Дзень у гісторыі. 5 снежня. Прынята “сталінская” Канстытуцыя. Падпісаны Будапешцкі мемарандум. Нарадзіліся Юзаф Пілсудскі, Мікола Равенскі, Алесь Разанаў.

Міжнародны дзень добраахвотнікаў у імя эканамічнага і сацыяльнага развіцця (International Volunteer Day, з 1985 года) устаноўлены па прапанове Генеральнай Асамблеі ААН

Валанцёры – гэта людзі, якія ў свой вольны час працуюць на грамадства. 

Добраахвотнікаў можна сустрэць у якасці персаналу на Алімпійскіх гульнях або ў якасці рознарабочых пры аднаўленні разбурэнняў. Такія людзі добраахвотна выклікаюцца дапамагаць прыбіраць грамадскую тэрыторыю, распаўсюджваць плакаты ці брашуры сацыяльнай кампаніі, гатовы бясплатна праводзіць экскурсіі па родным горадзе, быць перакладчыкамі на вялікіх міжнародных спартыўных спаборніцтвах. Больш за тое, добраахвотнікі дапамагаюць персаналу ў дзіцячых дамах і дамах састарэлых, спяшаюцца на дапамогу пры ліквідацыі наступстваў стыхійных бедстваў.

І грамадства, несумненна, мае патрэбу ў рэзультатыўнай працы валанцёраў. ААН увесь час заклікае дзяржавы прымаць меры ў мэтах павышэння дасведчанасці аб важным унёску службы добраахвотнікаў, і тым самым заахвочваць яшчэ больш людзей ва ўсіх сферах дзейнасці прапаноўваць свае паслугі ў якасці добраахвотнікаў як на радзіме, так і за мяжой.

Пракоп і Сава (народны каляндар). «Прыйдзе Пракоп хмуры – раскапае гуры». «Барбара мосьціць, Сава цьвікі вострыць, а Мікола прыбівае».

1360 год. З’яўленне франка. 

Французскі кароль Ян II Добры з мэтай сабраць грошы для выплаты выкупу ангельцам падпісаў спецыяльны ўказ аб чаканцы залатой манеты вагой 3,88 грама і дыяметрам 29 міліметраў з лацінскім надпісам на аверсе Johannes Dei gratia Francorum rex –  “кароль франкаў”. 

Адсюль пайшла назва манеты франк, пазней і валюты, якая мела хаджэнне ў Францыі да ўвядзення еўра ў 2002 годзе. 

У наш час франк захоўваецца ў Швейцарыі (швейцарскі) і некаторых краінах Цэнтральнай і Заходняй Афрыкі.

 

1484 год. Папа Інакенцій VIII выдаў булу “З найвялікшай стараннасцю”. 

У адпаведнасці з ёй інквізітарам надаваліся выключныя паўнамоцтвы ў справе палявання на ведзьмаў. Быў пакладзены пачатак аднаму з самых крывавых і працяглых у гісторыі чалавецтва нялюдскіх пераследаў нявінных ахвяр. 

Рымская інквізіцыя ранняга Новага часу разгледзела, як лічыцца, 50-70 тысяч спраў, пры гэтым адправіла на пакаранне смерцю каля 1300 чалавек. 

Паляванне на ведзьмаў было больш разбуральным – тут налічваюць некалькі дзесяткаў тысяч спаленых. 

Іспанская інквізіцыя скасавана ў 1808 годзе Жозэфам Банапартам, французская канчаткова скасавана ў 1834 годзе. 

Інквізіцыя (лац. Inquisitio – “вышук”, “расследаванне”) існуе і сёння, толькі памяняла шыльду. Кангрэгацыя інквізіцыі на Другім Ватыканскім саборы 1965 года была перайменавана ў Кангрэгацыю веравучэння, якая існуе дагэтуль і займаецца абаронай веры і маральнасці каталікоў, у прыватнасці расследуе сэксуальныя злачынствы.

На выяве: Галілей перад Рымскай інквізіцыяй.

 

1579 год. Пірацкая брыганціна Фрэнсіса Дрэйка “Залатая лань” уступіла ў гавань Сант’яга (Чылі). 

Там стаяў на якары іспанскі галіён “Капітан” – флагман эскадры. Іспанцы прынялі ангельцаў за сваіх, сустрэлі “Залатую лань” прывітальным барабанным боем. Піраты спусцілі на ваду лодку, спакойна прысталі да галіёна і падняліся на яго борт. Карабель быў захоплены без адзінага стрэлу. 

