Tag: Словакия

22 чэрвеня ў гісторыі. Абарона Брэсцкай крэпасці. Выбух у Мінскім тэатры. Першыя пенсіі. Нарадзіўся А. Цвікевіч. Дзень памяці В. Быкава.

Навіна ад

Дзень памяці і смутку. Дзень пачатку Вялікай Айчыннай вайны.

22 чэрвеня 1941 года – адна з самых маркотных дат у гісторыі Беларусі – пачатак Вялікай Айчыннай вайны.

На досвітку 22 чэрвеня 1941 года фашысцкая Германія без аб’яўлення вайны напала на Савецкі Саюз. Супраць СССР выступілі Румынія, Італія, а праз некалькі дзён Венгрыя, Славакія і Фінляндыя. Цяжкая кровапралітная вайна доўжылася 1418 дзён і начэй, завяршылася 9 мая 1945 года. 

Агульныя людскія страты СССР у ходзе вайны склалі 26,6 мільёнаў чалавек (з 61 мільёна ахвяр Другой Сусветнай вайны). 

Сярод 34,4 мільёна савецкіх воінаў, якія ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях на франтах, звыш 1,3 мільёна – беларусы і ўраджэнцы Беларусі. На нашай зямлі вайна цягнулася 3 гады, 1 месяц і 6 дзён – з 22 чэрвеня 1941 да 28 ліпеня 1944 года. 

На беларускай зямлі нямецкія захопнікі спалілі, разбурылі і разрабавалі 209 з 270 гарадоў і раённых цэнтраў, 10 961 (раней лічылася 9 200) вёсак, знішчана 10 000 калгасаў, 1 200 000 сельскіх будынкаў. На тэрыторыі БССР забіта 2 219 316 чалавек грамадзянскага насельніцтва і ваеннапалонных, але з улікам ўскосных страт за гады вайны загінула ад 2,5 да 3,0 мільёнаў жыхароў Беларусі – кожны трэці.

Штогод у гэты дзень а 12:00 адбываецца нацыянальная хвіліна маўчання.

1633 год. Адрачэнне Галілеа Галілея ад сваіх поглядаў.

Гэта адбылося ў дамініканскім манастыры святой Мінервы. Галілей на каленях адрокся ад сваіх поглядаў на тым самым месцы, дзе Джардана Бруна выслухаў смяротны прысуд.

На наступны дзень Папа Рымскі ў парадку памілавання замяніў Галілею зняволенне ў турме інквізіцыі выгнаннем, і той мог вярнуцца на вілу Медычы. Там ён павінен быў жыць у строгай адзіноце.

1706 год. У Магілёў з Оршы прыбыў рускі цар Пётр І. 

Яго, як кіраўніка саюзнай дзяржавы ў вайне са Швецыяй пышна сустрэлі члены гарадскога магістрату, рускія ваенаначальнікі, якія знаходзіліся з войскамі пад Магілёвам з сакавіка 1706 года. 

Крыху пазней у Магілёўскі замак прывязлі паланянку – служанку марыенбургскага пастара Марыю Скаўронскую (пазней стала жонкай Пятра, імператрыцай Кацярынай І). 

Літаральна праз два тыдні пасля гэтай падзеі горад быў заняты войскамі Карла XII. 

У Магілёве няма помнікаў Пятру І, а вось у Горках, у гонар наведвання яго Пятром у 1706 годзе, 26 чэрвеня 2019 года памятную шыльду ўстанавілі.

Рускі цар наведаў Магілёў амаль праз год пасля таго, як Еўропа ўздрыганулася ад бессэнсоўнай жорсткасці каранаванай асобы: 11 ліпеня 1705 года ў полацкім Сафійскім саборы Пётр разам з світай забіў 5 манахаў-базыльянаў.

1888 год. Нарадзіўся Аляксандр Цвікевіч (1888-1937).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, гісторык, юрыст, філосаф, публіцыст, аўтар прац «Кароткі нарыс узнікнення БНР», «Западна-русізм». 

Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў Беларускай народнай грамады, міністр замежных спраў БНР, кіраўнік ураду БНР (1923-1925). 

Працаваў вучоным сакратаром Інбелкульта, у Інстытуце гісторыі акадэміі навук. Арыштоўваўся ў 1930, 1937 гадах. 

Расстраляны НКУС 30 снежня 1937 года.

1898 год. Нарадзіўся Браніслаў Туронак (1896-1938).

Беларускі грамадскі дзеяч, доктар лекарскіх навук, папулярызатар аховы здароўя. Бацька Ю. Туронка (1929-2019), беларускага гісторыка, аўтара кнігі «Беларусь пад нямецкай акупацыяй». 

Арганізатар беларускіх школ на Дзісеншчыне, сустваральнік Беларускага сялянскага саюза, папулярызатар аховы здароўя, аўтар кнігі «Гігіена ўзгадавання дзіцяці».

Уваходзіў ва ўправу, быў старшынём управы Віленскага аддзела Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры.

