Кіраўнік Збройных сіл Украіны, генерал Валерый Залужны атрымаў спадчыну ад грамадзяніна ЗША, украінца Грэгары Сцепанца – піша The New York Times. Пакуль невядома, ці з’яўляўся нябожчык родным для Валерыя Залужнага і ці былі яны наогул знаёмымі. Паведамляецца, што Сцепанец сышоў з жыцця ў кастрычніку 2022 года.
Залужны аддаў атрыманую спадчыну на патрэбы ўкраінскай арміі, дадае выданне, спасылаючыся на сям’ю Сцяпанец і прэс-службу ВСУ.
Фота з адкрытых крыніц.
Таццяна і Павал (народны каляндар.). Таццяна (праваслаўны каляндар).
Свята студэнтаў у Расіі і некаторых постсавецкіх краінах.
Царква шануе святую пакутніцу, дачку рымскага консула Таццяну, якая падверглася жорсткім пераследам за веру Хрыстову пры імператары Аляксандры ў ІІІ стагоддзі.
На Таццяну прагляне сонейка – да ранняга прылёту птушак.
Снег на Таццяну – лета дажджлівае: “Калі снегапад – улетку дождж часціць”.
Мароз і сонца – да добрага лета.
25 студзеня ў Расіі і некаторых постсавецкіх краінах адзначаецца Дзень студэнта. Гэта звязваецца з тым, што на дзень святой Таццяны, 12 (23) студзеня 1755 года ўказам імператрыцы Лізаветы Пятроўны быў заснаваны Маскоўскі ўніверсітэт.
Чаму гэтае свята адзначаюць таксама і ў Беларусі? Справа не толькі ва ўплыве расійскай культуры, справа таксама ў тым, што ў 1923 годзе “архаічная і бессэнсоўная Таццяна” была заменена савецкімі ўладамі ў дырэктыўным парадку Днём пралетарскага студэнцтва.
Афіцыйным і міжнародным Днём студэнта з’яўляецца 17 лістапада.
1804 год. Нарадзіўся Антон Адынец.
Паэт, перакладчык, мемуарыст, выдавец.
Вучыўся ў Віленскім універсітэце, член таварыства філарэтаў, якому прысвяціў «Песню філарэтаў». Сябра А. Міцкевіча, Т. Зана, І. Дамейкі, І. Ходзькі, І. Лялевеля, Я. Чачота.
Аўтар вершаў, кнігі паэзіі «Poezje». У 1829-1830 гадах разам з А. Міцкевічам вандраваў па Германіі, Швейцарыі і Італіі, асобна – па Францыі і Велікабрытаніі, сустракаўся з В. Гюго.
Жыў у Дрэздэне, дзе перакладаў В. Скота, Дж. Байрана, у Вільні рэдагаваў альманах «Melitele», газету «Kurier Wileński».
Уваходзіў у кола энтузіястаў, разам з А. Кіркорам, М. Маліноўскім, І. Ходзькам, У.Сыракомляй, якія выступалі за культурнае адраджэнне Літвы, аднаўленне Віленскага ўніверсітэта.
У 1858 годзе апынуўся ў цэнтры скандала: напісаў верш у гонар Аляксандра II, у якім называў цара спадчыннікам Ягелонаў, што выклікала абурэнне віленскай грамадскасці.
З 1866 года жыў у Варшаве, публікаваў мемуары, уласныя лісты да сяброў з цыклу «Лісты з падарожжа», дзе распавядаў пра еўрапейскае падарожжа з Міцкевічам. Гэта публікацыя была ўспрынята з небывалым энтузіязмам.
У 1884 годзе разам з І. Дамейкам наведваў Беларусь, сустракаўся ў Крошыне з Паўлюком Багрымам.
Памёр 15 студзеня 1885 года ў Варшаве.
1869 год. Нарадзіўся Адам Гурыновіч.
Беларускі паэт
Актыўны ўдзельнік рэвалюцыйнага руху Пецярбурга.
Як беларускі дзеяч і паэт сфарміраваўся пад уплывам народніцкага «Гомана» і творчасці Ф. Багушэвіча, традыцыі паўстання 1863 года, ідэй К. Каліноўскага.
Паэт-рэвалюцыянер, пясняр народнай нядолі, які заклікаў да рашучай барацьбы з панамі і самаўладствам, першым з беларускіх літаратараў звярнуўся да рабочай тэмы.
Адзін з пачынальнікаў беларускай дзіцячай паэзіі.
Пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Пушкіна, І. Крылова, М. Някрасава, А. Талстога, А. Міцкевіча, Э. Ажэшкі, І. Франко і іншых.
Імем паэта названа вуліца ў Мядзелі. У в. Золькі пастаўлены мемарыяльны знак.
У 1893 годзе быў арыштаваны ў Вільні, утрымліваўся ў Віленскай цытадэлі, Петрапаўлаўскай крэпасці.
Пасля вызвалення памёр 4 лютага 1894 года.
1890 год. Завяршылася коласветнае падарожжа журналісткі Нэлі Блай, якая паспаборнічала з героем Жуля Верна.
Яна аб’ехала вакол Зямлі за 72 дні 6 гадзін 10 хвілін 11 секунд па маршруце: Нью-Ёрк – Лондан – Парыж – Брындызі – Суэц – Цэйлон – Сінгапур – Ганконг – Ёкагама – Сан-Францыска – Нью-Ёрк.
Рэпарцёр адправілася ў шлях 14 лістапада 1889 года, калі раман Жуля Верна “Вакол свету за 80 дзён” чыталі ўжо 17 гадоў.
Адной лістападаўскай раніцай 1889 года Жуль Верн атрымаў тэлеграму, падпісаную “Блай”.
У ёй паведамлялася, што парыжскім цягніком у Ам’ен прыбудзе амерыканскі кругасветны падарожнік, які вырашыў пабіць рэкорд Філеаса Фога і ахвяраваў сваім каштоўным часам, каб зрабіць крук і наведаць вялікага летуценніка і фантаста.
Пісьменнік паспяшаўся на вакзал. Ён чакаў сустрэць прапаленага шукальніка прыгод, а з вагона сышла маладая дзяўчына.
Спансаваў ваяж выдавец Джозэф Пулітцэр. Усе газеты свету стракацелі загалоўкамі: “Ці здзейсніцца мара Жуля Верна?”, “Ці паб’е Нэлі Блай рэкорд Філеаса Фога?”
За час падарожжа журналісткі раман Жуля Верна “Вакол святла ў 80 дзён” быў перавыдадзены 10 разоў.
Па прыбыцці ў Нью-Ёрк Блай салютавалі дзесяццю артылерыйскімі залпамі.
1903 год. Нарадзілася Любоў Мазалеўская.
Беларуская актрыса, рэжысёр, педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Скончыла Беларускую драматычную студыю ў Маскве, працавала ў тэатрах імя Якуба Коласа, Янкі Купалы, выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце. Арганізатар, галоўны рэжысёр (1956-1961, 1963-1964) Беларускага рэспубліканскага тэатра юнага гледача.
Сярод яе тэатральных пастановак: «Папараць-кветка» і «На хвалях Серабранкі» І. Козела, «Горад майстроў» Т. Габэ, «Даходнае месца» А. Астроўскага, «Пакуль вы маладыя» І. Мележа, «Закон Лікурга» паводле Т. Драйзера і шматлікія іншыя.
Знялася ў шэрагу карцін беларускай кінастудыі.
Памерла 18 ліпеня 1964 года.
1911 год. Памёр ураджэнец Магілёва Вацлаў Федаровіч.
Беларускі краязнавец, калекцыянер, юрыст. Член-карэспандэнт Кракаўскай Акадэміі навук.
Скончыў юрыдычны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта. Працаваў адвакатам у Саратаве, Балашове, Царыцыне, Ерэване. 3 1884 года жыў і працаваў у Віцебску. Намеснік старшыні Віцебскай вучонай архіўнай камісіі.
Удзельнічаў у археалагічных раскопках, калекцыяніраваў зброю, археалагічныя, нумізматычныя, сфрагістычныя, этнаграфічныя матэрыялы.
Сабраў вялікі збор (больш за 1 000 тамоў) кніг па гісторыі Беларусі і Літвы.
Стварыў прыватны музей, у якім былі сабраны прадметы даўніны, знойдзеныя ім на тэрыторыі Віцебскай, Магілёўскай, Мінскай і Віленскай губерняў. Пасля рэвалюцыі музей нацыяналізаваны і на яго аснове з 1923 у Віцебску дзейнічаў Музей мясцовых страражытнасцей (больш за 7000 прадметаў).