Здабыча аказалася багатай: 37 тысяч залатых дукатаў, фарфор, срэбра, і ў дадатак – дзве тысячы бочачак віна. 

Калі праз 10 месяцаў Фрэнсіс Дрэйк вярнуўся на радзіму, яго сустрэлі як нацыянальнага героя. Каралева Лізавета наведала карабель і на палубе пасвяціла яго ў рыцары, крыху пазней удастоіла звання адмірала.

Дрэйк стаў першым мараплаўцам, які абышоў зямны шар, захаваўшы пры гэтым цэлым судна і жыццё большасці матросаў (Магелан, як вядома, дадому не вярнуўся). 

У 1588 годзе ён фактычна камандаваў англійскім флотам пры разгроме “Непераможнай армады”. 

Імем Дрэйка названы  самы шырокі ў свеце праліў – паміж Амерыкай і Антарктыдай.

Зрэшты, народнае прызнанне адміралу Дрэйку прынеслі зусім не яго пірацкія прыгоды і ваенныя перамогі. У баварскім  Афенбургу стаіць помнік: Дрэйк з кветкай у руцэ. Гэта кветка бульбы. На помніку надпіс: “Сэру Фрэнсісу Дрэйку, услаўленаму мараплаўцу, які распаўсюдзіў бульбу ў Еўропе. Мільёны земляробаў свету дабраслаўляюць яго несмяротную памяць. Яго дарунак – вялікая дапамога ўсім беднякам, каштоўнае прынашэнне, якое палягчае горкую патрэбу і нягоды немаёмных”.

1867 год. Нарадзіўся Юзаф Пілсудскі. 

Польскі дзяржаўны і палітычны дзеяч, першы кіраўнік адроджанай Польшчы. Падарожнік па Амерыцы, Еўропе, Японіі.

Галоўнакамандуючы Войска польскага, першы маршал Польшчы, двойчы прэм’ер (1926-1928 і 1930). Кавалер вялікай колькасці ордэнаў і ганаровых адзнак, як польскіх, так і замежных, ганаровы доктар шэрагу ўніверсітэтаў міжваеннай Польшчы. 

Пілсудскі — асоба, заслугі якой перад незалежнаю Польшчай паўсюдна прызнаныя.

Пра беларусаў пісаў, што трэба “адзначыць неакрэсленасць іх нацыянальных пачуццяў”. Беларусаў з заходніх губерняў ставіў вышэй за жыхароў усходу Беларусі, бачыў розніцу паміж беларусамі-праваслаўнымі і беларусамі-каталікамі.

У постаці Пілсудскага выяўляліся пэўныя рысы беларускасці, якія ставілі яго ў лепшае святло ў параўнанні з беларускімі савецкімі дзеячамі. Нарадзіўся ён на Віленшчыне, ведаў беларускую мову, карыстаўся ёю, меў кантакты з дзеячамі беларускага нацыянальнага адраджэння, у свой час нават займаўся кантрабандным увозам “Дудкі беларускай” Ф. Багушэвіча.

Памёр 12 мая 1935 года. Пахаванне стала вялікай маніфестацыяй нацыянальнага адзінства. Была абвешчана нацыянальная жалоба. Цела было змешчана ў крыпце святога Леанарда ў Вавелі. У 1936 годзе сэрца Пілсудскага палажылі ў труну яго маці на могілках Росы ў Вільні (маўзалей Маці і сэрца сына).

У міжваенны час, а таксама пасля Другой Сусветнай вайны, вакол асобы маршала будаваўся пэўны культ. Пасля падзення камунізму ў Польшчы, Пілсудскі лічыцца адной з найважнейшых асоб у гісторыі польскай дзяржавы. У яго гонар названыя многія вуліцы, плошчы і школы, пастаўлены помнікі.

1886 год. Нарадзіўся Мікола Равенскі. 

Беларускі кампазітар, дырыжор, музычны крытык.

Працаваў рэгентам у Навагрудку, Чэрвені, хормайстрам мінскага гарадскога тэатра, выкладчыкам у музычным тэхнікуме, Беларускай кансерваторыі.

