Прыморскі раённы суд расійскага Пецярбурга прыгаварыў 60-гадовую Ірыну Цыбанёву да двух гадоў умоўнага тэрміну – паведамляе news.pn са спасылкай на выданне SOTA.
Цыбанёва ў пачатку кастрычніка 2022 года пакінула на магіле бацькоў Пуціна на Серафімаўскіх могілках у Пецярбургу цыдулку са словамі: “Бацькі маньяка, забярыце яго да сябе, ад яго толькі болі і беды, увесь свет моліць аб яго смерці”.
Праз некалькі дзён да пецярбуржкі прыйшла паліцыя, яе абвінавацілі ў парушэнні заканадаўства ў адносінах да месц захавання па матывах палітычнай нянавісці.
Міжнародны дзень медыцынскай сястры (International Nurse’s Day, з 1974 года).
Ідэя ўшаноўвання медсясцёр з’явілася ў 1953 годзе. Першыя масавыя ўрачыстасці пачаліся з 1965 года.
Устаноўлены ў гонар дня нараджэння англійскай медсястры Флорэнс Найтынгейл (1820-1910). У Лондане працуе музей, прысвечаны ёй.
У Крымскую вайну Флорэнс арганізавала ў Турцыі догляд за параненымі салдатамі саюзнікаў. Таксама ёю быў арганізаваны штаб сясцёр міласэрнасці, куды ўступалі ўсе жадаючыя. Жанчыны даглядалі параненых салдат і дапамагалі ўрачам на аперацыях. Пры гэтым, ні ў кога з іх не было медыцынскай адукацыі. У тыя часы лічылася, што ўсе жанчыны ад прыроды ўмелі дапамагаць тым, хто мае патрэбу. Так і з’явілася новая прафесія.
У 1912 годзе Чырвоным Крыжом устаноўлена медаль Флорэнс Найтынгейл – найвышэйшая у свеце для медсясцёр. Узнагароджанне ею праводзіцца раз на два гады. У СССР было вядома 45 узнагароджанняў, у тым ліку 6 беларусак-удзельніц вайны. Першай уладальніцай медаля стала Герой Савецкага Саюза, легендарная медсястра Зінаіда Тусналобава-Марчанка (1920-1980), потым – Соф’я Голухава, Яўгенія Шаўчэнка, Кацярына Сірэнка, Соф’я Кунцэвіч і Марыя Гарачук.
На сёння 14 медыцынскіх сясцёр з Беларусі ўдастоены медаля. Падчас апошняга ўзнагароджання ў 2021 годзе медаль атрымалі медсёстры службы “Дапамога” Беларускага Чырвонага Крыжа Людміла Бузель і Лідскай дарожнай арганізацыі чыгункі Эльвіра Шабанава.
996 год. У Кіеве асвечана першая на Русі каменная царква Святой Багародзіцы.
Другая назва – Дзесяцінная (будоўля ажыццяўлялася на падаткавую дзесяціну). Мела памеры 35 на 37 метраў.
У царкве знаходзілася княжацкая пахавальня. У ёй былі пахаваны хрысціянская жонка Уладзіміра – візантыйская царэўна Ганна, якая памерла ў 1011 годзе, а затым і сам Уладзімір, які памёр у 1015 годзе. Таксама сюды былі перанесены з Вышгарада парэшткі першага хрысціянскага кіраўніка Русі – княгіні Вольгі.
У 1044 годзе Яраслаў Мудры пахаваў у царкве пасмяротна “хрышчоных” братоў Уладзіміра – Яраполка і Алега Дрэўлянскага.
У 1169 годзе царкву разрабавалі войскі Андрэя Багалюбскага, у 1203 годзе – войскі Рурыка Расціславіча.
Дзесяцінная царква прастаяла да 1240 года, калі была разбурана пры ўзяцці Кіева войскамі Батыя: абвалілася – ці то нападаючыя пастараліся, ці то народу набілася столькі, што яго цяжару храм не вытрымаў.
Асвячэнне Дзесяціннай царквы. Мініяцюра Радзівілаўскага летапісу
1364 год. Кароль Казімір III Вялікі выдаў прывілей на ўтварэнне Кракаўскай акадэміі (універсітэта).
Пашыраны каралевай Ядвігай і князем Ягайлам. У розныя часы меў назвы Studium Generale, Akademia Krakowska, Галоўная каронная школа. У XIX стагоддзі атрымаў сваю сучасную назву Ягелонскі, якая падкрэслівае сувязь з родам Ягелонаў. Ягелонскі ўніверсітэт – аўтарытэтная навуковая установа Польшчы, Рэчы Паспалітай і ВКЛ.
Сярод вядомых выпускнікоў літаратарыЯ. Вісліцкі, С. Лем, першадрукар Ф. Скарына, вучоныя В. Агрыпа, К. Куманецкі, Б. Папроцкі, Б. Маліноўскі, кампазітар Ц. Базылік, педагог С. Любіч-Маеўскі.
1670 год. Нарадзіўся Аўгуст ІІ Моцны, Фрыдрых Аўгуст I (1670-1733).
Кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1697-1706, 1709-1733), курфюрст саксонскі
Мянушку «Моцны» атрымаў з прычыны выключнай фізічнай сілы і шматлікіх любоўных прыгод. Карыстаўся папулярнасцю сярод дробнай шляхты.
Імкнучыся да абсалютнай улады збіраўся ператварыць ВКЛ у незалежную дзяржаву са спадчыннай уладай, у чым яго падтрымалі Радзівілы, Вішнявецкія і іншыя магнаты і шляхта.
Уцягнуў краіну ў Паўночную вайну (1700-1721) як саюзнік Пятра I, аслабіў дзяржаву. Яго няўдалая палітыка прывялаа да таго, што пачалося актыўнае ўмяшанне ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай не толькі Расіі, але і Прусіі, Аўстрыі і Францыі.
Аўгуст Моцны больш клапаціўся пра развіццё Саксоніі, і Рэч Паспалітую падпарадкоўваў гэтым мэтам. Намагаючыся ўзмацніць сваю ўладу ў Польшчы і ВКЛ ён абапіраўся на дапамогу суседніх дзяржаў, на карысць якіх збіраўся аддаць частку тэрыторыі Рэчы Паспалітай.
1775 год.Заснавана Гродзенская медыцынская акадэмія.
Першая на Беларусі вышэйшая навучальная ўстанова па падрыхтоўцы медыцынскага персаналу. Існавала ў 1775-1781 гадах.
Адкрыта па ініцыятыве А. Тызенгаўза. Арганізатарам і кіраўніком акадэміі быў французскі ўрач, вучоны-натураліст Ж. Э. Жылібер.
Мела 3 аддзяленні: падрыхтоўкі «сучасных урачоў для гарадоў», падрыхтоўкі правінцыяльных урачоў і хірургаў, аддзяленне павітух.
Навучэнцы ўтрымліваліся за кошт казны.
Пры акадэміі дзейнічалі шпіталь на 60 ложкаў, анатамічны тэатр і музей, кабінет прыродазнаўства, аптэка, бібліятэка, батанічны сад (першы на тэрыторыі Беларусі і ў Рэчы Паспалітай).
Н. Орда. Медыцынская акадэмія ў Гродна.
1842 год. У Парыжы пайшоў з жыцця Валенцій Ваньковіч (1800-1842).
Беларускі мастак, акадэмік жывапісу, выдатны майстар партрэта першай паловы XIX ст.
Скончыў Полацкі езуіцкі калегіум, Віленскі ўніверсітэт, Акадэмію мастацтваў у Пецярбургу.
У доме яго брата Эдварда ў Мінску часта гасцявалі мастакі, кампазітары, літаратары, у тым ліку Я. Дамель, М. Кулеша, Ч. Манюшка, С. Манюшка, В. Дунін-Марцінкевіч.
У паўстанні 1830-1831 гадоўне ўдзельнічаў з прычыны хваробы, хаця такі намер меў – набыў зброю і каня.
З 1839 года жыў на эміграцыі. У 1841 пасяліўся ў Парыжы. Жыў у А. Міцкевіча.
Творы мастака захоўваюцца ў зборах Вільні, Пецярбургу, Варшавы, Кракава, Парыжу.
Памёр ад сухотаў на руках у А. Міцкевіча. Пахаваны на могілках Манмартр-дэ-Сэн-Дэні.
У Мінску дзейнічае дом-музей Ваньковічаў, каля якога ўсталяваны помнік мастаку.
1909 год. Нарадзіўся Язэп Найдзюк (1909-1984).
Беларускі нацыянальны дзеяч, выдавец, вязень Бяроза-Картузскага канцлагеру, аўтар нарысу “Беларусь учора і сяння”.
Дзеяч беларускага нацыянальнага руху ў Вільні. Працаваў друкаром і дырэктарам Беларускай друкарні імя Ф. Скарыны, рэдагаваў папулярны часопіс «Шлях моладзі».
У 1939 годзе быў арыштаваны і зняволены ў Бяроза-Картузскі канцлагер. Пасля вызвалення часцямі Чырвонай Арміі ў верасні вярнуўся ў Вільню.
