Гарачае паветра з Сахары расплавіць атмасферу на Магілёўшчыне ў бліжэйшыя некалькі дзён. Самая гарачыня чакаецца ў нядзелю 14 ліпеня.
Спецыялісты Белгідраметцэнтра прагназуюць, што на выходных тэмпература паветра па краіне прагрэецца да 30-34°С днём. Таксама цёплымі і задушлівымі будуць ночы – да +24°С.
У паўднёва-ўсходніх рэгіёнах Беларусі на выходных чакаецца да 35-37 градусаў цяпла, а ў нядзелю і да 38°С. Такі прагноз можа закрануць і частку Магілёўшчыны — Слаўгарадскі, Быхаўскі, Бабруйскі раёны і сумежныя з імі. Толькі месцамі падчас дажджоў тэмпература паветра складзе 25-29 градусаў.
Спякотнае надвор’е захаваецца і ў панядзелак. Па папярэднім прагнозе, дыхаць стане лягчэй з аўторка, калі дзённыя максімумы апынуцца ў межах 24-31 градусаў.
Магілёскія журналісты і блогеры Алесь Сабалеўскі і Яўген Глушкоў абвінавачаныя па трох артыкулах крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь – піша Тэлеграм-канал праваабаронцаў MAYDAY.team.
Іх справа будзе разглядацца 12 ліпеня ў Магілёўскім абласным судзе. Дзяржаўнае абвінавачаньне лічыць іх вінаватымі па трох частках двух артыкулаў Крымінальнага кодэксу РБ:
Арт. 361 ч. 1 – “Стварэнне экстрэмісцкага фарміравання, а роўна фарміравання, дзейнасць якога накіравана на рэабілітацыю нацызму, або кіраўніцтва такім фарміраваннем або структурным падраздзяленнем, якое ўваходзіць у яго”; (максімальнае пакаранне – ад 3 да 7 гадоў пазбаўлення волі).
Арт. 361 ч. 3 – “Удзел у экстрэмісцкім фарміраванні”; (максімальнае пакаранне – ад 2 да 6 гадоў пазбаўлення волі).
Арт. 361 ч. 1 – “Удзел грамадзяніна Рэспублікі Беларусь або пастаянна пражывае ў Рэспубліцы Беларусь асобы без грамадзянства на тэрыторыі замежнай дзяржавы ва ўзброеным фарміраванні аднаго з супрацьлеглых бакоў, а таксама ўдзел ва ўзброеным канфлікце, ваенных дзеяннях без упаўнаважання дзяржавы”; (максімальнае пакаранне – ад 2 да 5 гадоў пазбаўлення волі).
Абодва журналіста-фрылансера супрацоўнічалі з магілёўскімі незалежнымі медыя ў мінулым, але спынілі сваю дзейнасць у інфармацыйных рэсурсах пасля 2020 года.
У дні святкавання Магілёвам Дня горада – разбіраем асноўныя версіі пра яго паходжанне. Спойлер – у Магілёва насамрэч цэлая куча дат на любы густ, з якіх можна было б з поўным правам адлічваць храналогію.
Афіцыйная дата заснавання Магілёва – 1267 год. Але калі звярнуцца да гісторыкаў з просьбай патлумачыць, адкуль узялася і наколькі справядлівая гэтая дата, то можна пачуць вельмі шмат розных складаных разважанняў. Напрыклад, мы пачуем, што насамрэч няма ніякай гістарычнай крыніцы XІІІ стагоддзя, дзе была б запісаная гэтая дата. Таксама мы пачуем, што паводле археалагічных крыніц горад нашмат старэйшы, і мог бы смела адзначаць сваё 1000-годдзе. І нават больш дакладную дату сёлета – 1422-годдзе. Альбо, мы пачуем, што наогул няма ніякіх летапісных доказаў існавання Магілёва ў перыяд, ранейшы за 1380-я гады.
Што не так з датай 1267
Многія гісторыкі лічаць, што ўпершыню дата заснавання Магілёва ў 1267 годзе паявілася ў выданні “Хроніка беларускага горада Магілёва”, якое было падрыхтавана магілёўскім гісторыкам Мікалаем Гартынскім і пабачыла свет у 1887 годзе. Выданне Гартынскага – гэта пераклад магілёўскай хронікі Трафіма Сурты з польскай мовы на рускую, са скарачэннямі і невялікімі зменамі. Дык вось, у арыгінальным тэксце хронікі Сурты гэтай даты – 1267 год – няма.
Адсюль і распаўсюджаная ў колах аматараў гісторыі Магілёва думка, што ўзятая немаведама адкуль, ледзь не выдуманая Гартынскім дата ніяк не можа лічыцца падставай для адліку гарадской храналогіі. Але гэта не зусім так – чаму, патлумачым ніжэй.
Трэба адразу агаварыцца, што самай ранняй летапіснай крыніцай, у якой згадваецца горад Магілёў, з’яўляецца гістарычна-геаграфічны твор канца XIV стагоддзя “Спіс рускіх гарадоў блізкіх і далёкіх”, час напісання якога даследчыкі адносяць да 1380-х гадоў.
Папярэдняя выснова, якую неабходна зрабіць у гэтым месцы – любая дата існавання Магілёва, старэйшая за 1380-я гады, з’яўляецца гіпатэтычнай і была сфармуляваная ці прапанаваная ў пазнейшыя часы. А з гэтага вынікае, што калі б адміністрацыя горада Магілёва адлічвала храналогію абласнога цэнтра абапіраючыся выключна на дакладныя крыніцы, то самай старажытнай і бясспрэчнай была б даціроўка прыблізна пад 1380-м годам, а значыць, сёлета наш горад адзначаў бы не 757, а 644 гады сваёй гісторыі.
Але ж, падставы для святкавання Дня горада мы прадстаўляем не ў судзе, таму тут можна дапускаць некаторыя вольнасці, абапірацца на легенды і гіпотэзы, альбо наогул, як у нашым выпадку – проста на традыцыю. Гісторыкаў жа ніхто ўжо даўно не слухае.
А што гісторыкі маглі б прапанаваць яшчэ?
Знішчанае гарадзішча антаў
Першай і самай старажытнай гіпатэтычнай датай, якая з дакладнасцю да канкрэтнага года рэгіструе магілёўскія старажытнасці, можа быць не тое што 1267-мы, і нават не 1001-1003-ці гады, а канкрэтна 602 год нашай эры. А гэта значыць, што сёлета Магілёў меў бы поўнае права святкаваць 1422-годдзе.
Гэтая дата, 602 год – гэта верагодная дата знішчэння (верагодна аварамі, верагодна антскага) гарадзішча Змяёўка, ці Пелагееўскага гарадзішча – аднаго з двух захаваўшыхся ў Магілёве гарадзішчаў.
Як маглі выглядаць анты па версіі нейрасеткі midjourney.co
Паводле дадзеных археалогіі, гэтае гарадзішча існавала на беразе Дубравенкі ў першай палове І тысячагоддзя нашай эры, і адносіцца да кіеўскай і калочынскай культур. Кіеўская культура існавала на украінскіх, беларускіх і сумежных расійскіх землях у II – V стагоддзях, а калочынская лічыцца разнавіднасцю кіеўскай, якая існавала на землях Магілёўшчыны і Гомельшчыны ў V – VII стст. Гэтыя культуры сучаснымі даследчыкамі звязваюцца з такім старажытным славянскім народам, як анты.
З пісьмовых крыніц вядома, што ў 602 годзе аварскі каган зладзіў ваенны паход супраць антаў, хаўруснікаў Візантыі, дзеля помсты за напад візантыйскіх войскаў на аварскія землі. Пра тое, што гэты паход быў паспяховым для авараў сведчыць факт, што з гэтага часу анты знікаюць з гістарычнай арэны.
У сваёй супольнай працы “Гарадзішча Змяёўка (Пелагееўскае гарадзішча) у Магілёве” дактары гістарычных навук, прафесары І.А. Марзалюк і Я.Р. Рыер выказваюць меркаванне, што ў выніку дадзенага пахода было знішчана ў тым ліку і гарадзішча Змяёўка.
Гарадзішча Змяёўка на фотаздымку 1980-х гг.