3 1944 года на эміграцыі ў Германіі, Бельгіі. Працаваў у Лёвенскім універсітэце, дзе стварыў студэнцкі ансамбль беларускай музыкі, кіраваў хорам беларускіх студэнтаў Бельгіі, з якім гастраляваў па Еўропе. Супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва.

Музычная і кампазітарская творчасць цесна звязана з беларускім фальклорам.

Аўтар апрацовак беларускіх народных песень і песень на вершы М. Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, К. Буйло, Ц. Гартнага, З. Бядулі, оперы «Браніслава» (лібрэта У. Дубоўкі; у 1930 годзе канфіскавана), першай беларускай аперэты на словы В. Дуніна-Марцінкевіча «Залёты», музыкі для «Пагоні», на тэксты царкоўных малітваў, у тым ліку «Магутны Божа» (на словы Н. Арсенневай).

Аўтар даследавання «Характэрныя рысы беларускай народнай песні».

Памёр 9 сакавіка 1953 года ў бяльгійскім Лёвене.

 

1908 год Нарадзілася Ганна Абуховіч. 

Беларуская акцёрка тэатра і кіно. Народная артыстка.

Дэбютавала як акцёрка нямога кіно ў 1929 годзе. З 1937 года акцёрка Дзяржаўнага рускага драматычнага тэатра Беларусі.

Стварыла шэраг яркіх, псіхалагічна глыбокіх драматычных вобразаў у пастаноўках па творах А. Астроўскага, Х. Вуаліёкі, У. Шэкспіра, К. Губарэвіча, А. Петрашкевіча і іншых.

Здымалася ў 9 кінафільмах.

Аўтар ўспамінаў «Паўстагоддзя на сцэне» (1987).

У яе гонар на вул. Леніна, 5 у Мінску ўсталяваная памятная дошка.

Памерла 13 лістапада 1986 года.

 

1929 год. Нарадзіўся Яўген Кудрашоў. 

Беларускі эканаміст. Кандыдат эканамічных навук, дацэнт.

Скончыў прыродазнаўчае аддзяленне настаўніцкага, геаграфічны факультэт Магілёўскага педагагічнага інстытута.

Працаваў выкладчыкам, дацэнтам, дэканам геаграфічнага,  гістарычнага факультэтаў, рэктарам (1971-1994) Магілёўскага педінстытута. 

Памёр 20 кастрычніка 2011 года.

 

1936 год. У СССР прынята другая Канстытуцыя. 

Увайшла ў гісторыю пад назвай “Сталінская”, другая Канстытуцыя пасля 1924 года, “канстытуцыя развітога сацыялізму”. Замацавала знішчэнне прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці і эксплуататарскія класы, адмову ад дыктатуры пралетарыяту. Эканамічнай асновай абвяшчалася планавая сацыялістычная сістэма гаспадаркі і сацыялістычная ўласнасць.

Упершыню ў гісторыі СССР усім грамадзянам гарантаваліся роўныя правы: усеагульнае, роўнае і прамое выбарчае права пры тайным галасаванні; права на працу і адпачынак, матэрыяльнае забеспячэнне ў старасці і ў час хваробы, права на бясплатную адукацыю. Абвяшчалася свабода сумлення, слова, друку, сходаў і мітынгаў, а таксама недатыкальнасць асобы і таямніца перапіскі.

Усе багацці краіны аб’яўляліся ўсенародным здабыткам. Зямля, якая займалася калгасамі, перадавалася ім у вечнае карыстанне.

Камуністычная партыя абвяшчалася прадстаўніком “кіруючага ядра” ўсіх грамадскіх і дзяржаўных арганізацый працоўных (у Канстытуцыі 1924 года партыя не згадвалася). Вышэйшым органам заканадаўчай улады станавіўся Вярхоўны Савет.

Дзейнічала да 7 кастрычніка 1977 года, калі была прынята “брэжнеўская” канстытуцыя, якая ставіла мэты пабудовы бескласавага камуністычнага грамадства, замацоўвала за кожнай саюзнай рэспублікай права выхаду са складу СССР. У 1990 годзе ў Канстытуцыю было ўнесена некалькі паправак, якія пашыралі правы і свабоды грамадзян, а таксама змянілі палітычную сістэму краіны. Але Асноўны закон спыніў сваё дзеянне ў сувязі з распадам СССР у 1991 годзе.


