Беларусь - Магілёў. media

2 ліпеня ў гісторыі. Дзень вышыванкі. Каранацыя ікон Маці Божай Вастрабрамскай і Будслаўскай. “Магіла Льва”. Памёрлі М. Настрадамус і «Mr. Nyet».

Навіна ад 2 ліпеня, 2023

Міжнародны дзень спартовага журналіста (International day of sports journalist, з 1995 года).

Устаноўлены па ініцыятыве Міжнароднай асацыяцыі спартовай прэсы. У гэты дзень, 2 ліпеня 1924 года, у Парыжы на міжнародным кангрэсе прадстаўнікоў спартовай прэсы было прынята рашэнне стварыць міжнародную прафесійную арганізацыю – Міжнародную асацыяцыю спартовай прэсы, якая сёння аб’ядноўвае амаль паўтары сотні нацыянальных саюзаў, у тым ліку і Беларусі.

Міжнародны Дзень НЛА (World UFO Day). Дзень уфолага.

Прафесійнае свята людзей, якія займаюцца вывучэннем паранармальных з’яў і аб’ектаў, якім прыпісваецца пазаземнае паходжанне.

Супольнасць уфолагаў вырашыла стварыць памятную дату з мэтай прыцягнуць увагу грамадства і вучоных да загадкавых здарэнняў. Ініцыятыва атрымала шырокую падтрымку ў шмат якіх краінах.

Дзень беларускай вышыванкі.

Прысвечаны беларускаму нацыянальнаму арнаменту.

Для нашых продкаў арнамент быў не толькі ўпрыгажэннем, але і своеасаблівым шыфрам, які яны перадалі нам праз стагоддзі. У кожным рэгіёне Беларусі свае асаблівасці вышыванкі, але абвязковыя два колеры – чырвоны і белы. Белы колер сімвалізуе чысціню і бязгрэшнасць, чырвоны – жыццё, сонца і багацце. У канцы XIX стагоддзя з’явіўся чорны колер, які выкарыстоўваўся ў спалучэнні з чырвоным.

У нацыянальным арнаменце выкарыстоўваюцца пераважна геаметрычныя фігуры, рэдка сустракаюцца раслінныя матывы. Кожны сімвал мае ўласнае, асаблівае значэнне, якое адлюстроўвае яго існасць. Напрыклад, вялікае дрэва сімвалізуе бессмяротнасць і вечнасць.

1566 год. Памёр Мішэль Настрадамус (1503-1566).

Вядомы французскі празорлівец, урач, алхімік, гісторык, вядомы сваімі прароцтвамі.

На працягу стагоддзяў тлумачальнікі бачаць у прароцтвах Настрадамуса нешта вельмі дзіўнае, якое выходзіць за рамкі простай выпадковасці. Аднак праходзіць час, і новыя пакаленні выяўляюць новае разуменне раней растлумачаных фраз.

Настрадамус верыў, што падзеі сусветнай гісторыі цыклічна паўтараюцца, таму што паўтараюцца планетныя канфігурацыі і адбываюцца аднолькавыя азнакі. І ён апісаў падзеі мінулага ў надзеі, што такія зноў адбудуцца ў будучыні.

1588 год. У Будславе адбылося яўленне вернікам Дзевы Марыі.

Пасля ранішняй імшы і малітвы ў Будслаўскім касцёле дзясяткі прыхаджан убачылі ў небе воблака, з якога вылівалася святло на капліцу і келлі манахаў. З воблака з’явілася Прасвятая Дзева Марыя з немаўлём на руках у асяроддзі анёлаў. І людзі пачулі: «З гэтага часу слава Бога нашага і Сына майго, і мая абарона будуць дадзены вам навечна».

Гэтая дзіўная з’ява апісана бернардынскім летапісцам Томашам Дыгонем у 1588 годзе ў яго «Praеsidentia Budensis». З гэтага часу пачаліся першыя паломніцтвы ў Будслаў.

У гонар з’яўлення Дзевы Марыі 2 ліпеня святкуецца Свята Будслаўскага абраза Маці Божай.

1900 год. Першы палёт здзейсніў дырыжабль жорсткай канструкцыі, пабудаваны графам Фердынандам фон Цэпелінам.

Яго прозвішча дала назву ўсім дырыжаблям гэтага тыпу.

Жорсткая канструкцыя адрознівалася ад мяккай і паўцвёрдай тым, што прагумаваная абалонка паветранага карабля не раздзімалася пад’ёмным вадародам, а была нацягнута на трывалы і лёгкі металічны каркас. Дырыжабль стаў буйнейшы, браў на борт больш вадароду, і як следства, павялічыліся яго пад’ёмная сіла, колькасць рухавікоў і вага транспартаванага грузу.

Паглядзець на першы палёт на беразе Бодэнскага возера сабраўся тысячны натоўп. З плывучага элінгу невялікі параход вывеў дырыжабль, і на сярэдзіне возера экіпаж з чатырох чалавек, у тым ліку і граф Цэпелін, занялі свае месцы ў гандолах дырыжабля. Пад захопленыя крыкі гледачоў дырыжабль адарваўся ад вады і падняўся ў паветра на 18 хвілін.

62-гадовы граф Цэпелін пабудаваў карабель на ўласныя сродкі і сам яго пілатаваў, але яму ўдалося пераадолець усяго 6 км з хуткасцю 60 км/г, пасля чаго апарат упаў у ваду Бодэнскага возера.

1913 год. Янка Купала напісаў паэму “Магіла Льва”.

Створана ў Акопах паводле легенды аб магілёўскім разбойніку Машэку.

Надрукавана ў 1920 годзе. У Магілёве ўпершыню паэт пабываў толькі ў 1926 годзе.

1927 год. У Вільні каранавана ікона Маці Божай Вастрабрамскай.

У час урачыстага акта каранацыі іконы, яна названа Блаславёнай Дзевай Марыяй Маці Міласэрнасці.

Гэта адна з галоўных хрысціянскіх святынь Беларусі, Літвы, Польшчы. Знаходзіцца ў капліцы Вострай брамы ў Вільнюсе з пачатку XVII стагоддзя. Абраз рэдкі: Багародзіца без дзіцяці на руках.

1922 год. Нарадзіўся Генрых Вагнер (1922-2000).

Беларускі кампазітар, музыкант. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, Народны артыст БССР, прафесар.

У савецкі час удзельнічаў у «паўлегальных» фестывалях кантарскай музыкі ў Маскве.

Творчасці Г. Вагнера ўласцівыя пластычнасць і нацыянальная характарнасць меласа, тэмбравая квяцістасць, дынамічнае развіццё музычных вобразаў.

Аўтар оперы «Сцежкаю жыцця» па матывах аповесці В. Быкава «Воўчая зграя», першай беларускай тэлеоперы «Ранак» і іншых твораў.

1937 год. У в. Стары Дзядзін Клімавіцкага раёна нарадзіўся Аляксандр Шашэнька (1937-2008).

Вучоны ў галіне ветэрынарнай медыцыны, доктар ветэрынарных навук, прафесар.

Скончыў Віцебскі ветінстытут. Працаваў галоўным ветурачом Клімавіцкай дзяржплемстанцыі, у Клімавіцкім зоаветтэхнікуме, у Беларускім НДІ эксперыментальнай ветэрынарыі імя С. Вышалескага, у Віцебскай акадэміі ветэрынарнай медыцыны.

Аўтар прац па дыягностыцы шаленства жывёл, па распрацоўцы бівалентнай вакцыны супраць шаленства і чумы драпежных жывёл. Займаўся вывучэннем прычын захворвання белавежскіх зуброў некратычным баланапластытам і метадаў яго прафілактыкі і лячэння.

Падрыхтаваў 4 кандыдаты навук. Апублікаваў больш за 100 навуковых прац.

1941 год. На 11 дзень вайны Магілёў аб’яўлены на асадным стане.

40 000 гараджан разам з вайскоўцамі круглыя суткі пад ударамі нямецкай авіяцыі працавалі на ўзвядзенні абарончых ліній.

1988 год. У Саўт-Рыверы памёр Часлаў Ханяўка (1909-1988).

Беларускі грамадскі дзеяч. Стрыечны брат В. Жук-Грышкевіча.

Скончыў Віленскую беларускую гімназію і Віленскі ўніверсітэт.

У 1939 годзе ў Вільні стаў сузаснавальнікам Беларускай незалежніцкай партыі. Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у Беларускім камітэце ў Беластоку і Беларускім камітэце ў Варшаве.

З пачатку 1950-х жыў у ЗША ў Саўт-Рыверы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяроддзі. Сустваральнік Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, адзін з кіраўнікоў «Беларуска-амерыканскай дапамогі».

Саўт-Рывер. Царква Св. Еўфрасінні Полацкай.

1989 год. Памёр ураджэнец в. Старыя Грамыкі Веткаўскага раёна Андрэй Грамыка (1909-1988).

Савецкі дзяржаўны дзеяч, доктар эканамічных навук, дыпламат. Двойчы Герой Сацыялістычнай працы, старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР.

Ад імя СССР паставіў подпісы пры стварэнні ААН, зацвярджэнні Статута ААН. Кіраўнік дэлегацыі СССР на 22-х сесіях Генеральнай Асамблеі ААН, міністр замежных спраў СССР (1957-1985).

На Захадзе Грамыка атрымаў мянушку «Mr. Nyet» (Містар «Не») за своеасаблівы стыль вядзення перамоў. Грамыка вёў савецка-амерыканскія перамовы падчас Карыбскага крызісу, прадухіліў вайну паміж Індыяй і Пакістанам у 1966 годзе.

Яго памяць ушанавана ў Гомелі (бюст, сквер), г. Ветка (вуліца, СШ № 1, помнік).

1998 год. Будслаўскі абраз Маці Божай каранаваны папскімі каронамі.

Падзея адбылася ў 410 гадавіну з’яўлення Маці Божай і да 400-годдзя перадачы абраза Будслаўскаму касцёлу.

У 2018 годзе ўрачыстасць у гонар ушанавання абраза Маці Божай Будслаўскай («Будслаўскі фэст») унесеная ў Рэпрэзентатыўны спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЭСКА.

2022 год. Новую зорку ганаровага грамадзяніна Магілёва адкрылі на плошчы Зорак у гонар дырэктара ААТ «Мажаліт» Вікенція Ярмалёнка.

Уся працоўная біяграфія В. Ермалёнка звязана з “Мажалітам”, на якім ён пачаў працаваць з 1974 года. Прайшоў шлях ад інжынера-канструктара да дырэктара (з 1989) прадпрыемства.

Унёс значны ўклад у тэхнічнае пераўзбраенне вытворчасці, удасканаленне тэхналогіі і прасоўванне прадукцыі на замежныя рынкі.

26 чэрвеня ў гісторыі. Здарэнне ў Гамельне. «Люблю Беларусь!». Статут ААН. Мінск – горад-герой. Нарадзіліся У. Матыль, Ю. Несцярэнка

Навіна ад 26 чэрвеня, 2023

Міжнародны дзень барацьбы са злоўжываннем наркатычнымі сродкамі і іх незаконным зваротам (International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking, з 1987 года).

Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН для стварэння міжнароднага грамадства, свабоднага ад наркаманіі.

Да 60% насельніцтва Беларусі ва ўзросце да 21 года можа быць аднесена да групы рызыкі.

За апошнія 8-9 гадоў колькасць школьнікаў і студэнтаў, якія ўжываюць наркотыкі, узрасла амаль у 8 разоў. Колькасць смяротных выпадкаў ад ужывання наркотыкаў за апошнія 10 гадоў павялічылася сярод насельніцтва ў Беларусі ў 12 разоў, а сярод дзяцей – у 42 разы.

Рост наркаманіі рэзка абвастрае праблему СНІДу. Колькасць зарэгістраваных у Беларусі ВІЧ-інфіцыраваных штогод падвойваецца. Сярод іх 80% – наркаманы. Колькасць асоб, якія эпізадычна ўжываюць наркатычныя рэчывы дасягае больш за 8,3 тысячы чалавек. Сярэдні ўзрост хворых 20-22 гады.

Міжнародны дзень у падтрымку ахвяр катаванняў (International Day in Support of Victims of Torture, з 1987 года).

Менавіта ў гэты дзень у 1987 годзе ўступіла ў сілу Канвенцыя супраць катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных ці прыніжаючых годнасць відаў абыходжання і пакарання.

Нягледзячы на нормы міжнароднага і нацыянальнага права, прынцыпы чалавечнасці і роўнасці, у некаторых краінах працягваюцца катаванні. Прагрэсіўнае чалавецтва асуджае любыя дзеянні, якія прыніжаюць чалавечую годнасць.

Катаванні з’яўляюцца злачынствам у адпаведнасці з прынцыпамі міжнароднага права.

1284 год. У нямецкім Гамельне здарылася маркотнае здарэнне, распачатае са спробы выгнання з горада пацукоў, якія распладзіліся.

Жыхары гатовы былі прапанаваць любыя грошы таму, хто выратуе іх ад пошасці. І вось нечакана з’явіўся незнаёмы. З маёмасці пры ім была толькі дудачка. Але якраз з яе дапамогай ён падахвоціўся вывесці грызуноў з Гамельна за добрую плату.

І сапраўды, зайграў на сваім інструменце і вывеў зачараваных музыкай жывёл. “Як проста!” – закрычалі гараджане і адмовіліся плаціць.

На наступны дзень на вуліцы зноў пачуліся гукі дудкі. І 130 гамельнскіх хлопчыкаў і дзяўчынак адправіліся ў шлях за “ведзьмаком”, які завёў іх у раку Везер, дзе ўсе патанулі.

Гэта гісторыя добра вядомая з казкі пра “Гамельскіх пацукоў” братоў Грым, напісанай у XIX стагоддзі.

1863 год. У Вільні створаны Выканаўчы аддзел Літвы (Чырвоны ронд).

Цэнтр кіраўніцтва паўстаннем 1863-1864 гадоў на чале з Якубам Гейштарам і членамі К. Каліноўскім і У. Малахоўскім.

Паролем для вызначэння прыхільнікаў паўстання было:

-«Каго любіш?»

-«Люблю Беларусь»

-«То, узаемна».

Паўстанне выклікала вялікі грамадскі рэзананс у тагачаснай Расіі, прыцягнула ўвагу грамадства да Беларусі як да з’явы з гістарычнымі каранямі, адкрыла «беларускае пытанне».

1909 год. Нарадзіўся Антон Адамовіч (1909-1998)

Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, гісторык, публіцыст, доктар філалогіі, Сябра Рады БНР.

Даследчык творчасці М. Гарэцкага, рэцэнзент кніг, у тым ліку Н. Арсенневай «Сягоння».

Аўтар грунтоўных прадмоў да шматлікіх эмігранцкіх выданняў, у тым ліку У. Дубоўкі, Якуба Коласа, А. Мрыя, аўтар прац па гісторыі, эканоміцы, культуры Беларусі.

Супрацоўнік радыёстанцыі «Свабода».

Пахаваны на Беларусіх могілках у Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі.

1923 год. У г. Горкі нарадзіўся Аляксандр Слука (1923–2007).

Сусветна вядомы эканоміка-географ, ганаровы прафесар МДУ імя М.Ламаносава, Ганаровы член Рускага геаграфічнага таварыства, доктар геаграфічных навук.

Выхаванец Горацкай СШ №2. Праз усё сваё жыццё ён пранес сапраўдную любоў, “геаграфічныя пачуцці” да вывучэння праблем насельніцтва, захаваў зусім адмысловае, вельмі цёплае, трапяткое і ўважлівае стаўленне да Беларусі.

Акрамя радзімы, яго другое каханне – Францыя, якую ведаў лепш за большасць французаў.

1927 год. У г. Лепелі нарадзіўся Уладзімір Матыль (1927-2010).

Рэжысёр тэатра і кіно, сцэнарыст. Народны артыст Расіі.

Вядомы значнаму колу гледачоў па фільмах «Жэня, Жэнечка і „кацюша“», «Белае сонца пустыні» (Дзяржаўная прэмія), «Зорка чароўнага шчасця».

1940 год. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР “Аб пераходзе на васьмігадзінны працоўны дзень, на сямідзённы працоўны тыдзень і аб забароне самавольнага сыходу з працы”.

Згодна з пастановай, рабочыя і служачыя, якія самавольна пайшлі з дзяржаўных, кааператыўных і грамадскіх прадпрыемстваў або ўстаноў, а таксама самавольна перайшлі з аднаго прадпрыемства на другое, аддаваліся суду і маглі падвяргацца турэмнаму зняволенню тэрмінам ад 2 да 4 месяцаў. За прагул без паважлівай прычыны рабочыя і служачыя караліся папраўча-працоўнымі работамі па месцы працы на тэрмін да 6 месяцаў з утрыманнем з заробку да 25%.

1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Куляшоў (1941-1999).

Беларускі акцёр, народны артыст.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут і ўсё жыццё прысвяціў служэнню ў коласаўскім тэатры (Віцебск).

Акрамя тэатральных пастановак, быў задзейнічаны ў кіно – зняўся ў амаль 40 фільмах, у тым ліку “На Чорных Лядах”, “Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях”, “Плач перапёлкі”, “Дуброўскі”, “Знак бяды”, “Палеская хроніка”, “Людзі на балоце”.

Памёр 22 верасня 1999 года.

1941 год. Расстраляны НКУС у лесе пад Мінскам Зэлік Аксельрод (1904-1941).

Беларускі яўрэйскі паэт, перакладчык беларускай паэзіі на ідыш.

Адказны сакратар яўрэйскага часопісу «Беластокер Штэрн» (Зорка), аўтар 4-х кніг вершаў на ідыш.

Выступаў за захаванне школ на мове ідыш. На сходзе яўрэйскіх пісьменнікаў 30 мая 1941 года рэзка пярэчыў кіраўніку Саюза пісьменнікаў Беларусі М. Лынькову, які сцвярджаў, «што яўрэйскія савецкія пісьменнікі… не стварылі вобразы герояў вялікай значнасці». Пасля гэтага здарэння быў арыштаваны.

1945 год. Прадстаўнікі 50 дзяржаў-заснавальніц на канферэнцыі ў Сан-Францыска падпісалі Статут Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

Сярод стран-заснавальніц былі і Беларусь, і Украіна.

Статут уступіў у сілу 24 кастрычніка 1945 года і гэта дата адзначаецца як Дзень Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

1965 год. У в. Прыбар Быхаўскага раёна нарадзіўся Юрый Несцярэнка.

Беларускі кампазітар, музыка, краязнавец, выдавец, педагог.

Стваральнік гуртоў “Рок-транс-аўта” (Мінск), “White Night Blues” (Бялынічы), удзельнік мінска-полацкай калабарацыі “Тутэйшыя”, магілёўскіх гуртоў “Рынка”, “Фэт Джон” і іншых.

Аўтар артыкулаў ў “Дзеяслове”, кніг для дзяцей, па гісторыі і культуры Бялыніцкага раёна, выпусціў 7 дыскаў.

Разам з А. Макарэвічам запісаў беларускамоўныя каверы на вядомыя песні “Машыны часу”.

1974 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Мінску прысвоена ганаровае званне «Горад-герой».

Да гэтага, у 1966 годзе такіх званняў ўдастоены Масква, Ленінград (цяпер- Санкт-Пецярбург), Сталінград (цяпер Валгаград), Кіеў, Адэса, Севастопаль, Брэсцкая крэпасць (Крэпасць-Герой), у 1973 – Новарасійск, Керч.

У гонар гэтай падзеі ў 1985 годзе ў беларускай сталіцы ўзведзены архітэктурна-скульптурны комплекс. Ён уключае абеліск (45 м вышынёй) і бронзавую скульптуру «Радзіма-маць».

2016 год. Памёр Сяргей Картэс (1935, Сан-Антоніа, Чылі-2016).

Беларускі кампазітар, Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.

Працаваў у Беларускім тэатры імя Я.Купалы, на «Беларусьфільм», у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.

З асобай Картэса звязана адкрыццё беларускага опернага мастацтва для еўрапейскай публікі.

2018 год. Памёр Алесь Зайка (1948-2018).

Беларускі краязнавец. Лаўрэат прэміі імя Тадэвуша Касцюшкі. Ганаровы грамадзянін Івацэвіцкага раёна.

Скончыў філалагічны факультэт Брэсцкага педінстытута. Працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры, загадваў школьным этнаграфічным музеем у роднай в. Заполле Івацэвіцкага раёна.

Збіраў фальклор, запісваў народныя словы і выразы, фатаграфаваў традыцыйную архітэктуру.

Укладальнік выданняў «Дыялектны слоўнік Косаўшчыны», «Населеныя пункты Івацэвіччыны», «Фразеалагічны слоўнік Косаўшчыны», «Прыказкі і прымаўкі, жарты і каламбуры, прыгаворкі і языкаломкі, вясельныя прымаўкі пры дзяльбе каравая, вітанні і зычэнні, ветлівыя і ласкавыя выразы, засцярогі і прысяганні, праклёны і адкляцці, жартоўныя праклёны і дражнілкі-кепікі, зневажанні і параўнанні, прыкметы народнага календара з Косаўшчыны». Аўтар кніг некалькіх кніг прозы, працы «Мікратапаніміка Івацэвіччыны».

Яго клопатам у 25 найбуйнейшых населеных пунктах Івацэвіцкага раёна з’явіліся мемарыяльныя дошкі са звесткамі аб першым згадванні вёскі ці мястэчка.

Фота з адкрытых крыніц.

24 чэрвеня ў гісторыі. Вяртанне Смаленска. Пачатак вайны з Напалеонам. Магілёў – сталіца. Беларус на чале Парада Перамогі. Першы НЛА.

Навіна ад 24 чэрвеня, 2023

1241 год. Манголы пацярпелі першую паразу ў Цэнтральнай Еўропе.

Пасля заваявання Паўночнага Кітая, Сярэдняй Азіі, Закаўказзя і Русі манголы, якія накіраваліся праз Карпаты ў Цэнтральную Еўропу, пацярпелі першую паразу.

