У ісламскай рэспубліцы ўжо трэці месяц працягваюцца масавыя пратэсты. І ўпершыню ўлады публічна расстралялі чалавека, які быў асуджаны за траўму ахоўніка нажом.
Як паведамляе SOURCE: NEWS AGENCIES, 23-гадовы Шэкары быў арыштаваны 25 верасня, праз тыдзень пасля таго, як у Іране адбыліся акцыі пратэсту пасля смерці 22-гадовай Махсы Аміні. Яе затрымалі нібыта за тое, што яна не прытрымлівалася абавязковага ў Іране дрэс-кода для жанчын.
Пратэсты і масавыя беспарадкі супраць дзяржаўнага ладу Ірану пачаліся 16 верасня 2022 года, пасля навіны аб гібелі Махсы Аміні, якая была забітая камянямі Павучальным патрулём за “неналежнае нашэнне хіджабу”.
Расстраляны Мохсен Шэкары быў асуджаны за “вядзенне вайны супраць Бога”, а канкрэтна за тое, што нібыта напаў на супрацоўніка службы бяспекі з доўгім нажом і параніў яго ў плячо, а затым дапамагаў перакрыць вуліцу ў цэнтры Тэгерана. 20 лістапада Шэкары атрымаў свой смяротны прысуд, які быў здзейснены неўзабаве пасля таго, як быў падтрыманы Вярхоўным судом краіны.
Апошні смяротны прысуд, які звязаны з пратэстамі, адбыўся ў аўторак, калі пяць чалавек былі асуджаныя на расстрэл нібыта за забойства члена ваенізаванай прыўладнай структуры. Яшчэ 11, у тым ліку трое непаўналетніх атрымалі працяглыя тэрміны турэмнага зняволення. Іранскія ўлады паабяцалі хутка разглядаць справы, звязаныя з “беспарадкамі”. Так яны апісваюць інцыдэнты, звязаныя з пратэстамі.
Amnesty International папярэдзіла ў пачатку гэтага месяца, што па меншай меры 28 чалавек могуць сутыкнуцца з расстрэлам у Іране ў сувязі з пратэстамі, заявіўшы, што “улады выкарыстоўваюць смяротнае пакаранне як інструмент палітычных рэпрэсій, каб спыніць папулярнае паўстанне”.
У мінулым месяцы Савет па правах чалавека ААН прагаласаваў за стварэнне місіі па высвятленні фактаў пераследу ў Іране ўдзельнікаў пратэстаў, але Тэгеран заявіў, што не будзе супрацоўнічаць з ёй з-за яе “палітычнага” характару.
Міжнародны дзень добраахвотнікаў у імя эканамічнага і сацыяльнага развіцця (International Volunteer Day, з 1985 года) устаноўлены па прапанове Генеральнай Асамблеі ААН
Валанцёры – гэта людзі, якія ў свой вольны час працуюць на грамадства.
Добраахвотнікаў можна сустрэць у якасці персаналу на Алімпійскіх гульнях або ў якасці рознарабочых пры аднаўленні разбурэнняў. Такія людзі добраахвотна выклікаюцца дапамагаць прыбіраць грамадскую тэрыторыю, распаўсюджваць плакаты ці брашуры сацыяльнай кампаніі, гатовы бясплатна праводзіць экскурсіі па родным горадзе, быць перакладчыкамі на вялікіх міжнародных спартыўных спаборніцтвах. Больш за тое, добраахвотнікі дапамагаюць персаналу ў дзіцячых дамах і дамах састарэлых, спяшаюцца на дапамогу пры ліквідацыі наступстваў стыхійных бедстваў.
І грамадства, несумненна, мае патрэбу ў рэзультатыўнай працы валанцёраў. ААН увесь час заклікае дзяржавы прымаць меры ў мэтах павышэння дасведчанасці аб важным унёску службы добраахвотнікаў, і тым самым заахвочваць яшчэ больш людзей ва ўсіх сферах дзейнасці прапаноўваць свае паслугі ў якасці добраахвотнікаў як на радзіме, так і за мяжой.
Пракоп і Сава (народны каляндар). «Прыйдзе Пракоп хмуры – раскапае гуры». «Барбара мосьціць, Сава цьвікі вострыць, а Мікола прыбівае».
1360год. З’яўленне франка.
Французскі кароль Ян II Добры з мэтай сабраць грошы для выплаты выкупу ангельцам падпісаў спецыяльны ўказ аб чаканцы залатой манеты вагой 3,88 грама і дыяметрам 29 міліметраў з лацінскім надпісам на аверсе Johannes Dei gratia Francorum rex – “кароль франкаў”.
Адсюль пайшла назва манеты франк, пазней і валюты, якая мела хаджэнне ў Францыі да ўвядзення еўра ў 2002 годзе.
У наш час франк захоўваецца ў Швейцарыі (швейцарскі) і некаторых краінах Цэнтральнай і Заходняй Афрыкі.
1484 год. Папа Інакенцій VIII выдаў булу “З найвялікшай стараннасцю”.
У адпаведнасці з ёй інквізітарам надаваліся выключныя паўнамоцтвы ў справе палявання на ведзьмаў. Быў пакладзены пачатак аднаму з самых крывавых і працяглых у гісторыі чалавецтва нялюдскіх пераследаў нявінных ахвяр.
Рымская інквізіцыя ранняга Новага часу разгледзела, як лічыцца, 50-70 тысяч спраў, пры гэтым адправіла на пакаранне смерцю каля 1300 чалавек.
Паляванне на ведзьмаў было больш разбуральным – тут налічваюць некалькі дзесяткаў тысяч спаленых.
Іспанская інквізіцыя скасавана ў 1808 годзе Жозэфам Банапартам, французская канчаткова скасавана ў 1834 годзе.
Інквізіцыя (лац. Inquisitio – “вышук”, “расследаванне”) існуе і сёння, толькі памяняла шыльду. Кангрэгацыя інквізіцыі на Другім Ватыканскім саборы 1965 года была перайменавана ў Кангрэгацыю веравучэння, якая існуе дагэтуль і займаецца абаронай веры і маральнасці каталікоў, у прыватнасці расследуе сэксуальныя злачынствы.
Там стаяў на якары іспанскі галіён “Капітан” – флагман эскадры. Іспанцы прынялі ангельцаў за сваіх, сустрэлі “Залатую лань” прывітальным барабанным боем. Піраты спусцілі на ваду лодку, спакойна прысталі да галіёна і падняліся на яго борт. Карабель быў захоплены без адзінага стрэлу.
Здабыча аказалася багатай: 37 тысяч залатых дукатаў, фарфор, срэбра, і ў дадатак – дзве тысячы бочачак віна.
Калі праз 10 месяцаў Фрэнсіс Дрэйк вярнуўся на радзіму, яго сустрэлі як нацыянальнага героя. Каралева Лізавета наведала карабель і на палубе пасвяціла яго ў рыцары, крыху пазней удастоіла звання адмірала.
Дрэйк стаў першым мараплаўцам, які абышоў зямны шар, захаваўшы пры гэтым цэлым судна і жыццё большасці матросаў (Магелан, як вядома, дадому не вярнуўся).
У 1588 годзе ён фактычна камандаваў англійскім флотам пры разгроме “Непераможнай армады”.
Імем Дрэйка названы самы шырокі ў свеце праліў – паміж Амерыкай і Антарктыдай.
Зрэшты, народнае прызнанне адміралу Дрэйку прынеслі зусім не яго пірацкія прыгоды і ваенныя перамогі. У баварскім Афенбургу стаіць помнік: Дрэйк з кветкай у руцэ. Гэта кветка бульбы. На помніку надпіс: “Сэру Фрэнсісу Дрэйку, услаўленаму мараплаўцу, які распаўсюдзіў бульбу ў Еўропе. Мільёны земляробаў свету дабраслаўляюць яго несмяротную памяць. Яго дарунак – вялікая дапамога ўсім беднякам, каштоўнае прынашэнне, якое палягчае горкую патрэбу і нягоды немаёмных”.
Польскі дзяржаўны і палітычны дзеяч, першы кіраўнік адроджанай Польшчы. Падарожнік па Амерыцы, Еўропе, Японіі.
Галоўнакамандуючы Войска польскага, першы маршал Польшчы, двойчы прэм’ер (1926-1928 і 1930). Кавалер вялікай колькасці ордэнаў і ганаровых адзнак, як польскіх, так і замежных, ганаровы доктар шэрагу ўніверсітэтаў міжваеннай Польшчы.
Пілсудскі — асоба, заслугі якой перад незалежнаю Польшчай паўсюдна прызнаныя.
Пра беларусаў пісаў, што трэба “адзначыць неакрэсленасць іх нацыянальных пачуццяў”. Беларусаў з заходніх губерняў ставіў вышэй за жыхароў усходу Беларусі, бачыў розніцу паміж беларусамі-праваслаўнымі і беларусамі-каталікамі.
У постаці Пілсудскага выяўляліся пэўныя рысы беларускасці, якія ставілі яго ў лепшае святло ў параўнанні з беларускімі савецкімі дзеячамі. Нарадзіўся ён на Віленшчыне, ведаў беларускую мову, карыстаўся ёю, меў кантакты з дзеячамі беларускага нацыянальнага адраджэння, у свой час нават займаўся кантрабандным увозам “Дудкі беларускай” Ф. Багушэвіча.
Памёр 12 мая 1935 года. Пахаванне стала вялікай маніфестацыяй нацыянальнага адзінства. Была абвешчана нацыянальная жалоба. Цела было змешчана ў крыпце святога Леанарда ў Вавелі. У 1936 годзе сэрца Пілсудскага палажылі ў труну яго маці на могілках Росы ў Вільні (маўзалей Маці і сэрца сына).
У міжваенны час, а таксама пасля Другой Сусветнай вайны, вакол асобы маршала будаваўся пэўны культ. Пасля падзення камунізму ў Польшчы, Пілсудскі лічыцца адной з найважнейшых асоб у гісторыі польскай дзяржавы. У яго гонар названыя многія вуліцы, плошчы і школы, пастаўлены помнікі.
Працаваў рэгентам у Навагрудку, Чэрвені, хормайстрам мінскага гарадскога тэатра, выкладчыкам у музычным тэхнікуме, Беларускай кансерваторыі.
3 1944 года на эміграцыі ў Германіі, Бельгіі. Працаваў у Лёвенскім універсітэце, дзе стварыў студэнцкі ансамбль беларускай музыкі, кіраваў хорам беларускіх студэнтаў Бельгіі, з якім гастраляваў па Еўропе. Супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва.