На карысць гэтай гіпотэзы гаворыць слой попелу, якім завяршаецца культурны слой на гарадзішчы. Такі самы фінальны слой попелу знаходзяць археолагі і на іншых помніках калочынскай культуры. Наогул, у VII стагоддзі абрываецца існаванне ўсёй калочынскай культуры.
Старажытныя авары вачыма сучаснага мастака. Крыніца: pikabu.ru
Такім чынам, існуе пэўны лагічны ланцуг у разважаннях, які дапускае, што самай старажытнай датай, якая можа быць прапанаваная сучаснымі гісторыкамі дзеля адліку магілёўскай храналогіі – можна лічыць 602 год. Аднак, канечне, спробы прывязаць падзеі, зафіксаваныя археалагічна з канкрэтнымі гістарычнымі звесткамі заўсёды маюць умоўны характар.
Тысячагоддзе, якое не адбылося
Наступнай гіпатэтычнай даціроўкай, на якую магла б абапірацца гарадская храналогія, з’яўляецца кароткі перыяд княжання ўнука Рагнеды, полацкага князя Усяслава Ізяславіча, 1001 – 1003 гады. Ён быў, верагодна, старэйшым сынам Ізяслава – сына Рагнеды і Уладзіміра Святаславіча, і пражыў вельмі кароткае жыццё. Гісторыкі мяркуюць, што ён яшчэ дзіцём быў абраны на полацкае княжанне і памёр у зусім юным узросце. Яго княскае кляймо выяўлена на фрагменце керамічнага вырабу, знойдзеным І.А. Марзалюком падчас раскопак у Магілёве.
Кляймо з выявай “Трызуба” Усяслава Ізяславіча з Магілёва.
Кароткі перыяд княжання Усяслава Ізяславіча, а таксама геральдычная адметнасць выявы “Трызуба” (раздвоены правы верхні кут “Трызуба” – унікальны элемент асабістага княскага знака) даюць падставы ўпэўнена абапірацца на дадзеную даціроўку.
Не хапае, аднак, яе засваення грамадствам. Гістарычны шанец для гэтага быў згублены ў 2001-2003 гадах, калі горад меў усе падставы адзначыць 1000-годдзе сваёй гісторыі, але адной ініцыятывы з боку гісторыкаў для гэтага аказалася мала. Ні кіраўніцтва горада, ні шырокія колы грамадскасці не праявілі адпаведных ініцыятыў.
Канечне, мы зноўку маем справу з археалагічным артэфактам, які зноўку надае пэўную долю ўмоўнасці нашым высновам, але ў дадзеным выпадку гэта надзвычай інфарматыўны артэфакт, і яго пераканаўчая база даволі вялікая.
І зноў 1267-мы
Але, вернемся да той даты, якая зараз з’яўляецца афіцыйнай для пачатку адліку магілёўскай гісторыі. Мы казалі, што гісторыкі часам наракаюць на Мікалая Гартынскага, што гэта быццам бы менавіта ён адвольна размясціў у сваім перакладзе “Хронікі Магілёва” 1267-мы год, як год заснавання горада.
У 2017 годзе ў газеце Магілёўскага дзяржаўнага універсітэта “Універсітэцкі веснік” вядомы магілёўскі гісторык Васіль Набелахаў размясціў фундаментальны артыкул, у якім пераканаўча патлумачыў прычыну паяўлення даты 1267 у выданні Мікалая Гартынскага.
Як вядома, “Хроніка Магілёва” была распачатая магілёўскім лаўнікам і старастай купецкім Трафімам Суртой у канцы XVII стагоддзя. Пасля яго смерці запісы ў хроніку стаў рабіць рэгент магілёўскай магдэбургіі Юрый Трубніцкі, а пасля яго – яшчэ тры пакаленні Трубніцкіх, давёўшы хроніку да пачатку ХІХ стагоддзя. Але акрамя Трубніцкіх у канцы XVIIІ – пачатку ХІХ стагоддзяў над рукапісам працаваў яшчэ нехта – гісторыкі пакуль не ведаюць, хто, а толькі дапускаюць меркаванне, што рукапіс на некаторы час пакідаў сям’ю Трубніцкіх, а потым зноў вярнуўся да гаспадароў.
У гэты ж час, у прамежку з 1798 па 1820 гг. на падставе хронікі Сурты і Трубніцкіх у Магілёве быў зроблены скарочаны варыянт хронікі, так званы кароткі спіс, у які ўвайшлі толькі звесткі, якія непасрэдна адносіліся да магілёўскіх падзей. У выніку скарочаны варыянт складае ўсяго ¼ ад тэкста першапачатковага рукапісу. Аўтар гэтага скарочанага варыянта таксама застаецца невядомым.
Але самае галоўнае для нас вось што: скарочаны варыянт хронікі атрымаў яшчэ і шэраг дапаўненняў. Так, у ім паявілася ўступленне, якое павінна было пазнаёміць чытача з кароткім аглядам гісторыі ўзнікнення горада – гэта частка, якой у паршапачатковай “Хроніцы” не было.
Менавіта тут, ва ўступленні, невядомым аўтарам упершыню было адзначана, што “Замак Магілёўскі мае назву ад рускага кіеўскага князя Льва Данілавіча, які заснаваў яго ў 1267 годзе ад Нараджэння Хрыстова”.
Першая старонка кароткага спіса “Хронікі Магілёва”з даціроўкай заснавання горада пад 1267-м годам.
Ці абапіраўся аўтар кароткага варыянта “Хронікі” на нейкія дакументы – застаецца невядомым, і наўрадці будзе высветлена.
Заснавальнік Магілёва – Леў Данілавіч?
Таксама, неабходна выказаць некалькі разважанняў пра ўказанага ў гэтай кароткай “Хроніцы” заснавальніка Магілёва. Ці мог Леў Данілавіч (больш вядомы як князь галіцкі, а не кіеўскі) апынуцца ў нашым рэгіёне ў адзначаны час? Тэарэтычна мог, гэтаксама як мог на кароткі час быць успрынятым як князь кіеўскі – так што моцнага супярэчання гістарычным фактам тут мы не знойдзем.
Справа ў тым, што назадоўга да гэтага, у 1264 годзе памёр яго бацька, Данііл Раманавіч, вялікі князь кіеўскі, і ў адным з пазнейшых тэкстаў – “Сінапсісе” 1674 года Леў Данілавіч называецца кіеўскім князем на 1266 год.
Леў Данілавіч на фоне сваёй сталіцы, г. Львова (карціна XVII ст.)
У 1267 годзе Леў Данілавіч прэтэндаваў на тытул вялікага князя ВКЛ і ўступіў у канфлікт з тагачасным вялікім князем Войшалкам, які рыхтаваўся адысці ад улады. Войшалк вырашыў перадаць кираванне ў дзяржаве не Льву Данілавічу, а яго брату, Шварну Данілавічу. 18 альбо 23 красавіка 1267 года Леў Данілавіч забіў Войшалка ў манастыры горада Уладзіміра-Валынскага.
Леў Данілавіч так і не стане вялікім князем ВКЛ, але і пазіцыі Шварна пасля смерці Войшалка былі пахіснутыя. Мы можам зноў жа тэарэтычна дапусціць, што некаторыя беларускія землі маглі стаць арэнай актыўнасці Льва Данілавіча ў адзначаны час. Але гэта, зноўку, дапушчэнне.
Такім чынам, мы знаходзімся перад фактам, што рэгістрацыя даты 1267-мы год, як даты заснавання Магілёва, мае рэтраспектыўны характар, упершыню паявілася ў канцы XVIII – пачатку ХІХ стст., а дакументы, блізкія да ХІІІ ст., якія б яе пацвярджалі, застаюцца невядомымі сучаснай навуцы. Адначасова, хада гістарычных падзей на тэрыторыі Беларусі ў гэты час падштурхоўвае нас да высновы, што да гісторыі горада Магілёва сапраўды мог спрычыніцца князь Леў Данілавіч і адбыцца гэта магло менавіта ў раёне 1267 года.
І гэта ўсё? Не!