У Маравіі войска царэвіча Байдара, якое абложвала горад-крэпасць Оламаўц, было цалкам разгромлена гарнізонам, які раптам выйшаў за сцены крэпасці пад камандаваннем чэшскага ваяводы Яраслава.

Натыкнуўшыся на супраціў у Польшчы і Чэхіі, манголы працягнулі нашэсце ў паўднёвым кірунку і да пачатку 1242 года выйшлі да Адрыятыкі. Заходнюю Еўропу ўжо ахапіла паніка, але нечакана захопнікі былі адкліканы ў родныя стэпы ў сувязі са смерцю ў сталіцы Чынгізідаў Каракаруме вялікага хана Угедэя.

1404 год. Смаленск вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага.

Горад вядомы з 863 года, цэнтр смаленскіх крывічоў.

У 1230 годзе трапіў пад уплыў Полацкага княства. Буйны цэнтр беларускага летапісання.

У 1401-1404 гадах горад выйшаў з-пад апекі ВКЛ. Пасля вяртання ў ВКЛ, паводле некаторых звестак, Вітаўт даў месту прывілей на Магдэбургскае права (калі гэтая інфармацыя праўдзівая, то атрымліваецца, што Смаленск уваходзіць у першую пяцёрку беларускіх магдэбургскіх гарадоў), у другі раз такое права атрымаў 4 лістапада 1611 года. 15 ліпеня 1410 года смаленскія харугвы ўдзельнічалі ў Грунвальдскай бітве.

У 1508-1514, 1611-1654 гадах – сталіца Смаленскага ваяводства.

Герб Смаленскага ваяводства.

1777 год. Нарадзіўся Ян Ходзька (1777-1851).

Пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, масон, удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў.

Старшыня Галоўнага цывільнага суда ў Мінску, суарганізатар масонскіх лож у Мінску і Вільні.

Выступаў за пашырэнне адукацыі сярод народа. Ганаровы член Віленскага ўніверсітэта, інспектар школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў.

Па палітычных матывах і за ўдзел у паўстанні арыштоўваўся ў 1826, 1830 гадах. Быў вязнем Петрапаўлаўскай крэпасці, сасланы ў Сібір.

Аўтар п’ес, камедый, мемуараў, прац па гісторыі Міншчыны.

1796 год. Нарадзіўся Ян Чачот (1796-1847).

Беларускі і польскі паэт і фалькларыст, мовазнавец. Філамат, філарэт, сябра А. Міцкевіча, Т. Зана, І. Дамейкі. За нацыянальна-рэвалюцыйную дзейнасць сасланы на Урал. Выдаў 6 зборнікаў сабраных ім каля тысячы аўтэнтычных беларускіх народных песень у перакладзе на польскую мову і ў арыгінале.

Упершыню паставіў пытанне аб прынцыпах будучага «крывіцкага» правапісу, зрабіў спробу ўнармавання беларускай граматыкі. Беларускую мову называў «славянакрывіцкай мовай», шырока выкарыстоўваў выраз «Белая Русь». Аўтар шматлікіх песень, 22 з якіх (болей, чым на словы любога іншага аўтара) пакладзены на музыку С. Манюшкам.

Памёр 11(23) жніўня 1847 года.

1812 год. А 2:00 гадзіне з пераправай праз Нёман французскіх войск пачалася вайна з Расіяй – вайна 1812 года.

На тэрыторыі Беларусі яна пераўтварылася ў сапраўдную грамадзянскую.

За два дні да гэтай падзеі перад войскамі зачыталі загад Напалеона, у якім ён падкрэсліваў, што вядзе вайну дзеля аднаўлення Польшчы ў межах 1772 года.

У вайне загінулі ў баях, ад голаду, разрухі мільён беларусаў – кожны чацвёрты. На месцах значных баёў гэтай вайны ўсталяваны помнікі, у тым ліку ў Віцебску, Полацку, Клясціцах, Брэсце, Пінску.

Пад Магілёвам у 1912 годзе пабудавана мемарыяльная капліца ў памяць аб бітве пад Салтанаўкай 23 ліпеня 1812 года.

Адной з самых знакамітых у свеце бітвай гэтай вайны стала бітва 29 лістапада 1812 года на Бярэзіне пад Барысавам, дзе каля вёсак Студзёнка і Брылі загінула значная частка арміі Напалеона. Бітва пакінула моцны адбітак у грамадскай свядомасці французаў, якія да гэтага часу ўжываюць слова «Бярэзіна» як метафару поўнага правалу або катастрофы.

М. Самакіш. Подзвіг салдат Раеўскага пад Салтанаўкай, 1912.

1834 год. Памер Людвік Тадэвуш Замбжыцкі (1803-1834).

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1830-1831 гадоў. Стрыечны брат мастака В. Ваньковіча.

За гераізм адзначаны залатым крыжам «Віртуці Мілітары».

У Францыі стаў сузаснавальнікам Таварыства літоўскіх і рускіх зямель, Літоўскага ваеннага камітэта. Пахаваны на парыжскіх могілках Манмартр.

1900 год. Нарадзіўся Кузьма Чорны (Мікалай Раманоўскі, 1900-1944).

Беларускі пісьменнік.

Аўтар шэрагу кніг апавяданняў, п’ес, раманаў, гумарыстычных твораў.

У шэрагу твораў імкнуўся стварыць «тыпы, якія носяць беларускія імёны» і «павінны стаць абагульненымі вобразамі, зразумелымі ўсім нацыянальнасцям».

Перакладчык асобных твораў А. Пушкіна, М. Гогаля, А. Астроўскага і іншых.

Пэўныя яго творы інсцэнізаваны і экранізаваны, як, напрыклад, фільм «Ноч пры дарозе».

У 1938-1939 гадах знаходзіўся ў турме НКУС. Следчыя рэгулярна катавалі вязня. Змардаваны душой і целам, пісьменнік быў вызвалены 8 чэрвеня 1939 года.

У 1941-1944 гадах знаходзіўся ў эвакуацыі, пераважна ў Маскве. У верасні 1944 года вярнуўся ў Мінск, працаваў у рэдакцыі часопіса «Беларусь».

Памёр ад інсульту 22 лістапада 1944 года.

1907 год. У в. Восаў (зараз – Клічаўскі раён) нарадзіўся Язэп Зазека (1907-1977).

Беларускі пісьменнік, навуковец, педагог. Кандыдат філалагічных навук.

Працаваў намеснікам дырэктара Беластоцкага, Мінскага педінстытутаў, загадчыкам кафедры ў Адэскім універсітэце, дацэнтам БДУ.

Аўтар зборнікаў апавяданняў, нарысаў, кніг для дзяцей, прац пра беларускі фальклор. Укладальнік зборнікаў партызанскай творчасці.

1941 год. Магілёў стаў часовай сталіцай БССР (24 чэрвеня-3 ліпеня).

Сюды пераехалі ЦК КПБ, СНК БССР, штаб Заходняга фронту. Пачалося фарміраванне народнага апалчэння, эвакуацыя насельніцтва, абсталявання прадпрыемстваў, культурных каштоўнасцей.

З 25 чэрвеня па 14 ліпеня 1941 года з горада адпраўлена на Усход 935 вагонаў з матэрыяльнымі каштоўнасцямі. Падчас эвакуацыі быў страчаны Крыж Еўфрасінні Полацкай.

Фота з архіва Д. Лісоўскага. Магілёў ў ліпені 1941 года.

1941 год. Утворана Савецкае інфармбюро (Савінфармбюро).

Утворана з мэтай асвятлення міжнародных падзей, ваеннай абстаноўкі на франтах, жыцця краіны, знешнепалітычнай прапаганды.

Усяго за вайну прагучала болей за 2 000 франтавых зводак і падрыхтавана 135 000 артыкулаў у бюлетэні амбасад і місій, замежныя газеты, часопісы, радыёстанцыі. Апошняя зводка выйшла 5 мая 1945 года, калі Юрый Левітан паведаміў: “Прыём пленных нямецкіх салдат на ўсіх франтах скончаны”.

1945 год. У Маскве адбыўся Парад Перамогі.

А 10:00 раніцы маршал Г. Жукаў выехаў на белым кані на Красную плошчу. Камандуючы парадам, ураджэнец Беларусі, маршал К. Ракасоўскі прадставіў Жукаву рапарт, а потым яны разам пачалі аб’езд войскаў.

Падчас параду ліў дождж, што добра відаць на кінахроніцы. У парадзе прынялі ўдзел зводныя палкі 10 франтоў, наркаматаў абароны, ВМФ, ваенна-навучальных устаноў і войскаў Маскоўскага гарнізона. У склад палкоў уваходзілі Героі Савецкага Саюза, кавалеры ордэнаў Славы, праслаўленыя снайперы і найбольш гераічныя ордэнаносцы. Прадстаўлены былі ўсе роды войскаў. Быў прадстаўлены Чырвоны сцяг Перамогі, які быў узняты над рэйхстагам.

Спецыяльная зводная калона несла апушчаныя да зямлі 200 сцягоў разгромленых нямецка-фашысцкіх войскаў. Пад барабанны грукат гэтыя сцягі былі кінуты да падножжа Маўзалея Леніна.

1947 год. Упершыню быў афіцыйна зафіксаваны НЛА.

Амерыканскі летчык Кенет Арнольд убачыў у паветры 10 дыскападобных аб’ектаў, якія ляцелі шыхтам з хуткасцю каля 2000 км/г. З таго часу фіксуюцца сотні нзіранняў, з’яўленняў НЛА.

Першым афіцыйным паведамленнем пра НЛА над Беларуссю стаў рэпартаж “Роўна ў 4.10” у газеце “Труд” ад 30 студзеня 1985 года. Тады праз нашу краіну ляцеў рэйс № 8352 Тбілісі – Растоў – Талін на самалёце ТУ-134А і а 4:10 ранку, калі да Мінска заставалася 120 км, экіпаж сутыкнуўся з НЛА. Яго бачылі і пасажыры.

Да гэтагу часу існуюць розныя гіпотэзы і меркаванні наконт НЛА. Феноменам займаецца накірунак даследаванняў – уфалогія.

Малюнак НЛА. Эскіз паводле летчыка Ю. Кабачнікава.

1958 год. Нарадзіўся Канстанцін Красоўскі (1958-2021).

Беларускі дэмограф, доктар геаграфічных навук, прафесар.

Заснавальнік брэсцкай навуковай школы геадэмаграфіі. Працаваў дэканам геаграфічнага факультэта, першым прарэктарам Брэсцкага дзяржуніверсітэта.

Аўтар больш за 180 навуковых прац па дэмаграфіі, рассяленні насельніцтва і яго структуры, міграцыях.

1977 год. У Бабруйску адбыліся замаразкі.

Зафіксаваны своеасаблівы рэкорд – самыя познія ў Магілёўскай вобласці замаразкі за ўсю гісторыю назіранняў.

1989 год. У Вільнюсе пачаўся I Устаноўчы з’езд БНФ «Адраджэнне» (24-25 чэрвеня).

БНФ – грамадска-палітычны рух за пераўтварэнне грамадства і адраджэнне беларускай нацыі на прынцыпах дэмакратыі і гуманізму, развіццё культуры, за фактычную дзяржаўную незалежнасць Беларусі.