Музычная і кампазітарская творчасць цесна звязана з беларускім фальклорам.
Аўтар апрацовак беларускіх народных песень і песень на вершы М. Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, К. Буйло, Ц. Гартнага, З. Бядулі, оперы «Браніслава» (лібрэта У. Дубоўкі; у 1930 годзе канфіскавана), першай беларускай аперэты на словы В. Дуніна-Марцінкевіча «Залёты», музыкі для «Пагоні», на тэксты царкоўных малітваў, у тым ліку «Магутны Божа» (на словы Н. Арсенневай).
Аўтар даследавання «Характэрныя рысы беларускай народнай песні».
Беларуская акцёрка тэатра і кіно. Народная артыстка.
Дэбютавала як акцёрка нямога кіно ў 1929 годзе. З 1937 года акцёрка Дзяржаўнага рускага драматычнага тэатра Беларусі.
Стварыла шэраг яркіх, псіхалагічна глыбокіх драматычных вобразаў у пастаноўках па творах А. Астроўскага, Х. Вуаліёкі, У. Шэкспіра, К. Губарэвіча, А. Петрашкевіча і іншых.
Здымалася ў 9 кінафільмах.
Аўтар ўспамінаў «Паўстагоддзя на сцэне» (1987).
У яе гонар на вул. Леніна, 5 у Мінску ўсталяваная памятная дошка.
Памерла 13 лістапада 1986 года.
1929 год. Нарадзіўся Яўген Кудрашоў.
Беларускі эканаміст. Кандыдат эканамічных навук, дацэнт.
Скончыў прыродазнаўчае аддзяленне настаўніцкага, геаграфічны факультэт Магілёўскага педагагічнага інстытута.
Працаваў выкладчыкам, дацэнтам, дэканам геаграфічнага, гістарычнага факультэтаў, рэктарам (1971-1994) Магілёўскага педінстытута.
Увайшла ў гісторыю пад назвай“Сталінская”, другая Канстытуцыя пасля 1924 года, “канстытуцыя развітога сацыялізму”. Замацавала знішчэнне прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці і эксплуататарскія класы, адмову ад дыктатуры пралетарыяту. Эканамічнай асновай абвяшчалася планавая сацыялістычная сістэма гаспадаркі і сацыялістычная ўласнасць.
Упершыню ў гісторыі СССР усім грамадзянам гарантаваліся роўныя правы: усеагульнае, роўнае і прамое выбарчае права пры тайным галасаванні; права на працу і адпачынак, матэрыяльнае забеспячэнне ў старасці і ў час хваробы, права на бясплатную адукацыю. Абвяшчалася свабода сумлення, слова, друку, сходаў і мітынгаў, а таксама недатыкальнасць асобы і таямніца перапіскі.
Усе багацці краіны аб’яўляліся ўсенародным здабыткам. Зямля, якая займалася калгасамі, перадавалася ім у вечнае карыстанне.
Камуністычная партыя абвяшчалася прадстаўніком “кіруючага ядра” ўсіх грамадскіх і дзяржаўных арганізацый працоўных (у Канстытуцыі 1924 года партыя не згадвалася). Вышэйшым органам заканадаўчай улады станавіўся Вярхоўны Савет.
Дзейнічала да 7 кастрычніка 1977 года, калі была прынята “брэжнеўская” канстытуцыя, якая ставіла мэты пабудовы бескласавага камуністычнага грамадства, замацоўвала за кожнай саюзнай рэспублікай права выхаду са складу СССР. У 1990 годзе ў Канстытуцыю было ўнесена некалькі паправак, якія пашыралі правы і свабоды грамадзян, а таксама змянілі палітычную сістэму краіны. Але Асноўны закон спыніў сваё дзеянне ў сувязі з распадам СССР у 1991 годзе.
1941 год. Дзень пачатку контрнаступлення савецкіх войскаў супраць нямецка-фашысцкіх войскаў у бітве пад Масквой.
Контрнаступленне, як другі этап бітвы за Маскву, пачалося на досвітку – савецкія войскі перайшлі ў наступ на фронце ад Калініна да Яльца. Інфармацыя пра контрнаступленне прагучала па радыё толькі ў ноч на 13 снежня. Да гэтага часу савецкія войскі разбілі ўдарныя танкавыя групоўкі суперніка і, прасунуўшыся ад зыходнай лініі паўночней сталіцы на 60 км, а паўднёвей – на 120 км, ухілілі непасрэдную небяспеку Маскве. 16 снежня савецкія войскі вызвалілі Калінін (цяпер Цвер), 19 снежня выйшлі на мяжу ракі Лама і Руза, да 25 снежня на раку Ака, 28 снежня быў вызвалены Казельск, 30 снежня – Калуга.
Гэта была першая буйная параза нямецка-фашысцкай арміі ў Другой сусветнай вайне. У бітве пад Масквой гітлераўцы страцілі больш за 500 000 чалавек, 1300 танкаў, 2500 гармат. Адчувальнай аказалася і маральная шкода, нанесеная ворагу – гітлераўскія ваенныя трыбуналы асудзілі каля 62000 салдат і афіцэраў за дэзерцірства, самавольнае пакіданне пазіцый і непадпарадкаванне загадам старэйшых афіцэраў. З займаных пастоў былі зняты 35 вышэйшых чыноў германскага войска.
1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро: на паўночны захад ад Прапойска Чырвоная Армія авалодала населенымі пунктамі “Дваровы, Боўкі, Дабужа. На паўночны захад ад Гомеля нашы войскі з упартымі баямі прасунуліся наперад”.
Беларускі паэт-наватар, аўтар новых паэтычных форм, перакладчык. Лаўрэат прэмій: Дзяржаўнай імя Я. Купалы, Гердэра, «Залаты апостраф», імя Наталлі Арсенневай.
У кастрычніку 1968 года разам В. Ярацам, Л. Барташам звярнуўся ў ЦК КПБ з лістом на імя П. Машэрава (ліст падпісала некалькі соцень чалавек) з патрабаваннемі вяртання выкладання на беларускай мове, за што атрымаў ярлык «нацыяналіст», а пасля наведвання Л. Геніюш у Зэльве, быў выключаны з БДУ.
Настаўнічаў, працаваў у газеце «ЛіМ», часопісах «Родная прырода», «Крыніца», выдавецтве «Мастацкая літаратура». Быў віцэ-прэзідэнтам Беларускага ПЭН-цэнтра.
Аўтар многіх паэтычных зборнікаў, якія лічацца этапнымі для беларускай паэзіі, сярод якіх – «Каардынаты быцця», «Шлях-360», «Сума немагчымасцяў».
Яго шматлікія вершаваныя тэксты – гэта вершы аб прадметах і рэчах, прыродных з’явах і жывых істотах.
У зборніках апошніх дзесяцігоддзяў паэт адкрыў багацце лексічных, музычных, сэнсавых магчымасцей і дэманстраваў амаль у кожным новым творы ідэю вобразнай невычэрпнасці нацыянальнай моўнай стыхіі.
Перакладаў з літоўскай, латышскай, грузінскай, балгарскай, сербскахарвацкай, чэшскай, англійскай моў.
Склаў кнігу паэзіі Я. Купалы «Выйду з сэрцам, як з паходняй!..» (1982). Выдаў па-нямецку зборнік «Wortdichte» (2003).
«Алесь Разанаў быў паэтам ад Бога, і ў беларускай паэзіі зрабіў сапраўдную мадэрністычную рэвалюцыю» (Зм. Дзядзенка).
Памёр 26 жніўня 2021 года.
1994 год. Падпісаны Будапешцкі мемарандум.
Міжнародная дамова пра гарантыі бяспекі ў сувязі з далучэннем Украіны да «Дамовы пра нераспаўсюджанне ядзернай зброі». Падпісана паміж Украінай, ЗША, Расіяй і Вялікабрытаніяй. Украіна набыла «бяз’ядзерны статус». Дамова ўтрымоўвае пункты, якія прадстаўляюць Украіне гарантыі яе суверэнітэту і бяспекі.
Паводле дадзенага Мемарандума, краіны-падпісанты абавязаліся: паважаць незалежнасць, суверэнітэт і дзяржаўныя межы Украіны; устрымлівацца ад пагрозы сілай і яе ўжывання супраць тэрытарыяльнай цэласнасці і палітычнай незалежнасці Украіны; ніякая іх зброя ніколі не будзе выкарыстоўвацца супраць яе, акрамя мэт самаабароны ці любой іншай праявай у адпаведнасці са статутам ААН; устрымлівацца ад эканамічнага ціску, накіраванага на тое, каб падпарадкаваць сваім уласным інтарэсам ажыццяўленне Украінай, якая мае рацыю, уласцівую яе суверэнітэту; дамагацца неадкладных дзеянняў Савета Бяспекі ААН з мэтай аказання дапамогі Украіне, калі яна стане ахвярай акту агрэсіі ці аб’ектам пагрозы агрэсіі з ужываннем ядзернай зброі; не ўжываць ядзерную зброю супраць Украіны, акрамя выпадку нападу на іх, іх і падапечныя тэрыторыі, узброеныя сілы, іх саюзнікаў і іншыя.
Падпісант дадзенай дамовы Расійская Федэрацыя адкрыта парушыла Мемарандум, калі 1 сакавіка 2014 года стала на шлях ваеннага ўварвання ў суверэнную дзяржаву Ўкраіну, суб’ект міжнароднага права, а ў ноч на 24 лютага 2022 года развязала поўнамаштабную вайну супраць Украіны.
Фота: Прэзідэнты ЗША Б.Клінтан, Расіі Б.Ельцын, Украіны Л. Краўчук
Увядзенне ў Храм Найсвяцейшай Багародзіцы (праваслаўная цэрква).
Бацькі Дзевы Марыі, праведныя Іаакім і Ганна, маліліся з-за сваёй няплоднасці і далі абяцанне, што калі народзіцца дзіця, прысвяціць яго служэнню Богу. Малітвы іх былі пачутыя Госпадам, і ў іх нарадзілася дачка. Калі Прасвятой Дзеве споўнілася тры гады, бацькі вырашылі выканаць абяцанне. Сабраўшы родзічаў і знаёмых, са спяваннем малітваў і з запаленымі свечкамі ў руках яны прывялі яе, апранутую ў лепшую вопратку, у Ерусалімскі храм. Там сустрэлі Дзеву Марыю першасвяшчэннік і мноства духавенства.
Слова «Найсвяцейшая» азначае, што Божая Маці па сваіх дасканаласцях і сваёй святасці стаіць ня толькі вышэй за людзей, але і за святых анёлаў. «Вечнадзева» — значыць, што Божая Маці да Нараджэння Хрыста была Дзева, і ў Нараджэнне і пасля Нараджэння дзівосным чынам засталася такою ж.