Цяпер у фондах Віцебскага абласнога краязнаўчага музея захоўваюцца толькі троху больш за 200 прадметаў са збору В. Федаровіча.
Публікваў артыкулы па гісторыі ў «Витебских губернских ведомостях». Складальнік і ініцыятар выдання літаратурна-краязнаўчага зборніка «З ваколіц Дзвіны» (1912).
1917 год. Нарадзіўся Ілля Прыгожын (Рувімовіч).
Бельгійскі фізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі (адзін з 22 Нобелеўскіх лаўрэатаў – беларусаў і выхадцаў з Беларусі). Доктар археалогіі, кампазітар. Віцэ-прэзідэнт Бельгійскай акадэміі навук. Замежны член АН СССР, Беларусі, Украіны, Румыніі, ГДР, ЗША.
Нарадзіўся ў сям’і ўраджэнца Магілёва. На эміграцыі з 1921 года.
Скончыў Брусельскі вольны ўніверсітэт. Прафесар фізічнай хіміі.
Большая частка яго работ прысвечана нераўнаважнай тэрмадынаміцы і статыстычнай механіцы незваротных працэсаў.
У галіне статыстычнай механікі правёў глыбокія даследаванні ўраўнення Ліўвіля для ансамбля на аснове фармальнай аналогіі яго рашэнняў з рашэннямі ўраўнення Шрэдынгера.
Даказаў адну з асноўных тэарэм лінейнай тэрмадынамікі нераўнаважных працэсаў – аб мінімуме вытворчасці энтрапіі ў адкрытай сістэме. Для нелінейнай вобласці ў суаўтарстве з Гленсдорфам сфармуляваў агульны крытэр эвалюцыі Гленсдорфа – Прыгожына. Увёў тэрмін «пераадкрыццё часу».
1938 год. У Празе памёр Тамаш Грыб.
Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч.
У Пецярбургу ўваходзіў у беларускі навукова-літаратурны гурток Б. Эпімах-Шыпілы.
Дэлегат І Усебеларускага з’езда (1917), адзін з аўтараў Устаўных грамат БНР, сябра Рады БНР, міністр земляробства і міністр ўнутраных спраў БНР. Член Цэнтральнай Беларускай вайсковай рады, лідар Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў.
Арыштоўваўся ДПУ, польскімі ўладамі за беларускую незалежніцкую дзейнасць.
Дзеяч беларускага руху ў Празе, стваральнік Беларускага (Крывіцкага) культурнага таварыства імя Ф. Скарыны.
Аўтар прац па гісторыі, нацыянальна-палітычнаму жыццю Беларусі.
Перакладаў публіцыстыку з рускай і чэшскай моў. Складаў бібліяграфію беларусазнаўства.
1938 год. Нарадзіўся Уладзімір Высоцкі.
Бард, паэт і акцёр.
Аўтар больш за 700 песень і вершаў. Сыграў 20 роляў у тэатры і 30 у кіно.
Род Высоцкіх паходзіць з в. Сялец, што на Пружаншыне, прозвішча можа быць звязана з назвай г. Высокае Камянецкага раёна. Ягоны дзед, таксама Уладзімір Сямёнавіч, ураджэнец Брэста.
Высоцкі добра ведаў пра свае беларускія карані і часта бываў у Беларусі.
У жніўні 1969 г. пры здымках фільма «Сыны ідуць у бой» ён з М. Уладзі жыў у в. Літоўка каля Навагрудка (у 2012 г. тут усталяваны помнік Высоцкаму).
Памёр 25 ліпеня 1980 года.
Магілёвец Міхась Булавацкі зрабіў пераклады вершаў Высоцкага на беларускую мову.
1955 год. Нарадзіўся Аляксандр Лакотка.
Беларускі архітэктар, гісторык архітэктуры, этнограф, мастак. Заслужаны дзеяч навукі. Дырэктар Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук. Доктар гістарычных навук, доктар архітэктуры, прафесар. Акадэмік акадэміі навук Беларусі.
Стварыў новую навуковую канцэпцыю гістарычнага феномена беларускай архітэктуры як своеасаблівага сінтэзу ўсходнееўрапейскіх і заходнееўрапейскіх традыцый дойлідства, раскрыў ролю ўсходнееўрапейскіх і заходнееўрапейскіх традыцый у эвалюцыі беларускіх гарадоў, ахарактарызаваў гістарычныя працэсы зменлівасці тыпаў паселішчаў.
Вылучыў і сістэматызаваў агульныя і рэгіянальныя асаблівасці вясковага жылля беларусаў, прааналізаваў яго этнічныя рысы, распрацаваў тыпалагічную класіфікацыю ўсіх кампанентаў вясковага жылога комплексу, даследаваў уплыў ландшафтных умоў на фарміраванне жылога асяроддзя, узаемасувязь вясковага і традыцыйнага гарадскога жылля.
Пад яго кіраўніцтвам распрацаваны Генеральны план Беларускага дзяржаўнага музея народнай архітэктуры і побыту, праекты многіх сядзіб. Ініцыятар стварэння музеяў у г. п. Глуша Бабруйскага раёна і в. Моталь Іванаўскага раёна.
1961 год. У в. Ніканавічы Быхаўскага раёна нарадзіўся Сяргей Украінка.
Беларускі паэт.
Скончыў філалагічны факультэт БДУ, дзе быў актыўным членам літаб’яднання “Узлёт” на чале з прафесарам А. Лойкам. Працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры, дырэктарам школы на Быхаўшчыне, выкладчыкам кафедры беларускай літаратуры МДУ імя А. Куляшова.
Аўтар вершаў у зборніках “Вусны”, “Квадра”, “Дняпроўскія хвалі” і іншых, часопісе “Полымя”, перыёдыцы, прозы, крытыкі ў “Крыніцы”, “ЛіМ”, “Роднае слова”. Аўтар паэтычных кніг “Маё Купела”, “9 гранаў”.
Лірычны герой яго вершаў – асоба, паяднаная з Бацькаўшчынай, яе гісторыяй і сучаснасцю.
Аўтар вершаў, якія прысвечаны М. Багдановічу, М. Гарэцкаму.
Расійскіх рыбаловаў аштрафавалі ў прыпартавым горадзе, бо іх маглі прыняць за вайскоўцаў. Гэта зрабілі з улікам ваенных дзеянняў Расіі ва Ўкраіне, для супакаення мясцовых жыхароў і ўкраінскіх уцекачоў, хаця сам камуфляж у Нарвегіі не забаронены.
Як паведамляе Dagbladet, праваахоўныя органы паведамілі, што расіяне былі аштрафаваны на 5000 нарвежскіх крон – каля 230 долараў – за праход у паўночны нарвежскі горад у працоўнай камуфляжнай форме, якая падобная на вайсковую.
Інцыдэнт адбыўся 12 студзеня. Маракі з Расійскай федэрацыі выйшлі на бераг у Кіркенесе ў Фінмарку. Паліцыя правяла міграцыйную праверку і выявіла мужчын у камуфляжнай вопратцы, якая падобная на вайсковую форму расійскай арміі. Адзначаецца, што на форме былі расійскія сцягі і напісанае кірыліцай слова “Расія”.
Расіяне яшчэ лёгка аддзелаліся малым штрафам. Па словах пракурора Марціны Месла, у артыкуле 165 Крымінальнага кодэкса Нарвегіі гаворыцца пра няправамернае выкарыстанне публічнай формы. Адпаведна яму няправільнае выкарыстанне формы, адметных знакаў альбо тытулаў караецца штрафам альбо пазбаўленнем волі да 6 месяцаў.
“Тое, што экіпажы аддаюць перавагу хаджэнню па горадзе ў камуфляжнай вопратцы, якую можна прыняць за расійскую ваенную форму, як мы бачым, можа стварыць страх і дыскамфорт – з улікам ваенных дзеянняў Расіі, так і палітычнай сітуацыі з бяспекай, як для мясцовага насельніцтва, так і для ўкраінскіх уцекачоў, якія жывуць тут ” – сказала Месла. Яна падкрэсліла, што раней расійскія рыбалоўныя брыгады не выкарыстоўвалі падобную вопратку.
Месла таксама заявіла, што расійскія ваенна-марскія караблі лічацца пагрозай для бяспекі і могуць уводзіць толькі ў тры парты Нарвегіі. Гэта адна з прычын таго, што расследаванне скончылася штрафам за выкарыстанне формы. Нашэнне камуфляжнага адзенне ў цэлым у Нарвегіі дазваляецца.
Фота: dagbladet.no
Трагедыя адбылася вечарам 23 студзеня на чыгунцы каля вёскі Пагост Аршанскага раёна. 55-гадовы жыхар горада Барань, які нідзе не працаваў, ляжаў на рэйках побач са сваім веласіпедам – паведамляе БелТА. Паводле папярэдняй інфармацыі, ён быў цвярозы.
У 19.35 яго пераехаў таварны поезд, які рухаўся па маршруце Баранавічы – Орша – Смаленск. Машыніст заўважыў на пуцях мужчыну, падаў гукавы сігнал, спрабаваў экстрана затармазіць састаў, але сутыкнення пазбегнуць не ўдалося. Мужчына атрымаў смяротныя раненні, у тым ліку цягніком яму адрэзала ногі.
Фота ілюстрацыйнае, з адкрытых крыніц.
Міжнародны дзень эскімо (International Eskimo Pie Day).
“Салодкае” свята ўстаноўлена таму, што ў гэты дзень у 1922 годзе амерыканец Хрысціян Нэльсан атрымаў патэнт на эскімо.
Нешта падобнае на марожанае вядома з часоў Старажытнай Грэцыі: астуджаная садавіна з дробна наструганым салодкім лёдам, замарожаныя сіропы, адвары і сокі, шчарбеты і фруктовы лёд. Гіпакрат для ўмацавання здароўя рэкамендаваў яго пацыентам.
Рэцэпт блізкага да сучаснага марожанага ў Еўропу ў 1295 годзе прывёз Марка Пола.
Сапраўднае марожанае сталі гатаваць пры двары Кацярыны Медычы.
У 1649 годзе з’явілася ванільнае марожанае французскага кулінара Жэрара Тырсена.
Вафельны ражок запатэнтаваны ў 1903, брыкетыкі эскімо – у 1920 годзе.
Па адной з версій, слова “эскімо” прыйшло ад французаў, якія так звалі дзіцячы камбінезон, падобны на эскімоскі гарнітур: марожанае, што “апранутае” у шакаладны “камбінезон”. У 1919 годзе Х. Нэльсан пакрыў шакаладнай глазурай брыкет марожанага і назваў яго Eskimo Pie (піражок эскімоса).
Сучасны выгляд эскімо на палачцы набыло толькі ў 1935 годзе.
У БССР эскімо сталі выпускаць у прамысловых маштабах ў 1936 годзе на Мінскім малочным камбінаце. Да гэтага працавалі невялікія вытворчыя арцелі, у тым ліку ў Магілёве, Чавусах. Напрыклад, у Чавускім парку (у той час – “Бульвар”), яшчэ на пачатку 1930-х можна было набыць эскімо ў “саматужнікаў” па 5 капеек (заробак настаўніка пачатковай школы тады складаў 35 рублёў). Наркам харчавання СССР А. Мікаян лічыў, што савецкі грамадзянін павінен з’ядаць за год не менш як 5 кг марозіва.
Зараз у краіне 39 вытворцаў марожанага. Беларусы у год спажываюць каля 6 кг марозіва (у свеце – 21).
Міжнародны дзень адукацыі (International Day of Education, з 2019 года).
Прызначаны Генеральнай Асамблеяй ААН. У гэтым годзе праходзіць пад дэвізам “Інвеставаць у людзей, надаваць прыярытэтную ўвагу адукацыі”. Адукацыя – права кожнага чалавека. ААН прызнае вартасць адукацыі для дасягнення ўстойлівага развіцця і падкрэслівае, што адукацыя можа павысіць індывідуальную прадукцыйнасць і павялічыць патэнцыял эканамічнага росту, садзейнічаць выкараненню галечы і голаду, садзейнічаць здароўю і гендэрнай роўнасці.
Аднак, паводле звестак ААН, цяпер 244 мільёны дзяцей і падлеткаў не наведваюць школу, 617 мільёнаў не валодаюць элементарнымі навыкамі чытання і матэматыкі. Міграцыя і вымушанае перамяшчэнне таксама аказваюць негатыўнае ўздзеянне на атрыманне адукацыі.
Аксіння і Фядос (народны каляндар).
Аксіння дарогу перамяце, а корм падмяце.
Калі на Фядоса цёпла, то вясна будзе ранняй, але дажджлівай.
Адліга абяцае зацяжную вясну.
Сцюжа – да позняга і цяжкага пасева ярыны хлябоў.
Фядосава цяпло – на раннюю вясну пайшло.
Бойся студзеньскай вясны. Хілая зіма – жывучая. Цёплыя дні студзеня нядобрым адгукаюцца.
Надвор’е дня ўказвае на надвор’е лістапада.
1582 год. Вольны горад-дзяржава Рыга далучаны да Рэчы Паспалітай.
Гэта адбылося паводле Ям-Запольскага перамір’я, якое замацавала перамогу Рэчы Паспалітай і Швецыі ў Лівонскай вайне з Масковіяй.
У Рэчы Паспалітай Рыга захавала асаблівыя прывілеі – Рыжская ландфагтыя. Горад кантраляваў Рыжскую патрыманіяльную акругу ў 750 км², працягваў чаканіць уласную манету, тут канчаткова зацвердзілася лютэранства.
Далучэнне да каталіцкай дзяржавы выклікала доўгія Каляндарныя беспарадкі 1583-1589 гадоў, калі Рыжскі рат па ўказе польскага караля паспрабаваў увесці новы грыгарыянскі каляндар.
1885 год. У Полацку нарадзіўся Юрый Тарыч (Аляксееў).
Беларускі і расійскі кінарэжысёр, сцэнарыст, заснавальнік беларускага кіно. Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР.
У 1905 годзе як член Варшаўскай ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі быў высланы ў в. Тара Табольскай губерні. Адсюль і псеўданім – Тарыч.
У кінематографе з 1914 года, калі напісаў сцэнарый фільма «Трагедыя сям’і Набатавых».
У 1926 годзе сумесна з Я. Івановым-Барковым зняў першы беларускі мастацкі фільм «Лясная быль» па аповесці М. Чарота «Свінапас».
Працаваў на студыі «Савецкая Беларусь», дырэктарам і мастацкім кіраўніком «Манголкіно» (1943-1945), супрацоўнічаў з “Беларусьфільм”.
Сцэнарыст і рэжысёр 20 кінафільмаў.
Памёр 21 лютага 1967 года ў Маскве.
1901 год. Нарадзіўся Янка Шутовіч.
Беларускі літаратуразнавец, выдавец.
Быў членам Беларускага студэнцкага саюза, рэдактарам часопісаў «Студэнцкая думка», «Калосьсе», «Шлях моладзі», працаваў карэктарам у беларускай друкарні імя Ф. Скарыны і ў Беларускім інстытуце гаспадаркі і культуры, настаўнікам, загадчыкам Беларускага музея ў Вільні (1941-1944).
За актыўную дзейнасьць у справе беларускага нацыянальнага адраджэння быў зняволены ў лагеры Бяроза-Картуская (1939). У 1944 годзе арыштаваны НКДБ. Вязень ГУЛАГу, ссыльны.
Пасля ссылкі, з 1957 года працаваў у Віленскім дзяржаўным мастацкім музэі, у часопісе «Полымя».
Аўтар перакладаў твораў літоўскіх і беларускіх пісьменнікаў. Адшукаў у архіве рукапіс рамана-хронікі М. Гарэцкага «Віленскія камунары», знайшоў дзённік А. Станкевіча.
Памёр 9 снежня 1973 года ў Вільні.
Фота: Магіла Яна Шутовіча ў Павільнісе (Павіленскія могілкі), Вільня, 2021
1905 год. Нарадзіўся Фёдар Дамінікоўскі.
Беларускі географ, геолаг, кандыдат сельскагаспадарчых навук.
Скончыў Варонежскі ўніверсітэт, быў сакратаром беларускага студэнцкага зямляцтва ў Варонежы.
Працаваў у Беларускім доследым інстытуце сельскай і лясной гаспадаркі, ва Усесаюзным інстытуце сельскай гаспадаркі ў Саратаве, маскоўскім Інстытуце паўночнай зерневай гаспадаркі, загадчыкам кафедры геалогіі і глебазнаўства БДУ (з 1943), вучоным сакратаром Савета ўніверсітэта.
Даследчык гісторыі навукі і культуры Беларусі, аўтар больш як 200 артыкулаў біябібліяграфічнага слоўніка «Выдатныя дзеячы беларускай зямлі» (1945-1947), вялікай колькасці артыкулаў для часопіса “Беларусь”.
Памёр 8 красавіка 1949 года ў Мінску.
1911 год. Памёр Аляксандр Аскерка.
Удзельнік паўстання К. Каліноўскага. публіцыст, выдавец беларускамоўнага буквара-катэхізіса «Элементаж для добрых дзетак-каталікоў».
Скончыў Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт. Служыў у грэнадзёрскім палку імя караля Фрыдрыха-Вільгельма, паручнік.
Вылучаўся ліберальнымі поглядамі, быў прызначаны мінскім губернатарам у камітэт па падрыхтоўцы сялянскай рэформы, працаваў у рэдакцыйных камісій па рэформе у Санкт-Пецярбургу, Вільні, у Віленскай археалагічнай камісіі.
Пад час паўстання 1863-1864 гадоў быў начальнікам Вільні, памочнікам К. Каліноўскага. Арыштаваны 12 чэрвеня 1863 года, прыгавораны да смяротнага пакарання, замененага на 15 гадоў сібірскай катаргі.
Па вяртанні з катаргі, з 1872 года рэдагаваў варшаўскі часопіс «Ateneum».
У 1882-1885 гадах пабудаваў драўляную вілу «Падгор’е» (Podgórze), частку пакояў якой здаваў пад санаторый. У гэтым доме пабыло нямала знакамітых людзей, у іх ліку паэт А. Адынец, ветэраны паўстання.
Апошнія гады жыцця правёў у малодшай дачкі – Марыі ў маёнтку Відзы Лаўчынскія каля Браслава. Там жа і пахаваны недалёка ад магілы генерала Томаша Ваўжэцкага – другога пасля Т. Касцюшкі галоўнакамандуючага войск ВКЛ (1794).
1931 год. У в. Мокрае Быхаўскага раёна нарадзіўся Міхась Мушынскі.
Гісторык беларускай літаратуры беларускі крытык, літаратуразнавец, тэкстолаг, член-карэспандэнт НАН Беларусі, доктар філалагічных навук, прафесар.
Выдаў звыш 340 навуковых прац, у тым ліку 12 індывідуальных і 31 калектыўных манаграфій. Сярод іх – “Шляхі развіцця беларускай савецкай прозы”, “Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры”.
Памёр 8 чэрвеня 2018 года.
1939 год. Пры землятрусе ў Чылі загінула болей за 50 000 чалавек.
Рэкордны па колькасці ахвяр землятрус на тэрыторыі Чылі.
Больш за ўсё пацярпелі гарады Чыльян і Кансепсьён, аднак разбурэнні і ахвяры былі практычна ва ўсіх правінцыях Паўднёвага Чылі. Магнітуда па розных ацэнках складала ад 7,8 да 8,8.
Чыльян адчуваў наступствы моцных землятрусаў у 1751, 1835, 1939, 1953, 1960 і 2010 гадах, але менавіта землятрус 1939 года стаў найбольш трагічным.
1965 год. Памёр Сэр Уінстан Леанард Спэнсэр-Чэрчыль.
Брытанскі дзяржаўны дзеяч, прэм’ер-міністр (1940-1945, 1951-1955), гісторык, пісьменнік, мастак. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры. Найвялікшы лідар ваеннага часу ў ХХ стагоддзі, адзін з самых уплывовых людзей у гісторыі Вялікабрытаніі. Першы ў свеце ганаровы грамадзянін ЗША.
Афіцэр, ваенны карэспандэнт, сведка ваенных дзеянняў у Брытанскай Індыі, Судане, Другой англа-бурскай вайне.
Да Першай сусветнай вайны займаў пасады міністраў гандлю, унутраных спраў, першага лорда адміралцейства, камандзіра 6-га батальёну Каралеўскіх шатландскіх стралкоў на Заходнім фронце.
У міжваенны перыяд – міністр па ўзбраенні, міністр авіяцыі, канцлер казначэйства.
Пасля пачатку Другой сусветнай вайны – першы лорд адміралцейства, прэм’ер-міністр. Яго катэгарычная адмова разгляду варыянтаў паражэння, капітуляцыі або кампраміснага міру натхнілі брытанскі супраціў.
Антыкамуніст, адзін з галоўных ініцыятараў інтэрвенцыі Антанты ў Расію, але ўжо 22 чэрвеня 1941 года заявіў аб падтрымцы СССР.
5 сакавіка 1946 года Чэрчыль вымавіў вядомую Фултанскую прамову, ад якой часам пачынаюць адлічваць час халоднай вайны.
1971 год. Памёр Уладзімір Уладамірскі.
Беларускі акцёр, другі ў гісторыі Народны артыст БССР пасля У. Галубка. Народны артыст СССР.
Дзяцінства і юнацтва прайшлі ў Бабруйску.
Працаваў у Другім паказальным тэатры Заходняга фронту ў Бабруйску, Смольным тэатры Петраграда, у мінскім Купалаўскім тэатры.
Стварыў высокамастацкія вобразы ў беларускім рэпертуары.
Зняўся ў фільмах “Кастусь Каліноўскі”, “Хто смяецца апошнім”, “Палеская легенда”, “Наперадзе – круты паварот”.
Быў жанаты на артыстке Кацярыне Азбукінай, сястры адраджэнца Мікалая Азбукіна.
Памёр 24 студзеня 1971 года.
На фота – В.Волкаў. Групавы партрэт дзеячаў беларускага тэатру Г. Глебава, А. Марыкса, У.Уладамірскага (справа). 1959 год
1997 год. Заснаваны філіял Літаратурнага музея Янкі Купалы ў Яхімоўшчыне Маладзечанскага раёна.
Утвораны па ініцыятыве дырэктара музэя Жанны Дапкюнас і пры спрыянні старшыні калгаса «Яхімоўшчына» Г. Божкі.
Пасля рэстаўрацыі хаты, ў якой жыў Янка Купала, і падрыхтоўкі экспазыцыі філіял ўпершыню адкрыўся для наведвальнікаў 30 мая 2001 года.
Плошча экспазіцыі больш за 100 м². У двух пакоях размяшчаюцца экспазыцыйныя залы, а трэці пакой-кабінет, дзе жыў Купала – мемарыяльны.
Традыцыйна штогод у Яхімоўшчыне ў дзень нараджэння паэта 7 ліпеня праводзіцца Купальскае свята.
1999 год. На МАЗе выпушчаны першы аўтобус для міжгародных перавозак.
МАЗ-152 серыйна выпускаўся ў 2000-2014 гадах. Мадыфікацыя МАЗ-152А была больш камфартабельнай, з дадатковымі опцыямі: кандыцыянер, прыбіральня, лядоўня, міні-кухня. Усяго сабрана каля 820 аўтобусаў.
2018 год. Памёр Міхал Анемпадыстаў.
Беларускі мастак, паэт, дызайнер, культуролаг, мастацтвазнавец.
Працаваў у жанрах графікі, ілюстрацыі, плаката, фатаграфіі. Быў дызайнерам вядомых лагатыпаў, у тым ліку, кампаніі «Будзьма беларусамі!», рок-фестывалю «Басовішча». Стварыў серыю анімаваных паштовак «Будзьма з беларускімі святамі».
Ілюстратар кніг, альбомных вокладак для CD-дыскаў гуртоў «N.R.M.», «Партызанская школа».
У сваіх фотапрацах засяродзіўся на беларускай гародніне, каб адкрыць глыбейшае вымярэнне беларускай культуры. Меркаваў, што беларусы, як гародніна, хаваюць цікавыя рэчы ў сабе, не паказваюць іх навонкі – нацыя заглыбленых у сябе людзей: выглядаюць звычайна, а ўнутры фантастычныя, пад запэцканай (ад глебы) кажурой бульбы схавана «залатое сонца».
Удзельнік шматлікіх групавых, персанальных выстаў у еўрапейскіх гарадах.
Актыўны стваральнік беларускай рок-паэзіі, у тым ліку, для рок-мюзікла «Народны альбом». Песні на яго вершы выконваюцца гуртамі «Новае Неба», «N.R.M.», «IQ48», спявачкай Касяй Камоцкай.
Удзельнік грамадскай адукацыйнай праграмы «Лятучы ўніверсітэт», чытаў шматлікія лекцыі, у тым ліку, у Магілёве – «Колер Беларусі», «Беларускі стыль», «Межы памежжа».
У 2006 годзе быў абраны «Чалавекам году» па версіі музычнага інтэрнэт-парталу «Тузін Гітоў».
Дзень почырку, Дзень ручнога ліста (Handwriting Day)
Заснаваны па ініцыятыве Асацыяцыі вытворцаў пішучых прылад з мэтай нагадаць усім нам аб унікальнасці ручнога ліста, аб непаўторнасці почырку кожнага чалавека і зірнуць на стварэнне рукапіснага тэксту, як на спосаб самавыяўлення.
Дата гэтага свята абрана не выпадкова – у гэты дзень нарадзіўся адзін з вядомых амерыканскіх дзяржаўных дзеячаў, Джон Хэнкок, які першым паставіў свой подпіс пад Дэкларацыяй Незалежнасці ЗША (1774 год). Подпіс Хэнкока быў буйным і размашыстым, што і дадало аўтарытэту яе аўтару.
Мастацтва ручнога ліста актыўна развівалася на працягу многіх тысяч гадоў. Аб сувязі почырку з духоўным светам і характарам чалавека выказваліся і Арыстоцель, і вялікія італьянцы эпохі Адраджэння. А ў 1875 годзе французскі абат Жан Іпаліт Мішанер ужыў тэрмін “графалогія”, які пазначае вобласць ведаў аб почырку і метадах яго даследавання ў сувязі з псіхічным станам асобы. Графалогія лічыцца адной з найважнейшых навук, здольнай толькі па ручным пісьме вызначыць індывідуальныя здольнасці чалавека.
Па почырку можна пазнаць характар асобы, яе моцныя і слабыя бакі, у якім настроі чалавек пісаў, яго стаўленне да навакольных і нават аптыміст ці песіміст аўтар.
1556 год. У кітайскай правінцыі Шаньсі адбыўся самы разбуральны землятрус з усіх сусветных сейсмічных катастроф.
Яго цэнтр знаходзіўся ў горадзе Сіань, які размешчаны на берагах вялікай ракі Хуанхэ.
Па сведчанні відавочцаў, цэлыя гарады апускаліся ў грунт за лічаныя секунды, колькасць ахвяр гэтай трагедыі налічвала больш за 830 000 чалавек. Па колькасці загінулых – гэта трэцяя катастрофа за ўсю пісьмовую гісторыю чалавецтва, а з землятрусаў – наймацнейшы ў гісторыі па колькасці ахвяр і адзін з наймацнейшых па магнітудзе (8,4)
1793 год. У Санкт-Пецярбургу падпісана пагадненне паміж Расіяй і Прусіяй аб ІІ падзеле Рэчы Паспалітай.
Кацярына II і Фрыдрых Вільгельм II падпісалі трактат пра падзел, паводле якога да Прусіі адышлі землі, населеныя этнічнымі палякамі: Данцыг, Торунь, Вялікая Польшча, Куявія і Мазовія, за выняткам Мазавецкага ваяводства. Расія атрымала літоўскія землі да лініі Дзвінск (сёння Даўгаўпілс) – Пінск – Збруч, усходнюю частку Палесся, украінскія вобласці Падолле і Валынь.
У гэтым падзеле не брала ўдзелу Аўстрыйская імперыя, занятая вайной з рэвалюцыйнай Францыяй.
1783 год. Нарадзіўся Стэндаль (Анры-Мары Бейль).
Французскі пісьменнік, адзін з заснавальнікаў французскага рэалістычнага раману, аўтар знакамітага рамана «Чырвонае і чорнае». Аўтар слова «турыст».
Удзельнік пахода Напалеона на Расію ў 1812 годзе. Праз Оршу, Смаленск дайшоў да Маквы.
Падчас панавання французскіх войскаў на беларускай тэрыторыі, служыў ваенным інтэндантам у Оршы.
1849 год. У ЗША упершыню ўручаны дыплом урача жанчыне Элізабет Блэквел.
А вось першай жанчынай на Беларусі і ў Расіі з дыпломам доктара медыцыны ў 1867 годзе стала ураджэнка Чавус Варвара Руднева-Кашаварава (па нараджэнню – Нафанова).
1889 год. Памёр ураджэнец Беларусі Ігнат Дамейка.
Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг. Нацыянальны герой Чылі.
У 14-гадовым узросце стаў адным з самых юных студэнтаў Віленскага ўніверсітэта. Член таварыства філаматаў разам з Я. Чачотам, А. Міцкевічам.
Удзельнік Лістападаўскага паўстання 1830-1831 гадоў, быў ад’ютантам 25 пяхотнага палка.
Пасля сканчэння Горнай школы ў Парыжы атрымаў запрашэнне на працу ў Чылі. Працаваў прафесарам горнай школы (зараз універсітэт яго імя) у Кікімба (1838-1846), прафесарам, загадчыкам кафедры хіміі, рэктарам (1867-1883) універсітэта Сант’яга. Чылійскі “Гранд дэ адукатар”, фактычны заснавальнік прародазнаўчых даследаванняў, сучаснай адукуацыі, увёў метрычную сістэму, арганізаваў метэаралагічную службу.
Склаў з каментарамі геаграфічную, геалагічную і эканамічную карту былых земляў Рэчы Паспалітай.
У 1884 годзе наведаў сяброў і калег у Кракаве, Варшаве, Вільні, на радзіме ў Мядзведцы, у Міры і Навагрудку.
Памёр 23 студзеня 1889 года. Дзень пахавання быў абвешчаны днём нацыянальнай жалобы Чылі.
Імем вучонага названы малая планета, мінерал, шматлікія расліны, выкапнёвыя жывёлы, роды дыназаўраў, птэразаўраў, рыб, падвід лісіц, названы горад, універсітэт і вуліцы ў Сант’яга-дэ-Чылі і яшчэ ў 9 гарадах Чылі, у Вільнюсе, Навагрудку. Таксама – горны хрыбет у Андах, бібліятэка ў Буэнас-Айрэсе, шэраг навучальных і навуковых устаноў у Чылі. Ёсць музей і стаіць абеліск у в. Крупава Лідскага раёна. У Мядзведкаўскай школе адкрыты музей, а ў вёсцы Мядзведка ўстаноўлены бюст і памятны камень, помнік усталяваны і ў Сант’яга.
1901 год. Нарадзіўся Станіслаў Калеснік.
Беларускі, савецкі географ, доктар геаграфічных навук, акадэмік АН СССР, прафесар, палярнік, заснавальнік савецкай гляцыялогіі, Прэзідэнт Геаграфічнага таварыства СССР (1964-1977).
У аўтабіяграфіі месца нараджэння – г. Віцебск.
Скончыў геаграфічны факультэт ЛДУ.
Удзельнік і кіраўнік шматлікіх геамарфалагічных даследаванняў горных раёнаў, ледавікоў, арктычных экспедыцый.
У Ленінградскім універсітэце прайшоў шлях ад асістэнта да прафесара і загадчыка кафедры, дэкана геаграфічнага факультэта, прарэктара.
Працаваў віцэ-прэзідэнтам Міжнароднага геаграфічнага саюза, з’яўляўся Ганаровым членам Польскага, Сербскага, Харвацкага, Амерыканскага геаграфічных таварыстваў; Ганаровым доктарам Кракаўскага і Фінскага (Турку) універсітэтаў.
Рэдактар Энцыклапедычнага слоўніка геаграфічных назваў.
Памёр 13 верасня 1977 года.
Яго імем названы: пік у Забайкальскім Алатау, два пікі на Паміры, ледавікі – на Каўказе, Палярным Урале.
1916 год. Самае рэзкае у свеце пахаладанне на працягу сутак: падзенне на 56 градусаў.
Адбылося ў амерыканскім штаце Мантана: тэмпература знізілася з з +6,7 да -48,8°С.
1938 год. Расстраляны Вацлаў Ластоўскі.
Беларускі пісьменнік, грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык, філолаг, літаратуразнавец, этнограф, акадэмік.
Рэдактар, выдавец беларускіх газет, часопісаў, кніг, падручнікаў.
Кіраўнік Кабінета міністраў Народнай рады БНР.
Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея, загадчыкам кафедры этнаграфіі пры Інбелкульце, сакратаром Інбелкульта, у Камісіі жывой беларускай мовы, Камісіі па ахове помнікаў старасветчыны, арганізатарам этнаграфічных экспедыцый, у час адной з якіх быў знойдзены Крыж Ефрасінні Полацкай.
Ставіў нацыянальныя інтарэсы вышэй за класавыя, лічыў нацыянальную праблему найважнейшай у гісторыі. Адмаўляў канцэпцыю адзінства гістарычных лёсаў Расіі і Беларусі.
Аўтар «Кароткай гісторыі Беларусі» (1910) – першай кнігі, у якой была спроба абгрунтаваць беларускі характар Вялікага княства Літоўскага, «Падручнага расійска-крыўскага слоўніка» (1924), фантастычнай аповесці «Лабірынты», сцэнічнага эпізода з жыцця Ф. Скарыны («Адзінокі»). Таксама – апрацовак гістарычных легенд, апавяданняў, артыкулаў пра знакамітых беларускіх дзеячаў, па гісторыі Беларусі, перакладаў з рускай, англійскай, польскай, дацкай і іншых моў.
21 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ. Утрымліваўся ў турмах Масквы і Мінска, знаходзіўся ў ссылцы. Паўторна арыштаваны 20 жніўня 1937, 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу і ў гэты ж дзень расстраляны.
1960 год. У склад Магілёўскай вобласці ўключаны Глускі раён.
Гэта адзіны палескі раён у складзе вобласці і адзіны са здабычай нафты, у басейне р. Прыпяць. Самы цёплы, з самым працяглым вегетатыўным перыядам, адзіны раён, дзе пануе ветравая эрозія глебаў.
У 1938-1944 гадах уваходзіў у склад Палескай, у 1944-1954 – Бабруйскай, у 1954-1960 – Мінскай вобласці. Зараз у раёне каля 12 000 жыхароў.
1981 год. Памерла Вера Маслоўская.
Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, паэтэса.
Арганізатар беларускай школьнай працы ў Заходняй Беларусі, настаўнічала на Міншчыне, была школьным інструктарам Барысаўскага, Дзісенскага паветаў. Сузаснавальніца і старшыня Цэнтральнага саюза беларусак (1920).
У 1920-1921 гадах стварала падпольныя паўстанцкія арганізацыі на Беласточчыне і Гродзеншчыне. Удзельніца І Усебеларускай канферэнцыі (Прага). Арыштавана ў 1923 годзе, цэнтральная фігура «Працэсу 45-ці», прыгаворана да 6 гадоў турмы.
Пры прыходзе Саветаў, займалася школьнай справай на радзіме, у Агароднічках, якую працягвала і пры нямецкай акупацыі. У 1946 годзе ў Сілезіі арганізавала дзіцячы сад, у 1951-1958 гадах працавала ў Супраслі загадчыцай гарадской бібліятэкі, у Лізе жанчын, у беластоцкай Павятовай радзе. Аўтар вершаў.
2007 год. Памёр ураджэнец Пінска Рышард Капусцінскі.
Польскі сусветна вядомы рэпарцёр, журналіст, пісьменнік, паэт, фатограф, «імператар рэпартажу».
Дэбютаваў як паэт у 17 гадоў. У 24 гады атрымаў Залаты Крыж Заслугі за газетны рэпартаж. Працаваў у выданнях “Polityka”, “Kultura”, Польскім прэс-агенцтве (PAP) як замежны карэспандэнт у Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.
Удзельнік руху «Салідарнасць».
Па яго кнізе «Імператар» пра ўпадак рэжыму ў Эфіопіі, у 1987 годзе лонданскі Royal Court Theatre паставіў сцэнічную адаптацыю.
Ганаровы доктар Слянскага, Уроцлаўскага, Ягелонскага, Гданьскага ўніверсітэтаў. Лаўрэат каля 40 прэмій і узнагарод.
Двойчы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.
Памёр 23 студзеня 2007 года.
У Пінску на доме, дзе жыў Капусцінскі, ўсталявана мемарыяльная дошка.
Жанчына з-за моцнай завеі не бачыла драпежніка, які непрыкметна падышоў практычна ўпрытык да людзей і напаў на ахвяр за 100 метраў ад мясцовай школы. Дзеці, якія знаходзіліся ўнутры будынка, сталі сведкамі нападзення.
Адміністратару школы цудам удалося зачыніць дзверы школы за некалькі секунд да таго, як жывёла паспрабавала пракрасціся ў памяшканне.
Відавочцы трагедыі спрабавалі адпудзіць мядзведзя рыдлёўкамі і клікалі на дапамогу. На іх крыкі прыбег мужчына са стрэльбай з суседніх дамоў і застрэліў драпежніка, які раздзіраў ахвяр.
Навукоўцы ў апошні час канстатуюць павялічэнне колькасці канфліктных сітуацый паміж мядзведзямі і чалавекам на фоне скарачэння харчовай базы жывёл.
Фота носіць ілюстрацыйны характар
За апошнія восем гадоў начное неба стала ў два разы ярчэй – такія дадзеныя апублікаваны супрацоўнікамі Нямецкага даследчага цэнтра геаграфічных навук у часопісе Science. І начное неба становіцца ярчэй з ашаламляльнай хуткасцю па ўсім свеце.
Самыя цьмяныя зоркі на начным небе хутка знікаюць, а візуальны шум і штучнае святло перашкаджаюць нам іх убачыць.
Такія высновы зроблены на падставе назіранняў больш за 50 000 навукоўцаў з усяго свету, якія параўналі сваё вынікі назіранняў нябесных целаў з картамі зорнага неба. Штогод, з 2011 па 2022 год яркасць павялічвалася на 10%.
Па-першае, гэтая тэндэнцыя звязана з паўсюднай усталёўкай святловыпрамяняльных дыёдаў, якія выпраменьваюць больш святла, чым лямпы напальвання. Па-другое, тысячы спадарожнікаў на нізкай калязямной арбіце адбіваюць сонечныя прамяні ў поле зроку аптычных тэлескопаў і перадаюць радыёхвалі на тых жа частотах, што і радыётэлескопы.
Як піша Guardian, былыя ворагі ўтвараюць самыя неверагодныя хаўрусы, каб знайсці нарабаваныя тэрарыстамі і схаваныя перад разгромам у пустынях абедзвюх краін і сярод руін іх гарадоў багацці. Калісьці немагчымыя альянсы былых ворагаў былі створаны, каб знайсці некаторыя скарбы Ісламскага халіфата, і ў той жа час калісьці цесныя сямейныя сеткі былі парушаны ў той жа пагоне за багаццямі.
Вечарам тры гады таму Аяд, былы афіцэр іракскай арміі, прыняў званок ад чалавека, які нядаўна быў яму смяротным ворагам. Чалавек па тэлефоне быў пастухом з горада, які быў аплотам тэрарыстычнай групоўкі “Ісламская дзяржава” , і ў яго была некаторая інфармацыя, якой ён хацеў падзяліцца.
На працягу многіх гадоў гэты пастух быў членам ІД, жыхаром горада Баадж, які пацярпеў ад разгулу марадзёраў у паўночным Іраку ў 2014 годзе. Членства ў тэрарыстычнай арганізацыі дало яму шмат інфармацыі пра экстрэмістаў, калі яны ўмацавалі кантроль над правінцыяй Масул, і таксама тады, калі рэгіён выслізнуў з іх рук.
Цяпер пастух сядзеў на адным з самых вялікіх сакрэтаў: дзе тэрарыстычная група, калі ўцякала, схавала здабычу. Ён ведаў пра адно месца, дзе байцы ІД схавалі не менш за 3 мільёны долараў. Калі б Аяд змог іх адкапаць, ён і яго новы сябар маглі б падзяліць здабычу. Пастух звязаўся з Аядам, таму што палічыў, што ў былога армейскага афіцэра ёсць сувязі, каб выканаць гэтую працу.
“І тады я зрабіў вялікую памылку”, – сказаў Аяд, пераказваючы гісторыю ў кавярні на вяршыні гары на поўначы Ірака. “Я патэлефанаваў свайму стрыечнаму брату, які працаваў у разведцы і якому было прасцей дабрацца, чым мне, і папрасіў яго забраць. Ён пагадзіўся”.