У 1847 годзе ў Лейпцыгу выдавец Іахім Лялевель надрукаваў гістарычны атлас Польшчы, на адной з мап у якім, пазначанай як мапа на 1279 год, быў указаны Магілёў.
Як бачым, сама мапа адносіцца да сярэдзіны ХІХ ст., і ў які раз для нас застаецца невядомым, на якія крыніцы абапіраўся выдавец, размяшчаючы на ёй Магілёў – у яго былі на гэта дакументальныя падставы, ці ён выкарыстаў наш горад проста дзеля геаграфічнай прывязкі?
Што характэрна – на іншых, пазнейшых картах з гэтага атласа Магілёў знікае, і паяўляецца зноў толькі на мапе на 1572 год.
Мапа “Польшча ў часы Баляслава”, на 1279 год. З Выдання J. LELEWEL, Historischer Atlas von Polen, Leipzig 1847.
Што з гэтага вынікае? Што тэарэтычна, маглі існаваць крыніцы ХІІІ стагоддзя, у якіх рэгіструецца горад Магілёў – прычым храналагічна вельмі блізка ад нашай легендарнай даты 1267, што ўскосна грае на карысць гэтай традыцыйнай даціроўкі.
Трынаццаць жывых шчанят знайшлі валанцёры ў Бабруйску. Усе яны былі змешчаныя ў будаўнічы пакет. Побач з месцам знаходкі была і іх маці – яна была прывязаная да дрэва. Мабыць, жывадзёры хацелі, каб сабачка назірала, як паміраюць яе дзеці – каментуе знаходку Mogilev.online.
У роліку, які размясцілі бабруйскія валанцёры ў закрытай групе, гаворыцца, што яшчэ адну падобную знаходку выявілі позна вечарам на вуліцы Кірава, каля дома №72 дзве мясцовыя жыхаркі. Дзяўчыны, якія ўдзельнічаюць у запісе, гавораць пра двух жывых шчанятаў і яшчэ двух мёртвых, што засталіся ляжаць на дарожцы.
Тлумачэнні аказаліся па-міліцэйску простымі – мы ўсё забралі і кропка, а вінаватыя ў гэтым самі магілёўцы.
Днямі магілёўскую грамадскасць здзівілі новаўвядзенні на тэрыторыі стадыёна “Лакаматыў” каля чыгуначнага вакзала. На браме спартовага комплекса з’явілася аб’ява, што цяпер уваход на яго тэрыторыю пасля 18:00 забаронены. Лішне казаць – гэтая навіна стала непрыемнай для аматараў здаровага ладу жыцця, што пражываюць у раёне вакзала, а таксама для тых, хто рэгулярна карыстаўся басейнам у “Лакаматыве” ў вячэрні час.
Каб “супакоіць” грамадскасць, дзяржаўны Тэлеграм-канал “Магілёў – мой горад” узяў інтэрв’ю ў начальніцы Цэнтра спартыўна-масавай работы ліцэя МУС Ларысы Сярмяжка. Чыноўніца ніякага спачування, аднак, не выказала, і толькі паўтарыла тэзіс, што быццам бы ў вячэрні час на “Лакаматыве” людзі пакідалі за сабой смецце і не прыбіраліся. Пагэтаму “цяпер так не будзе”. Такім чынам, стадыён закрыты з 18:00 і кропка.
Што да смецця – то тут не прагучала ніякіх ні доказаў, ні параўнанняў. З такім аргументам можна, па-сутнасці, забараніць усё на свеце. Напрыклад, гуляць па Ленінскай, альбо па парку ў Падміколлі – дастаткова будзе проста абвінаваціць, што ў кагосьці попел упаў з папіросы.
Яшчэ адзін аргумент, які паспрабавала агучыць Ларыса Сярмяжка, прагучаў у такой танальнасці – тут жа будуць вучыцца дзеці, у тым ліку і нашыя дзеці. Узнікае пытанне ў адказ на гэта. А што, у астатніх школах, ліцэях, гімназіях, каледжах горада – хіба не дзеці вучацца? Чаму кіраўніцтва нармальных навучальных устаноў не агароджвае тэрыторыю сваіх спартыўных комплексаў і не замыкае брамку на замок? Можа, там ніхто ні разу не выкінуў паперку міма сметніцы за ўсё жыццё?
Як адзначаў у свой час канал MAYDAY.TEAM, новаствораны ў Магілёве ліцэй МУС яшчэ і не пачынаў сваю працу, а ўжо “аджаў” у чыгуначнікаў і ў горада цэлы спартыўны комплекс. Спецыялізаваны ліцэй МУС у Магілёве зойме большую палову будынка магілёўскага падраздзялення Дарожнага цэнтра па падрыхтоўцы і перападрыхтоўцы кадраў Беларускай чыгункі. Гаворка ідзе пра вялікую тэрыторыю за Домам культуры чыгуначнікаў.
Ліцэй МУС павінен пачаць працу з 1 верасня, і ў першы год колькасць курсантаў будзе невялікай. Толькі праз пару гадоў планавалася пад патрэбы МУС забраць размешчаны побач спорткомплекс “Лакаматыў”, пабудаваны калісьці для чыгуначнікаў і за грошы чыгуначнікаў. Але чакаць не сталі.
На месцы збанкрутаванага прадпрыемства плануюць пабудаваць гандлёва-забаўляльнага монстра. Дзелімся разважаннямі, як гэта можа паўплываць на пакупніцкія звычкі магілёўцаў.
Новы гандлёва-забаўляльны комплекс “Строммаш-Сіці” будзе налічваць каля 55 000 квадратных метраў плошчы, а гэта прыблізна каля васьмі футбольных палёў, альбо пятнаццаць гіпермаркетаў “Гіпа” – паведамляе mogilev.in.
Інвестыцыйны праект прадугледжвае, што на месцы завода “Строммашына” новы ўласнік тэрыторыі, фірма “Тведас” правядзе рэканструкцыю часткі цэхаў, іншыя будынкі будуць знесеныя цалкам. На графіцы ніжэй, чырвоным адзначаны тыя памяшканні, ад якіх “Тведас” будзе пазбаўляцца.
На тэрыторыі былых цэхаў плануюць размясціць ганлёвыя памяшканні, адно з якіх будзе прызначана для пераносу Мінскага рынку. Як можна пабачыць на рэндэрах, пад будучы “сельскагаспадарчы кірмаш” збіраюцца адвесці будынак былога цэха №4, які размешчаны крыху бліжэй да Першамайскай (чырвоны колер).
Верагодна, іншыя гандлёвыя памяшканні стануць канкурэнтамі таксама і Быхаўскаму рынку, лёс якога даўно ўжо звязваюць з рэканструкцыяй “Строммашыны”.
Іншая зона тэрыторыі завода, размешчаная далей у бок вуліцы Крупскай, павінна будзе стаць забаўляльнай зонай для адпачынку дзяцей. Выглядае, што гэта будзе паркавая зона з атракцыёнамі.
Праект рэканструкцыі памяшканняў завода, як бачым, фундаментальны і маштабны. Настолькі, што міжволі ўзнікае пытанне – дзе на ўсё гэтае хараство збіраюцца шукаць пакупнікоў? Магілёў далёка не турыстычны цэнтр, а для ўзроўню літоўскага “Акропаліса” мала мець вялікія плошчы, трэба яшчэ і лагістыка, і вялікія аб’мы абароту.
Таксама – “Строммашына” размешчаная ў цэнтры горада, канечне, але гэта досыць умоўны цэнтр. Усё-ж такі, асноўныя людскія патокі праходзяць у некалькіх сотнях метраў адсюль – бліжэй да падземных пераходаў, “Універсама”, “Атрыума”. Новабудоўлі абапал Крупскай крыху папоўняць чалавекапаток жыхарамі спальных раёнаў, але не настолькі, каб карэнным чынам ажывіць гэты глухі куток.
Будуць зноўку ганяць бабулек?