1533 год. Памёр Васіль III Іванавіч.
Вялікі князь маскоўскі (1505-1533).
Быў жанаты з Аленай Глінскай, дачкой літоўскага князя Васіля Глінскага, ад шлюба з якой меў сыноў Івана (будучы Іван Жахлівы), Юрыя.
У выніку двух маскоўска-літоўскіх войнаў (1507-1508 і 1512-1522) далучыў смаленскія землі, на яго бок перайшоў Міхал Глінскі. Далучыў да Масквы Пскоў (1510), Смаленск (1514), Разань (1521), Ноўгарад-Северскі (1522).
1665 год.Пачала працу Берасцейская мынца (менніца, манетны двор).
Створана падчас грашовай рэформы караля Яна Казіміра для выбіцця літоўскіх медных шэлягаў – “барацінак” (у гонар прадстаўніка арэндатара мынцы Тытуса Лівіюша Бараціні).
Працавала да 16 снежня 1666 года, калі была зачыненая каралеўскім распараджэннем.
На мынцы выбіта 240 680 150 медных шэлягаў на суму 2 674 268 злотых і 10 грошаў ці 240 680 150 шэлягаў (1 злоты = 90 грошам, 1 грош = 3 шэлягам).
Шэлягі, выбітыя на берасцейскай мынцы, падобныя да барацінак бітых віленскай мынцай. На авэрсе – партрэт Яна Казіміра, вакол надпіс IOAN CAS REX, пад партрэтам манаграма Бараціні – TLB. На рэверсе – Пагоня, вакол надпіс SOLI MAG DVC LIT 1665/1666. Над Пагоняю Вялікакняская карона, пад Пагоняю манаграма вялікага падскарбія літоўскага Гэраніма Крышпіна Кіршэнштэйна – KHPL. Некаторыя беларускія даследчыкі сцьвярджаюць, што гэта першае ў гісторыі Рэчы Паспалітай ўжыванне на манэтах не лацінскага, а польскага ці беларускага скароту.
Берасцейскія барацінкі адрозніваюцца ад віленскіх малой манаграмаю KHPL, і «Пагоняю», якая мае толькі шчыт, у той час, як «Пагоня» на віленскіх барацінках акрамя выгнутага шчыта мае «крылы».
1680 год. Курыца ў Рыме знясла яйка з выявай вялікай каметы, якую людзі ўбачылі 16 снежня таго ж года.
Навуковага тлумачэння гэтаму няма.
Гэта была Вялікая камета ці Камета Кірха, ці Камета Ньютана. Адкрыта германскім астраномам Г. Кірхам у лістападзе 1680 года. Стала адной з самых яркіх камет XVII стагоддзя. Была бачнай няўзброеным вокам нават днём і адрознівалася доўгім хвастом. Апошні раз назіралася 19 сакавіка 1681 года.
Працаваў у галіне станковага і манументальна-дэкаратыўнага жывапісу, у станковай і кніжнай графіцы, маляваў ілюстрацыі і плакаты, ствараў капэрты для Белпошты.
Сярод манументальных твораў – роспіс плафона «Дружба народаў» тэатра юнага гледача, пано «Беларускія народныя майстры» ў канферэнц-зале Беларускага таварыства дружбы і культурнай сувязі з замежнымі дзяржавамі.
Афармляў кнігі З. Бядулі, Максіма Танка, Івана Мележа.
Памёр на наступны дзень апасля 82-га года нараджэння, 5 снежня 1993 года.
Фота: Давідовіч І. Курлаўскі расстрэл, 1939
1935 год. Нарадзілася Сцепаніда Сцепанюк.
Легендарная беларуская ткачыха, народны майстар.
Адрадзіла «спадніцы-палатнянкі» і ткала маларыцкія касцюмы цалкам па традыцыйнай тэхналогіі – “кажушком”. У 2012 годзе апранула ў маларыцкі строй заслужаны аматарскі калектыў ансамбль танцу «Радасць» Брэсцкага ГДК.
Праводзіла майстар-класы для дзяцей і дарослых у Беларусі, Ўкраіне і Польшчы.
Шмат дзесяцігоддзяў спявала ў праваслаўнай царкве, уладальніца прыгожага сапрана.
У верасні 2021 года ў яе хаце здарыўся пажар, згарэла ўся яе калекцыя — натканыя ручнікі, посцілкі, наміткі, спадніцы-буркі і нават строй, які жанчына выткала сабе на смерць. Сама яна дзівам уратавалася.
Памерла 1 ліпеня 2022 года.
1939 год. У складзе БССР былі ўтвораны Баранавіцкая, Беластоцкая, Брэсцкая, Вілейская і Пінская вобласці.
Утвораны на тэрыторыі далучанай Заходняй Беларусі. У гэты час тэрыторыя БССР склала 223 тысячы км².
Пасля ўтварэння новых абласцей, іх колькасць узрасла да 10.
Да гэтага, 15 студзеня 1938 года, былі ўтвораны Мінская, Віцебская, Гомельская, Віцебская, Палеская (цэнтр – Мазыр) вобласці.
1957 год. ПамёрЛеў Дашкевіч. Беларускі фотамастак, навуковец, вынаходнік, публіцыст, педагог.
Вандраваў у якасці фатографа Камісіі па апісанні мясцовасцей і плямён Каўказа, служыў дзяржаўным фатографам урада Азербайджанскай рэспублікі.
У Мінску чытаў курсы лекцый па сусветнай літаратуры і фатаграфіі ў інстытуце народнай адукацыі, выкладаў францускую мову ў Беларускім політэхнічным інстытуце, працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, навуковым фатографам на медыцынскім факультэце БДУ, у Доме тэхнікі, на геаграфічным факультэце БДУ, 1-й клініцы Мінскага медінстытута, Інстытуце тэарэтычнай і клінічнай медыцыны АН БССР.
Яго фатаграфічныя працы друкаваліся ў выданнях: Азбукін М. «Географія Эўропы», Грамыка М. «Пачатковая географія», «Чатырохстолецьце беларускага друку», Багдановіч М. «Творы», «Сучаснае беларускае мастацтва», «Беларусь Савецкая: Фотаальбом» і іншых.
У верасні-снежні 2002 года ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Беларусі адбылася выстаўка твораў Дашкевіча «Зачараваны Беларуссю».
1972 год. Памёр Мікалай Аладаў.
Беларускі кампазітар і педагог. Народны артыст.
Адзін з арганізатараў і першых выкладчыкаў Беларускага музычнага тэхнікума і кансэрваторыі, адзін са стваральнікаў беларускай кампазітарскай арганізацыі, прафесар і дырэктар кансерваторыі.
Сваімі творамі заклаў асновы многіх жанраў беларускае прафесійнае музыкі. Даў першыя ў беларускай музыцы ўзоры драматычнай і лірыка-псіхалагічнай сімфоніі.
Кампазітару ўласцівы сімфанічнасць музычнага мыслення, шырокае выкарыстанне сродкаў поліфаніі, актыўнае стаўленне да фальклёрнага матэрыялу.
Рэдактар шматлікіх музычных выданняў, збіральнік і даследчык фальклёру.
Блізкі сябар Янкі Купалы.
Аўтар каля 10 сімфоній, опер, у тым ліку «Тарас на Парнасе», паэм, рамансаў на вершы Я. Купалы і М.Багдановіча, кантат і іншых твораў.
1980 год. ПамерлаВольга Галіна (па мужуАлександроўская, дзявочаеГрудзінская).
Беларуская актрыса. Народная артыстка.
Служыла актрысай ў Беларускім дзяржаўным тэатры (цяпер Купалаўскі, Мінск), выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.
Сярод найбольш значных роляў Марыя Аляксандраўна («Сям’я» І. Папова), Купавіна («Ваўкі і авечкі» А. Астроўскага), Соф’я («Апошнія» М. Горкага), Ранеўская, Аркадзіна («Вішнёвы сад», «Чайка» А. Чэхава). Іграла ў пастаноўкаў па творах Я. Рамановіча, Лопэ дэ Вэга, У. Шэкспіра, А. Астроўскага, Л. Талстога, М. Горкага і іншых.
Выступала ў перыядычным друку з успамінамі пра дзеячаў беларускага тэатра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-разважаннямі пра сутнасць акцёрскага майстэрства.
1989 год. Генеральная Асамблея ААН ухваліла Міжнародную канвенцыю аб барацьбе з вярбоўкаю, выкарыстаннем, фінансаваннем і навучаннем наймітаў.
Беларусь ратыфікавала канвенцыю 28 мая 1997 года.
Канвенцыя ўяўляе сабой дамову паміж краінамі і ААН, якая накіравана на барацьбу з наймітамі, ставіць па-за законам розныя прыватныя вайсковыя кампаніі па тыпу ПВК Вагнера.
1989 год. У Маскве кіраўнікі Балгарыі, Венгрыі, ГДР, Польшчы і СССР асудзілі ўвод іх войскаў у Чэхаславакію ў жніўні 1968 года.
У заяве кіраўнікоў гэтых краін рашэнне аб уступленні саюзных войскаў у Чэхаславакію прызнана памылковым і асуджана як неабгрунтаванае ўмяшанне ва ўнутраныя дзяржавы.
Нагадаем, што ў студзені 1968 года ў ЧССР быў узяты курс на дэмакратычнае абнаўленне сацыялізму. Гэта выклікала трывогу ў СССР. Увод войск у Чэхаславакію пачаўся 20 жніўня 1968 года ў 23.00. У ноч на 21 жніўня былі ўведзены войскі СССР, Польшчы, ГДР, Венгрыі і Балгарыі з чатырох напрамкаў. На аэрадромы ЧСССР былі перакінуты паветрана-дэсантныя войскі СССР, якія ўзялі пад кантроль найважнейшыя аб’екты, перш за ўсё ў Празе і Брно.
На працягу 36 гадзін войска (300 000 чалавек) краін Варшаўскай дамовы (акрамя Румыніі) ўсталявалі поўны кантроль над чэхаславацкай тэрыторыяй. 200-тысячнае чэхаславацкае войска не аказвала ніякага супраціву. Яно заставалася ў казармах, выконваючы загад свайго міністра абароны.
Кіраўніцтва Кампартыі Чэхаславакіі было арыштавана і дастаўлена ў Маскву. Але план сфарміраваць “рэвалюцыйны ўрад” з лаяльных СССР чэхаславацкіх дзеячаў праваліўся. Усе пласты грамадства Чэхаславакіі выступілі рэзка супраць знаходжання замежных войскаў на тэрыторыі краіны.