Памёр 19 верасня 1938 года.

1889 год. Германія стала першай краінай у свеце, якая ўвяла пенсіі па ўзросту. 

Сучасная сярэдняя пенсія ў Германіі каля 782 еўра. 

У СССР толькі ў 1930 года было прынята «Палажэнне аб пенсіях…», у 1932 годзе быў устаноўлены ўзрост выхада на пенсію: 55 гадоў для жанчын і 60 – для мужчын. 

Час выхада на пенсію па ўзросту ў Беларусі – 58 гадоў для жанчын і 63 для мужчын. 

Абавязковай умовай для атрымання пенсіі па ўзросту з’яўляецца наяўнасць страхавога стажа. 

Кожны чацвёрты жыхар Беларусі – пенсіянер. Як гаворыцца на сайце Мінпрацы і сацабароны, на сёння ў краіне атрымальнікамі працоўных пенсій з’яўляюцца 2,3 мільёна чалавек. Сярэдняя працоўная пенсія па ўзросце ў краіне 705 рублёў (235 долараў), яна  на ўзроўні 40% сярэдняга заробку ў эканоміцы. 

Вялікія пенсіі маюць пенсіянеры Кувейта  – 3000, Даніі – 2900, Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў – 2800, Японіі – 2700, Фінляндыі – 2000, Аўстрыі – 1700, Ізраіля, Нідэрландаў, Францыі – 1600, ЗША, Канады  – больш за 1500 долараў ЗША.

1941 год. Пачатак гераічнай абароны Брэсцкай крэпасці. 

Мужная барацьба 3 500 абаронцаў крэпасці скавала буйныя сілы гітлераўскіх захопнікаў. Арганізатарамі і кіраўнікамі абароны былі капітан І. Зубачоў, палкавы камісар Я. Фамін, маёр П. Гаўрылаў, лейтэнант А. Кіжаватаў. 

Па разліках гітлераўцаў, крэпасць павінна была быць узятая да 12:00 22 чэрвеня, але супраціў асобных груп абаронцаў цягнуўся да 20 ліпеня. 

Апошні надпіс абаронцаў на крэпасных сценах выдрапаны менавіта: “Паміраю, але не здаюся! Бывай, Радзіма”.

8 мая 1965 года Брэсцкай крэпасці было прысвоена ганаровае званне “Крэпасць-Герой”. У 1971 годзе тут з’явіўся мемарыял: гіганцкія скульптуры “Мужнасць” і “Смага”, пантэон славы, плошча Цырыманіялаў, закансерваваныя руіны і адноўленыя казармы крэпасці.

1943 год. Выбух у Мінскім беларускім тэатры арганізаваны савецкімі партызанамі.

Ён адбыўся падчас цырымоніі заснавання Саюза беларускай моладзі. Міна, устаноўленая пад сцэнай, мусіла ўзарвацца ў той час, калі ў тэатры знаходзіўся гаўляйтар В. Кубэ. Але выбух прагучаў пазней, у час спектакля паводле камедыі «Пан міністар» Ф. Аляхновіча, на якім гаўляйтар ужо не прысутнічаў.

У час выбуху на сцэне быў артыст Б. Уладамірскі. Яго выбуховай хваляй шпурнула праз усю сцэну, але ён застаўся цэлы. Некаторых ўдзельнікаў спектакля выбуховай хваляй выкінула вонкі праз дзверы.

Загінулі некалькі сяброў Саюза беларускай моладзі, у тым ліку А. Братко, Я. Кушаль – сын паэтэсы Н. Арсенневай і Ф. Кушаля, К. Мокат, Т. Насеннік, М. Негіна, М. Сабалеўская, Л. Слаўнін і трое неапазнаных асоб, усяго 13 чалавек. Некалькі дзесяткаў былі цяжка параненыя. Паводле савецкіх крыніц было звыш 30 забітых і 100 параненых, таксама паведамлялася, што забіта 70 і паранена 110 нямецкіх салдат і афіцэраў.

Пасля рамонту тэатр зноў адкрыўся 2 красавіка 1944 года.

1999 год. Фаніпаль атрымаў статус горада. 

18-тысячны горад у Дзяржынскім раёне, вядомы з 1856 года як вёска. Па паданнях, назва ад імёнаў дачок пана Багдашэўскага – Фані і Полі. 

Вядомы сваімі птушкафабрыкай «Агракамбінат Дзяржынскі» і вырабам адна- і двухпавярховых электрацягнікоў і цягнікоў для метро «Штадлер-Мінск». 

1913 год. Нарадзіўся Аляксандр Авечкін (1913-1980).

Ваенны лётчык, дзіцячы пісьменнік, журналіст. 

Працаваў уласным карэспандэнтам газеты “Калгасная праўда”, загадчыкам аддзела брэсцкай абласной газеты “Зара”, старшым рэдактарам брэсцкай абласной студыі тэлебачання.