А маштабны і амбіцыйны праект патрабуе адпаведных, маштабных рашэнняў. Думаем, што нездарма магілёўскія чыноўнікі, каментуючы рэканструкцыю “Строммашыны” пастаянна ўзгадваюць тэму Мінскага і Быхаўскага рынкаў. Інтарэсы інвестара, фірмы “Тведас” тут цалкам зразумелыя – яны хочуць пераарыентаваць людскія патокі з гэтых папулярных кірмашоў на сябе. Верагодна, гарадскія ўлады, абмяркоўваючы інвестыцыйныя перспектывы тэрыторыі “Строммашыны”, бралі на сябе сустрэчныя ініцыятывы – дапамагчы з гэтай пераарыентацыяй. Як гэта можа выглядаць у практычнай плоскасці – таксама нескладана здагадацца. Прагназуем, што чыноўнікі прадугледзелі “мяккія” і “жорсткія” варыянты развіцця падзей.
Самы мяккі будзе выглядаць, напэўна, такім чынам – новыя тэрыторыі пад сельскагаспадарчы і будаўнічы кірмашы на “Строммаш-Сіці” прывабяць як гандляроў, так і пакупнікоў, і Мінскі з Быхаўскім проста паступова самі пераедуць на новае месца, тады як старыя лакацыі згаснуць да невялікіх барахолак з вечнымі бабулькаммі і аматарамі гаражных распродажаў.
Жорсткі варыянт можа выглядаць менш гуманна. Ігнаруючы інтарэсы пакупнікоў, папулярныя рынкі будуць проста пазакрываныя, а праваахоўнікі зноўку пойдуць рэйдамі па месцах стыхійнага гандлю ганяць бабулек.
Рыторыка прадстаўнікоў магілёўскіх уладаў пакуль што дэманструе, што рыхтуецца якраз жорсткі сцэнарый. Нагадаем, што начальнік упраўлення архітэктуры і горадабудаўніцтва Магілёўскага гарвыканкама, галоўны архітэктар горада Дзмітрый Бабкуноў у свой час прамазаяўляў, што чакаецца “камфортны перанос Мінскага і Быхаўскага рынкаў з уладкаваннем вялікай аўтастаянкі. Ад падобнай рэканструкцыі выйграюць усе – і гараджане, і прадпрымальнікі. Але яна будзе весціся па спецыяльным праекце.”
Вось гэты “спецыяльны праект” тут насцярожвае больш за ўсё. Зноў жа, прагназуем, што чыноўнікі мала будуць клапаціцца пра інтарэсы пакупнікоў і гандляроў. Барахолкі патрэбныя гараджанам, але не інвестарам і не людзям у кабінетах – хаатычнасць стыхійнага гандлю цяжка ўкладваецца ў іх светаўспрыняцце. Так што, напэўна, нам зноўку прыйдзецца сутыкнуцца з такім зразумелым для ўладаў спосабам вырашэння праблемы: “усё закрыць”, “усё забараніць”.
В Могилевской области продолжают бороться с “иждивенчеством” и, похоже, не собираются сбавлять обороты. Специальные комиссии, которые занимаются поиском “тунеядцев”, составили график работы на четвертый квартал. К примеру, так поступили в Костюковичском, Чериковском, Осиповичском и многих других районах. Mogilev.media рассказывает истории тех, кого чиновники считают “тунеядцами”.
Как комиссии ищут “тунеядцев” и как об этом пишут госСМИ
Поиском “иждивенцев” занимаются специальные комиссии. Официально они называются комиссиями по координации работы по содействию занятости населения, координирующие названное «содействие». Они подсчитывают «тунеядцев», составляют их списки и песочат на своих заседаниях тех, кто может, но не желает работать.
Справка mogilev.media. В 2015 году в Беларуси ввели сбор на “тунеядство”, который обязали платить тех, кто более полугода не работал и не платил налоги. Он составлял 20 базовых величин. В “тунеядцы” тогда записали около 470 тысяч человек. По факту заплатили новый налог только 11 тысяч. Этот налог спровоцировал протесты в 2017 году. В итоге сбор отменили, а успевшим его уплатить деньги вернули.
В начале 2018-го по “тунеядству” появилась альтернатива – оплата по полным тарифам некоторых жилищно-коммунальных услуг (сначала – отопление и горячая вода, а позже – и газ). Недавно и вовсе появилась информация о возможных ограничениях попавших в базу “иждивенцев” в медицинском обслуживании.
Списки иждивенцев «тунеядские» комиссии обновляют уже не раз в квартал, а раз месяц, работа этих комиссий пропагандируется государственными СМИ, но… По этим газетным отчетам видно, насколько туго проворачиваются шестеренки механизма декрета «О предупреждении социального иждивенчества». Журналистам практически нечего писать.
В качестве примера можно привести публикации на затронутую тему быховской районной газеты. Они абсолютно одинаковые, можно убедиться в этом здесь, здесь, здесь и здесь.
Хорошо хоть не все государственные СМИ Могилевщины тратят газетную площадь на нудное описание заседаний комиссий по содействию занятости населения. Например «Асiповiцкi Край» ограничивается объявлениями о времени и месте заседания комиссий – зачем толочь воду в ступе?
Справка mogilev.media. С тунеядством у нас боролись с того времени, как власть перешла к «народу»: большевики со своим «Кто не работает, тот не ест», Андропов с аббревиатурой БОРЗ, расшифровывающейся, как «без определенного рода занятий», ну и Лукашенко со знаменитым заявлением «Всем лопату в зубы – и работать!».
Даже в странах соцсодружества, в частности, в Румынии, в 1970-м пытались заставить граждан трудиться на благо страны, но борьба была свернута с развалом социалистического лагеря.
Впрочем, бои на этом фронте никогда не затихали. Все тоталитарные режимы, не имеющие возможности создать достаточное количество привлекательных рабочих мест, перекладывали ответственность за это на своих граждан, принимали законы, ограничивающие права «тунеядцев», затем отменяли их, чтобы вернуть в обновленном виде.
Серьезно пополнить белорусскую казну за счет граждан не участвующих в финансировании государственных расходов вряд ли удается. Даже Лукашенко не раз говорил о том, что борьба с тунеядством в большей степени носит идеологический характер. Мол, все должны быть при деле, а эффективность большого значения не имеет.
Кого чиновники считают “иждивенцами”?
Классический образ белорусского социального иждивенца, по мнению членов «тунеядских» комиссий – пьющий, пробавляющийся случайными заработками мужчина, последняя запись в трудовой книжке которого сделана лет этак десять-двадцать назад. Или белоруска, которая живет за счет пособий на детей.
Заставить таких работать пытаются в основном угрозами. Обещают отправить в ЛТП или лишить материнства. Принцип «лопату в зубы» срабатывает далеко не всегда – беларусов уже мало чем напугаешь и на заседания «тунеядских» комиссий зачастую приходят одни и те же граждане.
– По специальности я – учитель английского языка. – рассказывает завсегдатай комиссии по содействию занятости населения Быховского райисполкома, 43-летний Сергей – Сильно пил, потерял семью и сейчас живу у матери. Несмотря на то, что с алкоголем «завязал», вернуться в школу для меня уже нереально. Езжу на заработки в Россию. Освоил профессию каменщика. Зарабатываю неплохо, но официального трудоустройства нет. К тому же заработки – сезонные. Но это, как у комбайнера в колхозе: заработанного в сезон, хватает на год. Так и у меня. Удается даже выплачивать долг по алиментам. Однако меня несколько месяцев подряд вызывают на «тунеядскую» комиссию и требуют трудоустроиться в районе, иначе буду платить по полной за «коммуналку». Говорят, что в сельском хозяйстве всегда требуются рабочие руки. Но я не вижу смысла там работать. Всем известно, какая зарплата в наших СПК. Устал уже слушать набор прописных истин в стиле «было бы желание, а дело найдется», которыми пытаются апеллировать ко мне члены комиссии.
Фото: “Савецкая вёска”. Фотография носит иллюстративный характер.
Суть в том, что и мне, и моим российским работодателям выгоднее иметь дело с зарплатой “в конверте”. В мае я получил “китайское” предупреждение и месяц на трудоустройство. Думаю, что выгоднее остаться тунеядцем. В квартире у матери кроме меня прописаны три человека. В экономике не занят только я и пересчитают по полному тарифу лишь четверть платы за отопление и подогрев воды.