У час II Сусветнай вайны жыў у Мінску, працаваў у школьным інспектараце, выдаваў часопіс «Беларуская школа», быў тэхнічным кіраўніком «Выдавецтва школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі», намеснікам члена Галоўнай рады Беларускай народнай самапомачы. Улетку 1944 выехаў у Германію.
Пасля вайны, хаваючыся ад савецкай дзяржбяспекі, пераехаў у Польшчу, дзе жыў у Інаўроцлаве пад імем Юзафа Александровіча, працаваў дырэктарам Куяўскай друкарні, займаўся краязнаўствам. Пісаў артыкулы ў беларускую эмігранцкую прэсу, сувязь з беларускім рухам падтрымліваў праз свайго брата Чэслава Найдзюка, які жыў у Амерыцы. Вёў ліставанне з Л. Геніюш, Ю. Туронкам, К. Грынкевічам і іншымі дзеячамі.
Аўтар успамінаў, дзённікаў, падручніка для моладзі «Пазнавайма гісторыю беларускага народу», папулярнага нарысу «Беларусь учора і сяння».
У яго гонар на будынку друкарні ў польскім Інаўроцлаве адкрыта памятная шыльда.
1935 год. Памёр Юзэф Пілсудскі (1867-1935).
Польскі дзяржаўны, палітычны, вайсковы дзеяч, першы кіраўнік незалежнай Польшчы, першы яе маршал, двойчы прэм’ер (1926-1928 і 1930), дыктатар. Падарожнік па Амерыцы, Еўропе, Японіі. Са старажытнага беларускага роду Гінятавічаў.
У маладосці займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Пілсудскі – асоба, заслугі якой перад незалежнаю Польшчаю паўсюдна прызнаныя.
Пра беларусаў пісаў, што трэба “адзначыць неакрэсленасць іх нацыянальных пачуццяў”.Беларусаў з заходніх губерняў ставіў вышэй за жыхароў усходу Беларусі, бачыў розніцу паміж беларусамі-праваслаўнымі і беларусамі-каталікамі.
У постаці Пілсудскага выяўляліся пэўныя рысы беларускасці, якія ставілі яго ў лепшае святло ў параўнанні з беларускімі савецкімі дзеячамі. Нарадзіўся ён на Віленшчыне, ведаў беларускую мову, карыстаўся ёю, меў кантакты з дзеячамі беларускага нацыянальнага адраджэння, у свой час нават займаўся кантрабандным увозам “Дудкі беларускай” Ф. Багушэвіча.
Пахаванне Пілсудскага стала вялікай маніфестацыяй нацыянальнага адзінства. Была абвешчана нацыянальная жалоба. 13 мая 1935 года з цела былі выняты мозг і сэрца. Цела было змешчана ў крыпце святога Леанарда ў Вавелі. У 1936 годзе сэрца Пілсудскага палажылі ў труну яго маці на могілках Росы ў Вільні (маўзалей Маці і сэрца сына).
Кавалер вялікай колькасці ордэнаў і ганаровых адзнак, як польскіх, так і замежных, ганаровы доктар шэрагу ўніверсітэтаў міжваеннай Польшчы.
У міжваенны час, а таксама пасля Другой Сусветнай вайны, вакол асобы маршала будаваўся пэўны культ. Пасля падзення камунізму ў Польшчы, Пілсудскі лічыцца адной з найважнейшых асоб у гісторыі польскай дзяржавы.
У яго гонар названыя многія вуліцы, плошчы і школы, пастаўлены помнікі.
1954 год. БССР прынята ў ЮНЭСКА.
На працягу амаль 70 гадоў краіна падтрымлівае з гэтай міжнароднай арганізацыяй плённыя, дынамічныя адносіны. З дапамогай ЮНЕСКА рэалізуецца шмат цікавых праектаў у сферы адукацыі, навукі, інфармацыі, камунікацый, культуры.
У кастрычніку 1988 года Беларусь далучылася да Канвенцыі па ахове сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны, прынятай ЮНЕСКА ў 1972 годзе. І сёння ўжо 4 аб’екты, якія знаходзяцца на тэрыторыі нашай краіны, уключаны ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА: Нацыянальны парк “Белавежская пушча”, замкавы комплекс “Мір”, архітэктурна-культурны комплекс рэзідэнцыі Радзівілаў у Нясвіжы, пункты геадэзічнай Дугі Струвэ.
1970 год. Памёр Уладыслаў Андэрс (1892-1970).
Генерал броні (генерал-лейтэнант), стваральнік Польскіх Узброеныя Сіл у СССР, у 1944-1945 Вярхоўны Галоўнакамандуючы Польскіх Сіл.
Войска набіраў з этнічных палякаў, беларусаў, вязняў ГУЛАГу. Камандуючы Польскай Арміі ў Іране, Палестыне, у італьянскай кампаніі пры бітве пад Монтэ-Касіна,
У 1913-1917 гадах служыў у расійскім войску, удзельнічаў у І Сусветнай вайне, быў тройчы паранены, скончыў Акадэмію Генеральнага штаба ў Пецярбургу.
Браў удзел у фарміраванні Першага Польскага Корпуса Ю. Доўбар-Мусніцкага.
Шэф штабу Арміі Велікапольскай у велікапольскім паўстанні 1919 года. Падчас польска-бальшавіцкай вайны 1920 года камандаваў 15 Палком познаньскіх уланаў.
Быў камендантам Варшавы, камандзірам Крэсовай, Навагрудскай Брыгады Кавалерыі, камандзірам гарнізона Баранавічы.
Удзельнік ІІ Сусветнай вайны. У якасці камандуючага аператыўнай групай кавалерыі быў двойчы паранены і трапіў у савецкі палон. Утрымліваўся ў львоўскіх шпіталі, вязніцы. 22 месяцы правёў у вязніцы НКУС на Лубянцы. Адмовіўся ад прапановы аб службе ў Чырвонай арміі.
З 4 жніўня 1941 года ствараў Польскія Узброеныя Сілы ў СССР. Пасля эвакуацыі летам 1942 войска і 20 тысяч грамадзянскіх (уратаваных з вязніц і лагероў) да Ірана, стаў камандуючым Польскай Арміі на Усходзе (Іран, Палесціна) і 2 Польскага Корпуса, якім кіраваў у італьянскай кампаніі (бітва пад Монтэ-Касіна). З 2 кастрычніка 1944 да 5 мая 1945 года выконваў абавязкі Вярхоўнага Галоўнакамандуючага Польскіх Сіл.
2006 год. У Магілёве на вуліцы 30 год Перамогі адкрыты спартовы комплекс “Алімпіец”.
Спецыялізуецца на правядзенні заняткаў па лёгкай атлетыцы і спартыўных гульняў.
“Алімпіец” – адно з найбуйнейшых збудаванняў у краіне. Мае неабходную інфраструктуру для правядзення спартыўна-масавых і культурна-забаўляльных мерапрыемстваў рознага ўзроўню і маштаба.
2008 год. Разбуральны Сычуаньскі землятрус.
Магнітуда – 8.0. Яго адчулі і ў суседніх краінах: Індыі, Пакістане, Тайландзе, В’етнаме, Бангладэш, Непале, Манголіі і Расіі.
Афіцыйныя крыніцы заяўляюць, што загінула 69 197 чалавек, прапала без вестак каля 18 000 чалавек, 288 431 пацярпела.
1655 год. Пасля апошняга няўдалага штурму Магілёва скончылася блакада горада войскамі ВКЛ (аблога доўжылася з 12 лютага).
Апошні штурм ужо фактычна прыкрываў адыход польска-літоўскага войска ад горада. Войскі Радзівіла вывелі з сабой да 10 000 гараджан, частка з якіх – да 2 000 чалавек – была адбітая пад Талачынам казакамі Яўхіма Каробкі.
Дакладныя страты ўсяго рускага гарнізона невядомыя, але стралецкія і салдацкія палкі страцілі палову свайго складу. Калі праецыраваць гэтыя страты на агульную колькасць, то беззваротныя страты гарнізона склалі каля 2 000 чалавек.
Страты польска-літоўскага войска падчас усёй кампаніі маглі дасягаць 5 000 чалавек, большая частка якіх была страчана падчас працяглай аблогі крэпасці. Аблога Магілёва, такім чынам, стала адной з самых кровапралітных кампаній за час вайны 1654-1667 гадоў.
1720 год. Нарадзіўся Карл Фрыдрых Іеранім фон Мюнхгаўзен (1720-1797).
Саксонскі барон, фантазёр і апавядальнік, які стаў літаратурным персанажам. Імя Мюнхгаўзена стала намінальным, як абазначэнне чалавека, які расказвае неверагодныя гісторыі.
У беларускім горадзе Глыбокае на могілках пахаваны Фердынанд і Вільгельміна фон Мюнхгаўзен, якія памерлі 31 сакавіка 1871 года, іх лічуць нашчадкамі знакамітага фантазёра.
Барон быў на расійскай службе ў 1738-1754 гадах, як паж герцага А. Ульрыха – мужа прынцэсы Ганны Леапольдаўны, удзельніка турэцкай кампаніі ў войску фельдмаршала Мініха, афіцэра Браўншвейгскага кірасірскага палка.