1941 год. Дзень пачатку контрнаступлення савецкіх войскаў супраць нямецка-фашысцкіх войскаў у бітве пад Масквой. 

Контрнаступленне, як другі этап бітвы за Маскву, пачалося на досвітку – савецкія войскі перайшлі ў наступ на фронце ад Калініна да Яльца. Інфармацыя пра контрнаступленне прагучала па радыё толькі ў ноч на 13 снежня. Да гэтага часу савецкія войскі разбілі ўдарныя танкавыя групоўкі суперніка і, прасунуўшыся ад зыходнай лініі паўночней сталіцы на 60 км, а паўднёвей – на 120 км, ухілілі непасрэдную небяспеку Маскве. 16  снежня савецкія войскі вызвалілі Калінін (цяпер Цвер), 19 снежня  выйшлі на мяжу ракі Лама і Руза, да 25 снежня на раку Ака, 28 снежня быў вызвалены Казельск, 30 снежня – Калуга.

Гэта была першая буйная параза нямецка-фашысцкай арміі ў Другой сусветнай вайне. У бітве пад Масквой гітлераўцы страцілі больш за 500 000 чалавек, 1300 танкаў, 2500 гармат. Адчувальнай аказалася і маральная шкода, нанесеная ворагу – гітлераўскія ваенныя трыбуналы асудзілі каля 62000 салдат і афіцэраў за дэзерцірства, самавольнае пакіданне пазіцый і непадпарадкаванне загадам старэйшых афіцэраў. З займаных пастоў былі зняты 35 вышэйшых чыноў германскага войска.

 

1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро: на паўночны захад ад Прапойска Чырвоная Армія авалодала населенымі пунктамі “Дваровы, Боўкі, Дабужа. На паўночны захад ад Гомеля нашы войскі з упартымі баямі прасунуліся наперад”.

 

1947 год. Нарадзіўся Алесь Разанаў. 

Беларускі паэт-наватар, аўтар новых паэтычных форм, перакладчык. Лаўрэат прэмій: Дзяржаўнай імя Я. Купалы, Гердэра, «Залаты апостраф», імя Наталлі Арсенневай.

У кастрычніку 1968 года разам В. Ярацам, Л. Барташам звярнуўся ў ЦК КПБ з лістом на імя П. Машэрава (ліст падпісала некалькі соцень чалавек) з патрабаваннемі вяртання выкладання на беларускай мове, за што атрымаў ярлык «нацыяналіст», а пасля наведвання Л. Геніюш у Зэльве, быў выключаны з БДУ. 

Настаўнічаў, працаваў у  газеце «ЛіМ», часопісах «Родная прырода», «Крыніца», выдавецтве «Мастацкая літаратура». Быў віцэ-прэзідэнтам Беларускага ПЭН-цэнтра.

Аўтар многіх паэтычных зборнікаў, якія лічацца этапнымі для беларускай паэзіі, сярод якіх – «Каардынаты быцця», «Шлях-360», «Сума немагчымасцяў».

Яго шматлікія вершаваныя тэксты – гэта вершы аб прадметах і рэчах, прыродных з’явах і жывых істотах.

У зборніках апошніх дзесяцігоддзяў паэт адкрыў багацце лексічных, музычных, сэнсавых магчымасцей і дэманстраваў амаль у кожным новым творы ідэю вобразнай невычэрпнасці нацыянальнай моўнай стыхіі.

Перакладаў з літоўскай, латышскай, грузінскай, балгарскай, сербскахарвацкай, чэшскай, англійскай моў.

Склаў кнігу паэзіі Я. Купалы «Выйду з сэрцам, як з паходняй!..» (1982). Выдаў па-нямецку зборнік «Wortdichte» (2003).

«Алесь Разанаў быў паэтам ад Бога, і ў беларускай паэзіі зрабіў сапраўдную мадэрністычную рэвалюцыю» (Зм. Дзядзенка).

Памёр 26 жніўня 2021 года.

 

1994 год. Падпісаны Будапешцкі мемарандум. 

Міжнародная дамова пра гарантыі бяспекі ў сувязі з далучэннем Украіны да «Дамовы пра нераспаўсюджанне ядзернай зброі». Падпісана паміж Украінай, ЗША, Расіяй і Вялікабрытаніяй. Украіна набыла «бяз’ядзерны статус». Дамова ўтрымоўвае пункты, якія прадстаўляюць Украіне гарантыі яе суверэнітэту і бяспекі.