Труднее всего приходится комиссиям с теми из «тунеядцев», которые имеют высшее образование. Как правило, эти люди не желают переучиваться на кочегаров или «операторов ПЭВМ». Они резонно настаивают на получении достойной работы. «Козырные» вакансии в районах есть. Правда, получить хорошую работу очень и очень сложно. Например, в том же Быховском районе буквально на днях в газете появилось объявление о том, что на одно из предприятий требуется инженер по охране труда.
– Я прочел объявление и начал с визита в службу занятости. – поведал Михаил, инженер-механик по специальности – Попросил там направление, мне его не дали. Сказали: зачем, есть же объявление в газете. В отделе кадров предприятия мне в трудоустройстве отказали. Мол, хоть образование и техническое, но нет опыта работы по специальности. К тому же у них один человек уже готовится к экзамену в могилевском областном управлении Департамента государственной инспекции труда. У меня вопрос: как это человек узнал о вакансии, если в газете объявление появилось всего пару дней назад? Как быть? Ну, не записываться в безработные! Всем известно, что от постановки на учет в службе занятости больше проблем, чем реальной пользы.
Престижная работа в районах – на вес золота и помимо официального есть «теневой» рынок вакансий. Как правило, у предприятий и учреждений уже имеются «свои» кандидаты на престижные места, а давать объявление в газету они просто обязаны.
Может возникнуть и другая ситуация. Готовый кандидат не подходит по каким-то параметрам: непрофильное образование или отсутствие оного. В этом случае объявление в газете размещают для того, чтобы показать – других кандидатов нет и не предвидится. Значит, придется брать на работу того, кто есть под рукой.
«Тунеядские» комиссии к этим делам никакого отношения не имеют – они получают от службы занятости список, который преимущественно состоит из пастухов, кочегаров, животноводов и дворников.
Еще один вариант трудоустройства, который предлагается лицам не занятым в экономике – открытие ИП. Это выглядит достаточно лицемерно на фоне того, что из-за постоянного давления белорусских властей на «ипэшников» многие из них сворачивают бизнес.
Фото: “Крычаўскае жыццё”. Фотография носит иллюстративный характер.
“Отберем детей и сделаем тебя вольной птицей”
Большая проблема – возраст: наниматели ни в какую не желают брать на работу граждан, чей возраст приближается к пенсионной черте.
– Я – кондитер по специальности. – рассказывает 56-летняя быховчанка Ольга – Трудовой стаж – 21 год. Выпивала, даже лечилась в ЛТП. Сейчас не пью и хочу устроиться на работу по специальности, но с такой «биографией» меня не берут ни частники, ни кондитерский цех местного райпо. Комиссия по содействию занятости предлагает работу уборщицы на полставки с микроскопической зарплатой. Еще один вариант – колхоз. Даже возить меня туда будут. Когда говорю, что это мне не подходит из-за того, что у меня трое детей, члены комиссии меня «успокаивают»: поставим семью на учет в СОП, отберем детей и сделаем тебя вольной птицей.
Стоит вспомнить и о другой стороне деятельности комиссий по содействию занятости населения – сбор и обработка данных по безработным, выявление лиц не занятых в экономике, работа с обращениями граждан, которые считают, что внесены в списки тунеядцев незаконно.
– До 2020 года работал в районной газете, потом был вынужден уволиться. – рассказывает журналист из Могилевской области Олег – Являюсь членом официального Союза журналистов Беларуси. По закону члены творческих союзов не могут быть причислены к тунеядцам. Поначалу меня вызывали к специалисту комиссии по содействию занятости населения и я просто показывал удостоверение. Потом разговор со мной стал более жестким. Стали говорить, что я уже давно ничего не пишу, грозят исключить из творческого союза. Однако формальных поводов для этого нет – я не нарушаю Устав, исправно плачу взносы. Пока тунеядцем меня не признали, но, похоже, вопрос скоро будет «решен».
Собственно говоря, постановка в тунеядскую базу или удаление из списков граждан не занятых в экономике прибавляет чиновникам забот. Ведь если рассматривать каждый случай индивидуально и вникать в каждую конкретную ситуацию, рабочего дня может и не хватить. Получается, что нужно увеличивать штат чиновников, брошенных на борьбу с “тунеядством”.
По всему выходит, что дело это затратное. Ну, а сами комиссии по содействию занятости населения, по большому счету, можно рассматривать как инструмент давления на граждан, которые не нашли для себя достойной работы просто потому, что ее нет.
– Живу я достаточно скромно и того, что зарабатываю, помогая по хозяйству пенсионерам в окрестных деревнях, мне хватает. – рассказывает Антон, житель агрогородка Быховского района – Работаю также на стройках у частников. Иногда удается купить даже кое-что из одежды, а не только еду. В марте вызвали на комиссию по содействию занятости населения. Заставили трудоустроиться в СПК доглядчиком скота. Отработал месяц. Получил зарплату, высчитали алименты на двоих детей. Практически ничего не осталось. Пришлось уволиться. Лучше уж считаться незанятым в экономике, чем быть занятым в ней и ходить без штанов.
На примере самого отсталого региона Беларуси, Могилевской области, можно констатировать, что работа по вовлечению в финансирование госрасходов незанятых в экономике граждан ведется достаточно системно.
При всем этом количество граждан не занятых в экономике засекречено с 2018 года. Отследить эффективность работы ста пятидесяти комиссий по содействию занятости населения невозможно. И нам остается только догадываться о том, что скрывает государство, собравшееся искоренить социальное иждивенчество.
Здаецца, буйная японская фірма-забудоўшчык не цураецца санкцый і плануе супрацоўнічаць з беларускімі пастаўшчыкамі.
Навіну пра візіт прадстаўнічай японскай дэлегацыі на бабруйскі завод, вытворцу мэблі, размясціў афіцыйны сайт Бабруйскага гарвыканкама, а потым прадублявалі іншыя гарадскія паблікі. Сама навіна пры гэтым атрымалася незвычайна лаканічнай: “Делегация из Японии посетила ОАО «ФанДОК»” – паведамляе загаловак, а сам тэкст навіны наступны: “Визит был направлен на установление партнерских отношений и переговоры о возможном сотрудничестве.” І на гэтым усё – толькі фотаздымкі без ніякіх каментарыяў.
Ніякай падрабязнай інфармацыі пра візіт не з’явілася ні на афіцыйным сайце гарвыканкама, ні на іншых рэсурсах, што даволі дзіўна. Ва ўмовах санкцыйных абмежаванняў наладжванне партнёрскіх сувязяў з буйным замежным бізнэсам, што прадстаўляе краіну з “Вялікай сямёркі”, цягне на сенсацыю, альбо, прынамсі, на моцны інфармацыйны шум. А тут – цішыня.
З дапамогай нашых цудоўных калег з партала hrodna.life нам удалося ідэнтыфікаваць прадстаўнікоў таямнічай японскай дэлегацыі. Такім чынам, знаёмцеся. На чале візіта – выканаўчы дырэктар і старшыня праўлення карпарацыі Land Business co., ltd Масамічы Камей. На фотаздымку ніжэй, з афіцыйнага сайту кампаніі ён справа. Злева – прэзідэнт фірмы і таксама выканаўчы дырэктар Тэцура Марысаку, які таксама браў удзел у візіце ў Беларусь.
Land Business co., ltd – гэта буйная японская карпарацыя з рынкавай капіталізацыяй больш чым у 4,7 мільярды долараў. Яна займаецца ў асноўным здачай нерухомасці ў арэнду – фірма набывае зямлю, сама займаецца праектаваннем і ўзвядзеннем на ёй будынкаў, якія потым прапануе пад офісы. Складана ў гэта паверыць, але, магчыма, інтарэс Land Business да бабруйскага “ФанДОКа” палягае якраз у пастаўках мэблі для іх памяшканняў, якія прапануюцца адразу абсталяванымі.
Зацікаўленасць да супрацоўніцтва з беларускім бокам кіраўніцтва Land Business co. праяўляла яшчэ з канца 2021 года. У снежні таго года старшыня праўлення Масамічы Камей наведваў Беларусь з дзелавой місіяй і на прыёме ў беларускага пасла ў Японіі Руслана Есіна дзяліўся сваімі разважаннямі наконт супрацоўніцтва:
“Улічваючы якасць выпускаемай прадукцыі, японская кампанія плануе прадоўжыць супрацоўніцтва з беларускімі прадпрыемствамі-экспарцёрамі вырабаў са шкла, мэблі, прадуктаў харчавання і алкагольных напояў”.