Аргкамітэт БНФ быў створаны 19 кастрычніка 1988 года па прапанове З. Пазняка. У Вярхоўным Савеце БССР была сфарміравана фракцыя БНФ. А ў 1993 годзе створана партыя БНФ.

Грамадскае аб’яднанне БНФ “Адраджэньне“ ліквідавана 10 лістапада 2021 года Вярхоўным судом Беларусі.

Структурныя падраздзяленні БНФ існавалі ў шматлікіх гарадах і раёнах краіны, выдаваліся газеты, бюлетэні. У Магілёве выдаваліся газеты «Абуджэньне», «Ратуша» з дадаткамі «Шклоўскія навіны», «Дэмакратычны Бабруйск», «Панарама» (Глуск), «Сумленне» (Асіповічы), «Паходня» (Бялынічы), «Бацькаўшчына» (Бабруйск), «Крычаўскiя навiны», «Край Вашчылы» (Крычаў), «Веснiк Слаўгарада» і інш.

Галадаючыя дэпутаты апазіцыі БНФ у Вярхоўным Савеце, 11 красавіка 1995 года.

2021 год. У Магілёве зарэгістравана тэмпература паветра +37°C.

Рэкордная тэмпература за ўсю гісторыю метэаназіранняў. Да гэтага рэкордам у Магілёве было +36,8°C у 2010 годзе.

Селекцыянеры ў Беларусі вывелі сенсацыйныя гатункі памідароў і бульбы

Навіна ад 21 чэрвеня, 2023

Спецыялісты сельскагаспадарчай акадэміі ў Горках вывелі новы звышураджайны гатунак таматаў, а навукоўцы з Інстытута бульбаводства стварылі бульбу з ружовай і бэзавай мякаццю.

Новы гатунак памідораў пад назвай “Дывідэнд” спецыялісты ўжо называюць сенсацыйным – ён расце не ў парніку, а ў адкрытым грунце і не баіцца галоўнага ворага памідораў, фітафторы. Яшчэ адна яго перавага – высокая ўраджайнасць. З трох раслін можна будзе сабраць 12-13 кг – паўтара вядра.

Адна семечка новага віда тамата каштуе адзін еўра.

Над новымі гатункамі бульбы працуе ў Беларусі цэлы інстытут. Да канца 2023 года дзяржаўны рэестр папоўняць гатункі пад назвамі “Сапфір” і “Лекар”. У іх клубні з ружовай і бэзавай мякаццю. У абодвух гатунках адзначаецца павышанае ўтрыманне антыаксідантаў – больш за 2 тыс. адзінак, калі ў звычайнай бульбе іх 500-800 – паведамляе інфармацыйны партал “Мір-24”.

Яшчэ беларускія вучоныя распрацавалі новы сорт бульбы, які прыдатны для прыгатавання бульбы-фры ў прамысловых аб’ёмах.

Фота: “Мір-24”

Дзень у гісторыі. 17 чэрвеня. Выратавальнік Еўропы Я. Сабескі. Статуя Свабоды. “Астравы Дулебы”. Акупацыя Латвіі і Эстоніі СССР.

Навіна ад 17 чэрвеня, 2023

Сусветны дзень барацьбы з апустыньваннем і засухай (World Day to Combat Desertification and Drought, з 1995 года).

Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН у сувязі з гадавінай з дня прыняцця Канвенцыі ААН па барацьбе з апустыньваннем (1994).

Чвэрць сушы на планеце знаходзіцца пад пагрозай апустыньвання. Гэта пагроза для крыніц сродкаў існавання звыш за 1 мільярд чалавек больш як у 100 краінах.

Апустыньванне – адзін з найболей трывожных сусветных працэсаў дэградацыі навакольнага асяроддзя.

Пад засухай разумеюць працяглы і значны недахоп ападкаў, які адбываецца пры падвышанай тэмпературы і паніжанай вільготнасці паветра. Засуха прыводзіць да памяншэння запасаў вільгаці ў глебе, што, у сваю чаргу, прыводзіць да зніжэння ці гібелі ўраджаю.

1696 год. Пайшоў з жыцця Ян Сабескі (1629-1696).

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1674-1696).

Скончыў Ягелонскі ўніверсітэт, падарожнічаў па краінах Заходняй Еўропы, ведаў італьянскую, лацінскую, нямецкую, татарскую і французскую мовы.

Удзельнічаў у пасольстве ў Асманскую імперыю, у вайне супраць Маскоўскай дзяржавы, Швецыі, супраць казакоў Б. Хмяльніцкага. Праславіўся перамогай над туркамі і татарамі ў бітве пад Хоцімам (1673).

Правёў радыкальную рэформу ва ўзбраенні і арганізацыі войска.

У 1683 годзе, калі турэцкая армія аблажыла Вену, з 27-тысячным войскам падышоў да горада і ўзначаліў агульнае войска аўстрыйскага імператара і германскіх князёў (агулам 70 000), якое 12 верасня разграміла асманаў. У выніку гэтага, Польшча вярнула сабе Падолію і крэпасць Камянец. Пры ім Рэч Паспалітая зведала свой апошні ўздым.

Увайшоў у гісторыю як выдатны палкаводзец, мецэнат, апякун навукі і мастацтва ў Рэчы Паспалітай.

1848 год. Памёр Максімільян Станіслаў Рыла (1802-1848).

Філосаф, археолаг, арыенталіст, каталіцкі місіянер на Блізкім Усходзе і ў Паўночнай Афрыцы

Скончыў Полацкую езуіцкую акадэмію, вучыўся ў Віленскім, Грыгарыянскім (Рым) універсітэтах. Прафесар філасофіі. 3 1833 года святар.

Упершыню даследаваў руіны старажытнага Вавілона і ахвяраваў музею Ватыкана багатую калекцыю археалагічных знаходак. У 1837 абраны ў Папскую археалагічную акадэмію і Арыенталагічнае таварыства Францыі.

Адкрыў у Бейруце Каталіцкую акадэмію, якая была пераўтворана ў Бейруцкі ўніверсітэт Святога Іосіфа. У 1841-1843 гадах на Мальце надрукаваў каментарыі да выдання заснавальніка ордэна езуітаў Ігнація Лаёлы «Духоўныя практыкаванні».

Быў рэктарам Рымскага калегіума, апостальскім вікарыям Цэнтральнай Афрыкі ў Хартуме (Судан).

1882 год. Нарадзіўся Павел Вент (1882-1971).

Беларускі, чэхаславацкі вайсковы дзеяч

Скончыў Маскоўскі 3-ці кадэцкі корпус, Міхайлаўскае артвучылішча, ваенныя электратэхнічную, аўтамабільную школы, Акадэмію Генеральнага штаба.

Прайшоў шлях ад унтэр-афіцэра да капітана рускай арміі.

З’яўляўся начальнікам штаба арміі БНР, фарміраваў дывізію БНР у Адэсе (1918), генерал-маёр беларускага войска.

У Адэсе перайшоў на бок камуністаў і стаў фарміраваць 1-ю беларускую брыгаду, але ў маі 1919 года пад час антыбальшывіцкага паўстання Н. Грыгор’ева, далучыўся з брыгадай да паўстанцаў.

Пасля Адэсы быў саветнікам місіі БНР у Парыжы, Эстоніі, Латвіі, саветнікам Генеральнага штаба літоўскай арміі, удзельнічаў у распрацоўцы аператыўных планаў для беларускіх часцей.

З ліпеня 1921 года паступіў на службу ў армію Чэхаславакіі. Падпалкоўнік Генштаба.

З 1942 года сябра Беларускага камітэта самапомачы ў Празе.

Памер у 1971 годзе, пахаваны на Вышаградскіх могілках.

1882 год. Нарадзіўся Ігар Стравінскі (1882-1971).

Рускі кампазітар беларускага паходжання, дырыжор і піяніст, адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў сусветнай музычнай культуры XX стагоддзя. Грамадзянін Францыі, ЗША.

Паходзіць з беларускай шляхты Стравінскіх герба «Суліма».

Аўтар шматлікіх музычных твораў: скерца, санаты, балетаў («Жар-птушка», «Пятрушка», «Вясна святая»), опер, песень. Актыўна гастраляваў па Еўропе, Амерыцы.

Памёр 6 красавіка 1971 года, пахаваны на могілках Сан-Мікеле ў Венецыі.

1885 год. У Нью-Ёрк прыбыў дар французскага народа Злучаным Штатам Амерыкі – статуя Свабоды.

Гэта падарунак да 100-й гадавіны амерыканскай рэвалюцыі. Праўда, прыбыў са спазненнем на 10 гадоў.

Для перавозкі на борце французскага парахода “Ізеры”, статую разабралі на 350 частак і запакавалі ў 214 скрыняў. Яе правая рука з паходняй, што была скончана раней, ужо экспанаваліся на Сусветнай выставе ў Філадэльфіі ў 1876, а затым у Мэдысан-скверы ў Нью-Ёрку.

Статую сабралі на яе новым фундаменце за 4 месяцы. Урачыстае адкрыццё статуі з выступленнем прэзідэнта ЗША Гровера Кліўленда адбылося 28 кастрычніка 1886 года.

1907 год. На з’ездзе ў Вільні створана Краёвая партыя Літвы і Беларусі.

Палітычная партыя ліберальна-кансерватыўнага кірунку, якая сумяшчала ў сваёй праграме «краёвыя» (аўтанамісцкія) і ліберальна-кансерватыўныя лозунгі.

З прапановай стварэння партыі ўпершыню выступіў адзін з ідэолагаў «краёвасці» Раман Скірмунт (1868-1939). Партыя патрабавала ўвядзення ўсіх дэмакратычных свабод і найперш свабоды нацыянальнага жыцця і палітычнае роўнасці нацыянальнасцяў, краёвага самакіравання.

Лозунгам партыі абвяшчаліся словы «Справядлівасць для ўсіх». Заяўлялася, што партыйны клопат пра разьвіццё «краю» не будзе супярэчыць культурна-нацыянальнай працы асобных народаў. Раман Скірмунт выступіў таксама за ўтварэнне ў Дзяржаўнай Думе Расійскай імперыі асобнай фракцыі дэпутатаў ад «Літвы і Русі».

1938 год. Расстраляны ўраджэнец в. Бацэвічы сённяшняга Клічаўскага раёна Аркадзь Смоліч (1891-1937).

Беларускі навуковец, палітычны і грамадскі дзеяч.

Адзін з заснавальнікаў БНР. Вучоны ў галіне эканомікі, сельскай гаспадаркі, геаграфіі. Першы беларускі прафесар геаграфіі, член Прэзідыума Беларускай акадэміі навук. Суарганізатар Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі, тэарэтык беларускай сацыял-дэмакратыі.

Старшыня Таварыства беларускай школы, Цэнтральнага Бюро краязнаўства, загадчык планава-эканамічнага аддзела Наркамата земляробства БССР, намеснік старшыні Інбелкульта.

Пачынальнік беларускай геаграфічнай навукі, аўтар першага акадэмічнага падручніка «Геаграфія Беларусі» (1919; 2-е выд. 1922; 3-е выд. 1923).