Аўтар шматлікіх аповесцяў для дзяцей, зборнікаў прозы.

А. Авечкін у цэнтры.

1976 год. Нарадзіўся Андрэй Жук (1976-2019).

Французскі вайсковец, ураджэнец Беларусі.

Кавалер ордэна Ганаровага Легіёна, удзельнік міжнародных антытэрарыстычных аперацый ў Афганістане, Гвіяне, Малі.  

Загінуў у 25 лістапада 2019 года ў Малі.

Памятная цырымонія ў 2-м замежным інжынерным палку ў Сен-Крыстолі, дзе служыў А. Жук, адбылася 6 снежня, у дзень Св. Варвары (нябёснай заступніцы сапёраў), з удзелам камандзіра 27 брыгады генерала Пьера-Жозэфа Гіўрэ.

27 снежня 2019 года ўрну з прахам даставілі на радзіму ў Баранавічы. Пахаваны на баранавіцкіх могілках Русіно.

2003 год. Памёр Васіль Быкаў (1924-2003).

Народны пісьменнік Беларусі, грамадскі дзеяч, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Сацыялістычнай працы.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа, Дзяржаўных прэмій СССР і  БССР, Ленінскай прэміі.

Ганаровы грамадзянін Ушацкага раёна.

Адзін з заснавальнікаў БНФ. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР. Народны дэпутат СССР.

Большасць твораў – аповесці, дзеянне якіх адбываецца падчас Вялікай Айчыннай вайны і ў якіх паказаны маральны выбар чалавека ў найбольш драматычныя моманты жыцця.

Па яго творах пастаўлены каля 20 кінафільмаў, у тым ліку «Альпійская балада», на беларускай мове з ўсіх экранізацый зняты толькі два фільмы — «На чорных лядах» і «Народныя мсціўцы».

Многія яго аповесці інсцэніраваны тэатрамі СССР, па іх створаны балет, сюіта, опера.

Працуюць мемарыяльны Музей-сядзіба В. Быкава ў в. Бычкі Ушацкага раёна і Музей-дача ў Ждановічах, пастаўлены помнік ва Ушачах.

У гонар пісьменніка названы вуліцы ў Гродне, Лельчыцах, Ждановічах, Смалявічах, Фаніпалі.

У Віцебску, Мінску, ва ўкраінскай вёсцы Вялікая Севярынка ўсталяваны мемарыяльныя дошкі, ва Ушачах – помнік.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 29 сакавіка. Стаў Ніягарскі Вадаспад. Тэракотавая армія Шыхуандзі. Расійская армія ўвайшла ў Прыднястроўе. Памёрлі паэт Н. Гілевіч, “беларускі Пеле” А. Пракапенка.

Навіна ад

168 год. Гэтым днём датаваны адзіны захаваны нумар старажытнарымскай газеты “Акта папулі рамані дыурна” (“Штодзённыя дзеі рымскага народа”).

Газета ўяўляла сабой драўляную дошку, на якой мелам запісваліся падзеі, якія адбыліся за дзень.

Назва «газета» паходзіць ад наймення дробнай італьянскай манеты gazzetta.

Першая друкаваная газета стала выходзіць з 911 года ў Кітаі – “Цзінь бао” (“Сталічны веснік”). А першай еўрапейскай газетай стаў страсбургскі “Зборнік усіх выдатных і памятных навін” (Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien), якую пачаў друкаваць у 1605 годзе Ёган Каролус.

Першай газетай, якая выходзіла на тэрыторыі сучаснай Беларусі, стала “Gazeta Grodzieńska» (травень 1776–1783) – штотыднёвік  на польскай мове.

Першая легальная газета на беларускай мове – штотыднёвік “Наша доля” выдавалася ў Вільні групай дзеячаў Беларускай сацыялістычнай грамады з 1 верасня 1906 года. Услед за ёй, з 23 лістапада 1906 года стала выдавацца «Наша ніва» (1906–1915).

1848 год. Ніягарскі Вадаспад спыніўся больш чым на 30 гадзін.

На рацэ Ніягара ўтварыліся ледзяныя заторы. Тыя, каму пашчасціла пабываць у гэты час на Ніягарскім вадаспадзе, былі ўзрушаны велічным відовішчам.

1931 год. Нарадзіўся Вікенцій Дзмітрыеў.

Савецкі і беларускі трэнер па спартыўнай гімнастыцы. Заслужаны трэнер СССР, Заслужаны настаўнік Беларусі. Ганаровы грамадзянін Віцебска і Чыкага. Трэнер зборнай СССР па спартыўнай гімнастыцы на Алімпійскіх гульнях 1968 і 1972 года. Чэмпіён Ленінграда.

Скончыў Віцебскі тэхнікум фізкультуры. Працаваў у спартыўным клубе “Дынама” (Віцебск).