Алакогльныя напоі тут не павінны засмучаць – Land Business co. мае таксама дачэрні рэстаранны бізнэс у выглядзе Pelican Moon Cafe, генеральным дырэктарам якога выступае ўсё той жа Масамічы Камей.
У публічным полі не сустракаецца інфармацыі пра супрацоўніцтва Land Business co. з беларускімі прадпрыемствамі пасля візіту ў 2021 годзе і аж да вясны 2024-га. Выглядае, што гэта звязана з удзелам Беларусі ў вайне Расіі супраць Украіны і ўвядзеннем санкцый урадам Японіі супраць нашай краіны ў сакавіку 2022 года. Тады пад абмежаванні трапілі прадстаўнікі вышэйшага кіраўніцтва дзяржавы і арганізацыі, звязаныя з ваеннай прамысловасцю. У канцы 2023 года санкцыйны спіс павялічыўся за кошт новых абаронных прадпрыемстваў і стаў уключаць таксама абмежаванне на транзакцыі і замарозку банкаўскіх актываў. Але, як бачым, прайшоў час, прайшлі першыя эмоцыі, і бізнэс стаў проста бізнэсам.
Санкцыйны рэжым, канечне, не азначае аўтаматычнай забароны на любыя дзелавыя кантакты. Але падобная актыўнасць на рынку краіны, саўдзельніка ў ваеннай агрэсіі і ваенных злачынствах, відавочна, можа нанесці іміджавыя страты для прадпрыемства. Магчыма, што з гэтым якраз і звязана лаканічнасць афіцыйных звестак пра візіт кіраўніцтва японскай карпарацыі. Разам з тым, за апошні час гэта ўжо не першы прыезд японскай дэлегацыі ў Беларусь.
Перакладчыца з японскай мовы Наталля Вецік з Мінска, якая працавала з дэлегацыяй, распавядае ў сваім Instagram, што “Не прошло и месяца с прошлого визита, как вот целая делегация из 17 японских руководителей разного уровня обсуждает возможности поставки белорусских тканей и готовых изделий из Беларуси в Японию.”
Мы паспрабавалі звязацца з кіраўніцтвам Land Business co. і адправілі на E-mail карпарацыі зварот, у якім папрасілі адказаць на пытанні – “Як упісваецца магчымае дзелавое супрацоўніцтва паміж буйной японскай кампаніяй і беларускімі прадпрыемствамі ў ваша бачанне сітуацыі, калі Японія ўвяла маштабныя санкцыі супраць многіх беларускіх прадпрыемстваў з-за ўдзелу Беларусі ў вайне Расіі супраць Украіны? Ці прытрымліваецца ваша кампанія этычных прынцыпаў у вядзенні бізнесу?”
Адказу на наш зварот, адпраўлены ў пачатку чэрвеня, дагэтуль не паступіла. Таксама мы падрыхтавалі зварот у Японскую Федэрацыю Бізнэса KEIDANREN, да якой карпарацыя далучылася ў ліпені 2014 года.
“Уварванне Расіі ва Украіну, якое пачалося ў лютым 2022 года, стварае сур’ёзную пагрозу міру і бяспецы ва ўсім свеце, выклікаючы каскад крызісаў.” – гаворыцца ў Хартыі карпаратыўных паводзін, апублікаванай бізнэс-федэрацыяй KEIDANREN у снежні 2022 года.
Спадземся атрымаць ад Федэрацыі адказ на зварот, і, канечне, будзем трымаць нашых чытачоў у курсе, калі з’явіцца новая інфармацыя пра таямнічыя візіты акул японскага бізнэса на Магілёўшчыну.
Сустракайце лонгрыд з аглядам тых выклікаў, якім цяпер прыходзіцца супрацьстаяць лідару магілёўскай эканомікі. Калі коратка – згублены прывабныя рынкі, ёсць іміджавыя праблемы, а таксама кадравыя.
“Магілёўліфтмаш” – гэта безумоўны флагман машынабудавання Магілёўскага рэгіёна. Заводам ганарацца чыноўнікі як лідарам на ўсходнееўрапейскім рынку, яго фінансавая стабільнасць і перспектывы выглядаюць бясхмарнымі. Гэта адно з тых рэдкіх прадпрыемстваў з дзяржаўнай формай уласнасці на Магілёўшчыне, якое штогод паказвае шматмільённы чысты прыбытак. Аднак людзі, знаёмыя з сітуацыяй на прадпрыемстве, часам дапускаюць даволі скептычныя ацэнкі той кан’юнктуры, што складаецца на ліфтавым і вакол яго. Чаму – паспрабавалі разабрацца mogilev.media.
Мінус ЕС, мінус Украіна
Першы негатыўны фактар, які ўплывае на перспектывы магілёўскага прадпрыемства, гэта, як няцяжка здагадацца, санкцыі і страта рынкаў з-за ўдзелу Беларусі ў ваеннай агрэсіі Расіі супраць Украіны. Можа здавацца, што рынак Еўрапейскага Звязу меў вартае жалю значэнне для беларускага гіганта ліфтавага будавання. У параўнанні з расійскім – гэта, сапраўды, адносна невялікія аб’ёмы. Але вось на што трэба звярнуць увагу. У Літве, Латвіі і Эстоніі ў жылых дамах і будынках, узведзеных у савецкія часы, пераважная колькасць ліфтоў – менавіта магілёўскай вытворчасці. Рыга, Вільнюс і Талін да 1990 года наогул уваходзілі ў спіс асноўных заказчыкаў “Магілёўліфтмаша”.
Так, напрыклад, зараз у Рызе застаецца больш за тысячу магілёўскіх пад’ёмнікаў у шматкватэрных дамах. На працягу ўсіх апошніх дзесяцігоддзяў наша прадпрыемства мела адтуль стабільныя замовы на дэталі для рамонту. Цяпер жа мэрыя Рыгі б’е трывогу з-за немагчымасці працягваць падобныя закупкі. Санкцыі. Кіраўніцтва сталіцы Латвіі вымушана набываць камплектуючыя дэталі ў іншых вытворцаў і наогул блізкае да поўнай замены беларускіх ліфтоў на новыя.
Для “Магілёўліфтмаша” вельмі прыцягальнай тэрыторыяй да вайны быў таксама ўкраінскі рынак. Адносна невысокі ўзровень жыцця гарантаваў стабільны попыт на магілёўскія ліфты па коштах, падобных на дэмпінгавыя. Гэты рынак, разам з рынкам краін Балтыі, даваў таксама Магілёву варыятыўнасць у накірунках рэалізацыі прадукцыі, і як вынік – устойлівасць. Лішне казаць, што цяпер наш завод трапляе ў пастку поўнай залежнасці ад кан’юнктуры на сваім адзіным значным рынку збыту.
Дзесяць крокаў наперад, пяць назад
Адначасова, трэба прызнаць, што санкцыі для “Магілёўліфтмаша” адыгралі таксама і станоўчую ролю. Калі з Расіі пасля вайны сталі масава сыходзіць заходнія вытворцы, наогул увесь беларускі прамысловы сектар радасна паціраў рукі – зажывем!
Расійскі рынак і без таго ўжо дзесяцігоддзямі з’яўляецца асноўнай сферай інтарэсаў “Магілёўліфтмаша”. Ён мае надзвычайную ёмістасць – штогадовая патрэба Расіі ў новых ліфтах складае 45 000 – 60 000 у год, падлічылі аналітыкі. Попыт фарміруюць дэвелаперы, якія ўзводзяць новабудоўлі, і рэгіянальныя аператары капрамонту, у рамках якога мяняюцца пад’ёмнікі ў шматкватэрных дамах. Сукупныя ж магутнасці ўсіх ліфтавых заводаў на постсавецкай прасторы гэтую нішу і далёка не закрываюць.