Рэпрэсаваны ў 1930 годзе. Расстраляны ў Омскай турме.

1940 год. Савецкія войскі акупавалі Латвію і Эстонію. Дзень савецкай акупацыі.

У ноч на 15 чэрвеня 1940 года савецкія памежныя войскі атакавалі латвійскіх памежнікаў, 17 чэрвеня савецкія войскі ўвайшлі ў Латвію і Эстонію, на талінскім рэйдзе ўсталі караблі Балтыйскага флота. Быў высаджаны марскі дэсант і фактычная ўлада ў краінах перайшла да амбасадаў СССР пад кантролем якіх былі сфарміраваны новыя органы ўлады і забяспечана далучэнне Латвіі і Эстоніі да СССР.

СССР акупавалі дзве незалежныя краіны на падставе нібыта таго, што ўрады Эстоніі і Латвіі быццам бы парушылі пакт аб ненападзе 1932 года і пакт аб узаемнай дапамозе 1939 года, уключыўшы ў эстонска-латвійскі ваенны саюз Літву.

Савецкімі ваеннымі ўладамі былі забаронены народныя сходы, у насельніцтва на працягу 24 гадзін была канфіскавана зброя.

Уваход савецкіх акупацыйных войск у Рыгу.

1954 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Барыс Мікуліч (1912-1954).

Беларускі пісьменнік, празаік, крытык.

Член бабруйскага філіяла «Маладняка», працаваў у бабруйскай газеце «Камуніст». У Мінску працаваў у Дзяржвыдавецтве, у газеце «Літаратура і мастацтва», у Інстытуце журналістыкі.

Да 1936 года выдаў 7 мастацкіх кніг, шэраг апавяданняў, аповесцей, рэцэнзій, аглядаў тэатральнага рэпертуару.

Зведаў нападкі на свае творы. Арыштаваны ў лістападзе 1936 года, асуджаны за «антысавецкую дзейнасць» да 10 гадоў сібірскіх лагераў.

Пасля вызвалення ў 1946 годзе пераехаў у Ашгабад да сястры, нягледзячы на тое, што яму было забаронена жыць у сталіцах. Тут ён напісаў 1-ю частку рамана «Адвечнае» з задуманай эпапеі пра вайну 1812 года, пісаў пра падзеі Вялікай Айчыннай вайны, аднак апальнага пісьменніка ніхто не друкаваў.

З 1947 года без дазволу ўлад вярнуўся ў Беларусь, жыў у Бабруйску, у Цераховічах на Лагойшчыне. Працаваў у бабруйскай бібліятэцы.

Арыштаваны паўторна 28 красавіка 1949 года, высланы ў Сібір на вечнае пасяленне.

Памёр у с. Машукоўка Краснаярскага края.

Аповесць «Развітанне» прысвечаная М. Багдановічу апублікаваная ў 1959 годзе. Напісаў успаміны пра беларускіх пісьменнікаў, літаратурнае і тэатральнае жыццё Беларусі ў 1920-1950-я, пра сваё жыццё ў лагерах і турмах.

1998 год. У межах Клічаўскага і Бялыніцкага раёнаў створаны рэспубліканскі гідралагічны заказнік “Астравы Дулебы”.

Месціцца на былым ваенным палігоне, плошча ў 26 600 гектар. Мае статус водна-балотнага ўгоддзя міжнароднага значэння.

Назва заказніка нагадвае пра старажытных дулебаў-славян, якія жылі ў VI-X стагоддзях. Ян Длугаш паведамляў легендарную версію паходжання назвы племя ад імя князя Дулеба, чыё племя стала звацца дулебамі. Былі і іншыя князі, а менавіта Радзім і Вятка, адзін з якіх, Радзім, застаўся на Сожы, другі, Вятка, – асеў на Ацэ, даўшы свае імёны землям і народам: ад Радзіма – радзімічы, ад Вяткі – вяцічы. Славяне, якія аселі па Бугу, назваліся дулебамі, пасля яны сталі звацца валынянамі, лучанамі.

Заказнік уяўляе сабой адзін з нямногіх лесабалотных масіваў на ўсходзе краіны, на водападзеле Друці і Ольсы. Ядро заказніка складаюць балоты Дулебскае і Вялікае, адкуль бярэ пачатак цэлы каскад рэк, месцяцца рэшткавыя азёры.

Лясы займаюць амаль 85% тэрыторыі, пераважаюць хвойнікі. Балоты займаюць 16% тэрыторыі. У заказніку прадстаўлены ўсе асноўныя тыпы балот тайгі. У флоры 705 відаў вышэйшых сасудзістых раслін, з якіх 15 відаў уключаны ў Чырвоную кнігу. Фауна наземных пазваночных жывёл налічвае 192 віды.

2011 год. У Магілёве адчынена мемарыяльная дошка ў гонар Канстанціна Бахановіча (1931-2007).

З’явілася на адміністрацыйным будынку Магілёўскай абласной бальніцы ў памяць аб беларускім ўрачы-гігіенісце, арганізатары сістэмы аховы здароўя, заслужанага ўрача Беларусі, заснавальніку і першым галоўным урачы абласной бальніцы (на працягу 27 гадоў).

Пры яго ўдзеле была ўведзены ў эксплуатацыю бальніца на 1100 ложкаў з 20-цю спецыялізаванымі аддзяленнямі, паліклінікай на 500 наведванняў за змену і арганізацыйна-метадычны цэнтр.

Аўтар дошкі – скульптар А. Вараб’ёў.

Дзень у гісторыі. 16 чэрвеня. Заснаваны Ford i Pepsi. Пакарэнне космасу беларускай. Нарадзіўся А. Казарскі.

Навіна ад 16 чэрвеня, 2023

1797 год. У беларускай Дуброўне нарадзіўся Аляксандр Казарскі (1797-1833).

Ваенна-марскі дзеяч, падарожнік.

У 1831 годзе адшукаў найкарацейшы водны шлях з Колы (Мурманск) у Пецярбург, па якому пазней пракладзены Беламорска-Балтыйскі канал.

14 мая 1829 года на чале 18-гарматнага брыгу “Меркурый” уступіў у бой з турэцкімі караблямі, якія ўдзесяцёра пераўзыходзілі па сілах, і выйшаў пераможцам.

У гонар нашага земляка і яго гераізму пастаўлены помнікі і памятныя знакі ў Дуброўна, Севастопалі, Мікалаеве, прысвечаны палотны мастака Айвазоўскага.

Памёр 16 (28) чэрвеня 1833 года.

1828 год. Нарадзіўся Пётр Бяссонаў (1828-1898).

Рускі славянафіл, гісторык літаратуры, выдавец беларускага фальклору, этнолаг і публіцыст.

Служыў у Маскоўскім архіве Міністэрства замежных спраў, сінадальнай друкарні, старшынём Віленскай археаграфічнай камісіі, дырэктарам Віленскіх рэальнага вучылішча, гімназіі, бібліятэкарам Маскоўскага ўніверсітэта.

Вынікам яго дзейнасці ў Вільні стаў зборнік «Беларускія песні», у які ўвайшлі валачобныя, юр’еўскія, куставыя, мікольскія, пятроўскія, купальскія, калядныя і масленічныя песні.

Аўтар працы «Сепаратизм в Северо-Западном крае. Рассказ очевидца» ў выглядзе палемікі аўтара з умоўным апанентам. Апанент, пецярбургскі ліберал, сумняецца ў мэтазгоднасці прымусовай русіфікацыі края, папракае чыноўнікаў у няведанні спецыфікі і празмернай жорсткасці. П. Бяссонаў у адказ тлумачыць сваё разуменне праблемы беларускага і польскага сепаратызму, апраўдвае палітыку расійскага ўрада.

1834 год. Нарадзіўся Аляксандр Ельскі (1834-1916).

Беларускі пісьменнік, гісторык, этнограф, краязнавец.

Адзін з першых гісторыкаў беларускай літаратуры і збіральнікаў беларускіх рукапісаў, патрыярх прафесійнага беларусазнаўства.

Яму належаць словы: «Родная мова ў дакладным значэнні ёсць самая любімая спадчына нацыі; праз яе пасрэдніцтва лягчэй за ўсё пранікнуць у душу нацыі, закрануць пачуцці, праясніць розум, падштурхнуць адпаведную думку, заклікаць да дзеяння, змагацца са страсцямі, стварыць дабрачыннасці!»

Памёр 10 верасня 1916 года.

1875 год. Нарадзіўся Канстанцін Галкоўскі (1975-1963).

Літоўскі і беларускі кампазітар, дырыжор, прафесар Літоўскай кансерваторыі. Народны артыст Літвы.

Бацька яго паходзіў з Магілёўшчыны.

Вучань М. Рымскага-Корсакава, А. Глазунова, А. Лядава. Сябра Максіма Танка, Рыгора Шырмы.

Аўтар многіх твораў, заснаваных на беларускім фальклоры, музыкі рамансаў і хораў на вершы беларускіх паэтаў Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Танка, Зм. Бядулі, К. Буйло.

Р. Шырма і К. Галкоўскі разам з маладымі беларускімі літаратарамі Н. Арсенневай, Максімам Танкам, Х. Ільяшэвічам, Я. Бартулем, М. Шчорсам і іншымі. Канец 1920-х гг.

1897 год. Нарадзіўся Аляксандр Шлюбскі (1897-1942).

Беларускі літаратуразнавец, этнограф, фалькларыст, бібліёграф.

Скончыў Віцебскае аддзяленне Маскоўскага археалагічнага інстытута.

Арганізатар архіўнай справы ў Веліжы, Віцебску, Оршы, Полацку, працаваў у Інбелкульце, Інстытуце гісторыі АН БССР. Сябра і паплечнік Вацлава Ластоўскага.

Склаў разгорнутую інструкцыю «Звесткі па збіранні вуснай народнай творчасці ў Беларусі».

Арыштаваны ДПУ у красавіку 1930 года па справе «Саюза вызвалення Беларусі», у 1931 годзе высланы ў Ніжні Ноўгарад. Паўторна арыштаваны ў Ленінградзе ў 1935 годзе.

Мабілізаваны ў ліпені 1942 года ў армію. Лічыцца зніклым без вестак з 26 жніўня 1942 года.

1903 год. Заснавана аўтамабільная фірма “Форд мотар компані”.

Малады амерыканскі інжынер Генры Форд, заручыўшыся падтрымкай групы фінансістаў, заснаваў сваю ўласную фірму з мэтай ператварэння аўтамабіля з прадмета раскошы ў прадмет першай неабходнасці.

Форд імкнуўся выпускаць надзейныя і недарагія аўтамабілі. Напрыклад, ў 1908 годзе “Форд-Т” каштаваў 825 долараў, у 1912 – 375, што зрабіла яго самым даступным сродкам перамяшчэння ў Амерыцы.

Зараз “Форд” выпускае кожны 20-ты аўтамабіль у свеце. Акрамя гэтага кампанія вырабляе беспілотнікі, ваенную тэхніку.

1903 год. У ЗША зарэгістравана гандлёвая марка «Pepsi».