Паводле дадзенага Мемарандума, краіны-падпісанты абавязаліся: паважаць незалежнасць, суверэнітэт і дзяржаўныя межы Украіны; устрымлівацца ад пагрозы сілай і яе ўжывання супраць тэрытарыяльнай цэласнасці і палітычнай незалежнасці Украіны; ніякая іх зброя ніколі не будзе выкарыстоўвацца супраць яе, акрамя мэт самаабароны ці любой іншай праявай у адпаведнасці са статутам ААН; устрымлівацца ад эканамічнага ціску, накіраванага на тое, каб падпарадкаваць сваім уласным інтарэсам ажыццяўленне Украінай, якая мае рацыю, уласцівую яе суверэнітэту; дамагацца неадкладных дзеянняў Савета Бяспекі ААН з мэтай аказання дапамогі Украіне, калі яна стане ахвярай акту агрэсіі ці аб’ектам пагрозы агрэсіі з ужываннем ядзернай зброі; не ўжываць ядзерную зброю супраць Украіны, акрамя выпадку нападу на іх, іх і падапечныя тэрыторыі, узброеныя сілы, іх саюзнікаў і іншыя.

Падпісант дадзенай дамовы Расійская Федэрацыя адкрыта парушыла Мемарандум, калі 1 сакавіка 2014 года стала на шлях ваеннага ўварвання ў суверэнную дзяржаву Ўкраіну, суб’ект міжнароднага права, а ў ноч на 24 лютага 2022 года развязала поўнамаштабную вайну супраць Украіны.

Фота: Прэзідэнты ЗША Б.Клінтан, Расіі Б.Ельцын, Украіны Л. Краўчук

Дзень у гісторыі. 13 лістапада. Дзень беларускай школы. Нарадзіліся рэвалюцыянерка Эмілія Плятэр і генерал Парыжскай камуны Яраслаў Дамброўскі. 23000 ахвяр вулкана Невададэль-Руіс

Сусветны дзень дабрыні (World Kindness Day). 

Устаноўлены ў  гонар адкрыцця ў 1998 годзе ў Токіа 1-й канферэнцыі Сусветнага руху дабрыні.

Незалежна ад таго, колькі чалавеку гадоў, дзе ён жыве і якая ў яго прафесія, ён можа зрабіць дабро: убачыць станоўчае ў складанай сітуацыі, каб натхніць іншых; прыслухацца да сяброў і сям’і; падзяліцца часам, энергіяй і сродкамі, каб дапамагчы свету, у якім ён жыве, стаць лепш.

Людзі, якія штодня здзяйсняюць добрыя справы, лепш пачуваюцца і фізічна, адчуваюць сваё жыццё больш гарманічным, валодаюць лепшым імунітэтам, а значыць – яны менш хварэюць і даўжэй жывуць.

У Дзень Дабрыні, акрамя добрых усмешак і спраў, прынята дарыць знаёмым і незнаёмым людзям кветкі. А спецыяльна для гэтага Дня французскі мастак Арэль стварыў сімвал – адкрытае сэрца.

Міжнародны дзень сляпых (International Day of the Blind). 

Дзень выбраны ў гонар дня нараджэння ў 1745 годзе Валянціна Гаюі – вядомага педагога, які заснаваў у Парыжы і Пецярбургу некалькі школ і прадпрыемстваў для сляпых.

Гэта сусветная дата заклікана прыцягнуць увагу людзей да тых, хто назаўжды страціў зрок і апынуўся ў цяжкай жыццёвай сітуацыі. 

Зараз у свеце каля 300 мільёнаў чалавек маюць праблемы са зрокам, з іх каля 40 млн не бачаць наогул. Хваробы вачэй устаноўлены больш як у 20 млн дзяцей.

У Міжнародны дзень сляпых праводзяцца сімпозіумы, зборы, канцэрты ў падтрымку тых, хто назаўжды страціў зрок і тых, каму яшчэ, магчыма, усміхнецца поспех і якія калі-небудзь змогуць убачыць свет на свае вочы.

Дзень беларускай школы. 

13 лістапада 1915 года была адкрыта першая легальная беларускамоўная школа ў Вільні. 

Яе стваральнікамі былі браты Луцкевічы, Алаіза Пашкевіч (Цётка). Перад гэтым яны абыйшлі многія раёны горада, заклікалі бацькоў запісваць дзяцей у свае школы.