Больш за тое. У адпаведнасці з тэхрэгламентам Мытнага саюза, да 15 лютага 2025 года ў Расіі неабходна замяніць усе ліфты, у якіх скончыўся тэрмін эксплуатацыі (25 гадоў). А гэта каля 100 000 ліфтоў па ўсёй Расіі.
Магілёўскі завод, з яго самымі вялікімі ва Ўсходняй Еўропе магутнасцямі ў 12 000 – 13 000 ліфтоў у год, здавалася б, гарантавана павінен быць забяспечаным працай на гэтым фронце. І сапраўды, у 2022 годзе чысты прыбытак (даход, які застаўся пасля ўсіх падаткаў, абавязковых выплат і разлікаў) “Магілёўліфтмаша” падскачыў у 10 разоў у параўнанні з папярэднім – 113 мільёнаў рублёў супраць 11 мільёнаў адпаведна. У 2023 годзе, праўда, назіралася зніжэнне прыбыткаў, хоць нішто гэтага не прадказвала. Магілёўскі ліфтавы завод зарабіў у два разы менш – меней за 60 мільёнаў рублёў чыстымі.
Ужо не райскія шаты
Гэтае падзенне даходаў можа быць звязана з агульнай тэндэнцыяй на расійскім ліфтавым рынку. Аказалася, гэта не такія ўжо райскія шаты. Ва ўмовах санкцый і дэвальвацыі рубля ў Расіі назіраўся спад тэмпаў будаўніцтва новага жылля. Адпаведна, з’яўлялася менш замоваў на ліфты.
Таксама, як нам патлумачылі людзі, знаёмыя са становішчам на прадпрыемстве, перыяд спрыяльнай канкурэнцыі для “Магілёўліфтмаша” аказаўся не дужа доўгім. На расійскі рынак масава пачала паступаць прадукцыя кітайскіх кампаній, адаптавацца да санкцыйнага ціску здолелі ўласна расійскія заводы, а некаторыя заходнія вытворцы толькі на словах пакінулі рынак, замяніўшы брэнд і працягваючы сваю працу ў РФ.
Так паступіў, напрыклад, амерыканскі Otis, які прадаў свае расійскія актывы і ўжо ў жніўні 2022 года яго магутнасці запрацавалі пад новым брэндам. А трэба заўважыць, што Otis – гэта адзін з асноўных гульцоў на гэтым рынку. Яго сыход у 2022 годзе на 34% абрынуў вытворчасць ліфтоў у Расіі.
Вяртанне вострай канкурэнцыі – рэчаіснасць, якая азмрочыла такую салодкую і, здавалася, такую доўгую перспектыву. А ў канкурэнцыі, як правіла, выжывае не маменькін сыночак, а баец.
Адмоўная селекцыя і станоўчая кан’юнктура
Наступная праблема – кадравая. У красавіку гэтага года крыніцы паведамлялі пра праблемы на флагмане магілёўскага машынабудавання. На “Ліфтмашы” сталі скарачацца заробкі, людзі масава пакідалі прадпрыемства – пісала наша выданне, абапіраючыся на сведчанні супрацоўнікаў завода. Зараз мы зноў звязаліся са сваімі крыніцамі, каб прасачыць за дынамікай гэтай сітуацыі, а таксама атрымалі інфармацыю, якая тлумачыць пэўную нестабільнасць у працы прадпрыемства.
Сапраўды, адток кадраў з “Магілёўліфтмаша” назіраецца ўжо не першы месяц – пацвердзілі нам. Можна пераканацца ў гэтым таксама, параўнаўшы колькасць вакансій на прадпрыемстве. Калі на сярэдзіну красавіка ліфтавы завод шукаў спецыялістаў на 80 вакантных пасадаў, то цяпер гэты спіс складае ўжо 90 пазіцый на дзень падрыхтоўкі матэрыяла.
Шараговаму супрацоўніку заробак прапануюць прыблізна ў 1 400 рублёў, але калі няма адпаведнага разраду, то такі работнік будзе атрымліваць толькі 1 000. Для параўнання, у магілёўскім аўтапарку заробак абяцаюць ужо 2 300, але тут ёсць акалічнасць – за гэтыя грошы давядзецца адпрацаваць 280 гадзін у месяц, а гэта 28 дзён па 10 гадзін. Атрымліваецца, што за месяц супрацоўнік зможа адпачыць усяго два-тры дні.
Для прадпрыемства з штатам у 4 500 – 5 000 чалавек 90 вакансій – гэта некрытычны працэнт. Але трэба ўлічваць, што, як і іншыя дзяржаўныя арганізацыі, завод ідзе па шляху адмоўнай селекцыі – губляе вопытныя і кваліфікаваныя кадры, ініцыятыўных людзей. Гаворка тут вядзецца пра палітычныя чысткі, якія на прадпрыемстве поўным ходам праводзіць намеснік генеральнага дырэктара па ідэалогіі Мікалай Міхаленя.
Мікалай Міхаленя – ў цэнтры. Фота з афіцыйнага сайта прадпрыемства.
Замена звольненым з часам знаходзіцца, канечне – у Магілёве багата работнікаў, якія па старой памяці мараць служыць на ліфтавым. У ранейшыя часы ледзь не чарга стаяла з ахвотных сюды ўладкавацца. Але, як бачым па сітуацыі з актуальнымі вакансіямі, кадравы дэфіцыт актуальны для Магілёва гэтак жа сама, як і для ўсёй Беларусі. Эксперты тлумачаць гэту праблему двума прычынамі – дэмаграфічнай ямай і палітычнай эміграцыяй. І абедзьве гэтыя прычыны, як бачыцца, бліжэйшым часам – невырашальныя.
Зараз на ліфтавым заводзе не хапае інжынерна-тэхнічнага персаналу – паведамляюць нам крыніцы. Тых людзей, якія прыходзяць уладкоўвацца на кіроўныя пасады, падоўгу трымаюць у падвешаным стане, бо татальна правяраюць па т.зв. “дыскрэдытуючых абставінах”.
За кожным жа страчаным кадрам губляецца таксама і яго вопыт, а гэта – ўсё тая ж якасць працы. Нажаль, калі ў справу ўмешваецца палітыка, пра якасць ужо ніхто не думае. Адзін з нашых суразмоўцаў адпрацаваў на прадпрыемстве інжынерам па наладцы і выпрабаванням больш за дзесяць гадоў, а звольнены быў за подпіс у выбарчым лісце за вылучэнне кандыдатам у прэзідэнты Віктара Бабарыкі. Такіх як ён – дзясяткі, а можа і больш. Дакладная статыстыка, вядома ж, не вядзецца, але крыніцы кажуць, што палітычныя звальненні працягваюцца і зараз.
Гэтая своеасаблівая адмоўная селекцыя разам з кадравай праблемай гарантавана дадуць дэгенератыўны ўплыў на працу прадпрыемства ў далёкатэрміновай перспектыве. І гэта ва ўмовах, калі для завода сканчаецца цяплічны клімат на яго асноўным рынку збыту. Таксама – ва ўмовах, калі да якасці прадукцыі і так вельмі шмат пытанняў. Але пра гэта ніжэй.
Паміж Сцылаю і Харыбдай
Такім чынам, спрыяльныя ўмовы на асноўным рынку “Магілёўліфтмаша” сталі менш спрыяльнымі, і завод зноўку сутыкнуўся з абвастрэннем канкурэнцыі, якая цяпер наўрадці істотна знізіцца. Ва ўмовах канкурэнцыі поспех звычайна залежыць ад двух характарыстык – высокая якасць і нізкі кошт. Прычым балансіраваць даводзіцца толькі на чымсьці адным. Мантра пра “выдатнае спалучэнне “цаны і якасці”, якую прасоўвае менеджмент завода, як мы пабачым ніжэй, у людзей, добра знаёмых з прадукцыяй прадпрыемства выклікае горкую ўсмешку.
Нізкі кошт дае канкурэнтныя перавагі ў грамадствах з нізкім узроўнем даходаў. Але пачынае ствараць рэпутацыйныя перашкоды з выхадам грамадства на прыстойны ўзровень забеспячэння. Калі людзі могуць сабе дазволіць нешта лепшае па якасці, то яны, як прывіла, гэта сабе дазваляюць.