Гісторыя, якой падзяліўся Аяд, з’яўляецца адной з многіх падобных, што адбыліся за гады пасля паразы ІД на палях бітваў у Іраку і Сірыі. У пустынях абедзвюх краін і сярод руін іх гарадоў павольна здабываецца велізарная колькасць скарбаў, часта самымі неверагоднымі кансорцыумамі. Калісьці немагчымыя альянсы былых ворагаў ствараліся, каб вярнуць некаторыя скарбы ІД, у той час як калісьці цесныя сямейныя сувязі разрываліся ў час той жа пагоні.
На астравах у Еўфраце, пад калодзежамі ў правінцыі Анбар, у каналізацыі старога горада Масула і пад разбуранымі дамамі па ўсёй Ніневіі ўсплывае скарб «халіфата», яго месцазнаходжанне вызначае невялікая сетка людзей, якія цярпліва чакаюць магчымасць захапіць велізарную колькасць зліткаў, долараў і каштоўнасцяў, якія ІД сабрала ў імправізаваную скарбніцу.
Што і колькі было пахавана падчас уцёкаў знішчаных членаў ІД, невядома. Але дагэтуль гэтыя скарбы становяцца непераадольнай спакусай для ўсё большай колькасці чыноўнікаў і скарбашукальнікаў.
“Гэта не міф” – сказаў адзін былы член ІД, які зараз знаходзіцца ў Сірыі. “Але ў жывых засталіся толькі некалькі чалавек, якія ведаюць, дзе некаторыя з гэтых запасаў”.
У некаторых выпадках вязні ІД і скупыя ахоўнікі заключалі фаўстаўскія здзелкі аб свабодзе ў абмен на багацце. А ў іншых апалчэнцы, армейскія падраздзяленні, прадстаўнікі плямён і шпіёны былі ўцягнутыя ў шматгадовае супрацьстаянне каля меркаванага сховішча, пры гэтым ніхто не быў гатовы падзяліцца здабычай і ўсе жадалі чакаць свайго часу, спадзеючыся, што канкурэнт адвядзе вочы, або згубіць цікавасць.
Былыя члены ІД, такія як гэты пастух, цяпер цэняцца актывам. “Ён быў у ІД толькі таму, што мусіў прыняць рэчаіснасць” – сказаў Аяд пра пастуха, які паказаў яму на падземнае багацце. “Ён таксама хацеў забраць гэты скарб. Ваенная здабыча – гэта сумленная гульня”.
Стрыечны брат Аяда ўзяў з сабой двух мужчын у Баадж у канцы 2019 года. Ён выконваў указанні ў дакладнасці, як яны яму перадаваліся. “Я сказаў яму прайсці да канца арашальнай трубы, затым павярнуць направа на некалькі метраў і пачаць капаць. Ён гэта зрабіў і знайшоў сінюю пластыкавую бочку з салёнымі агуркамі з сеткаватым верхам. Ён патэлефанаваў мне і спытаў, што рабіць. Я эксперт па выбуховых рэчывах і сказаў яму, што гэта можа быць міна. Таму бочку разрэзалі, а грошы ляжалі ў мяшках, шчыльна запакаваныя”.
З усіх магчымых месцаў скарбаў у Іраку, кажуць афіцэры паліцыі, зняволеныя ІД і афіцэры разведкі, горад Масул мае найбольшы патэнцыял. Нягледзячы на тое, што горад зараз адбудоўваецца, а Вялікая мячэць аль-Нуры – адкуль цяпер ужо мёртвы лідар ІД Абу Бакр аль-Багдадзі абвясціў так званы халіфат у сярэдзіне 2014 года, амаль цалкам адноўлена – завалы па-ранейшаму падносяць сюрпрызы.
Два гады таму высокапастаўлены афіцэр іракскай паліцыі знайшоў у адным разбураным доме сумку з 1,5 мільёна долараў. “Я пералічыў грошы і вырашыў аддаць іх ураду” – сказаў афіцэр, ветэран барацьбы з ІД за горад. “Я лічыў, што гэта мой абавязак. Ведаеце, што яны мне сказалі? – Дзе астатняе? Замест таго, каб атрымаць ад іх падзяку, я атрымаў падазрэнні і непрыемнасці. Лепш бы я не аддаваў ім гэтыя грошы, і наступным разам не аддам”.
Афіцэр паказаў на яго пяць баявых раненняў, тры кулявыя і два аскепкавыя шнары. “Што дала нам дзяржава за нашыя ахвяры? Няшмат” – сказаў ён.
Побач з яго офісам у старым горадзе знаходзяцца два меркаваныя месцы скарбаў, абодва вядомыя ўсім сілам бяспекі, якія кантралююць горад. “Ёсць адзін каля дома ЮНЕСКА, а другі побач” – сказаў ён. “Ніхто не адважваецца іх браць, таму што побач камеры. І ніхто не змог дамовіцца з іншымі, хто што атрымае”.
У мінулым лістападзе карэспандэнт Guardian наведаў адно з месцаў і знайшоў толькі што выкапаную яму ў зямлі склепа. “Я выкапаў яму, дзе мне сказалі, і знайшоў толькі сумку з выбухоўкай і ўсякім лайном” – сказаў адзін з прысутных. “Калі там нешта было, то гэта забралі”.
Далей на захад, да сірыйскай мяжы, шыіцкія апалчэнцы таксама шукалі скарбы. Вязні, якія знаходзяцца пад вартай, выказалі здагадку, што некаторыя з больш буйных партый наяўных грошай і зліткаў былі пахаваны ў халадзільніках пад зямлёй каля памежнага з Сірыяй горада Аль-Каім. «Не можам знайсці» – сказаў адзін з міліцыянтаў. «Але гэта недзе там».
На поўдзень ад Аль-Каіма скарб з золата і долараў на агульную суму каля 16 мільёнаў долараў ляжаў некранутым пад калодзежам з моманту яго пахавання ў канцы 2018 года. Шыіцкія апалчэнцы, прадстаўнікі плямёнаў, ІД і афіцыйныя асобы Ірака ведаюць пра яго месцазнаходжанне, але ніхто не адважваецца здабываць яго без ведама іншых груп, баючыся сутыкнуцца з гневам супернікаў.
“Усе даўно на гэта глядзелі” – заявіла крыніца, блізкая да кіраўніцтва ліванскай “Хізбалы” ў Іраку. “Калі б адна група паспрабавала ўзяць яго, іншыя б іх забілі. Верагодна, вы маглі б узяць яго з калодзежа, але даставіць адтуль у бяспечнае месца немагчыма. Амерыканскай арміі трэба было б зноў уварвацца.”
У Эрбіле, на поўначы, афіцэр курдскай разведкі прызнаўся, што яго арганізацыя мала ўяўляла, хто з яе вязняў ІД валодае інфармацыяй пра скарбы. “Мы ведаем, што ў іх мала грошай” – сказаў ён. “Яны вярнуліся да асноўнай тактыкі кантрабанды і цішыні. Яны ўжо ня могуць нікога абкладаць падаткам”.
Калі стрыечны брат Аяда вярнуўся з палявання за скарбамі ў Баадж, у яго былі дрэнныя навіны. “Ён сказаў мне, што ў скрынях нічога не было, і місія правалілася” – сказаў Аяд. “Я яму не паверыў. Пазней яго жонка сказала мне, што бачыла ўсе грошы, раскладзеныя ў іх доме. Усяго было 3 мільёны даляраў. Пасля гэтага ён купіў чатыры новыя вілы. І ён усё роўна кажа мне, што нічога не знайшлі”. Пастух таксама застаўся з пустымі рукамі.
“Самым вялікім шкадаваннем у маім жыцці было даверыць гэта свайму стрыечнаму брату” – дадаў Аяд. “Я ведаю, што там ёсць нашмат больш скарбаў, але гэта адзіны, пра які я ведаў. Я быў афіцэрам у іракскай арміі, калі ўпаў Масул. Я вярнуўся, каб змагацца з Ісламскай дзяржавай разам з Нацыянальнай абаронай. Мы ўсе заплацілі вялікую цану, каб аднавіць гэтую краіну. Але самую вялікую цану я заплаціў за кошт маёй сям’і”.
Фота: The Guardian
Сусветны дзень снега (World Snow Day, з 2012 года) – міжнароднае свята, дзень зімовых відаў спорту. Адзначаецца штогод у перадапошнюю нядзелю студзеня.
Ініцыятарам і заснавальнікам правядзення свята з’яўляецца Міжнародная федэрацыя лыжнага спорту (FIS). Па задуме арганізатараў, Сусветны дзень снега павінен служыць папулярызацыі зімовых відаў спорту і актыўнага, здаровага ладу жыцця. Праходзіць пад дэвізам – «Нацешыцца, азнаёміцца і выпрабаваць!»