У канцы жніўня чэхаславацкія кіраўнікі былі вернуты на радзіму. 16 кастрычніка 1968 года была створана Цэнтральная група войскаў СССР у Чэхаславакіі са штабам у Мілавіцы пад Прагай і ў складзе дзвюх танкавых і трох мотастралковых дывізій.
Цэнтральная група войскаў была выведзена з ЧССР толькі ў 1991 годзе па дамове 26 лютага 1990 года. Войскі СССР размяшчаліся ў 67 паселішчах Чэхіі і ў 16 Славакіі. У баявым складзе налічвалася звыш за 1100 танкаў, 2500 БМП, 1200 артсістэм, 100 самалётаў, 170 верталётаў. Агульная колькасць вайскоўцаў складала звыш 92 000, грамадзянскага персанала – 45 000.
2008 год. Выйшаў апошні нумар газеты «Наша ніва», надрукаваны тарашкевіцай.
Ад заснавання і да №595 (45) за 4 снежня 2008 года газета друкавалася «тарашкевіцай». Аднак, на сайце газеты перадрук паведамленняў беларускіх інфармацыйных агенцтваў і артыкулаў з іншых беларускамоўных выданняў на беларускай літаратурнай мове размяшчаўся і раней.
Выкарыстанне газетай старога правапісу стала падставай для дыскусій як сярод аўтараў газеты, так і сярод чытачоў інтэрнэт-версіі газеты ў сувязі з абавязковым пераводам выдання з 1 верасня 2010 года на новы правапіс паводле Закона аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі.
У 2007 годзе заснавальнік газеты і першы яе рэдактар С. Дубавец прызнаў ранейшую правільнасць, але далейшую бесперспектыўнасць выбару газеты на карысць тарашкевіцы.
Міжнародны дзень інвалідаў (International Day of the Disabled, з 1992 года).
Аб’яўлены Генеральнай Асамблеяй ААН. Дзень інвалідаў Беларусі.
У гэты дзень не будзе залішнім нагадаць усім пра тое, што сярод нас жывуць людзі, якія заслугоўваюць не толькі спачування, але перш за ўсё дапамогі, забеспячэння іх правоў на годнае жыццё, працу, адпачынак.
У свеце жыве каля мільярда чалавек з інваліднасцю – амаль 15% насельніцтва Зямлі. У Беларусі доля людзей з інваліднасцю 6%. Асоб з інваліднасцю ў працаздольным узросце – каля 200 тысяч.
Сусветны дзень адмовы ад пестыцыдаў (Global No Pesticides Use Day, з 1998 года) у памяць аб экалагічнай катастрофе, якая адбылася 3 снежня 1984 года на пестыцыдным заводзе ў індыйскім Бхапале.
Мэта – прыцягнуць увагу сусветнай грамадскасці да вырашэння праблем, якія ўзніклі ў выніку вытворчасці і выкарыстання гэтых небяспечных хімікатаў.
Пестыцыды – гэта сінтэтычныя хімічныя рэчывы, якія многія краіны шырока выкарыстоўвалі для павышэння ўраджайнасці сельскагаспадарчых культур.
Аднак, як высветлілася пазней, прамысловы выпуск гэтых хімікатаў прынёс насельніцтву планеты больш шкоды, чым карысці.
Менавіта пестыцыды, на думку экспертаў ААН, сталі галоўнай прычынай “ціхай катастрофы” – так называюць сённяшні стан глеб у Еўропе. Больш за тое, высветлілася, што стойкасць пестыцыдаў настолькі высокая, а іх распаўсюджванне настолькі глабальна, што іх выявілі нават у арганізмах пінгвінаў Антарктыкі, куды пестыцыды былі занесены паветранымі і акіянскімі патокамі.
1586 год. У Англію з Амерыкі упершыню завезена бульба.
Solanum tuberosum, L. — аднагадовая (у культуры) ці шматгадовая (у дзікім стане) травяністая расліна сямейства паслёнавыя, якая аб’ядноўвае да 150 дзікіх і культурных разнавіднасцей.
Першымі паспыталі бульбу іспанскія маракі, а потым бульба патрапіла ў Іспанію ў 1551 годзе, потым – у Італію, дзе перуанскі «папу» назвалі «тартуфолі».
Пасля гэтага бульба патрапіла ў іншыя еўрапейскія краіны як дэкаратыўная расліна. Лічылася, што яна не з’яўляецца здаровай для хрысціян.
У Рэчы Паспалітай бульба стала вядомая ў XVII стагоддзі. Лічыцца, што ўпершыню бульбу ў краіну завёз кароль Ян III Сабескі пасля перамогі над туркамі ў бітве пад Венай (12 верасня 1683 года).
Сучасную навуковую назву культуры ў 1596 годзе ўвёў Каспар Баўгін.
Беларуская назва віду паходзіць ад агульнаўжывальнай назвы тапінамбура — «бульва», які быў шырока распаўсюджаны ў Рэчы Паспалітай з першай паловы XVIII стагоддзя і быў выцеснены ў канцы XVIII стагоддзя падобнай па спосабу вырошчвання і смаку бульбай, якая ў беларускай і літоўскай мовах пераняла яго назву (у літоўскай мове «бульба» — bùlvė).
Сярод іншых беларускіх назваў можна згадаць такія, як паслён клубняносны, канцадалы, картопля, картохля, кунада, курдопа, кардока, картошка, картохі, карточка.
Беларусь па вытворчасці бульбы займае звычайна 11-14 месцы ў свеце (1,5%). Больш за беларусаў бульбы збіраюць ў КНР, Індыі, Расіі, ЗША, Украіне, ФРГ, Бангладэш, Францыі, Польшчы, Нідэрландах, Вялікабрытаніі, у асобныя гады – у Перу, Канадзе. Амаль столькі ж, як у Беларусі збіраюць ў Егіпце і Турцыі, толькі больш таварнай.
Беларускі паэт, празаік, крытык. Член літаб’яднання «Маладняк».
З 1944 года жыў у Германіі, працаваў у Мюнхене на радыё «Свабода».
Адзін з заснавальнікаў у 1951 годзе Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку. Рэдагаваў часопіс «Конадні». Аўтар шэрагу зборнікаў вершаў, паэм, апавяданняў, крытычных артыкулаў, нарысаў, у тым ліку пра рэпрасаваных беларускіх аўтараў.
Упершыню ўвёў у беларускую літаратуру такія віды верша як паліндром, туюг, газэлі, канцона, японскія танкі, пісаў санеты, трыялеты, рандо, актавы, тэрцыны, працягваючы пачатае М. Багдановічам, У. Дубоўкам, Я. Пушчам.
Першы беларускі пісьменнік – член Міжнароднага ПЭН-клуба.
Памёр 27 сакавіка 1979 года. Пахаваны на беларусіх могілках у Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі.
1917 год. Магілёўская Стаўка занята войскамі Чырвонай Арміі Мікалая Крыленкі.
Крыленка адхіліў ад пасады кіраўніка Стаўкі генерала М. Духоніна. Генерал быў арыштаваны і на аўтамабілі прывезены на чыгуначны вакзал, дзе яго адвялі ў вагон Крыленкі, але рэвалюцыйныя салдаты і матросы выцягнулі Духоніна з цягніка і забілі.
Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага дзейнічала ў Магілёве да 26 лютага 1918 года і была пераведзена ў Арол у сувязі з набліжэннем да горада аўстра-германскіх войскаў.
У Магілёве на вуліцы Крыленкі, 2 устаноўлена мемарыяльная дошка з надпісам: “Пад яго камандаваннем рэвалюцыйныя войскі ліквідавалі контррэвалюцыйную стаўку ў г. Магілёве 20 лістапада/3 снежня 1917 года”.
1918 год. Рада і Урад Беларускай Народнай Рэспублікі пакідаюць Мінск.
Перад захопам Мінска бальшавікамі Рада і ўрад БНР пераехалі ў Вільню, а затым, у выніку наступлення Чырвонай Арміі і дзейнасці польскіх ваенізаваных фарміраванняў, у Гродна.
Гародня была сталіцай БНР да верасня 1919 года.
БНРстворана 9 сакавіка, яе незалежнасць была абвешчана раніцай 25 сакавіка 1918 года. Беларуская мова ў якасці дзяржаўнай абвешчана 28 красавіка 1918 года.
Мела дзяржаўныя атрыбуты: Часовую канстытуцыю (11 кастрычніка 1918), пячатку (28 красавіка 1918), сцяг і герб (чэрвень 1918), пашпарты грамадзян БНР (лета 1918). Галоўным кіраўнічым органам была Рада БНР, выканаўчы орган Народны Сакратарыят, з 11 кастрычніка 1918 года перайменаваны ў Раду Народных Міністраў БНР.
Фота: Тэрыторыя БНР
1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро: на працягу 3 снежня на паўночным захадзе ад Гомеля савецкія войскі “з баямі занялі больш за 100 населеных пунктаў; сярод іх буйныя населеныя пункты Шапчыцы, Доўск, Свержань, Малашкавічы, Доўцы, Красніца, Каменка Рыскоўская, Хімы, Стоўпня, Вуглы, Буда-Люшэўская, Новая Слабада, Старая Рудня, Пірэвічы, Кругавец, Рудзянка, Скепня і чыгуначная станцыя Салтанаўка… Знішчана звыш 700 нямецкіх салдат і афіцэраў і 8 танкаў праціўніка… Вызвалена 10 тысяч савецкіх грамадзян, якіх немцы вывозілі на катаргу ў Нямеччыну”.
1955 год. Пры ЮНЕСКА прынята рашэнне аб заснаванні Міжнароднага Агенцтва па атамнай энергетыцы (МАГАТЭ).
Заснавана ў 1957 годзе. Штаб-кватэра знаходзіцца ў Вене. Агенцтва створана як незалежная міжурадавая арганізацыя ў сістэме ААН, а са з’яўленнем Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі яго праца набыла асаблівае значэнне.
Мэта работы Агенцтва ў краіне — канстатаваць, што працы у мірнай ядзернай галіне не пераключаюцца на ваенныя мэты. Дзяржава, падпісваючы такое пагадненне нібы гарантуе, што не праводзіць даследаванняў ваеннай накіраванасці, таму гэты дакумент і называецца пагадненнем аб гарантыях.
1984год. Адбылася самая страшная хімічная катастрофа ў гісторыі чалавецтва.
Каля 4000 чалавек загінулі і тысячы атрымалі калецтвы ў выніку таго, што воблака метылавага ізацыяніду накрыла паселішчы вакол завода карпарацыі “Юніён карбід” па вырабу пестыцыдаў у індыйскім Бхапале.
