраічнай тэорыі лікаў, групах Лі, лінейных групах і тапалагічнай алгебры, прыкладной алгебры і крыптаграфіі.
Вырашыў праблему моцнай апраксімацыі ў алгебраічных групах і праблему Кнезера-Тытса. Распрацаваў прыведзеную К-тэорыю і вырашыў на гэтай аснове праблему Танака-Артына. Вырашыў праблему рацыянальнасці спінорных многаўтварэнняў.
Даказаў асноўную апраксімацыйную тэарэму для лінейных груп з канечным лікам утваральных. Адкрыў новы лакальна-глабальны прынцып для функцыянальных гіперэліптычных палёў, акрэсленых над полем алгебраічных лікаў.
Адзін з кіраўнікоў партызанскага руху на Палессі, Герой Савецкага Саюза.
Нарадзіўся 30 чэрвеня 1910 года ў Прыморскім краі ў сям’і сялян з-пад Магілёва. У 1922 годзе вярнуўся на радзіму, у 1930 годзе скончыў школу рабочай моладзі ў Княжыцах.
З’яўляецца арганізатарам і камісарам аднаго з першых партызанскіх атрадаў на Беларусі (чэрвень 1941). Яго атрад «Чырвоны Кастрычнік» 16-18 ліпеня разграміў штаб нямецкай дывізіі ў в. Воземля Акцябрскага раёна.
6 жніўня 1941 года Бумажкоў і камандзір атрада Ф. Паўлоўскі першымі з партызан былі ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза.
У жніўні 1941 года быў адкліканы ў Чырвоную Армію. Загінуў пры выхадзе з акружэння ў баі ў Палтаўскай вобласці.
У яго гонар у г.п. Акцябрскі пастаўлены помнік, названы чыгуначная станцыя ў Акцябрскім раёне, вуліцы ў Мінску, Бабруйску, Мазыры, Акцябрскім, Петрыкаве, в. Парэчча Акцябрскага раёна.
1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро.
Паміж рэкамі Сож і Дняпро, на паўночным захадзе ад Гомеля, савецкія войскі працягвалі весці наступальныя баі, падчас якіх занялі некалькі населеных пунктаў. У раёне ніжняй плыні ракі Прыпяць войскі занялі некалькі населеных пунктаў, у тым ліку раённы цэнтр Палескай вобласці Нароўля.
1953год. У газетных шапіках Чыкага з’явіўся першы нумар мужчынскага часопіса “Playboy”.
Выданне выйшла накладам 70 тысяч паасобнікаў, і яго заснавальнік Х’ю Хэфнер спачатку сумняваўся, што калі-небудзь выпусціць другі нумар. Аднак яго асцярогі не апраўдаліся – за тыдзень разышліся тры чвэрці выдання, а да канца першага дзесяцігоддзя часопіс прадаваўся тыражом больш за 1 000 000 асобнікаў.
Чыннік поспеху зразумелы. Справа ў тым, што часопіс Хэфнера кардынальна адрозніваўся ад тагачасных мужчынскіх выданняў, якія асвятлялі ў асноўным спартыўныя падзеі, турызм, яхты, ды пікнікі.
Хэфнер прыдумаў раз у месяц змяшчаць на разгорнутым унутраным укладышы часопіса фотаздымак прыгожай аголенай дзяўчыны. Першы нумар “Плэйбоя” ўпрыгожыў здымак аголенай Мэрылін Манро з эратычнага календара за 1949 год. Яна ж была і першай мадэллю на цэнтральным развароце. У розныя гады для часопіса пазіравалі Мэрылін Манро, Элізабэт Тэйлар, Сіндзі Кроўфард, Памэла Андэрсан і іншыя вядомыя мадэлі.
1990 год. Праходчыкі француз Філіп Козет і брытанец Грэхэм Фаг, якія будавалі Еўратунэль з французскага і брытанскага бакоў, сустрэліся адзін з адным пад Ла-Маншам.
Будаўнікі паціснулі адзін аднаму рукі і выпілі шампанскага за самы доўгі ў свеце падводны тунэль – каля 50 км, 39 з якіх пракладзена пад марскім дном, у сярэднім на 45 метраў ніжэй за яго ўзровень.
Еўратунэль большай часткай праходзяць пад пралівам Ла-Манш, злучае кантынентальную Еўропу з Вялікабрытаніяй. Дзякуючы тунэлю стала магчыма наведаць Лондан, адправіўшыся з Парыжа, усяго за 2 гадзіны 15 хвілін. У самім тунэлі цягнікі знаходзяцца ад 20 да 35 хвілін.
Тунэль урачыста адкрыты 6 траўня 1994 гады. З’яўляецца трэцім па працягласці чыгуначным тунэлем у свеце. Яму належыць рэкорд па працягласці пад вадой – 39 км, а таксама як самага доўгага міжнароднага тунэлю.
Амерыканскае таварыства інжынераў-будаўнікоў аб’явіла Еўратунэль адным з сямі цудаў свету сучаснасці.
1958 год. Нарадзіўся