“Як мы ўсе цешыліся, калі была адчынена першая беларуская пачатковая школа. Адсвяткавалі мы гэту ўрачыстасць супольнай гарбаткай у Камітэце (Беларускі камітэт). Пірог на гэтае свята прынесла з хаты я” – узгадвала Юльяна Мэнке, настаўніца нямецкай мовы.

Сёння афіцыйна Дня беларускай школы няма. Хоць у 1920-1930-я гады гэты дзень адзначаўся.

1806 год. Нарадзілася Эмілія Плятэр

Беларуская фалькларыстка, патрыётка, змагарка за незалежнасць.

Збірала і апрацоўвала беларускія народныя песні. Спрабавала пісаць беларускія вершы. Вандравала па гістарычных мясцінах Інфлянтаў, Літвы, Беларусі і Польшчы.

Падчас паўстання 1830-1831 гадоў стварыла і ўзначала атрад з 280 пехацінцаў, 60 конных воінаў і некалькіх соцень касінераў. Удзельнічала ў некалькіх баях. Была прызначана камандзірам роты 25-га пяхотнага палка, атрымала званне капітана.

Пад канец паўстання захварэла і памерла 23 снежня 1831 года.

Стала адным з сімвалаў паўстання. А. Міцкевіч увекавечыў яе ў сваім вершы «Смерць палкоўніка», свае творы ёй прысвяцілі многія паэты, пісьменнікі, мастакі.

У час Другой сусветнай вайны быў створаны Першы асобны жаночы батальён імя Эміліі Плятэр.

wikimedia.org

1836 год. Нарадзіўся Яраслаў Дамброўскі

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал Парыжскай камуны. 

Скончыў Брэсцкі кадэцкі корпус, служыў у Санкт-Пецярбургскім Дваранскім палку, у артбрыгадзе, якая ўдзельнічала ў Каўказскай вайне. Вучыўся ў Мікалаеўскай акадэміі Генеральнага штаба.

Быў членам і кіраўніком гуртка апазіцыйна настроеных афіцэраў, вёў у Варшаве падпольную працу ў складзе Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта. Распрацаваў план паўстання.

Быў арыштаваны і зняволены ў Варшаўскую цытадэль, адкуль кіраваў паўстаннем. Асуджаны да 15 гадоў катаржных работ, але ў 1864 здолеў уцячы з маскоўскай перасыльнай турмы.

З 1865 года жыў у Парыжы, удзельнік Аб’яднання польскай эміграцыі.

Актыўны ўдзельнік Парыжскай камуны: камандзір легіёна, камендант Парыжскага ўмацаванага раёна і камандуючы войскамі заходняга сектара абароны Парыжу, генерал.

23 мая 1871 атрымаў цяжкае кулявое раненне ў баі і памёр у парыжскім шпіталі Ларыбуазьер.

1896 год. Нарадзіўся Антон Платун

Прафсаюзны, палітычны дзеяч, чацвёрты народны камісар асветы БССР пры недахопе асабістай асветы, нават акадэмік. 

Удзельнік рэпрэсій супраць беларускіх нацыянальных дзеячаў навукі і адукацыі. Ініцыятар “чыстак” у наркамаце. 

Рэпрэсаваны сам і двое яго родных братоў. 15 чэрвеня 1938 года расстраляны НКУС.

1924 год. Канстанцінопальскім патрыярхатам прызнана Польская аўтакефальная праваслаўная царква (ПАПЦ). 

Зараз ахоплівае каля 600 тысяч праваслаўных вернікаў Польшчы. Тэрытарыяльна 6 епархій: Варшаўска-Бельская; Беластоцка-Гданьская; Уроцлаўска-Шчэцінская; Лодзінска-Пазнаньская; Перамышльска-Гарліцкая; Холмска-Люблінская. 

Мае больш за 250 прыходаў, 410 цэркваў, 270 святароў і дыяканаў, 3 манастыры мужчынскія і 3 жаночыя, Духоўную семінарыю і Багаслоўскую акадэмію (абедзве ў Варшаве), кафедру праваслаўнага багаслоўя ў Беластоцкім універсітэце.