1989 год. Заканчэнне “халоднай вайны”.
Прэзідэнт ЗША Джордж Буш і генеральны сакратар ЦК КПСС Міхаіл Гарбачоў падчас Мальтыйскага саміта (2-3 снежня) заявілі, што іх краіны больш не з’яўляюцца супернікамі. Гэта адбылося менш як праз месяц пасля падзення Берлінскай сцяны.
1992 год. Дзень нараджэння SMSкі.
У Вялікабрытаніі адбылася першая ў свеце перадача SMS-паведамлення: супрацоўнік Sema Group Н. Папуорт пры тэставанні новай тэхналогіі перадачы тэксту з персанальнага кампутара на мабільны тэлефон аператара сотавай сувязі Vodafone адправіў свайму калегу паведамленне: “Merry Christmas”. SMS – Short Messaging Service – “служба кароткіх паведамленняў”.
Упершыню ідэя SMS была выказана фінскім інжынерам М. Макконенам яшчэ ў 1984 годзе на канферэнцыі па будучыні мабільных камунікацый у Капенгагене. У 1985 годзе нямецкі даследчык Ф. Хілебранд распрацаваў фармат SMS, які прадугледжваў не больш за 160 знакаў для кожнага паведамлення. У 1989 годзе ідэя перасылкі тэкстаў з дапамогай мабільных тэлефонаў была рэалізавана групай інжынераў, сярод якіх былі Ф. Хілебранд, Б. Жыльбер, Ф. Тросбі, К. Холі, Й. Харыс.
Характэрна, што спачатку SMS адпраўлялі з кампутара, і толькі пазней удалося наладзіць прамую перапіску паміж мабільнымі прыладамі.
Толькі ў нулявыя гады XXI стагоддзя эсэмэскі сталі звыклымі і даступнымі кожнаму.
Беларуская артыстка. Прыма Нацыянальнага акадэмічнага тэатр імя Янкі Купалы. Народная артыстка. Рэжысёр.
У 11-гадовым узросце сыграла хлопчыка ў пастаноўцы «Раскіданага гнязда» Янкі Купалы, у 14 гадоў была ў штаце Беларускага дзяржаўнага тэатра.
Выконвала ролі сваіх сучасніц, раскрывала духоўны свет гераінь А. Астроўскага, У. Шэкспіра, Г. Ібсена, Лопэ дэ Вэгі. Значнае месца ў творчасці актрысы занялі ролі ў п’есах А. Маўзона «Канстанцін Заслонаў», Максіма Горкага, В. Віткі, Л. Талстога.
2002 год. Сур’ёзныя для пачатку зімы маразы былі зафіксаваны метэаролагамі на захадзе Якуціі: мінус 56°С на метэастанцыі Хабардзіна Мірнінскага ўлуса, столькі ж – у Нюрбе і мінус 60°С у гэтым жа ўлусе на метэастанцыі Чумпурук.
Адмоўныя анамаліі былі амаль на ўсім Еўразійскім мацерыку – ад узбярэжжа Ціхага акіяна да Германіі. У Арктыцы, на востраве Візе быў абноўлены гістарычны мінімум –43,7°С. На Еўрапейскай частцы Расіі тэмпература трымалася на 12-22° градусаў ніжэй за норму, у Арэнбургу зафіксавана тэмпература −36,8°С. На Урале і Заходняй Сібіры маразы дасягалі −30 −35°С, ва Усходняй Сібіры да −57°С. У Германіі замерз Дунай, былі спынены рухі суднаў, таўшчыня лёду месцамі дасягала да 70 см, замерзлі лагуны ў Венецыі. 20-30 градусныя маразы назіраліся ва Украіне, Беларусі, Румыніі, Польшчы, Эстоніі, Латвіі і Літве. У Кітаі тэмпература апускалася да –30 –35°С.
Абвешчаны ў “Дэкларацыі прынцыпаў цярпімасці” ЮНЕСКА на 28-й Генеральнай канферэнцыі ЮНЕСКА (1995).
Пад цярпімасцю (талерантнасцю) у Дэкларацыі разумеецца “павага, прыняцце і правільнае разуменне багатай разнастайнасці культур нашага свету, нашых форм самавыяўлення і спосабаў праяў чалавечай індывідуальнасці”.
Дэкларацыя абвяшчае “прызнанне таго, што людзі па сваёй прыродзе адрозніваюцца па вонкавым выглядзе, становішчы, гаворцы, паводзінам і каштоўнасцям і валодаюць правам жыць у свеце і захоўваць сваю індывідуальнасць”.
Дэкларацыя разглядае пагрозы чалавецтву, якія нясе нецярпімасць, прапануе метады і праграмы барацьбы з нецярпімасцю.
Часта беларусы блытаюць талерантнасць з саступкай, угодніцтвам, паблажкай, адмовай ад сваіх перакананняў або прыняццем іншага светапогляду.
Генеральны сакратар ААН Кофі Анан сцвярджаў: „Талерантнасць не варта блытаць ні з пасіўнасцю, ні з пагадненнем ці абыякавасцю. Гэта актыўнае, станоўчае і адказнае стаўленне да чалавечай разнастайнасці.“
1384 год. Ядвіга Анжуйская каранавана на каралеву Польшчы.
Каталіцкая святая.
Абрана пасля смерці бацькі – караля венгерскага і польскага Людовіка Венгерскага. Каралева ў 1384-1399 гадах.
У 1385 заключыла Крэўскую унію, у 1386 годзе выйшла замуж за Ягайлу. Атрымала ад яго ў падарунак Магілёў.
У 1397 годзе фундавала ў Пражскім універсітэце асобны калегіум для судэнтаў з ВКЛ («speciale collegium pro Lythwanorum nacione»). У тэстаменце запісала ўласныя сродкі на аднаўленне Кракаўскай акадэміі.
Памерла ў 1399 годзе падчас родаў, не пакінуўшы Ягайлу нашчадкаў.
Доўгі час неафіцыйна ўшаноўвалася ў Польшчы як святая. Афіцыйна беатыфікавана Каталіцкім Касцёлам ў 1986 годзе, кананізавана ў 1997 года. Дзень памяці –17 ліпеня.
Расійскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, генералісімус.Сын дробнага літоўскага шляхцiча.
Паплечнік Пятра І, пасля яго смерці ў 1725-1728 – фактычны кіраўнік Расіі. Князь і адзіны рускі герцаг, князь Рымскай імперыі.
Першы генерал-губернатар Пецярбурга (1703-1727), кіраваў будаўніцтвам горада, Кранштата.
У 1705 годзе разам з Пятром І удзельнічаў у забойстве святароў у полацкім Сафійскім саборы. Пасля знішчэння ў агні Магілёва, удзельнічаў у бітве пад Лясной (1708). Удзельнік рабавання і руйнавання многіх беларускіх гарадоў і мястэчак.
Душпастырскую дзейнасць распачаў у 1916 годзе. Служыў вікарыем пры кафедральным касцёле ў Мінску. Браў удзел у дзейнасці беларускіх культурна-адраджэнскіх, рэлігійных і палітычных арганізацый.
Член Беларускага нацыянальнага камітэта, удзельнік Усебеларускага з’езда. Член Рады БНР.
У 1920-я гады шырока займаўся нацыянальна-рэлігійнай і культурна-асветнай дзейнасцю на Віленшчыне, за якую арыштоўваўся польскімі ўладамі, быў асуджаны на 2 гады турмы.
Адзін з заснавальнікаў Беларускага каталіцкага выдавецтва ў Вільні (1928).
Пераклаў на беларускую мову Новы запавет. Заснаваў газету «Беларускі фронт».
Падчас нямецкай акупацыі быў галоўным школьным інспектарам, кіраваў працай па падрыхтоўцы праграм навучання для беларускіх пачатковых школ, адначасова быў сябрам Цэнтралі Беларускай народнай самапомачы. Правіў службу ў Чырвоным касцёле ў Мінску.
За крытыку нямецкай палітыкі ў дачыненні беларускага народа быў арыштаваны нямецкай паліцыяй у Мінску 24 снежня 1942 года. У снежні 1942 года загінуў у канцлагеры Трасцянец.
wikimedia.org
1905 год. НарадзіўсяЯн Скрыган. Беларускі пісьменнік, паэт, публіцыст і крытык. Заслужаны работнік культуры.
Член літаратурных аб’яднанняў «Маладняк» і «Літаратурна-мастацкая камуна».
У 1929 годзе займаўся калектывізацыяй на Магілёўшчыне.
У 1936 годзе арыштаваны НКУС і асуджаны на 10 гадоў пазбаўлення волі з высылкай у Сібір. У чэрвені 1949 года зноў арыштаваны і высланы ў Сібір.
Пасля рэабілітацыі ў 1954 годзе вярнуўся ў Мінск.
Адзін з першапраходцаў беларускага нарыса як новага літаратурнага жанру.
Аўтар вершаў, зборнікаў нарысаў, кніг апавяданняў, аповесцей, успамінаў, партрэтаў, нататак і артыкулаў па праблемах літаратурнага майстэрства і культуры мовы.
Пераклаў на беларускую мову рускіх, украінскіх, літоўскіх, латышскіх, эстонскіх пісьменнікаў.
Беларускі эстэтык, філосаф, культуролаг. Доктар філасофскіх, кандыдат філалагічных навук, прафесар.
Партызан брыгады К. Заслонава.
Працаваў у БДУ і ўніверсітэце культуры, Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Францыска Скарыны.
Аўтар артыкулаў, манаграфій па праблемах філасофіі, тэарэтычнай эстэтыкі, культуралогіі, станаўлення нацыянальнай самасвядомасці, узаемаадносін культуры і суверэнітэту народа.
Лічыў, што культура ўяўляе сабой складаную і ў той жа час вельмі цэласную сістэму з выразнай іерархічнай будовай, у структуру якой уваходзяць матэрыяльная культура, мастацкая культура і культура духоўная.
Яе асноўнымі мэтамі з’яўляюцца садзейнічанне ўмацаванню міру і бяспекі за кошт пашырэння супрацоўніцтва дзяржаў і народаў у галіне адукацыі, навукі і культуры; забеспячэнне справядлівасці і захавання законнасці, усеагульнай павагі правоў і асноўных свабод чалавека, абвешчаных у Статуце ААН для ўсіх народаў, без адрознення расы, полу, мовы або рэлігіі.
Штаб-кватэра размяшчаецца ў Парыжы.