Першымі Дзень святкавалі ЗША, Канада, Аўстралія, Швейцарыя, Фінляндыя, Германія, Вялікабрытанія, Нарвегія, Польшча, Турцыя, Казахстан, Украіна і іншыя. Зараз Сусветны дзень снега адзначаюць у 50 краінах.
1558 год. Маскоўскае княства распачала Лівонскую, Інфлянцкую вайну (1558—1583).
Вайна вялася Маскоўскай дзяржавай супраць Лівонскага ордэна і падтрымаўшых яго Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, Швецыі за кантроль над Лівоніяй.
На сярэдзіну XVI стагоддзя Лівонскі ордэн быў значна аслаблены феадальнымі міжусобіцамі і імкнуўся знайсці саюзнікаў супраць ваеннай пагрозы Маскоўскай дзяржавы. Масковія, у сваю чаргу, імкнулася атрымаць большы выхад да Балтыйскага мора, чым у яе быў (існаваў горад і порт Івангарад). У 1557 годзе быў заключаны ваенны саюз Лівонскага ордэна і ВКЛ супраць Маскоўскай дзяржавы. У студзені 1558 года маскоўскія войскі пачалі вайну з мэтай авалодання лівонскіх гарадоў і замкаў Нарвы, Дэрпта, Нейгаўза, Рэвеля, Рыгі.
1624 год. Віцебск пазбаўлены Магдэбургскага права, якое было нададзена ў 1597 годзе.
Гэта стала рэакцыяй караля Рэчы Паспалітай Жыгімонта III на заклікі Рымскага папы Урбан VIII разабрацца з зачыншчыкамі Віцебскага паўстання 12 лістапада 1623 года, падчас якога быў забіты ўніяцкі архіепіскап Іасафат Кунцэвіч, збіты іншыя святары, разрабавана маёмасць, знішчаны архіў епархіі.
Магдебургскае права было адноўлена ў 1644 годзе.
1796 год. Беларускія гарады Бабруйск, Давыд-Гарадок, Докшыцы і Паставы атрымалі гербы ад расійскіх уладаў.
На фота: Імперскі герб Бабруйска. Ён адрозніваецца ад сучаснага адсутнасцю арла ў верхняй частцы.
1800 год. У Магілёве нарадзіўся Аляксандр Фольбарт.
Доктар медыцыны. Спецыяліст у галіне медыцыны, прыродазнаўчых навук.
Член Пецярбургскай акадэміі навук, мінералагічнага таварыства, Маскоўскага і Рыжскага таварыстваў даследчыкаў прыроды, Маскоўскага таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі, Рускага геаграфічнага таварыства. Вучыўся медыцыне ў Германіі, Францыі, Англіі.
Працаваў урачом у Пецярбургу.
З 30-гадовага ўзросту пачаў займацца мінералогіяй, склаў багатую калекцыю мінералаў і адкрыў ванадзіевакіслую медзь, якой прысвоілі назву “фальбарыт”. Сур’ёзна займаўся і палеанталогіяй.
Памёр 5 сакавіка 1876 года.
1863 год. Распачалося паўстанне 1863-1864 гадоў супраць расійскіх уладаў.
Паўстанне нацыянальна-рэвалюцыйных сіл на частцы земляў былой Рэчы Паспалітай – сучасныя Польшча, Беларусь, Літва, Латвія і частка Ўкраіны – супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772 года.
Пачалося абвяшчэннем Маніфесту Часовага нацыянальнага ўрада. Гістарыяграфічная навука дае розныя ацэнкі паўстанню ў цэлым, асабліва ў плане нацыянальнай матывацыі кіраўнікоў і сацыяльнай базы ўдзельнікаў: ад «польскай шляхецка-клерыкальнай смуты» да «беларускага нацыянальна-вызваленчага» або «сялянска-рэвалюцыйнага руху».
1869 год. Нечаканае адкрыццё ў камбаджыйскіх джунглях комплекса Ангкор Ват.
Заблукаўшы ў камбаджыйскіх джунглях каля возера Тонлесап, французскі падарожнік Анры Муо раптам убачыў перад сабой гіганцкі храмавы комплекс з галерэямі, вежамі, павільёнамі і варотамі, багата ўпрыгожанымі разьбой па камені.
Так быў “выняты з небыцця” Ангкор Ват (“Пагада сталіцы”), жамчужына майстэрства старажытных кхмераў, найбуйнейшае ў свеце культавае збудаванне. Узведзены ў сярэдзіне XII стагоддзя і прысвечаны богу Вішну.
Займае плошчу ў 200 квадратных кіламетраў, насельніцтва дасягала паўмільёна жыхароў.
У 1992 годзе разам з іншымі збудаваннямі горада Ангкор узяты пад эгіду ЮНЕСКА.
Сёння з’яўляецца адной з галоўных турыстычных славутасцяў Камбоджы.
1906 год. Нарадзіўся Андрэй Александровіч.
Беларускі паэт, пісьменнік, перакладчык, публіцыст, літаратурны крытык.
У гады Першай сусветнай вайны быў удзельнікам хору У. Тэраўскага, наведваў «Беларускую хатку».
Кіраваў распрацоўкай нарматыўнага руска-беларускага слоўніка, Інстытутам мовы, з’яўляўся член-карэспандэнтам Акадэміі навук БССР.
Адзін з арганізатараў літаратурнага аб’яднання «Маладняк». Рэдактар часопіса «Малады араты», працаваў у рэдакцыях розных рэгіянальных і мінскіх выданняў.
Аўтар паэтычных зборнікаў, паэм, кніг для дзяцей.
Падчас рэпрэсій 1929-1931 гадоў выступіў супраць «нацдэмаў», але сам патрапіў пад рэпрэсіі: арыштаваны НКУС у ліпені 1938 года, асуджаны на 15 гадоў лагераў, паўторна арыштаваны ў лютым 1949 года і сасланы ў Краснаярскі край.
Памёр 6 студзеня 1963 года.
1935 год. У в. Целяшы Слаўгарадскага раёна нарадзіўся Віктар Ракаў.
Беларускі паэт. Скончыў фізіка-матэматычны факультэт Магілёўскага педінстытута. Настаўнічаў на Магілёўшчыне, працаваў на Магілёўскім радыё, у шклоўскай раённай газеце «Ударны фронт», рэдакцыях «Звязды», «Полымя».
Аўтар вершаў, паэтычных зборнікаў, нарысаў, крытычных артыкулаў, рэцэнзій.
1980 год. У Магілёве нарадзіўся 300-тысячны гараджанін. Яму сёння 43 гады. Горад “падрос” у параўнанні з перапісам насельніцтва 1979 года адразу амаль на 10 тысяч чалавек. Хацелася б ведаць як жа склаўся лёс 43-гадовага “300-тысячнага магілёўца”.
Фота носіць ілюстрацыйны характар
2012 год. Памёр Яўген Шатохін.
Беларускі мастак, педагог, грамадскі дзеяч. Ганаровы грамадзянін французскага горада Альбер. Уваходзіў у мастацкую суполку «Пагоня», член сейма БНФ «Адраджэнне».
Заснавальнік і дырэктар (1988-1997) дзіцячай школы выяўленчага мастацтва ў г. Пінску. Звольнены па палітычных матывах,
Аўтра шматлікіх акварэляў, малюнкаў, афортаў, літаграфій, у тым ліку «Сцяжынкі Язэпа Драздовіча», «Неба і зямля Фердынанда Рушчыца», «Маўклівыя сведкі. Прысьвячаецца 80 угодкам Слуцкага Збройнага Чыну», «Парыжскія масты», «Землякі Васіля Быкава», «Цішыня ў Бычках», «Прыпяцкія сюжеты. Прысвячаецца У. Караткевічу», «Па слядах Напалеона Орды».
Узнагароджаны 6 медалямі і прызамі Францыі, медаль Беларускага Саюза мастакоў «За заслугі ў выяўленчым мастацтве»,
Яго працы захоўваюцца ў музеях Мінска, Пінска, Брэста, Полацка, Нью-Ёрка, Кіева, Берліна, французскіх Санары-сюр-Мэр, Пероне, у Фондзе Міністэрства культуры Расіі, у прыватных зборах многіх еўрапейскіх краін, Паўднёвай Афрыкі, Егіпту, ЗША, Расіі.