3 утварэннем незалежнай Польскай дзяржавы ў 1918 годзе, паўстала пытанне пра самастойнасць епархій, якія апынуліся па-за межамі Расіі. У 1921 годзе патрыярх Ціхан надаў праваслаўнай царкве ў Польшчы права аўтаноміі, а ў 1922 ім абвешчана аўтакефалія.

Кафедральны сабор Св. Марыі Магдаліны ў Варшаве, wikimedia.org

1942 год. Памёр Уладзіслаў Талочка

Беларускі рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, культуролаг, гісторык, літаратурны крытык.

Служыў святаром у Вільні, адзін з ініцыятараў і арганізатараў Віленскага камітэта дапамогі пацярпелым ад вайны, беларускага дзіцячага прытулку «Золак», член  беларускай  «Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці», актыўны ўдзельнік беларускіх ініцыятыў.

За сваю дзейнасць з 1920-х гадоў пераследаваўся польскімі свецкімі і духоўнымі ўладамі.

Адзін з першых каталіцкіх святароў, хто ўжыў беларускую мову ў набажэнствах.

Падтрымліваў выданне каталіцкай газеты «Беларус», выкладаў рэлігію ў беларускіх школах, на курсах для непісьменных рабочых.

Прыхільнік ідэі экуменізму.

wikimedia.org

1985 год.  Больш за 23 000 чалавечых жыццяў забрала вывяржэнне вулкана Невададэль-Руіс у Калумбіі. 

Гэта другая катастрофа XX стагоддзя па колькасці ахвяр пасля вывяржэння 1902 года на востраве Марцініка.

Самы высокі з актыўных вулканаў (5 321 м) з тоўстым пластом снега і лёду, Невада-дэль-Руіс а 19 гадзіне “стрэліў” слупам з гарачага газу, попелу і камянёў, аскепкамі лёду. 

Галоўны ўдар прыпаў па размешчаным у 50 км горадзе Армера, дзе з 28 700 жыхароў загінулі 21 000 (яшчэ 2 000 ў іншых пасяленнях). 

За 10 хвілін горад ператварыўся ў новыя Пампеі. Вулканолагі папярэджвалі людзей аб бядзе, якая насоўваецца, але ім мала хто паверыў.

tunnel.ru

1986 год. Памерла Ганна Абуховіч

Беларуская акцёрка тэатра і кіно. Народная артыстка Беларусі.

Дэбютавала як акцёрка нямога кіно ў 1929 годзе. З 1937 года акцёрка Дзяржаўнага рускага драматычнага тэатра Беларусі.

Стварыла шэраг яркіх, псіхалагічна глыбокіх драматычных вобразаў. Сярод найлепшых роляў: Ларыса і Агудалава («Беспасажніца» А. Астроўскага), гаспадыня Ніскавуоры («Каменнае гняздо» Х. Вуаліёкі), Генералья («Кароль Лір» У. Шэкспіра), Надзея Пятроўна («Брэсцкая Крэпасць» К.Губарэвіча), Міхаліна Матулевіч («Трывога» А.Петрашкевіча) і іншыя. Здымалася ў 9 кінафільмах.

Аўтар ўспамінаў «Паўстагоддзя на сцэне» (1987).

У яе гонар на вул. Леніна, 5 у Мінску ўсталяваная памятная дошка.

wikimedia.org

 1989 год. На 81-м годзе жыцця памёр ураджэнец в. Клетнае Глускага раёна Фёдар Янкоўскі

Беларускі мовазнавец і пісьменнік. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Даследаваў беларускую народную мову, фанетыку, марфалогію і сінтаксіс беларускай літаратурнай мовы, гісторыю беларускай мовы.

Удзельнічаў у выданні «Фразеалагічнага слоўніка», дапаможнікаў для ВНУ «Сучасная беларуская літаратурная мова», «Практыкум па беларускай мове» і іншых.

Складальнік зборнікаў афарызмаў, прыказак і прымавак, параўнанняў, фразеалагізмаў.

wikimedia.org

1999 год. Памёр Дзмітрый Апарын

Беларускі хімік-арганік. Доктар хімічных навук, прафесар.

Працаваў у Інстытуце біяхіміі Акадэміі навук Беларусі, Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Я. Купалы.

Даследаваў праблемы хіміі і біялагічнай актыўнасці гетэрацыклічных злучэнняў, будовы, устойлівасці і рэакцыйнай здольнасці арганічных катыёнаў, карэляцыйнага аналіза.