Зараз у арганізацыі 195 дзяржаў-членаў і 8 членаў-супрацоўнікаў. 182 дзяржавы-ўдзельніцы маюць пастаянныя прадстаўніцтвы пры арганізацыі, дзе таксама знаходзяцца 4 пастаянныя назіральнікі і 9 наглядальных місій міжурадавых арганізацый.
У склад арганізацыі ўваходзіць больш за 60 бюро і падраздзяленняў, размешчаных у розных частках свету.
Меў псеўданім Янка Змагар.Стваральнік пецярбургскай культурна-асветнай арганізацыі «Вольныя беларусы», сакратар пецярбургскага прадстаўніцтва Цэнтральнай украінскай рады, супрацоўнік Міністэрства замежных спраў УНР, член Беларускай рады на Украіне. Член Рады БНР.
3 1922 года актыўны дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША.
Падтрымліваў цесныя сувязі з В. Ластоўскім, К. Душэўскім, Т. Грыбам.
Адзін з арганізатараў Беларуска-Амерыканскай нацыянальнай рады.
Кіраўнікі беларускіх прадстаўніцтваў i місій у еўрапейскіх краінах. Сядзяць (злева направа): Я.Ладноў, В. Захарка, П. Крачэўскі, Л. Заяц; стаяць: Л. Вітан-Дубейкаўскі, Я. Чарапук, Я. Бялевіч. Кастрычнік 1919 года (БДАМЛіМ), wikimedia.org
Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы (1962) за п’есу «Лявоніха на арбіце», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1974) за п’есы «Трыбунал» і «Таблетку пад язык».
Працаваў на камсамольскай і партыйнай рабоце, у тым ліку загадчыкам парткабінета Магілёўскага чыгуначнага вузла (1945-1946), у часопісах «Вожык», «Нёман».
Аўтар гумарэсак, фельетонаў, нарысаў, шматлікіх п’ес, у якіх бескампрамісна крытыкуюцца заганныя метады кіраўніцтва савецкай гаспадаркай, паказуха, фармалізм, казённае адміністраванне. Яго творы ставіліся на сцэнах беларускіх тэатраў.
Аўтар кінааповесці «Твой хлеб», сцэнарыяў фільмаў «Шчасце трэба берагчы», «Кандрат Крапіва», «Рагаты бастыён», «Пасля кірмашу».
Пераклаў на беларускую мову п’есы Л. Зорына, Н. Думбадзэ і Р. Лордкіпанідзэ, К. Сіманава і іншых.
Выдадзены яго Выбраныя творы ў 2-х і 5 тамах.
Імя драматурга носіць вуліца ў Мінску, Гродзенская цэнтральная гарадская бібліятэка і Журавіцкая СШ Рагачоўскага раёна, у якой створаны музей драматурга.
Беларускі паэт, перакладчык, філолаг і педагог. Кандыдат філалагічных навук, дацэнт.
Працаваў ў Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце імя Максіма Танка, нацыянальным тэхнічным універсітэце, у Мінскім абласным драматычным тэатры ў Маладзечне.
Даследаваў аказіянальную лексіку ў мастацкіх тэкстах.
Аўтар сямі зборнікаў вершаў, кніг гумару, перакладаў.
На яго вершы напісана больш як 180 песень, якія выконвалі І. Дарафеева, А. Гайдук, А. Цівуноў, Дз. Мінько, Т. Валахановіч і іншыя.
30 песень на вершы Шабовіча напісаў магілёўскі кампазітар Мікола Яцкоў.
Аўтар слоў гімна БДПУ імя Максіма Танка. Спрыяў развіццю маладых беларускіх паэтаў і празаікаў – удзельнікаў літаратурнай суполкі «Крокі».
Апошнія восем гадоў былі самымі гарачымі за ўсю гісторыю назіранняў, заявіла 6 лістапада Сусветная метэаралагічная арганізацыя ў дакладзе на адкрыцці штогадовай канферэнцыі ААН па змене клімату ў Шарм-Эль-Шэйху, Егіпет.
«Экстрэмальная спякота, засуха і разбуральныя паводкі закранулі мільёны людзей і прычынілі мільярдныя страты ў гэтым годзе. Відавочныя прыкметы і наступствы змены клімату становяцца ўсё больш драматычнымі» – сказана ў публікацыі.
На думку экспертаў Сусветнай метэаралагічнай арганізацыі, у 2022 годзе сярэдняя глабальная тэмпература будзе прыкладна на 1,15 градуса вышэй за сярэднюю тэмпературу даіндустрыяльнага перыяду 1850-1900 гадоў.
Верагодна, бягучы год зойме 5-6-е месца ў спісе самых гарачых за гісторыю назіранняў, аднак “толькі пытанне часу, калі настане яшчэ адзін самы цёплы год”.
Вучоныя канстатуюць, што з 1993 года хуткасць павышэння ўзроўню мора падвоілася, а са студзеня 2020 года ўзровень мора вырас амаль на 10 міліметраў. Раставанне леднікоў у Альпах у 2022 годзе стала рэкордным: на гэта паўплывалі нізкае снежнае покрыва ў канцы зімы, неаднаразовае выпадзенне пылу з Сахары і працяглыя і інтэнсіўныя хвалі цяпла.
“Упершыню ў гісторыі нават у самых высокіх пунктах вымярэнняў снег не перажыў летні сезон, і таму не адбылося назапашвання свежага лёду” – гаворыцца ў публікацыі.
Найбольш пакутуюць тыя, хто невінаваты.
Канцэнтрацыі асноўных парніковых газаў працягваюць расці і дасягнулі рэкордных узроўняў. Для многіх леднікоў кропка незвароту ўжо пройдзеная, і раставанне будзе працягвацца сотні, калі не тысячы гадоў, што будзе мець сур’ёзныя наступствы для воднай бяспекі.
У Сусветнай метэаралагічнай арганізацыі нагадалі прыклады экстрэмальнага надвор’я ў 2022 годзе: засуху ва Усходняй Афрыцы, рэкордныя дажджы і паводкі ў Пакістане, серыю разбуральных цыклонаў на Мадагаскары і ў Паўднёвай Афрыцы, экстрэмальную спякоту ў Еўропе.
Паводка ў Пакістане
«Занадта часта больш за ўсё пакутуюць тыя, хто менш за ўсё адказны за змяненне клімату, як мы бачылі на прыкладзе жудаснай паводкі ў Пакістане і смяротнай працяглай засухі на Афрыканскім Рогу. Але нават добра падрыхтаваныя супольнасці сёлета пацярпелі ад экстрэмальных з’яў, пра што сведчаць зацяжныя хвалі цяпла і засуха ў значнай частцы Еўропы і паўднёвага Кітая» – сказаў прафесар Таалас.
Генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш назваў даклад “хронікай кліматычнага хаосу” і заклікаў удзельнікаў канферэнцыі ў Шарм-Эль-Шэйху “адказаць на сігнал трывогі ад планеты дзеяннем – амбіцыйным і рэальным дзеяннем у галіне клімату”.
У праграму канферэнцыі 2022 года ўпершыню было афіцыйна ўключана абмеркаванне механізму кампенсацый страт ад змен клімату для краін, якія развіваюцца – гэта адбылося ў выніку «інтэнсіўных перамоваў», паведамляе BBC News. Як піша Reuters, у папярэднія гады развітыя краіны перашкаджалі правядзенню афіцыйных абмеркаванняў; яшчэ нават на канферэнцыі 2021 года ЗША і ЕЗ заблакавалі стварэнне такога фонду.
Цыклон “Батсірай” на Мадагаскары
Кліматычныя змены ў Беларусі.
З другой паловы 1970-х гадоў хуткасць росту тэмпературы ў краіне склала 0,6 градуса за 10 гадоў. Гэтыя лічбы ў 3,5 раза перавышаюць хуткасць росту па ўсім зямным шары і практычна ў 2 разы перавышаюць хуткасць росту тэмпературы паветра над сушай паўночнага паўшар’я” – распавядаюць спецыялісты Белгідрамету.
З канца 1980-х гадоў змяненне тэмпературы паветра праяўлялася ў росце зімовых тэмператур. Аднак з другой паловы 1990-х і пачатку 2000-х гадоў пачалі расці тэмпературы і летняга перыяду, адзначаецца рост колькасці гарачых дзён з тэмпературай паветра плюс 25 градусаў і вышэй. У цэлым растуць максімумы тэмператур, змяняецца працягласць сезонаў года – павялічваецца працягласць лета і скарачаецца зіма. Таксама павялічваецца працягласць вегетацыйнага перыяду і скарачаецца ацяпляльны перыяд.
Што да змены характару выпадзення ападкаў на тэрыторыі Беларусі, то ў халодны перыяд года іх сума расце, а ў асобныя месяцы цёплага перыяду года – скарачаецца. Такія тэндэнцыі адзначаюцца ў чэрвені, жніўні і верасні, што разам з ростам тэмпературы паветра прыводзіць да павелічэння засушлівых умоў.
У будучыні, тэмпературы паветра будуць расці і да канца стагоддзя на тэрыторыі Беларусі сярэднегадавыя тэмпературы паветра могуць дасягаць адзнакі плюс 10-12 градусаў. Акрамя гэтага, у перыяд паміж 2020 і 2040 гадамі тэмпература паветра па ўсёй Зямлі павысіцца на 1,5 градуса. Так, змены клімату паўплываюць на навакольнае асяроддзе, галіны эканомікі і здароўе насельніцтва.
На думку спецыялістаў Белгідрамета, важна ўдзяляць вялікую ўвагу ацэнцы рызык ад змянення клімату, распрацоўваць стратэгіі па адаптацыі эканомікі, навакольнага асяроддзя і насельніцтва.
Міжнародны дзень ААН (з 1948 года) устаноўлены ў гонар уступлення ў сілу Статута Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у 1945 годзе. Беларусь – краіна-заснавальніца ААН.
ААН афіцыйна існуе з 24 кастрычніка 1945 года. ААН з’яўляецца цэнтрам вырашэння праблем, з якімі сутыкаецца ўсё чалавецтва. Гэта дзейнасць ажыццяўляецца сумеснымі намаганнямі больш за 30 звязаных з ёй арганізацый, якія складаюць сістэму ААН.
Колькасць дзяржаў-членаў ААН складае 193 краіны.
tunnel.ru
1743 год. Нарадзіўся Рафал Чарвякоўскі. Беларускі хірург-навуковец.
Доктар медыцыны. Аўтар 12 тамоў прац па хірургіі, вынаходнік хірургічных прыладаў і спосабаў умяшання.
Меў лекарскую практыку ў шпіталях сталіц 6 дзяржаў Еўропы.
Прафесар медыцыны Галоўнай кароннай школы ў Кракаве, заснавальнік кафедры анатоміі, хірургіі і акушэрства, анатамічнага тэатра. Прыдворны лекар караля Станіслава Панятоўскага, галоўны лекар лазарэту падчас паўстання Касцюшкі.
Зрабіў першае ў Кракаве ўскрыццё нябожчыка і праводзіў сшыванне ранаў жывата і кішак, трэпанацыю чэрапа і трахеатамію.
Падрыхтаваў звыш 200 вучняў.
1795 год. Менш чым праз год пасля задушэння паўстання Т. Касцюшкі адбыўся Трэці і апошні падзел Рэчы Паспалітай.
Манархі Расіі, Прусіі і Аўстрыі падзялілі паміж сабой рэшткі тэрыторыіКанфэдэрацыі Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага. Дзяржава спыніла сваё існаванне.
Расійская імперыя атрымала найбольшыя тэрыторыі – 120 тыс. км²: Валынскае, Наваградскае, Віленскае, часткі Брэсцкага, Гродзенскага, Троцкага ваяводстваў і Жамойці з гарадамі Брэст, Наваградак, Гродна, Вільня, Коўна. Па ўсіх трох падзелах яна атрымала 60% ад усёй тэрыторыі Рэчы Паспалітай.
Прусія атрымала 48 тысяч км², Аўстрыйская імпэрыя – агулам 47 тысяч км².
wikimedia.org
1862 год. Нарадзіўся Даніэль Свароўскі.
Заснавальнік аўстрыйскай крыштальнай імперыі Swarovski.
У 1892 годзе атрымаў патэнт на першае сваё вынаходства – машыну па апрацоўцы крышталічных камянёў з беспрэцэдэнтнай дакладнасцю.
У 1895 годзе заснаваў у Ціролі завод па вытворчасці вырабаў з крышталю.
Якасць вырабленых на прадпрыемстве Svarovski крыштальных вырабаў дазволіла разглядаць іх як альтэрнатыву каштоўным камяням і дыяментам.
1948 – Амерыканскі прамысловец і дзяржаўны дзеяч Бернард Барух увёў тэрмін “халодная вайна”.
Гэтым тэрмінам уплывовы палітык хацеў ахарактарызаваць хутка астываючыя адносіны ЗША і СССР пасля перамогі ў ІІ Сусветнай вайне.
З распадам сацыялістычнага лагера і СССР “халодная вайна” фактычна завяршылася, і прэзідэнт ЗША Джордж Буш не прамарудзіў павіншаваць свой народ з перамогай.
Тэрмін ”халодная вайна” – неад’емная частка гісторыі ХХ стагоддзя.
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч. Удзельнік Слуцкага паўстання (1920) і антысавецкага партызанскага руху на Палессі.
Дзеяч беларускай дыяспары ў Чэхіі, Францыі, Вялікабрытаніі.
Сустваральнік і сукіраўнік “Хаўруса беларускай працоўнай эміграцыі ў Францыі”. “Ён фактычна быў апекуном усіх новапрыежджых беларусаў у Парыжы. Быў адданы свайму народу» – сведчыць Івонка Сурвіла.
Быў адным з тых, хто спрычыніўся да ўратавання каля 200 беларусаў з Даніі ад выдачы СССР.
Аўтар кнігі “Беларусь: Сціслы агляд гісторыі беларускага народу і нацыянальна-вызвольнага руху”.
wikimedia.org
1960 год. На палігоне Байканур у казахстанскіх стэпах адбылася самая жудасная катастрофа ў гісторыі сусветнай касманаўтыкі і ракетнай тэхнікі.
На старце ўзарвалася міжкантынентальная балістычная ракета Р-16.
Па афіцыйнай інфармацыі загінула 78, па дадзеных акадэміка Б. Чартока – 126 чалавек. Сярод загінулых шмат савецкіх канструктараў ракетнай тэхнікі, камандуючы ракетнымі войскамі СССР – маршал М. Нядзелін.
Гэта катастрофа стала моцным ударам для савецкай касмічнай галіны і ракетабудавання.
Інфармацыя аб катастрофе была засакрэчана да 1989 года.
wikimedia.org
1970 год. У Вільнюсе памёр Адольф Клімовіч.
Заходнебеларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Актыўны ўдзельнік беларускага руху, беларускай хрысціянскай дэмакратыі, суарганізатар часопіса “Маладое жыццё”, рэдактар часопіса “Самапомач”, газеты “Беларуская крыніца”.
Выкладаў у Віленскай беларускай настаўніцкай семінарыі, публікаваўся ў часопісе «Студэнцкая думка».
Арыштаваны КДБ у 1952 годзе, у 1953 годзе вынесены смяротны вырак, які заменены 25 гадамі зняволення. Вярнуўся з лагера ў Вільнюс ў 1956 годзе.
Склаў біяграфічны слоўнік беларускіх культурных і палітычных дзеячоў, рукапіс захоўваецца ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы НАН Беларусі.
Працуе на стыку такіх мастацкіх напрамкаў як гістарычны жанр, поп-арт і contemporary art.
Цытаты з вядомых твораў мінулага спалучаюцца ў яго жывапісе з фантастычнымі выявамі іншапланетных прышэльцаў з будучыні альбо з добра вядомымі выявамі нашых сучаснікаў.
Працуе з галерэямі Украіны і Нідэрландаў.
Высокі ўзровень прафесійнага майстэрства мастака ўзводзіць яго ў шэраг буйнейшых жывапісцаў сучаснай Беларусі.
1994 год. Памёр Анатоль Вялюгін.
Беларускі паэт, празаік, кінасцэнарыст, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы, Дзяржаўнай прэміі БССР.
Аўтар многіх зборнікаў вершаў. Яго лірыка — дасягненне беларускай паэзіі. Яго творчасці ўласцівы яркая метафарычнасць, асацыятыўная вобразнасць, філігранная апрацоўка слова.
Аўтар сцэнарыяў кінафільмаў «Рэха ў пушчы», «Глядзіце на траву» і 40 дакумэнтальных фільмаў, у тым ліку «Балада пра маці», «Генерал Пушча», «Я – крэпасьць, вяду бой».
Перакладчык на беларускую мову асобных твораў М. Лермантава, Ю. Тувіма, Э. Межэлайціса, У. Маякоўскага, А. Міцкевіча, У. Бранеўскага і іншых.
Міжнародны дзень за зніжэнне стыхійных бедстваў (з 1989 года) прысвечаны здольнасці людзей і супольнасцяў ва ўсім свеце кіраваць рызыкай бедстваў.
Бедствы, што выкліканыя прыроднымі або тэхналагічнымі працэсамі, закранаюць мільёны людзей ва ўсім свеце.
ЮНЕСКА ажыццяўляе канцэптуальны пераход ад рэагавання на бедствы да дзеянняў, якія папярэднічаюць бедствам, і аказвае краінам дапамогу ў нарошчванні іх патэнцыялу ў галіне кіравання рызыкамі, звязанымі з бедствамі і змяненнем клімату.
За мінулы 2021 год адбылося 432 катастрофы, якія звязаны з небяспечнымі прыроднымі з’явамі ва ўсім свеце. Іх эканамічная шкода склала 252 мільярды даляраў ЗША. 44% бедстваў былі звязаныя з паводкамі.
Мэтавай задачай на 2022 год з’яўляецца задача “Значна палепшыць сітуацыю з наяўнасцю сістэм ранняй абвесткі, якія ахопліваюць розныя віды пагроз, інфармацыі і адзнак адносна рызыкі бедстваў і пашырыць доступ да іх людзей да 2030 года”.
1795 год. У Санкт-Пецярбургу ўпаўнаважаныя Аўстра-Венгрыі, Прусіі і Расіі падпісалі канвенцыю аб Трэцім падзеле Рэчы Паспалітай.
Рэч Паспалітая Абодвух Народаў знікла з карты Еўропы як дзяржаўнае ўтварэнне.
Тэрыторыя Беларусі цалкам апынулася ў складзе Расійскай імперыі.
Мастацтвазнаўца Надзея Усава падкрэслівае значнасць Драздовіча як першага нацыянальнага мастака, народнага філосафа-ўтапіста, самабытнага і арыгінальнага мастака-візіянера выключнай асобы для культуры Беларусі.
Адзін з заснавальнікаў беларускага нацыянальнага гістарычнага жывапісу, майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
Аўтар зборніка «Песні Дзісеншчыны», вершаў, прозы, гістарычных аповесцяў, паэм, апісаў падзеі VI- XX ст.
Яго графічныя малюнкі ўпрыгожылі падручнік геаграфіі А. Смоліча (1919).
У гонар мастака названы вуліцы ў Мінску, Оршы, Маладзечне, Глыбокім, Шаркаўшчыне, Радашковічах, Навагрудку. Пастаўлены помнікі ў Мінску і Глыбокім.
Мастацтвазнавец, гісторык, тэарэтык мастацтва. Адзін з заснавальнікаў беларускага мастацтвазнаўства.
Даследаваў выяўленчае мастацтва і архітэктуру Беларусі ад старажытнейшых часоў да сучаснасці, у тым ліку мастацтва кніг Ф. Скарыны, творчасць беларускіх мастакоў.
Аўтар «Нарысаў з гісторыі беларускага мастацтва».
У 1930 годзе арыштаваны ДПУ БССР па справе «Саюза вызвалення Беларусі». Памёр у ссылцы ў 1940 годзе.
У гонар вучонага ў Мінску на вул. Валадарскага, 24 устаноўлена мемарыяльная дошка.
Беларускі кампазітар, музыколаг, этнограф, паэт. Дзеяч беларускага руху ў эміграцыі.
Аўтар музыкі гімна на словы М. Багдановіча “Пагоня”.
Адзін з арганізатараў Тэатра оперы і балета Беларусі, дырыжор яго сімфанічнага аркестра, дырыжор сімфанічнага аркестра Усебеларускага Радыёкамітэту, музычны рэдактар Беларускага радыё.
Заснаваў у Нью-Ёрку беларускі хор, кіраваў беларускімі хорамі ў Кліўлендзе і Чыкага. Пакінуў вялікую музычную спадчыну; быў аўтарам опер, сімфоній, вакальных твораў, апрацовак народных песень.
1937 год. НКУС быў расстраляны Антон Баліцкі.
Беларускі палітычны дзеяч, публіцыст.
Народны камісар асветы БССР у 1926-1929 гадах, адзін з актыўных дзеячаў палітыкі беларусізацыі ў БССР.