У 1964 годзе яго падапечная Л. Петрык перамагла на ўсесаюзных спаборніцтвах дзевяціразовую алімпійскую чэмпіёнку Л. Латыніну, на  Алімпіядзе-68 у Мехіка ўзяла золата і бронзу. Яго выхаванкі Т.  Лазаковіч і Т. Аржанікава – чэмпіёнкі свету.

Пад час турнэ па ЗША, дэлегацыю спартсменаў прыняў прэзідэнт Р. Ніксан (прыхільнік гімнасткі-беларускі Вольгі Корбут), які падарыў трэнеру залатыя запанкі.

Памёр 4 кастрычніка 2019 года ў Віцебску.

1963 год. Нарадзіўся Сяргей Гумілеўскі.

Беларускі скульптар. Сын скульптара, народнага мастака Льва Гумілеўскага.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, стажыраваўся ў творчых акадэмічных майстэрнях: вучыўся ў Л. Давідзенкі, Л. Гумілеўскага, А. Арцімовіча, М. Савіцкага.

Працуе ў манументальнай і станкавай скульптуры. Вядомы яго творы: «Галубка» (Цэнтральны батанічны сад, Мінск), «Юнацтва» (Мінск), станковыя працы «Добравешчанне», «Еўфрасіння Полацкая», «Францыск Скарына», «Зорка Венера», «Кветка-лілея» і іншыя.

Разам з бацькам стварыў помнікі Кірылу Тураўскаму ў Гомелі, Янку Купале ў Маскве, Францішку Багушэвічу ў Смаргоні і іншыя.

С. Гумілеўскі. Бюст Дж. Бернардоні ў Нясвіжскім парку, 1993.

1974 год. У правінцыі Шэньсі знойдзена тэракотавая армія імператара Цынь Шыхуандзі.

Выяўлена сялянамі падчас свідравання артэзіянскай свідравіны каля гары Лішань.

Тэракотавыя статуі былі пахаваны разам з першым імператарам дынастыі Цынь – Шы Хуандзі (ён аб’яднаў Кітай і злучыў усе звёны Вялікай сцяны) у 210–209 гадах да н.э.

Армія гліняных воінаў у баявой пабудове стаіць у паралельных скляпах за 1,5 км ад грабніцы імператара непадалёк ад старажытнакітайскай сталіцы – Сіань.

Каля 8 000 скульптур пяхотнікаў, лучнікаў і коннікаў былі схаваныя пад зямлёй. Фігуры воінаў з’яўляюцца сапраўднымі творамі мастацтва, паколькі выконваліся ў індывідуальным парадку, уручную і з выкарыстаннем розных методык. Кожная асобная статуя мае свае ўнікальныя рысы і нават выразы асобы.

Спачатку тэракотавых воінаў забяспечылі сапраўднай баявой зброяй, але, калі праз чатыры гады пасля смерці Шыхуандзі ў краіне ўспыхнула паўстанне, бунтаўшчыкі выявілі некропаль і забралі зброю, замяніўшы яе бронзавымі і алавянымі муляжамі.

Будаўніцтва арміі запатрабавала намаганняў больш за 700 000 працоўных і рамеснікаў і доўжылася 38 гадоў. Перыметр знешняй сцяны пахавання роўны 6 км.

З глінянымі воінамі таксама былі закапаныя жыўцом да 70 000 працоўных разам з іх сем’ямі.

На сённяшні дзень са склепа вынята больш за 500 тэракотавых статуй воінаў, 100 фігур коней і 18 калясніц.

1981 год. Нарадзіўся Дзмітры Гулецкі.

Сучасны беларускі даследчык нумізматыкі і матэрыяльнай культуры.

Дэлегат ад Беларусі на нумізматычных канфэрэнцыях 2005–2007 гадоў.

Друкаваў працы па нумізматыцы ў «Банкаўскім весніку» (Мінск), «Svensk Numismatisk Tidskrift» (Стакгольм), «Bialoruskie Zeszyty Historyczne» (Беласток), «Numizmatika» (Вільня), газэтах. 

Аўтар і суаўтар кніг «Манеты беларускай даўніны»,«Манеты Беларусі да 1707 года», «Калекцыйная Спадчына Вялікага Княства», энцыклапедый.

1989 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Аляксандр Пракапенка (1953–1989).

Беларускі футбаліст, паўабаронца. Майстар спорту міжнароднага класа. “Народны” футбаліст, герой шматлікіх футбольных анекдотаў. “Пракоп”, “беларускі Пеле”.

Лепшыя гады футбольнай кар’еры прайшлі ў складзе «Дынама» (Мінск, 1972–1983).

Чэмпіён СССР (1982). Бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў (1980).

Гуляў таксама за «Дняпро» (Магілёў), «Нефтчы» (Баку).

У чэмпіянатах СССР (вышэйшая ліга) правёў 168 матчаў, забіў 52 гола, у тым ліку за «Дынама» (Мінск) – 163 матча, 51 гол.

Пахаваны на могілках у в. Такары Бабруйскага раёна.

У 2015 годзе ў Бабруйске адкрыты стадыён імя А. Пракапенкі.