Сама рэцэптура была вынайдзена ў 1893 годзе фармацэўтам Калебам Брэдхэмам: газіраваная вада, цукар, ваніль, алеі, арэхі колы.

Спачатку гандлявалася ў аптэках у якасці напою, які дае весялосць, умацоўвае і спрыяе страваванню. Падчас Другой сусветнай вайны “Пепсі-Кола” абыйшла папулярныя “Royal Crown” і “Dr. Pepper” і стала № 2 пасля “Кока-Колы”.

Упершыню савецкія грамадзяне масава пасмакавалі напой у 1959 годзе на прамысловай выставе ЗША ў маскоўскім парку Сакольнікі (выпіта больш за 3 млн шклянак).

Першы завод “Пепсі Колы” ў СССР быў пабудаваны ў 1974 годзе ў Наварасійску.

У нас у краіне працуе PepsiCo-Беларусь. Выпускае PepsiCo з ліпеня 2015 года ААТ «Лідскае піва».

1911 год. Нарадзіўся Дзмітрый Лукас (1911-1979).

Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працаваў кіраўніком аддзела музыкі Упраўлення па справах мастацтваў БССР, адказным рэдактарам музычнага вяшчання Беларускага радыё, загадчыкам кафедры спеваў Мінскага педінстытута імя М. Горкага.

Аўтар шэрагу опер, у тым ліку «Кастусь Каліноўскі», «Песня о счастье», «Дочь пограничника», твораў для салістаў, хора і аpкестраў, да драматычных спектакляў і фільмаў, у тым ліку «Человек не сдается», «Нестерка», «Дети партизана», апрацовак беларускіх народных песень.

1927 год. У Магілёве скончана будаўніцтва летняга тэатра.

Меў залу на 900 месцаў, добрую акустыку. Вакол тэатра размяшчаліся арэлі, більярдная, бібліятэка, танцпляцоўка. Тэатр у парку імя М. Горкага працаваў да канца 1980-х гадоў.

1928 год. Пайшоў з жыцця Эдвард Вайніловіч (1847-1928).

Гаспадарчы і палітычны дзеяч Беларусі і Расійскай імперыі. Патрыёт Беларусі.

Старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, лідар дваран літоўска-беларускіх губерняў, фундатар касцёлу Св. Сымона і Алены (Чырвоны касцёл у Мінску), праваслаўных цэркваў, заснавальнік камітэта абароны яўрэяў і татар, кіраўнік дэпутацкай фракцыі «Саюз Колаў Каралеўства Польскага і Краёў Літвы і Русі» у Дзяржсавеце.

Фінансава падтрымаў Беларускі Нацыянальны камітэт, член Рады БНР. Катэгарычна выступаў супраць паланізацыі беларускамоўнага насельніцтва Польшчы.

Памёр у Польшчы. 11 чэрвеня 2006 года ўрачыста перапахаваны ў Мінску каля Чырвонага касцёла.

1963 год. На трое сутак космас пакарыўся Валянціне Церашковай.

Церашкова – беларуска, 6-ы ў свеце касманаўт і першая жанчына-касманаўт. Яна зрабіла 48 віткоў вакол Зямлі.

Яе бацька родам з в. Выйлава Бялыніцкага раёна, маці – з в. Ерамееўшчына Дубровенскага раёна.

У дзяцінстве выхоўвалася на беларускай мове.

1979 год. Памёр ураджэнец Віцебска Лазар Лагін (Гінзбург, 1903-1979).

Савецкі пісьменнік і паэт, вядучы прадстаўнік савецкай сатырычнай, фантастычнай і дзіцячай літаратуры, аўтар аповесці-казкі “Стары Хатабыч”.

Псеўданім Лагін – скарачэнне ад Лазар Гінзбург.

Скончыў школу ў Мінску, удзельнічаў у Грамадзянскай вайне, у арганізацыі камсамола ў Беларусі.

Сябраваў з У. Маякоўскім, які ацаніў яго вершы.

Працаваў у рэдакцыях цэнтральных газет, у тым ліку ў “Праўдзе”, у часопісе “Кракадзіл”.

Падчас вайны працаваў у газеце «Чырвоны чарнаморец», удзельнічаў у абароне Адэсы, Севастопаля, Керчы, Наварасійска, у вызваленні Румыніі.

Аўтар фантастычных твораў: «Патэнт АВ», «Востраў расчаравання», «Атавія Проксіма», «Эліксір Сатаны», «Бялявая шэльма» і іншых.

Дзень у гісторыі. 15 чэрвеня. Утварэнне Полацкай акадэміі, УЕФА. Бітва на Косавым полі. Трагедыя Борак. “Goodbye my Love, Goodbye”.

Навіна ад 15 чэрвеня, 2023

Сусветны дзень ветра (World Wind Day, з 2007 года).

Азначаецца па ініцыятыве Еўрапейскай асацыяцыі ветраэнергетыкі і Сусветнай рады па энергіі ветра.

Мэта – прыцягненне ўвагі грамадскасці да вялізнага патэнцыялу ветраэнергетыкі.

Развіццё ветраэнергетыкі дапаможа вырашыць вялікае кола праблем не толькі энергетычнага, але і эканамічнага, экалагічнага характару.

На сёння ветраэнергетычныя ўстаноўкі паспяхова дзейнічаюць амаль у 120 краінах свету.

Некаторыя цікавосткі.

Першыя сапраўдныя вятракі з’явіліся ў VII стагоддзя на мяжы Ірана і Афганістана.

Сіла ветра аналізуецца паводле шкалы Бофарта (0-12 балаў).

Самы небяспечны і грозны паток паветра бушуе ў Антарктыдзе: хуткасць 60 км/гадзіну ды яшчэ ў спалучэнні з 60 градуснай вільготнай сцюжай.

Кожнае тарнада эксклюзіўна ў прыродзе. Кожнае з іх мае сваё гучанне, пах, тон, выгляд. Двух аднолькавых няма.

У Беларусі каля 120 ветраэнергетычных ўстановак. Па колькасці іх (50%) і па ўсталяванай магутнасці лідзіруючыя пазіцыі займае Магілёўская вобласць.

Самы вялікі ветрапарк вобласці размешчаны ў в. Пудаўня Дрыбінскага раёна.

Самы высокі вятрак у Беларусі знаходзіцца ў в. Асмаловічы Мсціслаўскага раёна, вышыня вежы – 142 м.

Самы магутны вятрак – у Лёзненскім раёне, магутнасць 3,5 МВт.

Русальчыны розыгрышы (народны каляндар).

Трэба засцерагацца русалак.

Русалкі (сірэны, ундзіны) – персанажы міфалогіі, чалавекападобныя істоты ці духі, што жывуць у вадзе або каля вады. Яны могуць знешне амаль не адрознівацца ад людзей, а могуць мець у ніжняй частцы цела замест ног плоскі хвост, падобны да хваста рыбы.

Ва ўсходнеславянскай міфалогіі русалкі пераважна – жанчыны (тапеліцы), у заходнееўрапейскай – звычайна жанчыны з рыбінымі хвастамі.

1389 год. Сербы і баснійцы былі разбітыя асманамі на Косавым полі.

Нягледзячы на гераічнае супраціўленне аб’яднанага войска сербаў і баснійцаў пад кіраўніцтвам князя Лазара, туркі-асманы султана Мурада І атрымалі перамогу, якая фактычна ператварыла Сербію ў васала Асманскай імперыі.

У 1459 годзе Сербія была канчаткова ўключана ў яе склад больш як на 400 гадоў.

1812 год. Адкрыццё Полацкай езуіцкай акадэміі (універсітэта).

Адкрыта на базе Полацкага езуіцкага калегіума (з 1581 года). Мела правы ўніверсітэта. Складалася з факультэтаў тэалагічнага, філасофскага, свабодных навук і старажытных і сучасных моў.

Установа дала сотні выбітных прафесіяналаў, сярод якіх пісьменнік Я. Баршчэўскі, мастак В. Ваньковіч, філосаф А. Доўгірд.

Акадэмія мела найбуйнейшую ў краіне бібліятэку з 40 000 тамоў. Нашчадак акадэміі – Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт імя Еўфрасінні Полацкай.

1831 год. Нарадзіўся Вінцэнт Каратынскі (1831-1891).

Беларускі і польскі пісьменнік і перакладчык, краязнавец, літаратуразнавец.

Быў памочнікам-сакратаром у У. Сыракомлі. Выдаў збор твораў У. Сыракомлі.

Аўтар паэтычнай кнігі з прадмовай Сыракомлі – «Чым xата багата, тым рада».

У гонар прыезду ў Bільню імператара Аляксандра II у 1859 годзе, напісаў прывітальны верш на беларускай мове, дзе нагадаў пра пагарджанага панствам мужыка-беларуса.

На беларускую мову ягоныя творы перакладаліся шматлікімі перакладчыкамі, у тым ліку Р. Баравіковай, Р. Барадуліным.

Памёр 7 лютага 1891 года.

1909 год. У г. Круглае нарадзілася Валянціна Філіповіч (1909-1942).

Географ, геамарфолаг, другая беларуская жанчына-геолаг апасля Ганны Місуны, кандыдат геаграфічных навук, дацэнт.

Загадчык кабінета геамарфалогіі Ленінградскага ўніверсітэта.

Адзін з праектантаў Вялікага Архангельска, даследчыца Ніжняга Прыамур’я.

Рэпрэсавана органамі НКУС.

1936 год. Нарадзіўся Мікола Гіль (1936-2022).

Беларускі пісьменнік, журналіст, перакладчык. Родны брат Ніла Гілевіча, бацька пісьменніка Міколы Віча (М. М. Гілевіч).

Працаваў рэдактарам перадач для дзяцей на рыдыё, у часопісах “Бярозка”, “Родная прырода”, галоўным рэдактарам газеты “Літаратура і мастацтва” і часопіса “Мастацтва”.

Аўтар больш за 10 кніг, аўтар кнігі “У времени в плену: Страницы жизни Геннадия Карпенко”.

Перакладаў на беларускую мову творы літоўскіх, венгерскіх і шведскіх пісьменнікаў.

Памёр 14 сакавіка 2022 года.

1938 год. Расстраляны НКУС Антон Платун (1896-1938).

Беларускі прафсаюзны, палітычны дзеяч. Быў наркамам асветы пры недахопе асабістай асветы, нават акадэмікам.

Удзельнік рэпрэсій супраць беларускіх нацыянальных дзеячаў навукі і адукацыі. Ініцыятар “чыстак” у наркамаце.

Рэпрэсаваны сам і двое яго родных братоў.

1942 год. Нацысцкія карнікі вынішчылі разам з 2027 жыхарамі в. Боркі і навакольныя пасёлкі Кіраўскага раёна Магілёўшчыны.

Адзначыўся батальён “Дырлевангер”, які пазней, у сакавіку 1943 года знішчыў Хатынь.

Пасля вайны Боркі былі адноўлены, але суседнія 6 пасёлкаў не адрадзіліся. Аповесць Алеся Адамовіча “Карнікі” напісана на аснове тых страшных падзей.

На месцы найбуйнейшай па колькасці ахвяр карнай аперацыі супраць мірнага насельніцтва Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны ў в. Боркі ў Кіраўскім раёне створаны мемарыяльны комплекс “Памяці спаленых вёсак Магілёўскай вобласці” (у памяць аб 112 знішчаных вёсках Магілёўшчыны). Рэканструяваны ў 2020 годзе.

1946 год. Нарадзіўся Дэміс Русас (1946-2015).

Вядомы грэчаскі спявак, любімы многімі пакаленнямі беларусаў.

Выдаў каля 40 альбомаў.

Самым папулярным у нашых суграмадзян з’яўляецца ягоны хіт “Goodbye my Love, Goodbye”.

1954 год. У швейцарскім Базелі заснаваны УЕФА.

Саюз еўрапейскіх футбольных асацыяцый (Union of European Football Associations) аб’ядноўвае нацыянальныя футбольныя асацыяцыі еўрапейскіх краін.

Штаб-кватэра з 1995 года знаходзіцца ў швейцарскім Ньёне (раней – ў Парыжы). Беларусь далучылася да УЕФА ў 1993 годзе.

1954 год. Нарадзіўся Іван Крук.

Беларускі фалькларыст.

Даследуе беларускі фальклор, народную культуру, беларускі народны каляндар. Аўтар манаграфій «Усходнеславянскія казкі пра жывёл», «Следам за сонцам: Беларускі народны каляндар: свята, абрады, паэзія».

1979 год. Нарадзілася Юлія Несцярэнка.

Беларуская лёгкаатлетка, алімпійская чэмпіёнка ў бегу на 100 метраў.

Бронзавая прызёрка чэмпіянату свету і Еўропы, пераможца міжнародных спаборніцтваў серыі Гран-пры. Майстар спорту Беларусі, майстар спорту Беларусі міжнароднага класа, заслужаны майстар спорту Беларусі. Ганаровы грамадзянін горада Брэста.

Фота з адкрытых крыніц.

10 чэрвеня ў гісторыі. Сусветны дзень мадэрну. Палон Усяслава. Трагедыя Лідзіцэ. Нарадзіўся бард В. Аўраменка.

Навіна ад 10 чэрвеня, 2023

Сусветны дзень мадэрну (World Art Nouveau Day, з 2013 года).

Устаноўлены для прапаганды мастацтва высокага стылю мадэрн ў архітэктуры, жывапісу, паэзіі, музыцы, а таксама захавання яго спадчыны. Дата прымеркавана да дня скону выдатных прадстаўнікоў мадэрну Антоніа Гаўдзі і Эдэна Лехнера.

У Магілёве стыль мадэрн прадстаўлены будынкам сялянскага зямельнага банка, у якім зараз месціцца мастацкі музей імя П. Масленікава.

Міжнародны дзень геральдыкі (International Day of Heraldry).

Геральдыка, гербазнаўства – спецыяльная гістарычная навука, якая вывучае паходжанне, развіццё, грамадска-прававое значэнне і фармаванне герба і інстытут яго карыстання.

Інтэнсіўнае развіццё геральдыкі ў ВКЛ пачалося пасля заключэння Гарадзельскай уніі 1413 года, калі 47 найбольш знатных родаў Княства атрымалі гербы.

У ХVІІ стагоддзі распаўсюдзілася гарадская геральдыка. Уласныя гербы мелі больш за 100 беларускіх гарадоў.

1067 год. Кіеўскія Яраславічы захапілі ў палон полацкага князя Усяслава Брачыславіча (1029-1101) і двух яго сыноў.

Гэта адбылося падчас сустрэчы “на Ршы”. Першая пісьмовая згадка пра Оршу.

Пры Ўсяславе Чарадзеі Полацкае княства дасягнула сваёй магутнасці, быў пабудаваны Полацкі Сафійскі сабор.

Праз 4 месяцы пасля бітвы на Нямізе (1067), Яраславічы запрасілі Усяслава на перамовы, цалавалі крыж, што не зробяць благога. Але, як толькі Усяслаў пераплыў у чоўне Дняпро для перамоваў, Яраславічы парушылі цалаванне крыжа і схапілі князя з сынамі, адвезлі ў Кіеў і кінулі ў земляную турму. Праз 14 месяцаў, падчас паўстання 1068 года, кіеўляне вызвалілі Усяслава з поруба і абвясцілі вялікім князем кіеўскім.

1633 год. У Магілёве на Троіцу на Дняпры патапілася шмат людзей.

Гэта адбылося падчас пераправы праз раку з Магілёва ў Лупалава. Затануў паром разам з шматлікімі гараджанамі, святарамі.

1794 год. У Гродне ўтворана Цэнтральная дэпутацыя ВКЛ.

Выканаўчы органа паўстання 1794 года.

Заклікі Т. Касцюшкі да простага народа змагацца за незалежнасць выклікалі недавер сялян і сабатаж памешчыкаў. У сялян на працягу стагоддзяў выхоўвалася рабская псіхалогія. Яны, пакорлівыя сваім панам, не былі гатовыя да актыўных дзеянняў у якасці свядомых барацьбітоў за свае правы, за сваю свабоду. Усё гэта ўлічваў Касцюшка і ў кожным звароце да народа стараўся абудзіць яго свядомую актыўнасць, умацаваць веру ў перамогу.

1883 год. Нарадзіўся Язэп Гапановіч (1883-1961).

Беларускі грамадскі дзеяч, прадпрымальнік

Быў членам Беларускага гуртка ў Варшаве. У пачатку 1920-х гадоў дзеяч беларускай кааперацыі на Віленшчыне, з ліпеня 1925 года стаў намеснікам старшыні Беларускага нацыянальнага камітэту ў Варшаве.

Быў уласнікам цагельні. Заснавальнік і старшыня Асветнага таварыства беларусаў у Варшаве (1937-1939), аплочваў памяшканне таварыства, дапамагаў незаможным беларускім студэнтам.

Выдаў зборнік вершаў С. Станкевіча «З майго ваконца» (1928). Дзеяч Беларускага камітэту ў Варшаве (1940-1944). Пасля 1956 года ўдзельнічаў у працы Варшаўскага аддзелу Беларускага грамадска-культурнага таварыства, спяваў у хоры таварыства.

Памёр 20 мая 1961 года.

1910 год. Памёр Мікалай Нікіфароўскі (1845-1910).

Беларускі этнограф, фалькларыст, краязнавец, сябра геаграфічнага таварыства, таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі пры Маскоўскім універсітэце.

Рэдактар часопіса “Этнографическое обозрение”, паплечнік па даследаваннях магілёўца Паўла Шэйна (1826-1900).

Аўтар грунтоўных “Нарысаў Віцебскай Беларусі” (8 частак), “Нарысаў простанароднага жыцця-быцця ў Віцебскай Беларусі і апісанне прадметаў ужытку”, “Простанародныя прыкметы і павер’і, прымхлівыя абрады і звычаі, легендарныя паданні пра асобы і мясціны” (змяшчае 2307 народных прыкмет, павер’яў, забабонаў, абрадаў, звычаяў).

1917 год. У Менску выйшаў першы нумар газеты «Вольная Беларусь».

Беларускамоўная грамадска-палітычная, эканамічная і літаратурная газета нацыянальна-дэмакратычнага кірунку пад рэдакцыяй Язэпа Лёсіка.

Выдавалася Беларускім нацыянальным камітэтам, потым Таварыствам беларускай культуры да лістапада 1918 года.

Газета закрылася па заняцці Менска бальшавікамі.

1919 год. У Вільні ўтворана Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны.

Гэта адбылося падчас працы Беларускага з’езда Віленшчыны і Гродзеншчыны (9-10 чэрвеня).

Рада – орган палітычнага прадстаўніцтва беларускага нацыянальнага руху Заходняй Беларусі на чале К. Дуж-Душэўскім і М. Кахановічам. Рада выступала ў абарону правоў беларусаў, спрыяла развіццю беларускай культуры, кааперацыі, займалася дабрачыннасцю на карысць пацярпелых ад вайны і дзяцей-сірот. У палітычнай дзейнасці прытрымлівалася актаў БНР.

Удзельнікі з’езда. Пасярэдзіне стаіць К. Дуж-Душэўскі.

1923 год. Памёр Міхал Федароўскі (1853-1923)

Беларускі і польскі фалькларыст, этнограф, археолаг.

Сабраў каля 1 500 беларускіх песенных і танцавальных мелодый, 5 000 беларускіх народных песень, каля 10 000 прыказак, сотні казак, загадак, якія выдадзеныя у 8-томнай працы “Люд беларускі”. Аўтар этнаграфічнай працы “Пружана і яе ваколіцы”.

1942 год. Нямецкімі войскамі сцёртая з твару зямлі чэшская вёска Лідзіцэ.

Непасрэднай падставай для расправы стала забойства Рэйнхарда Гейдрыха, пратэктара Багеміі і Маравіі, учыненае 27 мая 1942 года ў Празе. Жыхары вёскі былі абвінавачаныя ва ўкрывальніцтве чэхаславацкіх патрыётаў, якія здзейснілі замах.

Усё мужчынскае насельніцтва старэйшае за 15 гадоў, а гэта 172 чалавекі, было расстраляна, 195 жанчын былі адпраўленыя ў канцэнтрацыйны лагер Равенсбрук. З 98 дзяцей было пакінута 13 дзяцей узростам да аднаго года і прыдатныя для анямечвання. Астатнія дзеці былі забітыя ў газавай камеры ў лагеры смерці каля Хелмна. Усе будынкі вёскі былі спаленыя.

1958 год. Нарадзіўся Васіль Аўраменка.

Магілёўскі паэт, бард, пісьменнік, урач-неўрапатолаг па прафесіі.

Сталы аўтар часопіса “ARCHE”, удзельнік праекту “Радыё Свабода” “Барды Свабоды”, бардаўскіх канцэртаў, сябра клубу аматараў гісторыі і падарожжаў “Чароўны ўспамін”, аўтар паэтычных зборнікаў, кнігі пра інтымнае жыццё, неафіцыйнага гімну Магілёва.

1972 год. Нарадзіўся Пітэр Серафіновіч.

Брытанскі акцёр беларускага паходжання.

Пачаў працу на радыё BBC Radio 1, прымаў удзел у розных шоў на радыё і тэлебачанні, у тэлесерыялах на брытанскім і амерыканскім тэлебачанні.

Вядомы і ў якасці акцёра агучання, працаваў у рэкламе, дубляжы.

Яго брат Джэймс Серафіновіч – сцэнарыст і рэжысёр, сястра Хелен – замужам за сцэнарыстам Грэгэмам Лінеганам.

2020 год. Памёр Валерый Гаркуноў (1947-2020).

Беларускі глебазнавец, краязнавец, доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар МДУ імя А. Куляшова.

Член геаграфічнага таварыства і таварыства глебазнаўцаў, галоўны рэдактар часопіса “Магілёўскі мерыдыян”.

Даследчык глеб Магілёўскай вобласці, аўтар 50 прац па структуры глебавага покрыва вобласці і ўсходняй Беларусі.