Ажаніўся з рыжскай дваранкай Якабін фон Дунтэн, жыў у маёнтку ў Дунце пад Рыгай.
Апавяданні барона пра жыццё ў Расіі шырока разыходзіліся па наваколлях і нават праніклі ў друк.
У 1781 годзе збор пацешных гісторый быў апублікаваны ў берлінскім альманаху «Даведнік для вясёлых людзей». У 1785 годзе была апублікавана кніга Р. Распе пра прыгоды барона.
Памятнікі барону ўстаноўлены ў Глыбокім, ва ўкраінскіх Хмяльніцкім і Крэменчузе, у Маскве, у Калінінградзе і Гур’еўску, нямецкім Бадэнвердэры, у малдаўскіх Бэндэрах, у Браціславе.
У латвійскім Дунце і на радзіме ў Бадэнвердэры працуюць музеі Мюнхгаўзена.
Помнік Мюнхаузену ў Глыбокім
1820 год.Магілёў наведаў А. Пушкін.
Гэта адбылося падчас яго шляху ў ссылку. Пасля Магілёва прыпыняўся ў Прапойску. Другі раз славуты паэт наведаў горад у 1824 годзе.
У гонар А. Пушкіна ў 1967 годзе вуліца Новачарнігаўская перайменавана ў Пушкінскі праспект, усталяваны мемарыяльная дошка на вул. Ленінская, 33, тры помнікі: у скверы 700-годдзя Магілёва, на тэрыторыі гарвадаканала і каля былога будынка бібліятэчнага каледжа па вуліцы Касманаўтаў.
Апошні быў адкрыты 6 чэрвеня 2015 года і выклікаў скандал з вершам на пастаменце – урывак з “Паклёпнікам Расіі” на задушэнне нацыянальнага паўстання 1830-1831 гадоў.
Магілёўскія гісторыкі А. Агееў і І. Пушкін адзначылі, што тэкст на помніку ў парушэнне працэдуры не разглядаўся тапанімічнай камісіяй.
Пасля шырокага розгаласу радкі верша «Паклёпнікам Расіі» былі прыбраныя з помніка.
Помнік у скверы 700-годдзя Магілёва.
1833 год. Нарадзіўся Бенедыкт Дыбоўскі (1833-1930).
Расійскі, беларускі і польскі заолаг, прыродазнавец, урач. Член-карэспандэнт АН СССР, акадэмік Кракаўскай акадэміі, даследчык Сібіры.
Доктар медыцыны, прафесар заалогіі i палеанталогіі ў Варшаве. За ўдзел у паўстанні ў 1864 годзе асуджаны на 15 гадоў катаргі i сасланы ў Сібір.
Даследаваў жывёльны i раслінны свет возера Байкал, рэк Амур i Ангара, узбагаціў заалогію шэрагам новых адкрыццяў, вывучаў Камчатку.
3 1882 года прафесар заалогіі ў Львоўскім універсітэце, у якім арганізаваў музей заалогіі з камчацкіх экспанатаў. Вывучаў беларускія азёры Любань, Свіцязь, Чорнае i іншыя, гісторыю і этнаграфію беларусаў.
Пахаваны на Лычакоўскіх могілках у Львове.
Першым сур’ёзным даследчыкам спадчыны Дыбоўскага стаў ураджэнец Дрыбінскага раёна, дацэнт Магілёўскага педінстытута географ Гаўрыла Вінкевіч (1918–2001).
Польская манета ў 10 злотых.
1888 год. У Магілёве(?) нарадзіўся Ірвінг Берлін (1888-1989).
Амерыканскі кампазітар і паэт-песеннік, адзін з «вялікай пяцёркі» амерыканскіх кампазітараў ХХ стагоддзя.
Аўтар каля 700 песень, музыкі для 13 драматычных спектакляў і 7 кінафільмаў.
Сярод найбольш вядомых твораў – «Божа, блаславі Амерыку», якая лічыцца другім, неафіцыйным гімнам ЗША пасля выканання на прэзідэнцкіх выбарах у 1940 годзе.
У розныя часы сам Берлін называў розныя гарады месцам свайго нараджэння – Магілёў, Талачын, Табольск, Цюмень.
1910 год. Прэідэнт ЗША У. Говард Тафт адкрыў помнік Тадэвушу Касцюшку ў Вашынгтоне.
Пастаўлены непадалёк ад Белага дому, у паўночна-ўсходнім канцы парку Лафаета, на авеню Пенсільваніі. З’яўляецца адным з элементаў Скульптурнага комплексу Амерыканскай рэвалюцыі, размешчанага на пляцах і ў скверах Вашынгтона.
16 лістапада 2010 года ў Варшаве адкрыта копія вашынгтонскага помніка.
1939 год. Загінуў у ГУЛАГу Павел Жаўрыд (1889-1939).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, журналіст, адзін з кіраўнікоў Слуцкага збройнага чыну.
Скончыў Слуцкую гімназію, Віленскую вайсковую вучэльню, вучыўся на юрыдычным факультэце Варшаўскага ўніверсітэта. Удзельнік 1 Сусветнай вайны. Удзельнік Усебеларускага з’езда 1917 года.
Працаваў у Слуцкім павятовым зямельным аддзеле, быў членам камісіі па праверцы дзейнасці Слуцкай ЧК. Жаўрыд выкрыў шматлікія злоўжыванні, за што быў у 1919 года арыштаваны ЧК, быў зняволены.
У 1920 годзе Найвышэйшай радай БНР прызначаны камісарам Случчыны, уваходзіў у склад Беларускай рады Случчыны. Адзін з кіраўнікоў Слуцкага паўстання 1920 года.
Арыштаваны ДПУ 18 ліпеня 1930 года, асуджаны да 5 гадоў лагераў. Зноў арыштаваны ў 1937 годзе і асуджаны на 10 гадоў лагераў.
1944 год. Загінуў у баі з нямецкімі захопнікамі 14-гадовы Марат Казей (1929-1944).
Беларускі піянер-герой, партызан. Разам з украінцам Валем Коцікам з’яўляецца самым юным Героем Савецкага Саюза.
Ажыццяўляючы аперацыю ў варожым тыле, апынуўся ў коле фашысцкіх салдатаў і падарваў сябе і іх гранатай.
У 1965 годзе пасмяротна атрымаў званне Героя Савецкага Саюза.
У 1959 годзе ў Мінску ў Піянерскім парку, што на скрыжаванні вуліц Я. Купалы і Куйбышава, усталяваны помнік – Марат Казей за некалькі імгненняў да гібелі.
1944 год. Пачалася чацвёртая і апошняя атака войск саюзнікаў падчас бітвы пад Монтэ-Касіна.
У складзе 2-га польскага корпусу генерала Андэрса беларусы складалі 30%.
З 924 забітых жаўнераў корпусу каля падножжа Монтэ-Касіна пахаваны 264 беларусы. 10 000 беларусаў корпуса ўзнагароджаны Памятным крыжам Монтэ-Касіна.
1952 год. Памёр ураджэнец г. Бялынічы Міхаіл Юшкевіч (1899-1952).
Савецкі ваенаначальнік, генерал-маёр (1941).
Ад 1919 году ў Чырвонай Арміі, удзельнік баёў на Заходнім фронце, камандзір узводу, роты.
Скончыў бранятанкавую школу, курсы «Выстрал».
У Вялікую Айчынную вайну служыў на Далёкім Усходзе: камандзір дывізіі, корпусу, намеснік камандуючага войскамі Далёкаўсходняга фронту.
Ад 1946 года на камандных пасадах у вайсковых акругах.
1953 год. Памёр Гасан Канапацкі (1879-1953)
Беларускі вайсковец, дзеяч нацыянальна-вызвольнага руху, палкоўнік расійскай арміі, член Беларускай вайсковай камісіі, гетман Беларускіх вайсковых аддзелаў упольскім войску (1919-1921).
Паходзіў з шляхецкага роду татарскага паходжання.
Скончыў Полацкі кадэцкі корпус, Пецярбургскую артылерыйскую школу. Служыў у Мінску, на Далёкім Усходзе, Калузе. Удзельнічаў ва ўсіх трох галоўных сухапутных бітвах руска-японскай вайны, у Першай сусветнай вайне. За гераізм стаў уладальнікам ўсіх асноўных обер-афіцэрскіх ордэнаў таго часу.
У верасні 1919 года кіраваў вайсковым аддзелам Беларускай вайсковай камісіі,магчыма браў удзел у Слуцкім паўстанні.
Браў актыўны ўдзел у беларускім руху, кіраваў рэдакцыяй часопіса «Беларускі радны».
У 1941-1943 гадах быў старшынёй бацькоўскага камітэта Віленскай беларускай гімназіі, пісаў фельетоны ў «Беларускі голас».
1994 год. У Тураве на Замкавай гары ўсталяваны помнік у гонар Кірылы Тураўскага (1110-1182).
Царкоўны дзеяч, епіскап тураўскі, Святы праваслаўнай царквы, які таксама шануецца ў грэка-каталікоў Беларусі. Аўтар вядомых царкоўна-асветніцкіх і царкоўна-літаратурных твораў. Быў першым на Русі «стоўпнікам» (самазачынення ў келлі, у «стаўпе»).
Яму належаць 8 слоў-казанняў, 2 прытчы, 2 казанні, 2 пасланні да Васіля ігумена Пячорскага, 2 каноны і каля 30 спавядальных малітваў, дзе выявіліся яго духоўныя перажыванні.
Дні памяці: 28 красавіка і 4 чэрвеня (па юліянскім календары).
Існуе некалькі праваслаўных цэркваў, асвечаных у імя свяціцеля Кірылы: у Мінску, Тураве, Светлагорску, Лондане (2), Таронта, Нью-Ёрку.
Ордэн свяціцеля Кірыла Тураўскага – узнагарода Беларускай праваслаўнай царквы.
1864 год.УМагілёве расійскімі карнікамі расстраляны Міхал Аскерка (1836-1864).
Урач, паўстанцкі камісар Мінскай і Магілёўскай губерняў у 1863-1864 гадах.
Скончыў Слуцкую гімназію, Маскоўскі ўніверсітэт.
Працаваў урачом у Сенненскім і Ашмянскім паветах.
Падчас паўстання стаў паўстанцкім камісарам у Магілёўскай губерні, у Пецярбургу гуртаваў патрыятычна настроеных афіцэраў. Каардынаваў паўстанцаў на Магілёўшчыне з 5 мая 1863 года. Пасля іх паражэння, перанёс сваю дзейнасць у Мінск і Ігуменскія лясы, стаў паўстанцкім камісарам Мінскай губерні.
Арыштаваны 21 кастрычніка 1863 годзе падчас чарговай паездкі ў Пецярбург. На следстве ў Санкт-Пецярбургу і Магілёве адмаўляўся даваць паказанні.
Подзвіг Аскеркі адлюстраваны У. Караткевічам у рамане «Нельга забыць» («Леаніды не вернуцца да Зямлі»).
1866 год. У Гародні нарадзіўся Леў Бакст (1866-1924).
Сусветна вядомы мастак, сцэнограф, майстар станкавага жывапісу і тэатральнай графікі. Акадэмік Імператарскай акадэміі мастацтваў, Кавалер ордэна Ганаровага легіёна.
У розных крыніцах падаюцца розныя даты нараджэння: 27 студзеня (8 лютага), 27 красавіка, 9, 10 мая.
Вучыўся ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў, парыжскіх студыях, у фінскага мастака А. Эдэльфельта.
Працаваў у Маскоўскім,Аляксандраўскім тэатрах, у прыватнай мастацкай школе Л. Звягінцавай у Пецярбургу (сярод яго вучняў – М. Шагал), ствараў партрэты, кніжныя ілюстрацыі, выступаў як мастак-графік, супрацоўнічаў з рознымі часопісамі, ствараў дэкарацыі і касцюмы для спектакляў.
З 1909 года працаваў у Парыжы – быў вядучым дэкаратарам «рускіх сезонаў за мяжой» С. Дзягілева, займаўся эскізамі дэкарацый і мадэліраваннем адзення для балетаў, працаваў у тэатрах Лондана, Нью-Йорка, Бруселя, Рыма.
Як жывапісец выстаўляўся ў Берліне, Празе, Вене, Венецыі, Рыме, Парыжы, Мюнхене.
Аўтар тэарэтычных прац у галіне мастацтва.
Памёр 27 снежня 1924 года ў Парыжы. Яго імем названы вуліцы ў Парыжы, Гародні.
Некаторыя яго творы захоўваюцца ў карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка ў Мінску.
1883 год. Нарадзіўся Іван Фёдараў (Янка Маўр, 1883-1971).
Беларускі географ, педагог, перакладчык, “бацька” беларускай дзіцячай літаратуры, прыгодніцкага, навукова-папулярнага жанраў, Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі, Заслужаны дзеяч культуры.
Уладальнік найлепшай у даваеннай Беларусі хатняй бібліятэкі. Паплечнік і сваяк Якуба Коласа.
Найбольш вядомыя яго творы: “У краіне райскай птушкі”, “Палескія рабінзоны”, “ТВТ”, “Слёзы Тубі”.
Яго творы пераведзены на шматлікія мовы, выдаваліся ў розных краінах, у т.л. ЗША, Вялікабрытаніі, Кітаі.
У гонар пісьменніка носяць вуліцы ў Мінску, Пінску, мінская абласная бібліятэка, школа ў Барысаўскім раёне.
Памёр 3 жніўня 1971 года.
1883 год. Указам Аляксандра III у Расіі ўведзены бела-сіне-чырвоны сцяг.
Афіцыйна зацверджаны як дзяржаўны напярэдадні каранацыі Мікалая II у 1896 годзе. Да гэтага дзяржаўным сцягам Расійскай імперыі лічыўся чорна-жоўта-белы сцяг, які ў цяперашні час выкарыстоўваецца рознымі манархічнымі рухамі, а бела-сіне-чырвоны сцяг з часоў Пятра I быў гандлёвым або камерцыйным сцягам Расіі.
Чырвоны колер азначаў дзяржаўнасць, сіні – колер Маці Божай, белы – колер свабоды і незалежнасці.
Адначасова расійскі трыкалёр – сімвал Уласаўскай арміі, агрэсіі супраць Грузіі, Украіны, канфліктаў і ваенных аперацый у Прыднястроўі, Сірыі і іншых кутках свету.
Гэта было зроблена для наступнага выпуску ў памеры 3 мільёнаў рублёў. Іх выпуск быў дазволены фінаддзелам 1-га польскага корпуса.
Прынята рашэнне аб выпуску ў першую чаргу бон у 1 і 3 рублі, потым, пры неабходнасці ў 50 капеек, 5, 10 і 25 рублёў.
Для друку бон выбрана магілёўская друкарня Падземскага.
1931 год. У в. Новааляксандраўка Дрыбінскага раёна нарадзіўся Сцяпан Гаўрусёў (1931-1988).
Беларускі паэт, перакладчык.
Скончыў Магілёўскае педвучылішча. Працаваў у газеце «Звязда», выдавецтве «Беларусь».
Аўтар вершаў, 13 зборнікаў паэзіі, шматлікіх рэцэнзій і літаратурна-крытычных артыкулаў.
Пераклаў на беларускую мову шэраг твораў А. Твардоўскага, М. Ісакоўскага, М. Святлова, А. Пракоф’ева, М. Дудзіна, С. Нараўчатава, Я. Райніса, Г. Гуляма, Міртэміра, Я. Судрабкална, І. Харыка, А. Туманяна, М. Джаліля.
1933 год. Нарадзіўся Уладзімір Вітко.
Беларускі мастак.
Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча. Працаваў у Віцебску мастаком на фабрыцы «КІМ», на шаўковым камбінаце, у мастацка-вытворчых майстэрнях.
Яго творы захоўваюцца ў музеях Беларусі, Польшчы, у дырэкцыі выставак Мастацкага Фонда Беларусі, у прыватных калекцыях у Беларусі, Расіі, Польшчы, Германіі, Італіі.
Аўтар пейзажаў, выкананых пераважна ў тэхніцы алейнага жывапісу, нацюрмортаў, партрэтаў.
Для жывапіснай манеры мастака характэрнымі з’яўляюцца арыгінальнасць і смеласць каларыту, імкненне да абагульнення форм, дэкаратыўнай гучнасці, альбо, наадварот, наўмыснай прыглушанасці колеру.
Памёр 7 красавіка 2020 года.
1933 год. У Берліне і іншых гарадах Германіі нацысты ўчынілі дэманстрацыйнае спаленне кніг.
Познім вечарам у цэнтры Берліна, на плошчы Оперы, гітлераўцы ўчынілі масавае спаленне кніг, “чужых арыйскаму духу”. Агню былі адданы творы Г. Гейне, Л. Талстога, Э. Заля, М. Пруста, Э.-М. Рэмарка, Т. Мана, Г. Мана, Г. Уэлса, Д. Лондана…
Па сведчанні відавочцаў, велізарны натоўп, які атачыў гіганцкае вогнішча, прыйшоў у захапленне ад істэрычнага выступу арганізатара гэтага дзейства, рэйхсміністра народнай асветы і прапаганды Паўля Ёзэфа Гебельса.
У свой час Гейнэ, некалі каханы Гебельсам, па-прароцку заўважыў: “Хто спальвае кнігі, калі-небудзь будзе спальваць людзей”…
1940 год. У Варшаве забіты Станіслаў Булак-Балаховіч (1883-1940).
Расійскі, беларускі і польскі вайсковы дзеяч, афіцэр кавалерыі рускай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал арміі БНР, камандзір добраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка.
У 1921 годзе быў прызнаны Дзяржаўным камітэтам БНР «вярхоўным камандуючым над усімі ўзброенымі сіламі Беларусі». У паваенны час займаўся сельскай і лясной гаспадаркай у Белавежскай пушчы. Агенты АДПУ арганізавалі на яго некалькі замахаў.
Пасля акупацыі Польшчы Трэцім Рэйхам спрабаваў арганізаваць партызанскі атрад для барацьбы з нацысцкімі акупантамі, удзельнічаў у абароне Варшавы.
Забіты нямецкім патрулём.
У Варшаве на будынку праваслаўнай духоўнай семінарыі ў раёне Саска-Кэмпа знаходзіцца памятная дошка ў памяць пра Булак-Балаховіча.
Вядомыя яго два вершы па-беларуску: «Покліч бацькі» і «Шарак ці брысь». Выпусціў дзве кнігі пра магчымасць вайны з Германіяй: «Вайна, будзе ці не будзе», «Далоў Гітлера ці хайль Гітлер?».
1942 год. Нарадзіўся Сяргей Панізнік.
Беларускі паэт, празаік, публіцыст.
Скончыў Магілёўскае медвучылішча, факультэт журналістыкі Львоўскага вышэйшага ваенна-палітычнага вучылішча.
Працаваў ваенным журналістам, у газеце «Вячэрні Мінск», на Дзяржтэлерадыё БССР, у выдавецтве «Юнацтва», у Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Ф. Скарыны, у Літаратурным музеі Янкі Купалы.
Аўтар 9 зборнікаў паэзіі, шэрагу кнігі публіцыстыкі. Піша для дзяцей: зборнікі вершаў «Адкуль вясёлка п’е ваду», «Жыцень», «Мы – грамацеі», «Золкая зёлка».
У перыядычным друку выступае па праблемах сучаснага літаратурнага працэсу.
1997 год. Урачыстая каранацыя Папай Рымскім абраза Маці Божай Каралевы Палесся – Лагішынскага абраза.
Цудадзейны абраз Маці Божай Лагішынскай быў урачыста каранаваны. Кароны, благаслаўлёныя Папам Янам Паўлам II, былі прывезеныя ў Беларусь і ўскладзеныя на абраз кардыналам Казімірам Свёнткам, які ў той час быў ардынарыем Пінскай дыяцэзіі. Маці Божая ў Лагішыне была ўрачыста абвешчана Каралеваю Палесся і заступніцаю Пінскай дыяцэзіі.
2005 год. Каля Брандэнбургскіх варот ў Берліне адкрыты мемарыял ахвярам Халакосту.
Падчас Халакосту загінула 6 000 000 габрэяў.
На плошчы 19 000 квадратных метраў (два футбольных поля) у шахматным парадку ўстаноўлены 2 711 шэрых блокаў вышынёй ад 0,2 да 4,7 м – камены лабірынт, выхад з якога наведвальніку трэба шукаць самастойна. Пад зямлёй на плошчы 800 квадратных метраў пабудавана Месца інфармацыі з матэрыяламі аб Халакосце, яго прычынах і наступствах.
У прыватнасці, прадстаўлены спіс з ізраільскага комплексу Яд Вашэм, які змяшчае імёны каля 3 000 000 загінуўшых.
На цырымоніі адкрыцця музея прысутнічала ўся нямецкая палітычная эліта, у тым ліку прэзідэнт, федэральны канцлер і старшыня бундэстага, а таксама каля 1 000 гасцей з усяго свету, сярод якіх было некалькі чалавек, якія перажылі Халакост.
Днём 9 траўня пункт пропуску паміж польскім Карошчынам і беларускімі Казловічамі будзе заблакаваны польскімі актывістамі ў знак пратэста супраць засілля беларускіх і расійскіх грузаперавозчыкаў, замаскіраваных пад польскія.
Як паведамляе Logistyka, апоўдні 9 траўня будзе перакрыты тэрмінал у Карошчыне. Такім чынам перавозчыкі спыняць перавозкі ў Беларусь.
Польскія перавозчыкі з Лукава пры падтрымцы мясцовых прадпрыемстваў пратэстуюць супраць захопу беларускімі і расейскімі кампаніямі транспартнага рынку на ўсходнім кірунку. Яны патрабуюць забараніць уезд у Польшчу паўпрычэпаў з беларускай і расейскай рэгістрацыяй, прыпыніць дзейнасць беларускіх і расійскіх кампаній пад польскім прыкрыццём, а таксама аднавіць дазволы для ўкраінскіх транспартных кампаній.
Блакаванне пачнецца апоўдні 9 мая, і губернатар даў дазвол на акцыю пратэсту да 9 чэрвеня.
– Чакаем удзел каля ста грузавікоў. – кажа адзін з арганізатараў Каміль Амброзяк.
Пункт пропуску «Карошчын-Казловічы» – адзіны пункт пропуску для грузавога транспарту на беларуска-польскай мяжы, што працуе. Пасля таго, як Польшча прыпыніла працу пункта пропуску «Баброўнікі-Бераставіца», беларускія ўлады ўвялі патрабаванне, каб польскія фуры маглі перасякаць мяжу толькі на беларуска-польскім участку. Раней яны маглі ўязджаць і выязджаць у Беларусь таксама з боку Літвы і Латвіі.
У 04:00 раніцы 9 мая па сталіцы Украіны Кіеву была здзейснена масавая атака крылатымі ракетамі, але ўсе 15 з 15-ці былі збітыя сістэмай супрацпаветранай абароны.
Усяго ноччу з 8-га на 9-е мая расійскія войскі здзейснілі два масавых абстрэлы тэрыторыі Украіны. Як паведамляе агенцтва Unian каля 22:00 8 мая з марскіх носьбітаў ракет у Чорным моры па ўсходняй тэрыторыі Украіны былі выпушчаныя 8 ракет “Калібр”.
Бліжэй да чатырох гадзін раніцы 9 траўня расійскія акупанты выпусцілі 17 крылатых ракет паветранага базіравання тыпу Х-101/Х-555 з самалётаў стратэгічнай авіяцыі – чатырох Ту-95МС з раёна Каспійскага мора.
Усе 15 ракет, якія былі накіраваныя на Кіеў у межах другой хвалі атакі, былі збітыя, падзення абломкаў на жылыя дамы выяўлена не было. Папярэдне – атака на сталіцу Украіны абыйшлася без ахвяр і пацярпелых.
Паведамляецца, што сумарна за дзве атакі украінская супрацьпаветраная абарона паспяхова паразіла 23 крылатыя ракеты з 25-ці.
Дзень Перамогіў Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гадоў.
Вялікая Айчынная вайна – частка Другой сусветнай вайны 1939–1945 гадоў, пачалася досвіткам 22 чэрвеня 1941 года, калі фашысцкая Германія напала на СССР. На баку Нямеччыны выступілі Румынія, Італія, 23 чэрвеня да іх далучылася Славакія, 25 чэрвеня – Фінляндыя, 27 чэрвеня – Венгрыя, 16 жніўня – Нарвегія.
Вайна доўжылася амаль чатыры гады і стала самым буйным узброеным сутыкненнем у гісторыі чалавецтва. На фронце, які распасціраўся ад Баранцава да Чорнага мораў, абапал у розныя перыяды вайны адначасова ваявалі ад 8 мільёнаў да 13 мільёнаў чалавек, ужывалася ад 6 тысяч да 20 тысяч танкаў, ад 85 да 165 тысяч гармат і мінамётаў, ад 7 тысяч да 19 тысяч самалётаў.
Падчас вайны ў Беларусі загінула больш за 2,3 мільёны жыхароў, былі разбураны і разрабаваны 209 з 270 гарадоў і раённых цэнтраў (на 80-90% былі разбураны Мінск, Гомель, Віцебск), 9200 вёсак.
Улада і апазіцыя адзіны ў тым, што свята – усенароднае. Іх пазіцыі, аднак, адрозніваюцца ў падыходах да “напаўнення” свята, да таго, хто павінен быць у калонах на парадах. Так, 9 мая 1994 года АМАПне прапусціў на мінскую плошчу Перамогі народнага пісьменніка, франтавіка, пісьменніка Васіля Быкава.
У Дзень Перамогі выйшаў Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР аб заснаванні медаля “За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.” на георгіеўскай стужцы. Ён стаў самым масавым медалём: 14,9 млн. узнагароджаных. Асобы, якія атрымалі медаль, мелі права на ўзнагароды юбілейнымі медалямі да 20, 30, 40, 50, 60, 65, 70, 75 год Перамогі.
1878 год. У сям’і беларуса – выхадца з Чавускага павета нарадзіўся сын, географ Міхаіл Самбікін(1878–1968).
Вядомы савецкі фізіка-географ, метэаролаг, прафесар, член-карэспандэнт Галоўнай геафізічнай абсерваторыі Пецярбургскай акадэміі навук.
У 1934–1941 гадах працаваў прафесар і загадчыкам кафедры метэаралогіі Беларускай сельгасакадэміі, прафесарам кафедры фізічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута.
1913 год. Нарадзіўся Васіль Івашын (1913–2009).
Беларускі літаратуразнаўца, акадэмік НАНБ, АПН СССР, Расійкай акадэміі адукацыі, доктар філалагічных навук, прафесар, даследчык літаратурнай спадчыны Янкі Купалы.
Скончыў Мінскі педінстытут. Працаваў у Віцебскім педвучылішчы,у Інстытуце літаратуры АН БССР, дырэктарам НДІ педагогікі Міністэрства адукацыі БССР (зараз – Нацыянальны інстытут адукацыі).
Аўтар навуковых прац па пытаннях тэорыі і гісторыі беларускай літаратуры, літаратурных сувязей, метадалогіі і методыкі выкладання літаратуры ў школе. Аўтар падручніка па беларускай літаратуры для 8-9 класаў.
1929 год. У в. Продзвіна Бабруйскага раёна нарадзіўся Людвіг Асецкі (1929–2005).
Беларускі графік, заслужаны дзеяч мастацтваў. Узнагароджаны медалём Ф. Скарыны.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Выкладаў у ім, быў старшынём Мастацкага фонду БССР.
Працаваў у галіне станковай і кніжнай графікі, манументальнага жывапісу, графіцы.
Стварыў ілюстрацыі да кніг «Мы раскажам пра Мінск», «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы» І. Мележа і іншыя.
Да 90-годдзя з дня нараджэння Максіма Багдановіча падрыхтаваў серыю «Ад родных ніў».
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Літаратурным музеі імя Я. Купалы, Беларускім музеі Вялікай Айчыннай вайны, музей сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава.
1929 год. Пачала працу камісія ЦК ВКП(б) па вывучэнні практыкі правядзення новай нацыянальнай палітыкі ў БССР.
Камісія 27 чэрвеня 1929 года зрабіла крытычны даклад на адрас беларускай творчай інтэлігенцыі. Апагеем барацьбы з нацыянал-дэмакратызмам стала сфабрыкаваная прысланым з Масквы старшынём ДПУ БССР Р. Рапапортам справа так званага “Саюза вызвалення Беларусі”, па якой увясну-ўлетку 1930 былі арыштаваныя больш за 110 дзеячаў навукі і культуры Беларусі, у 1931 многія з іх былі асуджаны.
З гэтага часу пачалася палітыка абмежавання мовы тытульнай нацыі, працягам якой стала рэформа беларускага правапісу 1933 года, якая штучна наблізіла беларускую мову да рускай.
1953 год. У Мінску выйшаў першы нумар часопісу «Маладосць».
Штомесячны літаратурна-мастацкі і грамадска-палітычны ілюстраваны часопіс Саюза пісьменнікаў Беларусі на беларускай мове.
Публікуе прозу, паэзію, публіцыстыку, крытычныя і літаратуразнаўчыя артыкулы, рэцэнзіі і пераклады. Тыраж на канец 2022 года склаў 460 экзэмпляраў.
Выйшла больш за 830 нумароў.
У 2002-2012 гадах уваходзіў у склад рэдакцыйна-выдавецкай установы “Літаратура і Мастацтва”, затым у складзе рэдакцыйна-выдавецкай установы “Выдавецкі дом “Звязда”. З 2021 года ўваходзіць у склад выдавецтва “Мастацкая літаратура”.
У часопісе друкаваліся В. Быкаў – “Жураўліны крык”, “Трэцяя ракета”, “Альпійская балада”, “Мёртвым не баліць”, “Круглянскі мост”, У. Караткевіч – “Дзікае паляванне караля Стаха”, “Чорны замак Альшанскі”, І. Шамякін – “Ах, Міхаліна, Міхаліна”, І. Чыгрынаў – «Плач перапёлкі» і іншыя.
1986 год. У Мсціславе адкрыты мемарыяльны комплекс Курган Славы.
Прысвечаны землякам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
1995 год. Адчынены Мціслаўскі гістарычна-археалагічны музей – адзіны ў Магілеўскай вобласці гісторыка-археалагічны.
Створаны ў чэрвені 1988 года. Значная частка экспанатаў была атрымана падчас археалагічных раскопак Л. Аляксеева, М. Ткачова, А. Трусава.
Пастаянная экспазіцыя займае тры залы: “Духоўныя крыніцы зямлі Мсціслаўскай”, “З гісторыі Мсціслаўшчыны ад старажытнасці да канца XVIII стагоддзя”, “Павятовы горад Мсціслаў”. Колькасць экспанатаў музея перавышае 20 000, з іх болей за 12 000 уваходзіць у асноўны фонд.
Найбольш цікавай калекцыяй з’яўляецца “Археалогія”.
З 2007 года музей прымае ўдзел у арганізацыі і правядзенні свята сярэднявечнай культуры “Рыцарскі фэст. Мсціслаў”.
2002 год. Апублікаваны канчатковы варыянт Рамкавай канвэнцыі ААН па змене клімату.
Сярэднія тэмпературы на Беларусі павялічаліся амаль на 1⁰С, клімат памякчэў, стаў менш кантынентальным, зіма ў сярэднім стала цяплей на 5-6⁰С у параўнанні з 1960-мі гадамі.
2005 год. У Магілёвена плошчы Славы адкрыта першая чарга Алеі Славы “Гонар і слава Магілёўшчыны”.
На ёй 137 дошак з імёнамі Герояў Савецкага Саюза – ураджэнцаў Магілёўскай вобласці.
Першым Героем Савецкага Саюза стаў акадэмік О. Шміт ў 1937 годзе, апошнім – воін-“афганец” А. Мельнікаў у 1988 годзе пасмяротна.
2005 год. У Буйнічах Магілёўскага раёна адчыніўся заасад.
Заснаваны ў 2004 годзе пры Магілёўскім агралесатэхнічным каледжы імя К. Арлоўскага яго дырэктарам Г. Маліноўскім.
Размяшчаецца на правым беразе Дняпра на плошчы ў 124 га. Асноўную частку заасада займаюць прасторныя вальеры, у якіх жывуць насельнікі беларускіх лясоў і экзатычныя для Беларусі звяры.
Да заасаду прымыкае стылізаваная «Этнаграфічная беларуская вёска» – музей пад адкрытым небам. Тут можна наведаць дом каваля, ганчара, азнаёміцца з побытам беларускага народа пачатку ХХ стагоддзя. У маёнтку памешчыка размясціліся кафэ і гасцініца, у сялянскіх хатах – майстэрні рамеснікаў і сувенірныя крамы.
2009 год.Свой першы рэйс здзейсніў цягнік на чыгуначнай міні-дарозе ў заасадзе ў Буйнічах.
Першымі пасажырамі сталі ветэраны вайны і школьнікі Буйніцкай школы.
Цягнік можа развіваць хуткасць да 10 км/г. Працягласць дарогі складае 2 км і дазваляе пазнаёміцца бліжэй з насельнікамі заасада: зубрамі, еўрапейскай ланню і плямістым аленем, казулямі.
Падарожнічаючы па чыгунцы, можна назіраць разгалінаваную сістэму каньёнаў, якія ўтварыліся на тэрыторыі заасаду ў ледніковы перыяд. У зоне інтэнсіўнага наведвання заасада частка каньёна ператворана ў штучны вадаём, на якім жывуць прадстаўнікі вадаплаўнай фаўны краіны – качкі і лебедзі.
Дзве першыя хвалі краманьёнцаў растварыліся ў “моры” неандэртальцаў, і толькі трэцяя хваля аказалася дастаткова магутнай, каб людзі сучаснага тыпу пачалі цалкам дамінаваць на Еўрапейскім кантыненце – выйшла новае і крыху спрэчнае даследаванне, пра якое піша The Guardian.
Даследаванне групы навукоўцаў, апублікаванае ў часопісе Plos One, выклікае спрэчкі, таму што мяркуе, што рассяленне нашага віду ў Еўропе заняло каля 12 000 гадоў. Заяўляецца, што прыход сучасных людзей на кантынент быў далёка не хуткім захопам, а працяглым падарожжам па Міжземным моры, перш чым нашы продкі накіраваліся на поўнач у даліну ракі Роны ў Францыі.
Галоўная выснова навукоўцаў, якія вывучалі пячоры ў даліне Роны – сучасным людзям спатрэбіліся тры асобныя хвалі, каб каланізаваць Еўропу паміж перыядам у 54 000 і 42 000 гадоў таму. «Першыя дзве з гэтых хваль пацярпелі няўдачу, але трэцяя атрымалася, прыкладна 42 000 гадоў таму. – кажа Людовік Слімак з Універсітэта Тулузы, які кіруе раскопкамі ў Францыі – Пасля гэтага сучасныя людзі захапілі Еўропу. Неандэртальцы, якія эвалюцыянавалі на кантыненце, вымерлі».
Даследаванне, апублікаванае ў Plos One выклікае спрэчкі, таму што яно ставіць пад сумнеў паходжанне адной з ключавых дагістарычных галін вытворчасці каменных інструментаў, якія былі выяўлены ў цэнтральнай Францыі. Яны вядомыя як шатэльперонскія інструменты – гэта каменная індустрыя, якая была названа ў гонар вёскі, дзе прылады былі ўпершыню знойдзены ў 19 стагоддзі.
Шатэльперонскія інструменты
Важна адзначыць, што гэтыя інструменты адрозніваюцца сваімі элегантнымі, тонкімі лёзамі і складанай канструкцыяй. З часоў знаходкі іх многія навукоўцы, але не ўсе, прыпісвалі неандэртальцам. Такія даследчыкі сцвярджаюць, што інструменты паказваюць, што неандэртальцы былі здольныя да перадавых вырабаў інструментаў і складаных паводзін.
Але Слімак адмаўляецца ад гэтага меркавання. «Інструменты Шатэльперона з’яўляюцца справай рук сучасных людзей, і, улічваючы іх падабенства з каменнымі прыладамі, якія вырабляліся на Блізкім Усходзе, мы прыходзім да высновы, што яны былі прывезены Homo sapiens, калі яны рухаліся ў Еўропу».
Прафесар Крыс Стрынгер з Лонданскага музея натуральнай гісторыі заявіў, што гэтае сцвярджэнне не можа не выклікаць спрэчак. «Гэта правакацыйная і амбіцыйная заява. – сказаў ён у інтэрв’ю «Observer» – У прыватнасці, тут сцвярджаецца, што шатэльперонская каменная прамысловасць, якую звычайна лічаць прадуктам неандэртальцаў, насамрэч была справай чалавека разумнага. Таму мяркуемая сувязь выкапняў неандэртальцаў з прыладамі Шатэльперрона павінна аказацца несапраўднай, кажа ён.
У папярэдніх артыкулах Слімак таксама сцвярджаў, што сучасныя людзі, якія ўпершыню выйшлі з Афрыкі каля 60 000 гадоў таму, маглі быць узброеныя лукамі і стрэламі, мяркуючы па малюсенькім 54 000-гадовым завостраным каменным прыладам, якія вельмі нагадваюць наканечнікі стрэл. Яны былі знойдзены ў пячоры Grotte Mandrin у даліне Роны. Гэтая тэхналогія, якая дазваляе паляўнічым забіваць на адлегласці, не падвяргаючы сябе небяспецы, дала б жыхарам істотную перавагу перад мясцовымі неандэртальцамі.
Аднак прыкладна праз 40 гадоў гэтая першая група сучасных прыбылых людзей знікла з летапісу выкапняў, і пасля гэта месца зноў занялі неандэртальцы. Узнікаюць пытанні – калі нашы продкі былі лепш абсталяваныя, чаму гэта першае ўварванне ў Еўропу скончылася такім чынам? Падобным чынам, чаму другая хваля – якая, верагодна, адбылася каля 44-46 000 гадоў таму – таксама скончылася правалам?
Адказ просты, кажа Слімак. У тых ранніх хвалях людзей проста не хапала колькасці. Ён мяркуе, што ў паселішчы Гротэ-Мандрын было да 100 мужчын, жанчын і дзяцей. \
«Магчыма, гэтага было недастаткова для падтрымання іх біялагічнай сілы, і, магчыма, яны не маглі абменьвацца генамі з мясцовымі неандэртальцамі, таму што пладавітасць паміж імі была нізкай» – дадаў ён.
Аднак ён адхіліў ідэю, што адносіны паміж неандэртальцамі і сучаснымі людзьмі былі дрэннымі. Фактычна ўсе прыкметы сведчаць аб тым, што дзве групы былі ў добрых адносінах.
Потым прыйшла трэцяя хваля, і на гэты раз, здаецца, нашых продкаў была істотная колькасць, дадаў Слімак. «Трэці раз, калі яны з’явіліся, сучасныя людзі зрабілі гэта з сапраўды велізарнай хваляй людзей і пачалі будаваць сацыяльныя сеткі не з неандэртальцамі, а з асобнымі невялікімі групамі Homo sapiens, каб пабудаваць велізарную сетку па ўсёй Еўропе. І ў рэшце рэшт гэта паклала пачатак заняпаду неандэртальцаў у Еўропе».
На загалоўнай выяве: Рэканструкцыя аблічча самага старажытнага неандэртальца, знойдзенага ў Нідэрландах, па мянушцы Крыйн, выстаўленае ў Нацыянальным музеі старажытнасцей у Лейдэне. Фота: Bart Maat/ANP/AFP
На 9 мая Расія можа падрыхтаваць і здзейсніць правакацыі, у тым ліку супраць Беларусі – паведамляе Галоўнае ўпраўленне выведкі Украіны.
Прадстаўнік Галоўнага ўпраўлення выведкі Міністэрства абароны Украіны Андрэй Юсаў выказаў меркаванне, што расіяне могуць накіраваць правакацыі супраць Беларусі: такая расійская “аперацыя пад фальшывым сцягам” можа мець на мэце ўцягнуць беларускае войска ў вайну супраць Украіны.
А. Юсаў заяўляе:
– Пачынаючы з 2014 года, акупанты выкарыстоўваюць такога кшталту правакацыі, не выключана, што і зараз мы з гэтым сутыкнемся. У гэтай сітуацыі правакацыі могуць быць накіраваны расійскімі спецслужбамі супраць расійскага грамадзянскага насельніцтва і прымеркаваны да пэўных дат, напрыклад, 9 мая. Ніхто ні ва Ўкраіне, ні ў астатнім свеце ў падобныя казкі ўжо не паверыць. Хаця гэта не азначае, што правакацый не будзе,
Сусветны Дзень Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца(з 1953 года).
Святкуецца ў дзень нараджэння заснавальніка міжнароднага таварыства “Чырвонага Крыжа”, швейцарскага гуманіста, грамадскага дзеяча, лаўрэата Нобелеўскай прэміі Анры Дзюнана.
У 1859 годзе ён арганізаваў аказанне дапамогі параненым у бітве пры Сальферына падчас аўстра-італа-французскай вайны, ахвярамі якой сталі 40 000 чалавек. Афіцыйна назва Міжнародны Чырвоны Крыж была зацверджана ў 1928 годзе на 13-й міжнароднай канферэнцыі ў Гаазе, дзе быў прыняты статут арганізацыі. У 1986 годзе была зацверджана новая назва арганізацыі – Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца.
Задача арганізацыі – аказанне дапамогі параненым, хворым і ваеннапалонным падчас узброеных канфліктаў, дапамога ахвярам стыхійных бедстваў. Асноўныя прынцыпы дзейнасці руху – гуманнасць, бесстароннасць, добраахвотнасць, адзінства, універсальнасць.
У 1872 годзе было створана Мінскае мясцовае ўпраўленне Расійскага таварыства апекі аб параненых і хворых воінах, пасля чаго былі адкрыты Віцебскае, Магілёўскае, Віленскае і Полацкае ўпраўленні.
Зараз структуры Беларускага Чырвонага крыжа працуюць ва ўсіх гарадах і раёнах Беларусі.
Дні памяці і прымірэння (8 і 9 мая).
Прысвечаны памяці ахвяр і загінуўшых у Другой сусветнай вайне. Абвешчаны 22 лістапада 2004 года Генеральнай Асамблеей ААН.
Адзначаюцца з 2005 года.
У Другой сусветнай вайне загінула 71,2 мільёны чалавек, у тым ліку: у СССР – 26,6 (у БССР – 2, 22), Кітаі – 15,5, Германіі – 8,4, Польшчы – 6,2, Інданзэзіі – 4,0, Індыі – 3,0, Японіі – 2,5, у Філіпінах, Югаславіі, Бірме (М’янма) – больш як па мільёну жыхароў.
1243 год. Памерла Еўфрасіння Пскоўская (Еўпраксія, 1170-я – 1243).
Князёўна полацкая, княгіня пскоўская, святая праваслаўнай царквы. Ігумення пскоўскага Спаса-Прадцечанскага манастыра.
Дачка князя Рагвалода-Васіля, унучка вялікага князя кіеўскага Ізяслава Мсціславіча, сястра князя Глеба Рагвалодавіча.
Выхоўвалася ў полацкім Спаскім манастыры. Выйшла замуж за пскоўскага князя Яраслава Уладзіміравіча.
Фундавала пабудову Прадцечанскай царквы ў Пскове, заснаванне манастыра Іаана Хрысціцеля. Прыняла манаскі пострыг, стала ігуменняй.
Забіта пасынкам князя Яраслава. Пахавана ў Спаса-Прадцечанскім манастыры.
1551 год. Памерла Барбара Радзівіл (1520-1551).
Каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта II Аўгуста. “Чорная панна Нясвіжскага палаца”, “Джульета беларускага сярэднявечча”, “сярэднявечная Алена Прыгожая”.
Пачуцці Жыгімонта II Аўгуста да Барбары імкнуліся выкарыстаць для ўмацавання ўласных пазіцый яе браты Мікалай Радзівіл Руды і Мікалай Радзівіл Чорны. Супраць шлюбу выступілі магнаты і шматлікая шляхта, незадаволеныя ростам уплывовасці Радзівілаў, а таксама свякроў – каралева Бона Сфорца.
Насуперак ўсім апанентам, Барбара была каранавана 7 снежня 1550 года, але ў хуткім часе, 8 мая 1551 года, памерла. Верагодна, што яе атруцілі, але ёсць меркаванні, што прычынай яе смерці была анкалагічная хвароба.
Гісторыі рамантычнага кахання Барбары з Жыгімонтам Аўгустам прысвечаны шматлікія мастацкія творы.
1883 год. У фальварку Данілаўка Бабруйскага павету (зараз – Светалагорскі раён) нарадзіўся Сцяпан Некрашэвіч (1883-1937).
Адзін з бацькоў-заснавальнікаў, разам з Я. Карскім і І. Воўк-Левановічам, сучаснай беларускай дзяржаўнасці, ініцыятар стварэння і першы старшыня Інстытуту беларускай культуры, акадэмік, дырэктар Інстытуту мовазнаўства.