1992 год. 14-я расійская армія ўвайшла ў Прыднястроўе.

У 1991 годзе армія, апроч фармаванняў «армейскага камплекта» і кіравання, аб’ядноўвала 59-ю і 180-ю мотастралковыя дывізіі, дыслакаваныя ў малдаўскім Ціраспалі і Белгарад-Днястроўскім Адэскай вобласці Ўкраіны. Армія складала каля 30 000 ваенных, мела  229 танкаў, 305 бронемашын, 328 гармат, мінамётаў і РСЗА, 43 баявых і 31 транспартны верталёт.

1 красавіка 1992 года па ўказу Б. Ельцына армія перайшла пад юрысдыкцыю Расіі.

Вайскоўцы ўдзельнічалі у канфлікце Прыднястроўя з Малдовай.

14-я армія на 1990 год.

2004 год. Абылося пятае пашырэнне блока НАТА.  Да НАТА далучыліся Балгарыя, Латвія, Літва, Румынія, Славакія, Славенія і Эстонія.

Перад гэтым у 1999 годзе далучыліся Чэхія, Венгрыя і Польшча – першы выпадак уступлення былых сацыялістычных краін, былых членаў Варшаўскай дамовы 1955–1991 гадоў.

Да НАТА ў 2009 годзе далучыліся Албанія, Харватыя, у 2017 – Чарнагорыя, у 2020 годзе – Паўночная Македонія.

Перамовы аб магчымым далучэнні вядуцца з Грузіяй, Сербіяй, Босніяй і Герцэгавінай, Украінай. Імкнецца ў НАТА і Малдова.

18 мая 2022 года прадстаўнікі Фінляндыі і Швецыі перадалі ў штаб-кватэру НАТА афіцыйныя заяўкі на далучэнне да Альянсу.

Беларусь удзельнічае ў Савеце еўра-атлантычнага партнёрства з 1992 года, у праграме «Партнёрства дзеля міру» – з 1995 года. Пастаяннае прадстаўніцтва Беларусі пры НАТА адкрыта ў 1998 годзе. Адносіны Беларусі з НАТА застаюцца складанымі. Першае сур’ёзнае абвастрэнне адбылося пасля прэзідэнцкіх выбараў 2006 года. Наступны віток супрацьстаяння адбыўся ў 2020–2021 гадах на фоне беларускіх пратэстаў, інцыдэнта з самалётам Ryanair.

У сувязі з уварваннем Расіі ва Украіну ў 2022 годзе, у Беларусі нечакана заявілі аб гатоўнасці супрацоўнічаць з НАТА. Але заявы А. Лукашэнкі і У. Пуціна ў сакавіку 2023 годзе аб размяшчэнні расійскай тактычнай ядзернай зброі на Беларусі робіць немагчымым весці цывілізаваны дыялог з НАТА.

2016 год. Памёр Ніл Гілевіч (1931–2016).

Дзеяч беларускай культуры, пісьменнік, літаратуразнавец, перакладчык, фалькларыст, адзін з заснавальнікаў Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны і яго старшыня. Народны пісьменнік.

Кіраўнік працоўнай групы Вярхоўнага Савета па падрыхтоўцы праекту Закона Беларускай ССР аб мовах у БССР (1990).

Аўтар некалькіх дзясяткаў кніг паэзіі, п’ес, прац па літаратуразнаўстве і фалькларыстыцы, укладальнік і навуковы рэдактар многіх фальклорных зборнікаў.

Аўтар ананімнай паэмы «Сказ пра Лысую Гару», падпісаную «Францішак Вядзьмак-Лысагорскі». Пераклаў на беларускую мову творы звыш 400 славянскіх паэтаў і пісьменнікаў

У 2003–2013 гадах выйшаў яго 23-томны збор твораў.

Творы Н. Гілевіча перакладаліся на шматлікія мовы. На яго вершы напісалі музыку М. Аладаў, А. Багатыроў, Я. Глебаў, Э. Зарыцкі, Л. Захлеўны, І. Лучанок і іншыя.

Узнагароджаны медалямі і ордэнамі СССР, Беларусі, Балгарыі, Югаславіі, Украіны. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы і Міжнароднай прэміі імя Х. Боцева.

Ганаровы грамадзянін балгарскага горада Враца.

У гонар паэта названы прыватны Універсітэт з беларускай мовай выкладання.

Дзень у гісторыі. 31 снежня. Нарадзіліся спявак Антон Баначыч, першы даследчык Вавілона Максімільян Рыла, Аляксандра Герасіменя. Аксамітавы развод Чэхіі і Славакакіі

Навіна ад

Наступленне Новага года. 