Увесь год беларусы здаюць больш валюты, чым купляюць

Навіна ад 8 чэрвеня, 2023

У траўні 2023 года фізічныя асобы ў Беларусі заставаліся чыстымі прадаўцамі замежнай валюты. Па выніках месяца яны прадалі на $142,6 мільёны больш, чым купілі. Пра гэта сведчаць статыстычныя дадзеныя Нацыянальнага банка.

Агульны аб’ём набытай фізічнымі асобамі наяўнай і безнаяўнай замежнай валюты ў маі склаў $750,2 млн., прададзенай – $892,8 млн. У цэлым за студзень-май бягучага года продаж фізічнымі асобамі замежнай валюты перавысіў яе куплю на $283,3 млн.

Суб’екты гаспадарання, рэзідэнты Беларусі ў маі выступілі ў ролі чыстых пакупнікоў замежнай валюты. Зыходзячы з дадзеных Нацыянальнага банка, прадпрыемствы купілі на $116,4 млн валюты ў эквіваленце больш, чым прадалі. Агульны аб’ём набытай юрыдычнымі асобамі замежнай валюты ў маі склаў $2,212 млрд, прададзенай – $2,096 млрд.

За студзень — май купля юрыдычнымі асобамі замежнай валюты перавысіла яе продаж на $433,7 млн.

Фота з адкрытых крыніц

Дзень у гісторыі. 7 чэрвеня. Закладзены Тадж-Махал, Наваполацк. Гібель Порт-Раяля. Нарадзіліся дзеяч БНР В. Іваноўскі, гісторык П. Дзмітрачкоў, бард С. Кулягін.

Навіна ад 7 чэрвеня, 2023

1492 год. Памёр Казімір Ягелончык (1427-1492).

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі, сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай.

Бацька 13 дзяцей. Пры ім дзяржава “прырасла” землямі ў выніку разгрома крыжакоў у трынаццацігадовай вайне, Тэўтонскі ордэн стаў васалам.

Ім аказвалася матэрыяльная дапамога студэнтам з дзяржаўнага скарбу, выдадзены першы Судзебнік, ліквідаваны ўдзельныя княствы (1471), пакладзены пачатак палітычнага панавання шляхецкага стану.

1630 год. Закладзены маўзалей Тадж-Махал.

Закладзены ў Агры – тагачаснай сталіцы індыйскай імперыі Вялікіх Маголаў у памяць аб гібелі падчас родаў (нараджала 14-е дзіця) Арджуманд Бану, якая пры каранацыі атрымала імя Мумтаз-Махал, або “Абранніца Палаца” – каханай жонкі імператара Шах-Джахана.

Будаўніцтва працягвалася 22 гады і было скончана ў 1652 годзе.

Аўтарам праекту шэдэўра сусветнай архітэктуры быў сам Шах-Джахан, галоўным архітэктарам – Устад-Іса. На будоўлі бралі ўдзел больш за 20 000 чалавек, акрамя індыйскіх майстроў, удзельнічалі лепшыя дойліды з Персіі, Малой Азіі, Самарканда, Венецыі.

Тадж-Махал поўнасцю пабудаваны з белага мармуру. Яго архітэктурны дызайн заснаваны на араба-мусульманскай канцэпцыі абсалютнай сіметрыі, дзе кожны элемент гарманічна ўпісваецца ў галоўную структуру збудавання. Будынак стаіць на высокай квадратнай платформе. Галоўны купал падымаецца на 64 м і акружаны чатырма малымі купаламі. Усю кампазіцыю завяршаюць чатыры мінарэты. Знутры і звонку маўзалей упрыгожаны цудоўным раслінным арнаментам, а скляпеністыя пераходы – арабскай вяззю, якая захавала ў камені тэксты некаторых сур з Карана.

Архітэктурны ансамбль маўзалея ўключае таксама мячэць, гасцявы дом і парк.

1692 год. У 11:43 хвіліны ўсе прыродныя стыхіі абрынуліся разам на Порт-Раяль, горад-сталіцу на Ямайцы.

Бязлітасныя піраты, куфры са скарбамі, караблі пад пірацкімі сцягамі, пах пораху, разбой, п’янлівы смак рому – усё гэта знакамітая пірацкая сталіца – Порт-Раяль.

І вось Усявышні вырашыў пакараць жыхароў Порт-Раяля за разгул і бясчынствы. Землятрус практычна цалкам разбурыў 10-тысячны горад з некалькімі цэрквамі, чатырма рынкамі, сінагогай, каралеўскімі пакгаўзамі, складамі, з больш за сотню корчмамі, звярынцам, ваеннымі пляцамі і мастамі, а затым 2/3 гарады затапіў акіян.

Хваля цунамі разам з апоўзнямі змыла ў мора большую частку горада з 5 000 жыхарамі. У гавані Порт-Раяля затанула каля 50 караблёў, 1800 гарадскіх будынкаў было разбурана.

Порт-Раяль быў хутка адбудаваны нанова. Але яго быццам хтосьці пракляў: праз 11 гадоў амаль усе пабудовы ў горадзе знішчыў моцны пажар, а “дабілі” пірацкую сталіцу ўраганы.

1825 год. Нарадзіўся Эдвард Паўловіч (1825-1909).

Беларускі мемуарыст, мастак і асветнік.

Капііст з палотнаў Эрмітажа, палотнаў заходніх мастакоў падчас падарожжа па Еўропе.

Аўтар кнігі “Некалькі словаў літвіна”, у якой адстойваў права беларускіх сялян на асвету, некалькіх кніг па краязнаўстве, малюнкаў прысвечаных Наваградчыне. Заснавальнік у Наваградку жаночага пансіёну і нядзельнай школы для сялян, аматарскага тэатру, бібліятэкі, ініцыятар адкрыцця помніка Адаму Міцкевічу.

Удзельнік паўстання 1863 года.

Памёр 10 лютага 1909 года ў Львове. Пахаваны на Лычакаўскіх могілках.

Э. Паўлоўскі. Траецкі касцёл у Ішкалдзі. 1848

1880 год. Нарадзіўся Вацлаў Іваноўскі (1880-1943).

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, доктар тэхнічных навук.

Займаўся навуковай і выкладчыцкай работай у Санкт-Пецярбургу, у Пецярбургскім тэхналагічным інстытуце, дзе праводзіў доследы над вырошчваннем цукровых буракоў у Віленскай губерні. Заснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай партыі (1902), член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады.

Стварыў у Пецярбургу першае беларускае выдавецтва — суполку «Загляне сонца і ў наша аконца» (1906), кіраваў Беларускім выдавецкім таварыствам у Вільне. Зрабіў апрацоўку першага буквара сучаснай беларускай мовы.

Удзельнік Усебеларускага з’езда (1917), міністр асветы ва ўрадзе БНР (1918), упаўнаважаны Найвышэйшай рады БНР. Пашыраў сетку беларускіх школ на Міншчыне, кіраваў Мінскім беларускім педінстытутам, загадваў кафедрай тэхналогіі ферментацыі харчовых прадуктаў Варшаўскай політэхнікі, кафедрай хімічнай тэхналогіі Віленскага універсітэта (1940-1941).

Падчас вайны кіраваў Беларускім нацыянальным камітэтам у Вільні, быў бургамістрам Мінска (1942-1943), намеснікам старшыні Беларускага навуковага таварыства, узначальваў Беларускую народную самапомач. Падтрымліваў сувязь з прадстаўнікамі Арміі Краёвай. У Вільні дапамагаў у выратаванні габрэяў.

Даследваў праблемы перапрацоўкі садавіны і гародніны, пякарства, спіртовыя і паліўныя сумесі як замяняльнікі традыцыйнага маторнага паліва, ачышчэння і выкарыстання фабрычных постцэлюлозных сцёкаў і іншыя.

Загінуў 7 снежня 1943 года ў выніку тэрарыстычнага замаху. Пахаваны на мінскіх Кальварыйскіх могілках.

1908 год. Нарадзіўся Уладзімір Галубовіч (1908-1962).

Беларускі і польскі археолаг, этнограф, тапаніміст.

У 1935-1939 гадах вёў раскопкі на тэрыторыі Глыбоцкага, Міёрскага, Пастаўскага, Навагрудскага, Лідскага і іншых раёнаў. Склаў археалагічныя карты даследаваных тэрыторый. Вывучаў старажытныя Вільню, Мінск, Гродна. Працаваў ў Вільні, у Інстытуце гісторыі АН БССР, Торуньскім і Уроцлаўскім універсітэтах.

Памёр 7 красавіка 1962 года ў Стакгольме.

1937 год. У в. Ганаўка Хоцімскага раёна нарадзіўся Пётр Дзмітрачкоў (1937-2021).

Беларускі гісторык, прафесар.

Выхаванец гісторыка-геаграфічнага факультэта Магілёўскага педінстытута, дэкан геаграфічнага і дэкан гістарычнага факультэтаў МДУ імя А.Куляшова (1975-2005).

Заслужаны работнік адукацыі, уладальнік медаля Ф. Скарыны.

Даследчык пытанняў зараджэння і развіцця дзяржаўнасці на беларускіх землях, этнічнай гісторыі Беларусі.

1958 год. Пачалося будаўніцтва горада Наваполацка.

Пастаўлена першая палатка будаўнікоў будучага Наваполацка. Горад узнік у сувязі з будаўніцтвам нафтаперапрацоўчага завода, спачатку як рабочы пасёлак Полацкі (1959).

Сучасную назву атрымаў у 1963 годзе.

Уваходзіў у лік гарадоў-“стотысячнікаў”, але зараз насельніцтва 96,3 тысячы (2023 год).

Працуюць прадпрыемствы нафтахіміі ААТ “Нафтан”, будматэрыялаў, харчовай прамысловасці, ЦЭЦ, трамвай (як і ў Віцебску, Мінску, Мазыры).

1972 год. Нарадзіўся Сяржук Кулягін.

Беларускі журналіст, краязнавец, паэт, бард, уладальнік аграсядзіб.

Сузаснавальнік фестываля “Вялікая бард-рыбалка” (з 2010 года, Чыгірынскае вадасховішча, Быхаўскі раён), член Беларускага геаграфічнага таварыства, клуба аматараў беларускай гісторыі і падарожжаў “Чароўны ўспамін”, актыўны дзеяч “Зялёнага турызму”.

1976 год. Памёр Міхась Машара (1902-1976).

Беларускі паэт, празаік, драматург, перакладчык.

Мае багатую творчую біяграфію: рэдагаваў у Вільні газету “Наша воля”, працаваў у дзіцячым часопісе “Заранка”, у газетах “Звязда”, “Савецкая Беларусь”, “Партызанскае слова”, часопісе “Полымя”, “Настаўніцкай газеце”, на радыё.

Аўтар зборнікаў вершаў, паэм, п’ес, раманаў, кнігі ўспамінаў.

Вершы, напісаныя пад час зняволення ў віленскіх Лукішках тайна вынесла і выдала асобным зборнікам “Малюнкі” Зоська Верас.

Пераклаў на беларускую мову “Мёртвыя душы” М. Гогаля, “Апавяданні” Г. Сянкевіча, “Уральскія сказы” П. Бажова, “Калевалу” і інш.

Памёр 7 чэрвеня 1976 года.