 

Дзень у гісторыі: 6 верасня. Марыі Калеснікавай і Максіму Знаку зачыталі абвінаваўчы прысуд. Устаноўчы з’езд «Маладога фронту». Памёр апошні беларускі ваявода Смаленску Піліп Абуховіч. Нарадзіўся архівіст Вячаслаў Селяменеў

1656 год. Памёр Піліп Абуховіч.

Вайсковы і дзяржаўны дзеяч, мемуарыст.

Ваявода смаленскі (1653-1654), у апошні год да захопу яго маскоўцамі.

Адзін з найлепшых аратараў Рэчы Паспалітай.

Пакінуў мемуарны «Дыярыуш» з апісаннем падзеяў грамадска-палітычнага жыцця ў 1630–1654 гадах. У дзённіку занатаваныя важныя гістарычныя падзеі, здарэнні з паўсядзённага жыцця.

Асобна апісаў абарону ад маскоўцаў Смаленску.

Пісаў вершы на лацінскай мове.

1946 год. Нарадзіўся Вячаслаў Селяменеў.

Навуковец-гiсторык, архівіст.

Дырэктар Нацыянальнага архіва.

Даследаваў гісторыю Беларусі з 1917 году, а таксама займаўся архівазнаўствам.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (2002, у аўтарскім калектыве) – за цыкл прац «Беларускія остарбайтары». 

Остарбайтары – гэтым тэрмінам у гітлераўскай Германіі нызывалі «рабочую сілу з Усходу», з тэрыторыяў Усходняй Еўропы, у тым ліку Беларусі.

1954 год. Памёр Уладзімір Марзон.

Хірург, прафесар.

Працаваў земскім ўрачом Бабруйскага павету, хірургам Глускай, Бабруйскай больніцаў. Бабруйская гарадская больніца хуткай медычнай дапамогі названая яго імем.

Марзон загадваў кафедрай хірургіі Віцебскага медычнага інстытуту, Беларускага інстытуту ўдасканалення ўрачоў. Кансультаваў Магілёўскую абласную больніцу.

Яго навуковыя працы прысвечаны ўдасканаленню аператыўных метадаў лячэння гінекалагічных і ўралагічных хвароб.

1986 год. Нарадзілася Іна Жукава.

Беларуская гімнастка.

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2008 у Пекіне заваявала срэбны медаль у індывідуальным спаборніцтве па мастацкай гімнастыцы сярод жанчын.

Стала найлепшай у намінацыі «Прарыў года» нацыянальнага конкурсу «Трыумф. Героям спорту 2008».

1997 год. Адбыўся ўстаноўчы з’езд «Маладога Фронту».

Мэты Маладога Фронту – аб’яднанне і выхаванне моладзі на грунце беларускай нацыянальнай ідэі, хрысціянска-дэмакратычных прынцыпаў, пабудова грамадзянскай супольнасці на падставах дэмакратыі і вольнага рынку, садзеянне фармаванню духоўна і фізічна моцнага пакалення.

Выхадцы з гэтай арганізацыі станавіліся лідарамі іншых незалежных арганізацыяў. Кожны маладафронтавец сутыкнуўся з рэпрэсіямі.

Адзін з заснавальнікаў «Маладога фронту» Павал Севярынец асуджаны на 7 гадоў няволі і прызнаны палітвязнем. Яго схапілі ў 2020 годзе.

2021 год. Марыі Калеснікавай і Максіму Знаку зачыталі абвінаваўчы прысуд.

Нагодай для крымінальнага перасьледу Калеснікавай і Знака стаў іх удзел у выбарчай кампаніі 2020 году і пратэстах.

Марыю Калеснікаву, каардынатарку штабу вылучэнца на прэзідэнцтва Віктара Бабарыкі, адну з лідарак пратэстнага руху ў 2020 годзе, паплечніцу кандыдаткі ў прэзідэнты Святланы Ціханоўскай, спецслужбоўцы спрабавалі вывезці з краіны, але яна парвала пашпарт і засталася ў Беларусі. Яе асудзілі да 11 гадоў калоніі.

Максім Знак у 2020 годзе падчас выбараў быў юрыстам штабу кандыдата ў прэзідэнты Віктара Бабарыка. Асуджаны на 10 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму.

Абодва праваабарончай супольнасцю прызнаныя палітзняволенымі.

 


У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў