У 2015 годзе мясцовыя ўлады з нагоды 70-годдзя перамогі ў Другой суветнай вайне і вызвалення горада ад нацыскіх войскаў побач з чыгуначным вакзалам была ўсталявана гармата Д-44. Аднак яна не ўдзельнічала ў вызваленні Крычава, што выглядае танным піярам і крывадушнасцю.
У самым канцы верасня ў Крычаве быў адзначаны дзень горада, які быў прысвечаны 80-годдзю вызвалення горада ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Роўна восем год таму зусім побач з будынкам вакзала была ўсталявана гармата Д-44 з нагоды 70-годдзя вызвалення горада ад нацысцкіх войскаў, што адбылося 30 верасня 1943 года.
Сапраўды адзін з пунктаў вызвалення горада быў раён вакзала, дзе 29 жніўня 1943 года вяліся жорсткія баі савецкіх і нацысцкіх войскаў. Аднак артылерыйская гармата не магла ўдзельнічаць у вызвеленне горада, бо была прынята на ўзбраенне ў савецкае войска толькі ў 1946 годзе, калі ўжо скончылася Другая сусветная вайна.
Гармата можа выглядаць як сімвал тых часоў, аднак пры разборы падзеяў успрымаецца як танны піяр і фальсіфікацыя гісторыі. І гэта нягледзячы на тое, што адметных матэрыялаў па вайне ў Крычаве хапае, а памяць пра тыя падзеі можна захаваць нестадартнымі і цікавымі падыходамі. Тым больш, што мясцовыя краязнаўцы знайшлі шэраг цікавых матэрыялад ды зрабілі падкаст, аб чым раней пісаліmogilev.media.
У першым эпізодзе падкаста распавядаецца пра лёсы помнікаў архітэктуры падчас акупацыі і вызвалення горада ў часы Другой сусветнай вайны. Інфармацыя падкастаў дае магчымасць паглядзець на час вайны з іншай прызмы.
Аўтар падкаста распавядае пра трагічны лёс праваслаўных цэркваў, які напаткаў помнікі сакральнай архітэктуры падчас вайны: у Іллінскую царкву трапіў артылерыйскі снарад, а Свята-Мікалаеўскую царкву падпаліў мясцовы жыхар, які быў камуністам-фанатыкам.
У першым эпізодзе “Невядомага Крычава” расказваецца таксама, што ваенны час быў неадназначным і для перліны Крычава – палаца Пацёмкіна-Галынскіх, які быў замініраваны немцамі, але дзякуючы савецкім сапёрам, архітэктурны помнік захаваўся да сёння. Прычым падчас акупацыі горада (ліпень 1941- верасень 1943) у помніку ХVIII стагоддзя знаходзіліся нямецкія казармы.
Многія факты, што агучваюцца ў падкасце, гучаць практычна ўпершыню, хоць эпізод невялікі па часе. Адметна, што прыводзяцца таксама і ўспаміны мясцовага жыхара, якія згадвае адметныя падзеі мінуўшчыны Крычава часоў вайны. Напрыклад:
“Пацёмкіна замініравалі немцы, кагда атступалі. Восем мін была. Еслі б нашы не размініравалі, у воздух клочья пашлі. Восем процітанкавых мін замініравана была. Сапёры вынялі восем мін”.
Паслухаць першы эпізод падкаста “Невядомы Крычаў” можна па гэтай спасылцы:
У раёне аграгарадка Халмы былі знойдзены снарад і граната часоў Другой сусветнай вайны. Дзякуючы пільнасці мясцовых жыхароў боепрыпасы былі выяўлены і знішчаны на месцы групай размініравання – паведамляе краспапольская раённая газета “Чырвоны Сцяг”.
Адзначым, што абодва боепрыпасы былі цэлыя і маглі здэтанаваць, калі б іх своечасова не ліквідавалі.
Удзельнічаў у падрыхтоўцы паўстання 1794 года. Дараваў волю сваім сялянам, якія прымалі ўдзел у паўстанні.
Аўтар вершаў, паланэзаў, санат. Упершыню ўвасобіў тэму палявання ў жанры паланэзу.
Яго опера «Агатка, або Прыезд пана», у якой апаэтызаваныя людзі з народу, ставілася ў Нясвіжы, Варшаве, Любліне, Вільні, Львове.
1945 год. Скончылася Другая сусветная вайна.
Акт аб капітуляцыі Японія падпісала на борце лінкора ВМФ ЗША «Місуры».
Злучаныя Штаты Амерыкі ўступілі ў Другую сусветную вайну 7 снежня 1941 года па нападзе Японіі на ваенна-марскую базу Пёрл-Харбар.
Тэатр ваенных дзеянняў ЗША і Японіі ахопліваў Ціхі акіян, Індакітай і Паўднёва-Усходнюю Азію. Амерыканскія войскі былі задзейнічаныя і ў Еўропе. Узялі на сябе найбольшы цяжар у адкрыцці Другога фронту – высадцы дэсанту ў Нармандыі.
ЗША страцілі забітымі ў Другой сусветнай вайне 418 000 чалавек і 671 278 былі параненыя. Таксама 130.201 амерыканец лічыўся ваеннапалонным, з іх 116.129 чалавек вярнуліся на радзіму па вайне.
Японская імперыя ўступіла ў Другую сусветную вайну 27 верасня 1940 года, падпісаўшы Берлінскі пакт з Германіяй і Італіяй ды напаўшы на Індакітай.
Многія японскія палітыкі і ваенныя дзеячы былі асуджаныя за ваенныя злачынствы Такійскім трыбуналам і іншымі трыбуналамі саюзнікаў.
Колькасць людзей, якія загінулі ў Заходняй Азіі ў выніку бактэрыялагічнай вайны Японіі і эксперыментаў на людзях, ацэньваецца прыкладна ў 580 000 чалавек.
За час вайны Японія страціла 2,5 мільёны чалавек. Шмат японцаў загінула ў выніку ядзернага бамбавання амерыканцамі Хірасімы і Нагасакі. Атака гэтых гарадоў новым відам зброі прыспешыла капітуляцыю Японіі.
1955 год. Нарадзіўся Яўген Мірановіч.
Беларускі і польскі гісторык, грамадскі і культурны дзеяч.
Доктар гістарычных навук. Загадчык кафедры беларускай культуры Беластоцкага ўніверсітэту.
Даследуе беларуска-польскія стасункі, беларускі нацыянальны рух у Польшчы, найноўшую гісторыю Польшчы і Беларусі.
Галоўны рэдактар тыднёвіка «Ніва», рэдактар часопісу «Białoruskie Zeszyty Historyczne».
1987 год. Суд над Маціясам Рустам.
18-гадовы нямецкі спартсмен-пілот на ўласным самалёце праляцеў еўрапейскую частку Савецкага Саюзу і прызямліў самалёт у цэнтры Масквы, а потым раздаваў аўтографы.
Руста абвінавацілі ў хуліганстве, парушэнні авіяцыйнага заканадаўства, незаконным перасячэнні савецкай мяжы і прысудзілі чатыры гады пазбаўлення волі.
3 жніўня 1988 году ён вярнуўся ў ФРГ па амністыі. Руст правёў у зняволенні 432 дні.
1998 год. Памёр Мікола Гайдук.
Пісьменнік, журналіст, краязнавец, настаўнік.
Выкладчык і дырэктар беларускага ліцэю імя Браніслава Тарашкевіча ў Бельску Падляскім, працаваў у газеце «Ніва» (Беласток).
Аўтар зборніка вершаў на беларускай мове, апавяданняў, аповесцяў і гістарычных эсэ, казак.
Апублікаваў каля 600 уласных запісаў беларускіх песень з нотамі, краязнаўчы слоўнік.
Сабраў у наваколлі Белавежы і апрацаваў зборнік беларускіх народных казак, легенд і паданняў «Аб чым шуміць Белавежская пушча».
Суаўтар падручнікаў па беларускай мове для 3–8 класаў.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
Гітлераўская Германія атакавала Польшчу. Тады саюзнікам Германіі быў Савецкі Саюз. Ён напаў на Польшчу з усходу. Між двума краінамі-агрэсарамі існавала дамоўленасць аб падзеле краін усходняй Еўропы. Гэты дакумент вядомы, як пакт Молатава-Рыбентропа.
Саюзніцкія абавязкі Сталін выконваў да 22 чэрвеня 1941 году, калі на СССР напала Германія.
У вайне ўдзельнічалі 62 дзяржавы з 74 з 80 % насельніцтва Зямлі, загінула больш за 70 мільёнаў чалавек.
На тэрыторыі Беларусі было забіта 2219 тысяч чалавек, ускосныя страты – да 3 мільёнаў – кожны трэці жыхар краіны і 4,3% усіх ахвяраў вайны ў свеце.
Вайна скончылася ў Еўропе 8 мая 1945 году. Афіцынай жа датай яе сканчэння лічыцца 2 верасня 1945 году, калі Японія падпісала акт аб капітуляцыі.
1 верасня адзначаецца Сусветны Дзень міру.
1841 год. Нарадзіўся Гіяцынт Альхімовіч.
Беларускі і французскі мастак.
Разам з братам Казімірам удзельнічаў у паўстанні 1863-1864 гадоў.
Эміграваў у Францыю, прафесар школы малявання, прафесійна-тэхнічнага вучылішча, вышэйшай жаночай школы ў Перпіньяне.
Удзельнік выстаў мастацкіх твораў. Узнагароджаны французскім ордэнам «Officier d’Académie».
1853 год. Нарадзіўся Міхал Федароўскі.
Фалькларыст, этнограф, археолаг.
Збіральнік кніг, твораў жывапісу і графікі, гістарычных, фальклорна-этнаграфічных матэрыялаў.
Сабраў беларускія песенныя і танцавальныя мелодыі, народныя песні, прыказкі, сотні казак, загадак, якія выдадзеныя ў 8-томнай працы «Люд беларускі» (1887-1981).
Аўтар этнаграфічнага твору «Пружана і яе ваколіцы».
Вёў археалагічныя раскопкі ў Гродзенскай губерні.
1900 год. Нарадзіўся Сымон Баранавых.
Празаік, дзіцячы пісьменнік.
Член абʼяднання «Маладняк».
Аўтар апавяданняў, аповесцяў, раманаў. Па смерці выдадзены 6 кніг з яго твораў.
Арыштаваны савецкімі органамі ў 1936 годзе, асуджаны на 10 гадоў лагераў як «член контррэвалюцыйнай нацыянал-фашысцкай арганізацыі і за антысавецкую дзейнасць». Загінуў на Калыме.
Рэабілітаваны прэзідыумам Вярхоўнага суда БССР 29 снежня 1954 году.
1913 год. Нарадзіўся Масей Сяднёў.
Паэт, празаік, журналіст
Праз усю яго творчасць праходзіць адна нязменная тэма – Бацькаўшчына, маці, мова.
Аўтар зборніка вершаў «Ад сына твайго, Беларусь», кнігі «Ахвяры бальшавізму», шэрагу зборнікаў паэзіі, у тым ліку «Цень Янкі Купалы», раманаў, успамінаў.
На беларускую мову пераклаў санеты Мікеланджэла, некаторыя творы І. Гётэ, Г. Гейнэ, Р. Рыльке.
Арыштаваны савецкімі органамі ў 1936 годзе, абвінавачаны ў нацдэмаўшчыне і распаўсюдзе твораў Язэпа Пушчы і Алеся Гаруна.
З 1944 года – на эміграцыі.
З 1967 да 1983 году Майсей Сяднёў працаваў на Радыё Свабода, узначальваў беларускую рэдакцыю.
1942 год. Нарадзіўся Іван Басюк.
Гісторык.
Даследаваў пачатковы перыяд Другой сусветнай вайны на тэрыторыі Беларусі, гісторыю беларускай дзяржаўнасці, палітычнай і прававой думкі ў Беларусі.
У рэпертуары беларускія, украінскія народныя, аўтарскія і іншыя песні, сярод якіх «У лузе каліна стаяла», «Кірыла Тураўскі» У. Будніка.
Працаваў у Дзяржаўным народным хоры Беларусі, ансамблі «Свята», Дзяржаўным ансамблі танца.
Сустваральнік ансамбля народнай песні «Вяселле».
1969 год. Калектыў “Лявоны” атрымаў статус вакальна-інструментальнага ансамбля.
У 1970 годзе «Лявоны» змянілі назву на «Песняры», якім наканавана было стаць брэндавым беларускім калектывам.
Аснову яго рэпертуару складалі апрацаваная беларускія народныя песні.
Мастацкім кіраўніком з моманту ўтварэння і да смерці ў 2003 годзе быў У. Мулявін, народны артыст Беларусі і СССР.
Самымі папулярнымі песнямі калектыву сталі «Касiў Ясь канюшыну», «Бывайце здаровы», «Белая Русь». У 1976 годзе падчас гастроляў у Амерыцы, канадцы знялі фільм пра «Песняроў», а кампанія «Columbia» выпусціла кружэлку з іх песнямі.
2007 год. Адкрыты помнік Усяславу Чарадзею.
Першы конны помнік у незалежнай Беларусі. Вышыня помніка з пастаментам складае 3,5 метраў. Скульптура важыць 4,5 тоны.
Пад уладай Усяслава з 1044 па 1101 гады Полацкае княства дасягнула найбольшай магутнасці, пры ім зʼявіўся і першы мураваны будынак – Сафійскі сабор.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