Адзін з кіраўнікоў Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, працаваў у наркамасветы БССР, старшынёй Навукова-тэрміналагічнай камісіі. Удзельнік арганізацыі Інбелкульта, акадэміі навук, яе віцэ-прэзідэнт, дырэктар Інстытута мовазнаўства, старшыня камісіі па ўкладанні слоўніка жывой беларускай мовы.
Распрацаваў тэарэтычныя асновы і прынцыпы стварэння дыялекталагічных слоўнікаў беларускай мовы. Аўтар даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, правапісу спрэчных дзеяслоўных форм.
У 1930 годзе арыштаваны ДПУ, у 1931 годзе прыгавораны да высылкі ў Удмурцію. Зноў арыштаваны ў 1937 годзе, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу, расстраляны на наступны дзень.
1939 год. Пачала працаваць урадавая камісія па пераводзе сталіцы БССР у Магілёў.
Камісію ачоліў намеснік старшыні СНК БССР І. Захараў.
У першы дзень працы былі разгледжаны каляндарны план работ па будаўніцтве Дома ўрада і праект размяшчэння наркаматаў і цэнтральных устаноў, якія пераводзяцца з Мінска, заслухана інфармацыя аб забеспячэнні Магілёўскага будтрэста рабочай сілай.
Праект рэканструкцыі пл. Славы (тады – Савецкай).
1943 год. Савецкія партызаны ўчынілі расправу над жыхарамі в. Налібакі.
У вёсцы, якая находзіцца ў Налібоцкай пушчы былі забіты 128 чалавек, у тым ліку 3 жанчыны, некалькі падлеткаў і 10-гадовы хлопчык. Прычына нападу – супрацоўніцтва вяскоўцаў з польскай Арміяй Краёвай (АК).
Мясцовай ячэйцы АК ва ўльтыматыўнай форме была прапанавана падпарадкавацца партызанскаму цэнтру ў Маскве, але яна адмовіліся. Адказам стаў карны рэйд. Пасля масавага забойства партызаны выкралі з вёскі 100 кароў і 70 коней.
У справаздачы савецкіх партызан было ўказана, што ў баі ў Налібаках разбіты нямецкі гарнізон.
Трагічныя падзеі ў Налібаках прыцягнулі ўвагу грамадскай думкі ў пачатку XXI стагоддзя ў сувязі са стварэннем галівудскага фільма “Выклік” (2008) пра яўрэйскіх партызанаў Бельскіх, якіх падазравалі ў расправе над мірнымі жыхарамі.
Помнік ахварям ад эмігрантаў.
1945 год. У прадмесці Берліна Карлсхорсце падпісаны канчатковы Акт аб безумоўнай капітуляцыі Германіі і яе ўзброеных сіл.
Гэта адбылося 8 мая а 22:43 па цэнтральна-еўрапейскаму, а 23:43 па мінскаму часу, 9 мая а 0:43 па маскоўскаму. У Берліне не знайшлося ніводнага ацалелалага будынка, дзе б можна было годна правесці падпісанне капітуляцыі.
Дзень афіцыйнай аб’явы капітуляцыі – 8 траўня ў Еўропе і Амерыцы, 9 траўня ў СССР – стаў святкавацца як Дзень Перамогі.
Акт аб капітуляцыі ад імя германскага вермахта падпісалі генерал- фельдмаршал У. Кейтель, галоўнакамандуючы ВМС адмірал Фон Фрыдэбург, генерал-палкоўнік авіяцыі Г. Штумпф. СССР прадстаўляў намеснік Вярхоўнага галоўнакамандуючага маршал Савецкага Саюза Г. Жукаў, саюзнікаў – галоўны маршал авіяцыі Вялікабрытаніі А. Тэдэр. У якасці сведкаў прысутнічалі генерал арміі ЗША Спаатс і галоўнакамандуючы французскай арміяй генерал Тасіньі.
1949 год. На тэрыторыі Трэптаў-парка ў Берліне адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка “Воінам Савецкай Арміі, якія загінулі ў баях з фашызмам”.
Там пахавана каля 5 000 тысяч савецкіх воінаў, у тым ліку некалькі сотняў ураджэнцаў Беларусі.
У сутарэннях помніка размешчаны маўзалей. Агульная вышыня манумента складае каля 30 м. Перад помнікам – мемарыяльнае поле з брацкімі магіламі, сімвалічнымі саркафагамі, чарамі для вечнага агню, двума чырвонымі сцягамі з граніту, скульптурамі укленчаных салдат.
Для будаўніцтва выкарыстоўвалі граніт з рэйхсканцылярыі Гітлера. Фігуру Воіна-вызваліцеля вырабілі ў Ленінградзе – 13-метровы помнік адлілі з бронзы вагой 72 тоны. У Берлін яго перапраўлялі часткамі водным шляхам.
1965 год. Магілёўскаму падпольшчыку, партызану атрада №600 Леаніду Лорчанка пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.
Падарваў 2 чыгуначныя масты і варожы эшалон. 18 ліпеня 1943 года каля в. Антонава Буда пры выхадзе з акружэння застаўся ў групе прыкрыцця, якая раніцай ўступіла ў бой з пераўзыходзячымі сіламі праціўніка каля р. Рудня. Застаўшыся ў жывых адзін, калі скончыліся боепрыпасы, падарваў сябе і ворагаў гранатай. Пахаваны каля в. Антонава Буда Бялыніцкага раёна.
У гонар героя ўстаноўлены бюст у г. Бялынічы, названы вуліцы ў Бялынічах і Магілёве.
1965 год. Прысвоена званне крэпасць-герой Брэсцкай крэпасці.
Да 22 чэрвеня 1941 года ў крэпасці дыслакавалася 8 стралковых батальёнаў, разведвальны, артылерыйскі палкі і 2 артылерыйскіх дывізіёна, некаторыя спецпадраздзяленні – усяго каля 9 000 чалавек, не лічачы членаў сем’яў.
Штурмавала крэпасць з 4:45, пасля артпадрыхтоўкі, 22 чэрвеня 45-я пяхотная дывізія (да 16 тысяч чалавек), якой было даведзена авалодаць аб’ектам да 12:00 у першы дзень вайны.
Моцнае супраціўленне немцы сустрэлі на Валынскім і Кобрынскім умацаваннях.
Да 7:00 22 чэрвеня некаторыя падраздзяленні 42 і 6-й савецкіх стралковай дывізіі змаглі з баямі пакінуць крэпасць і горад Брэст і з вялікімі стратамі перадыслакавацца.
Да вечара 24 чэрвеня немцы авалодалі Валынскім і Цярэспальскім умацаваннем, а рэшткі гарнізона пераправіліся ў Цытадэль. Штодня абаронцам крэпасці прыходзілася адбіваць 7-8 атак. 29 чэрвеня арганізаваная абарона крэпасці скончылася – заставаліся толькі ізаляваныя групы і адзіночныя байцы. Да 7 000 абаронцаў трапіла ў нямецкі палон.
Адзін з надпісаў у крэпасці абвяшчае: «Я паміраю, але не здаюся. Бывай, Радзіма. 20/VII-41».
23 ліпеня 1941 года, на 32-гі дзень вайны, у палон быў узяты камандуючы абаронай Усходняга форта маёр П. Гаўрылаў, паводле афіцыйных звестак, апошні абаронца Брэсцкай крэпасці.
1995 год. На Буйніцкім полі адкрыта першая чарга мемарыяльнага комплекса.
Адкрыты капліца (27 м вышынёй), мемарыяальная алея і Возера Слез.
Комплекс прысвечаны геараічнай абароне Магілёва. Баі тут адбываліся з 10 да 22 ліпеня 1941 года.
13-14 ліпеня на Буйніцкім полі знаходзіліся карэспандэнт газеты «Известия» К. Сіманаў і фотакарэспандэнт П. Трошкін, які сфатаграфаваў падбітыя на Буйніцкім полі нямецкія танкі
Падзеі на полі знайшлі адлюстраванне ў рамане Сіманава «Жывыя і мёртвыя» і дзённіку «Розныя дні вайны».
«Буйніцкае поле» – гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі (з 2002 г.). Аўтар праекта архітэктар У. Чаленка.
Над Буйніцкім полем, паводле завяшчання пісьменніка, у верасні 1979 года развеяны прах К. Сіманава.
2005 год. Памёр Пятро Драчоў (1937-2005).
Беларуск і графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.
Працаваў мастацкім рэдактарам часопісу «Бярозка», у «Беларускім гістарычным часопісе». Працаваў у кніжнай станковай графіцы. Сярод яго шматлікіх твораў: «Францыск Скарына трымае экзамэн перад прафэсарамі ў Падуанскі ўнівэрсытэце», «Да 500-годдзя Міколы Гусоўскага», панарама «Пажар г. Магілёва ў 1700-1721 гг.», серыі акварэляў «Помнікі архітэктуры Беларусі», «Бярэзінскі запаведнік», «Асветнікі», ілюстрацыі да кніг У. Дубоўкі, П. Броўкі, У. Караткевіча і іншыя.