Удзельнік стварэння сістэмы сярэдняй і вышэйшай адукацыі БССР. Аўтар артыкулаў па пытаннях нацыянальнай і культурнай палітыкі. Правадзейны сябра Інбелкульта, старшыня секцыі беларускай мовы і літаратуры.
Аўтар шэрагу опер, у т.л. «Кастусь Каліноўскі», твораў для салістаў, хора і аpкестраў, да драматычных спектакляў і фільмаў, у тым ліку «Нестерка», апрацовак беларускіх народных песень.
Прафесар і загадчык кафедры скульптуры ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.
Аўтар бюстаў, аздаблення залы пасяджэнняў Дома ўрада, інтэр’ераў залы Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР, Дома Чырвонай арміі, павільёна БССР на Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўцы ў Маскве.
Аўтар дэкаратыўных рэльефаў ляпнін у глядзельных залах Тэатра оперы і балета БССР і тэатра імя Я. Купалы, гарэльефа «9 Мая 1945 года» галоўнага фасада Манумента Перамогі ў Мінску.
Адзін з аўтараў Кургана Славы Савецкай Арміі (1969), мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой» (1971).
Працаваў над праектам помніка героям Сталінграда, барэльефам «Беларускія партызаны», партрэтамі многіх Герояў Савецкага Саюза, Адама Міцкевіча, Янкі Купалы, вучоных, гістарычных дзеячаў.
У Віцебску на доме, дзе жыў мастак, усталявана мемарыяльная дошка.
Абвешчаны рэзалюцыяй Асамблеі Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў у 2010 годзе.
Міжнародная канвенцыя аб абароне асобаў ад гвалтоўных знікненняў была прынятая 20 снежня 2006 года Генеральнай асамблеяй ААН.
Ею заяўлялася заклапочанасьць павелічэннем колькасці гвалтоўных або не добраахвотных знікненняў у свеце. Сярод іх называліся арышт, затрыманні і выкраданні. Занепакоенасць была выказаная ростам паведамленняў аб пераследзе, жорсткім абыходжанні і запалохванні, якія зазнаюць сведкі або сваякі зніклых асобаў.
Дакумент падпісалі амаль 100 дзяржаваў, 50 ужо ратыфікавалі. Беларусь падпісала канвенцыю, але не ратыфікавала.
У 1999 годзе ў Беларусі бясследна зніклі: былы міністр унутраных спраў Юры Захаранка і віцэ-спікер Вярхоўнага Савета XIII склікання Віктар Ганчар, а таксама прадпрымальнік Анатоль Красоўскі ды былы асабісты аператар Лукашэнкі, аператар расійскага тэлеканалу ОРТ Дзмітрый Завадскі.
1481 год. Пакараныя смерцю на публічным абезгалоўліванні князі Іван Гальшанскі і Міхаіл Алелькавіч.
Іх звінавацілі ў змове супраць Караля польскага і Вялікага князя літоўскага Казіміра.
Змоўнікаў пакаралі ў Вільні.
Паводле адной версіі, змоўнікі збіраліся запрасіць караля ў Кобрын на вяселле, на якім забіць і ўзвесці на велікакняжацкі сталец Міхаіла Алелькавіча.
Паводле іншай версіі, забіць караля Казіміра хацелі, каб адарваць ад Вялікага Княства Літоўскага і далучыць да Маскоўшчыны землі да Бярэзіны.
1866 год. Нарадзіўся Канстанцін Скірмунт.
Гаспадарчы і палітычны дзеяч Беларусі і Польшчы, дыпламат.
Адзін з заснавальнікаў Гродзенскага таварыства сельскай гаспадаркі, Мінскага таварыства ўзаемнага страхавання, Краёвай партыі Літвы і Беларусі, Польскага нацыянальнага камітэту ў Парыжы.
У 1909–1917 гадах быў членам Дзяржаўнага савету ад Гродзенскай губерні.
Амбасадар Польшчы ў Італіі, Вялікабрытаніі, у 1921-1922 гадах міністр замежных спраў Польшчы.
1885 год. Памёр Юльян Корсак.
Паэт і перакладчык.
Блізкі сябар літаратараў Адама Міцкевіча і Антона Адынца.
Аўтар двух зборнікаў вершаў, сярод якіх былі творы з беларускай тэматыкай.
Развіваў рамантычны стыль лірычнай паэзіі, у якой выкарыстоўваў класічныя i беларускія фальклорныя матывы.
Некаторыя вершы пакладзены на музыку Станіславам Манюшкам.
1893 год. У Магілёве адбыўся землятрус.
Яго сіла клала 4 балы па шкале Рыхтэра.
Яшчэ фіксаваліся землятрусы 12 лістапада 1896 года, 4 балы, 4 сакавіка 1977, 4-5 балаў, 30 мая 1990, 3-4 балы.
1919 год. Утворана Мінская беларуская школьная рада.
Дзейнічала ў 1919-1920 гадах і стала асновай для стварэння Беларускай цэнтральнай школьнай рады.
У прэзідыум Рады ўваходзілі Сымон Рак-Міхайлоўскі (старшыня), Вацлаў Іваноўскі, Усевалад Ігнатоўскі, Аркадзь Смоліч.
Рада кіравала дзейнасцю беларускіх навучальных устаноў Мінскай губерні, стварала беларускія школы і культурна-асветныя гурткі, павятовыя і валасныя беларускія школьныя рады, арганізавала ў Мінску і Слуцку беларускія настаўніцкія курсы.
Намагалася стварыць беларускі нацыянальны ўніверсітэт.
Спыніла дзейнасць у ліпені 1920 году з прыходам бальшавікоў.
1929 год. Памёр Паўлюк Трус.
Паэт, публіцыст. Сябра літаратурнага аб’яднання «Маладняк».
Скончыў Беларускі педагагічны тэхнікум, у якім наведваў лекцыі Якуба Коласа, Міхайлы Грамыкі, Усевалада Ігнатоўскага, сустракаўся з Янкам Купалам.
Быў пастаянным удзельнікам студэнцкага хору, пастановак п’ес.
Займаўся апрацоўкай фальклорна-паэтычных матэрыялаў для кампазітараў.
Выдаў два зборнікі паэзіі «Вершы», суаўтар серыі літаратурных пародыяў.
Пасмяротна выйшлі «Творы» (1935), кнігі Выбраных твораў (10 выданняў, у 1931-1979), «Новай квадры настаў маладзік» (вершы і паэмы, 1984).
Для дзяцей была выдадзеная кніга паэзіі «Падаюць сняжынкі» (1983).
У гонар Паўлюка Труса названыя вуліцы ў Мінску і Уздзе.
1954 год. Нарадзіўся Аляксандр Лукашэнка.
Палітык.
У 1994 годзе абраны прэзідэнтам Рэспублікі Беларусі. У выніку рэферэндумаў працягнуў свае паўнамоцтвы і дамогся фактычна пажыццёвага кіравання краінаю.
У 2020 годзе адбыліся масавыя пратэсты супраць вынікаў чарговых прэзідэнцкіх выбараў, на якіх абвясцілі Лукашэнку пераможцам. Пратэсты былі жорстка здушаныя. Рэпрэсіі трываюць дагэтуль. Лукашэнка не прызнаны кіраўніком дзяржавы краінамі Захаду.
Лукашэнка скончыў гістарычны факультэт Магілёўскага педагагічнага інстытуту і Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію.
Працаваў на партыйных, адміністрацыйных пасадах у Шклове і Шклоўскім раёне.
1975 год. Нарадзілася Наталля Цылінская.
Веласіпедыстка, палітык.
Васьміразовая чэмпіёнка свету, бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў 2004. Заслужаны майстар спорту Беларусі.
Член Канстытуцыйнай камісіі па змяненні Канстытуцыі Беларусі.
2009 год. На Radom Air Show у польскім Радаме разбіўся беларускі знішчальнік СУ-27 з 61-авіябазы з-пад Баранавічаў.
Загінулі два лётчыкі-беларусы: палкоўнікі Аляксандр Жураўлевіч і Аляксандр Марфіцкі.
Жураўлевіч быў кіраўніком другой у гісторыі Беларусі авіяцыйнай акрабатычнай групы «Крылы Беларусі», якую створанылі ў 2009 годзе.
Лётчыкі выконвалі складаную фігуру пілатажу.
Пілотам загадалі катапультавацца, але яны не падпарадкаваліся, бо самалёт быў заблізка да гледачоў і жылых пабудоў. Машына абрынулася за 100 метраў ад дамоў.
Рашэннем Рады гміны Гузд у 2010 годзе каля Радаму паставілі помнік беларускім лётчыкам.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
Расійскія дыпламаты просяць ААН прымусіць улады Ўкраіны закрыць сайт «Міратворца».
На сайце «Міратворца» падаюцца звесткі аб асобах, якія ўяўляюць пагрозу для бяспекі Украіны. Пасля пачатку поўнамаштабнага расійскага ўварвання на ім размяшчаецца інфармацыя аб меркаваных злачынствах расійскіх вайскоўцаў. У Расіі «Міратворца» заблакаваны.
Расійскія дыпламаты ў лісце генеральнаму сакратару ААН Антоніу Гутэрышу называюць дзейнасць праекту «Міратворца» «злачыннай» і просяць зрабіць неабходныя крокі для «закрыцця яго».
Аўтараў ліста, паведамляе выданне Медуза, абурае, што ў базу «Міратворца» уносяць не толькі дарослых, але і дзяцей.
Да звароту ў ААН Масква двойчы скардзілася на «Міратворца» былому кіраўніку ЮНІСЕФ Генрыеце Фор. Расійскія дыпламаты лічыць, што ўдзел гэтай арганізацыі ў вырашэнні пытання «быў вельмі фармальным» і не змяніў сітуацыі.
Да поўнамаштабнай агрэсіі Расіі супраць Украіны адміністратары «Міратворцы» абяцалі закрыць свабодны доступ да сваёй базы. А прэзідэнт Уладзімер Зяленскі даводзіў, што не мае паўнамоцтваў для прымусовага закрыцця сайту, бо ён не парушае заканадаўства.
Расійскія войскі атакавалі Ўкраіну 24 лютага 2022 году. За пяць месяцаў вайна некалькі мільёнаў украінцаў сталі ўцекачамі. Тысячы былі забітымі. Сярод іх некалькі сот дзяцей. Зафіксаваныя факты злачынстваў расійскіх войск супраць мірнага насельніцтва. Зруйнаваныя гарады і паселішчы. Шкода эканоміцы краіны ацэненая ў мільярды долараў.
-8qrbwci0rraaaaep13ofqrwi.jpg)
wikimedia.org
wikimedia.org
wikimedia.org
wikimedia.org
bis.nlb.by