У большасці сучасных краін свету  адзначаецца наступленне Новага года ў ноч з 31 снежня на 1 студзеня. Звычай адзначаць Новы год менавіта 1 студзеня ўвёў Юлій Цэзар у 46 годзе да нашай эры. У Старажытным Рыме свята было прысвечана двухаблічнаму богу Янусу, адна асоба якога глядзіць у будучыню (Новы год), а іншая – звернута ў мінулае (адыходзячы год). У гонар Януса носіць назву і першы месяц года на латыні – Януарый, на беларускай – студзень.

1 студзеня як свята Новага года на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага прапісалася ў 1364 годзе. Ва ўсходняй частцы Беларусі з 1493 па 1700 год пачынаўся паводле візантыйскай царкоўнай традыцыі 1 верасня.

У Расіі, да якой былі далучаны беларускія землі ў ХVІІІ стагоддзі, Новы год адзначаюць 1 студзеня з 1700 года па ўказе Пятра I. Да 1 лютага 1918 года свята адзначалі па юліянскім календары, а затым перайшлі на грыгарыянскі. Першы Новы год, які супаў з еўрапейскім, прыпаў на 1919 год.

Выхадны 1 студзеня ўвялі яшчэ ў дарэвалюцыйныя часы для працоўных. Пачынаючы з 1929 года святкаванне Калядаў было афіцыйна адменена, а Новы год стаў звычайным працоўным днём. Да 1947 года 1 студзеня ў СССР працягвала заставацца працоўным днём. 23 снежня 1947 года, указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР 1 студзеня стала святочным і выходным днём.

Упершыню Новы год у СССР сталі святкаваць у 1935 годзе: Дзед Мароз, ёлка, падарункі пад ёлкай. У студзені 1937 года ў Дзеда Мароза з’явілася абавязковая спадарожніца – Снягурка, вытокі якой ляжаць у паганскай міфалогіі.

Святкаванне Новага года, як новая савецкая традыцыя, адной з першых апісана ў аповедзе “Чук і Гек” Аркадзя Гайдара 1939 года.

Навагодняя ёлка ў ВКЛ прыйшла з Еўропы. Да Дзеда Мароза было вядомае славянскае боства Зюзя, якое дабрынёй і шчодрасцю не адрознівалася. 

У беларусаў Зюзя – сівы тоўсты дзед нізкага росту з калматай барадой, босы, без шапкі, з жалезнай булавой. Большую частку зімы Зюзя праводзіць у лесе, але час ад часу наведваецца ў вёскі, прыносячы туды моцны мароз. “Зюзя на дварэ – куцця на стале”.

На навагодні стол беларусы спрадвек ставілі 12 страў як сімвал кожнага месяца года. Абавязковай была «куцця» – каша з мёдам і разынкамі. Яна павінна была быць шчодрай. Першую лыжку, паводле традыцыі, аддавалі продкам. Таксама гатавалі стравы з мяса, салаты, саленні, бліны і ўзвары. Чым больш шчодры стол, тым, лічылася, будзе багацейшы год.

Дзень памяці Папы Сільвестра I (каталіцкі каляндар). 

Сільвестр I – біскуп Рыма ў 314-335 гадах. Хрысціянскі святы, ушанаваны ў ліку свяціцеляў. Памяць у Праваслаўнай царкве здзяйсняецца 2 студзеня.

У 284 годзе прыняў сан святара, а падчас ганенняў на хрысціян трапіў пад рэпрэсіі за пахаванне забітых. Легенда звязвае дзейнасць Сільвестра са зваротам імператара Канстанціна ў хрысціянства: Канстанцін будучы паганцам праводзіў у Рыме ганенні на хрысціян і ў якасці пакарання захварэў свавольствам. Сільвестр хрысціць яго і хворы вылечваецца. У якасці падзякі імператар уводзіць прывілеі для хрысціян, будуе цэрквы, аб’яўляе рымскага біскупа кіраўніком духавенства, перадае Сільвестру і яго пераемнікам уладу над заходняй паловай Рымскай імперыі (Канстанцінаў дар). Легенда атрымала распаўсюджанне у лацінскай, грэчаскай і ўсходніх выкладах.

1880 год. Нарадзіўся Антон Баначыч. 

Рускі і беларускі спявак (бас-барытон, пазней драматычны тэнар), артыст оперы, кампазітар і педагог, стваральнік Мінскай Дзяржаўнай студыі оперы і балета, на базе якой з’явіўся Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета Рэспублікі Беларусь.

Творчасць Баначыча – адна з «залатых» старонак музычнай культуры канца ХІХ – пачатку ХХ стагоддзяў.

Спяваў у тэатрах Харкава, Кіева, Екацярынаслава, Тыфліса, Саратава, Баку, Пецярбурга і іншых гарадоў. На сцэне маскоўскага Вялікага тэатра выканаў мноства партый. Шмат гастраляваў па Еўропе, ЗША.

Прымаў удзел і ў аперэтах, і ў канцэртах, асабліва праславіўся з выкананнем цыганскіх рамансаў пад уласны акампанемент на гітары. Запісаў 13 пласцінак.

Сам складаў музыку, выступау з уласнымі песнямі і рамансамі.

У Беларусі кіраваў класамі оперы, сольных спеваў і камернага ансамбля Беларускага музычнага тэхнікума, Дзяржаўнай студыі оперы і балета, кафедрай у Мінскай кансерваторыі, Вялікага тэатра оперы і балета БССР.

Памёр у 1933 годзе

1802 год. Нарадзіўся Максімільян Станіслаў Рыла. 

Філосаф, археолаг-даследчык Вавілона, арыенталіст, каталіцкі місіянер на Блізкім Усходзе і ў Паўночнай Афрыцы.

Скончыў Полацкую езуіцкую акадэмію, вучыўся ў Віленскім, Грыгарыянскім (Рым) універсітэтах. Прафесар філасофіі. 3 1833 года святар.

Упершыню даследаваў руіны старажытнага Вавілона і ахвяраваў музею Ватыкана багатую калекцыю археалагічных знаходак. У 1837 абраны ў Папскую археалагічную акадэмію і Арыенталагічнае таварыства Францыі. 

У 1839 годзе на Блізкім Усходзе, адкрыў у Бейруце Каталіцкую акадэмію, якая была пераўтворана ў Бейруцкі ўніверсітэт Святога Іосіфа. У 1841-1843 гадах –  на Мальце, надрукаваў каментарыі да выдання заснавальніка ордэна езуітаў Ігнація Лаёлы «Духоўныя практыкаванні». Быў рэктарам Рымскага калегіума, апостальскім вікарыям Цэнтральнай Афрыкі ў Хартуме (Судан).

Памёр 17 чэрвеня 1848 года.

1916 год. Памёр Казімір Альхімовіч. 

Мастак.

Як удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў сасланы на Урал.

Пасля спасылкі вучыўся ў Варшаве, Мюнхене, Парыжы.

Яго творчасці характэрная гістарычная і міфалагічная тэматыка, пейзажы Літвы, Татраў, рэлігійныя палотны, жанравыя сцэнкі.

Ствараў карціны на тэмы беларускай, польскай і літоўскай гісторыі: «Пахаванне Гедыміна», «Ліздзейка з дачкой на руінах царквы Пяруна», «Абарона Ольштына», «Смерць Глінскага ў турме» і іншыя.

У творах, створаных пад уплывам ссылкі, гучыць пратэст супраць царскага самадзяржаўя: «Смерць у выгнанні», «Пахаванне на Урале», «На этапе» і іншыя.

Захапляўся роспісам фарфору і фаянсу, разьбой па дрэве.

Ілюстратар твораў Ю. Славацкага,  А. Міцкевіча.

Вялікая колькасць прац мастака захоўваецца ў варшаўскім Народным музеі.

1931 год. Нарадзіўся Пётр Зялінскі. 

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў Гомельскі дзяржаўны педінстытут, аспірантуру БДУ.

Працаваў на кафедры гісторыі Беларусі новага і найноўшага часу БДУ.

Займаўся арганізацыяй і развіццём гістарычнай адукацыі, распрацоўкай сучасных мадэляў выкладання, даследаваннем палітычнай гісторыі Беларусі XX стагоддзя, рэвалюцыйна-дэмакратычнага руху ў Заходняй Беларусі.

Памёр 15 ліпеня 2019 года.

1985 год. Нарадзілася Аляксандра Герасіменя. 

Беларуская плыўчыха. Двухразовая віцэ-чэмпіёнка Алімпійскіх гульняў 2012 года, бронзавая прызёрка Алімпійскіх гульняў 2016 года. Чэмпіёнка Чэмпіянату свету,  чэмпіёнка і сярэбраная прызёрка Чэмпіянату Еўропы, Трохразовая чэмпіёнка Еўропы сярод юніёраў, рэкардсменка Еўропы сярод юніёраў.

Уладальніца 12 залатых, 12 сярэбраных і 12 бронзавых медалёў на спабоніцтвах рознага ўзроўню.

18 жніўня 2020 года падпісала адкрыты ліст прадстаўнікоў спартыўнай галіны  Беларусі з патрабаваннем прызнаць несапраўднымі выбары прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Была сярод атлетаў, што заявілі аб стварэнні Свабоднага аб’яднання спартсменаў Беларусі, удзельнічала ў пратэстах, выступала супраць гвалту ў краіне.

У кастрычніку 2020 года пераехала ў Вільнюс і ўзначаліла Беларускі фонд спартыўнай салідарнасці. Адказная за маладзёжную палітыку і спорт у Народным антыкрызісным упраўленні.

26 снежня 2022 года ў Беларусі завочна прысуджана да 12 гадоў пазбаўлення волі.

1990 год. Пачала дзейнічаць другая лінія Мінскага метрапалітэна – Аўтазаводская. 

Зараз мае 14 станцый. Мінскі метрапалітэн – дзявяты па ліку на постсавецкай прасторы. Па колькасці пасажыраў у год займае 4 месца ў СНД пасля Маскоўскага, Санкт-Пецярбургскага і Кіеўскага метрапалітэнаў. Першая лінія метрапалітэна – Маскоўская (зараз 15 станцый) адкрыта 30 чэрвеня 1984 года. Працуе 3-я лінія – Зеленалужская (4 станцыі з 14), плануецца 4-я.

 

1992 год. Апошні дзень існавання Чэхаславакіі. 

Падзенне камуністычнага рэжыму ў 1989 годзе прывяло да ўзмацнення тэндэнцый палітычнага размежавання Чэхіі і Славакіі. Посткамуністычныя эліты абедзвюх частак дзяржавы ўзялі курс на незалежнасць.

У 1990 годзе разгарэлася так званая «злучковая вайна». Чэшскія палітыкі настойвалі на захаванні ранейшага напісання «Чэхаславакія» ў адно слова, славакі патрабавалі злучковага напісання: «Чэха-Славакія». 

У выніку кампрамісу з 29 сакавіка 1990 года краіна стала афіцыйна называцца «Чэшская і Славацкая Федэратыўная Рэспубліка» (ЧСФР), скарочаная назва «Чэхаславакія» па-славацку магла пісацца са злучком, па-чэшску – без злучка. 

На наступны дзень 1 студзеня, чэхі і славакі сустрэлі новы 1993 год як грамадзяне асобных краін. Адбыўся так званы аксамітавы развод.

1994 год. У апошні раз імя Фрэнка Сінатры з’явілася ў спісе 20 найлепшых выканаўцаў ЗША і Вялікабрытаніі. 

Першы раз яго імя было ўключана ў спіс 28 мая 1955 года, і ўсе гэтыя гады яно нязменна там прысутнічала.

Ф. Сінатра (1915-1998) – амерыканскі спявак (крунер), кінаакцёр, кінарэжысёр, прадзюсер, шоумен, дырыжор, палітычны актывіст. Лаўрэат кінапрэміі “Оскар”, 11 разоў быў лаўрэатам “Грэмі”. Славіўся высокім майстэрствам выканання песень, віртуознай тэхнікай інтанацыйнага фразіравання, яснай артыкуляцыяй кожнага слова і склада і «аксамітным» тэмбрам голасу. 

За 60 гадоў творчай кар’еры выканаў у студыі і на канцэртах больш за 2 000 песень, гастраляваў у больш як 40 краінах свету, пласцінкі з яго песнямі прададзены ў колькасці больш за 150 мільёнаў экземпляраў.

Навіны пабрацімаў. У славацкім Бардзеёве паболела турыстаў. У рэгіёне спадзяюцца на аднаўленне дакавіднай дынамікі

Навіна ад

У паўночна-ўсходняй Славакіі ўсе антыкавіданыя абмежаванні скасавалі ў канцы сёлетняга сакавіка. Практычна адразу турысты сталі наведваць рэгіён. Найбольш прывабнымі для іх сталі імпрэзы, забароненыя падчас пандэміі. Паболела наведнікаў у аквапарках, аздараўленчых цэнтрах, музеях і рэстаранах.

Бардзеёў – горад партнёр Магілёва з 18 сакавіка 1996 году. Насельніцтва крыху больш за 32 тысячы чалавек. Упершыню згадваецца ў 1247 году. У сярэднявеччы меў статус свабоднага каралеўскага гораду. У 1986 годзе быў уганараваны Еўрапейскай прэміяй за рэстаўрацыю гістарычных помнікаў і ўнесены ў спіс культурнай спадчыны UNESCO. Большасць насельніцтва праваслаўныя і грэка-каталікі.

Аднаўленне турыстычнага сезону праходзіць добра, кажуць ва ўстановах, найбольш папулярных у замежнікаў. Яны прызнаюць, што наведвальнасць яшчэ не дасягнула дапандэмійнага ўзроўню 2019 года, але, найгоршае для тураператараў мінула.

Наведванне нашых выставаў у Бардзеёве і на Бардзеёўскім курорце ад пачатку лета пачалося шматабяцальна, кажа супрацоўніца мясцовага Музею Шарыша.

Паводле яе, у першым паўгоддзі 2022 года гэтыя ўстановы наведалі 13 779 чалавек, з іх 7 819 прыйшлі ў чэрвені, што склала 57%. У той жа час, за першую палову мінулага году, калі два месяцы яны былі зачыненыя, наведалася толькі 4 607 чалавек.

«Да пандэміі мы зафіксавалі 18 698 наведнікаў у першай палове 2019 года. Мы лічым, што тэндэнцыя росту апошніх тыдняў не будзе парушана далейшымі абмежаваннямі», – спадзяецца суразмоўніца рэсурсу Puchov.virtualne.skz.

Супрацоўнікі турапэратараў адзначаюць станоўчую дынаміку правядзенні масавых імпрэзаў: кірмашоў, канцэртаў, кангрэсаў, карпаратываў, вяселляў ды тых жа выставаў.