Звярніце ўвагу – да вайны чысты прыбытак “Магілёўліфтмаша” скараціўся да 11 мільёнаў рублёў (у 2020 было 33). Атрымліваецца, калі ў пакупніка была магчымасць і сродкі выбіраць, то яны выбіралі – і далёка не заўсёды нас.
Даволі прадказальна, магілёўскі вытворца нізкі кошт сваёй прадукцыі пазіцыянуе як адну з галоўных канкурэнтных пераваг. Не забываючы пры гэтым дэклараваць, што “асноўнай стратэгічнай мэтай развіцця арганізацый холдынгу “Магілёўліфтмаш” на 2024 год з’яўляецца вытворчасць высокаякаснай канкурэнтаздольнай прадукцыі, якая адпавядае патрабаванням спажыўца.”
А як справы выглядаюць насамрэч, нам дапамогуць разабрацца якраз карыстальнікі магілёўскай прадукцыі і работнікі арганiзацый, што абслугоўваюць гэтыя ліфты. Тут, канечне, узнікае пытанне пра рэлевантнасць выбаркі. Мы правялі аналіз водгукаў на асноўных пляцоўках, дзе карыстальнікамі з усёй постсавецкай прасторы абмяркоўваюць якасць магілёўскіх ліфтоў. Нажаль, вялікая колькасць ацэнак гаворыць пра тое, што ў “Магілёўліфтмаша” ёсць сур’ёзныя іміджавыя праблемы.
“Наиболее позитивно то, что после 2007 года могилевских лифтов в нашем городе не устанавливали.”
Лішне казаць, што ўсе магілёўцы, у дамах якіх усталяваныя – ну а чые ж яшчэ – ліфты “Магілёўліфтмаша”, маюць безліч гісторый пра праблемы з гэтымі пад’ёмнікамі. Заўважым – што гаворка вядзецца пра новыя дамы, якія мантажуюцца і абслугоўваюцца спецыялістамі, цудоўна знаёмымі са спецыфікай магілёўскага абсталявання.
Чаму гэта важна – практычна заўсёды, калі сустракаецца крытыка ў працы магілёўскіх ліфтоў, прадстаўнікі завода-вытворцы займаюць адну даволі камфортную пазіцыю – маўляў, якасць добрая, проста мантаж дрэнны і абслугоўванне не добрасумленнае. Таму і ўзнікае пытанне – а ў Магілёве што перашкаджае здзейсніць гэта ўсё на высокім узроўні? А тым часам рэдкі дамавы чат у нашым горадзе абыходзіцца без гістэрыкі пра зноўку паламаны ліфт. Абзванілі знаёмых, спраўдзілі – сапраўды, пастаянна ламаецца. Канечне, гэтыя размовы да справы не прыкладзеш, статыстыку на іх не пабудуеш, таму накіроўваемся ў сусветнае сеціва.
Найбольшая колькасць каментарыяў ад карыстальнікаў пра якасць магілёўскіх ліфтоў утрымліваецца на профілі завода ў Google-maps, Yandex-мапах, а таксама на сайтах otzyvy.by і otzovik.com. Найлепшы вынік завод мае на пляцоўцы Yandex – рэйтынг 4,5 з пяці, даволі шмат пазітыўных водгукаў. Але ёсць і проста адчайныя. “Мы с женой уже рассматриваем переезд в другой дом только из-за того, что здесь стоит этот ужасный лифт, который ломается просто постоянно.” – пісаў Ілья з Растова-на-Дану 28 студзеня гэтага года. Але ёсць і цалкам кампліментарныя каментарыі.
На Google-maps статыстыка ўжо трохі горш. Завод мае 3,6 зоркі з пяці, каментарыі таксама разыходзяцца – ад рэзка адмоўных да рэзка станоўчых.
Яшчэ горш сітуацыя на спецыялізаваных сервісах водгукаў. Так, на сайце otzovik.com з 27 водгукаў – 7 станоўчых, 20 адмоўных, а агульны рэйтынг прадпрыемства 2,3 з пяці. Характэрны прыклад – “Красивый, удобный, но уже успел нам надоесть постоянными сбоями” пракаментавала магілёўскія ліфты карыстальніца amimurka, якая паставіла заводу пяць зорачак.
З 32 адзнак на сайце otzyvy.by сфарміраваўся вартый жалю рэйтынг у 1,75 з пяці, а каментарыі пад профілем кампаніі – гэта проста ўзорны набор з сарказма, скаргаў і праклёнаў. Што цікава – пакінулі свае водгукі на гэтым рэсурсе і самі супрацоўнікі “Магілёўліфтмаша”, і людзі, якія абслугоўваюць прадукцыю магілёўскага завода.
А яшчэ ёсць спецыялізаваны прафесійны форум liftforum.ru, на якім адна з тэм прысвечаная якасці прадукцыі “Магілёўліфтмаша”. На дадзеным рэсурсе нашага гіганта абмяркоўваюць вузкія спецыялісты – людзі, якія займаюцца мантажом і абслугоўваннем ліфтоў. Па геаграфіі, гэта пераважна Расійская Федэрацыя, сам форум быў створаны ў 2006 годзе і заставаўся актыўным да 2015. Для нас цікава, што ў абмеркаванні былі апублікаваныя два рэйтынгі, дзе ацэнку магілёўскай прадукцыі ставяць у параўнанні з ліфтамі канкурэнтаў. Вось, напрыклад, першы водгук.
“На сегодняшний день уже достаточно много новых лифтов установленных в новых дома и на замену, разными монтажными организациями. Обслуживаются тоже разными эл.механиками, толковыми и не очень. Статистика такова: МЛЗ (Магілёўскі ліфтавы завод – mogilev.media) (особенно модели ЛП-0611Б, ЛП-0610БГ) – остановок в день на 50 лифтов от 5 до 15(0 ещё ни разу не было). КМЗ (Карачараўскі механічны завод у Маскве) – на 30 лифтов от 0 до 5. ЩЛЗ (Шчэрбінскі ліфтавы завод у Маскве) – на 20 лифтов от 0 до 3. Наше мнение, МЛЗ последнее время, самый бюджетный вариант, хуже нет, или мы ещё не сталкивались. КМЗ и ЩЛЗ примерно одинаковы, также бюджетные, типовые.”
Яшчэ адзін прафесійны водгук на прадукцыю “Магілёўліфтмаша” размясціла спецыялізаванае галіновае выданне “Ліфт-Прэс”. Гэта інтэрв’ю з Генеральным дырэктарам маскоўскай арганізацыі “Пад’ём-Поўнач” Віктарам Меліаранскім. На абслугоўванне гэтай арганізацыі паступілі некалькі магілёўскіх ліфтоў, і працу з імі, а таксама з заводам-вытворцай лепш за ўсё характаразуе апошні ўрывак дыялогу:
“– Безрадостная картина получается. Давайте все же закончим беседу на позитивной ноте.
– На позитивной?(…) Наиболее позитивно то, что после 2007 года могилевских лифтов в нашем городе не устанавливали.”
Дзеля справядлівасці, трэба адзначыць, што гэта дастаткова стары матэрыял, аж 2010 года. Ён утрымлівае столькі негатыву пра працу “Магілёўліфтмаша”, што многія каментатары пад артыкулам справядліва абураюцца гэтым інтэрв’ю, падобным на замову ад канкурэнтаў.
Таксама адзначым, што сярод каментароў наконт прадукцыі магілёўскага ліфтавага завода раздаюцца таксама галасы ў абарону. Звычайна ў яго падтрымку кажуць, што галоўнае – правільны мантаж, абслугоўванне. Яшчэ – што ліфты “забіваюць” самі жыльцы, робячы ў новабудоўлях рамонт і нагружаючы пад’ёмнік будаўнічымі матэрыяламі.
Такім чынам, даводзіцца канстатаваць, што Магілёўскі завод ліфтавага машынабудавання мае пэўныя іміджавыя праблемы што ў вачах карыстальнікаў, што ў вачах прафесіяналаў. Выглядае, што на рынку ён займае нішу вытворцы танных ліфтоў з невысокай якасцю. Гэта, канечне, не смяротны вырак – попыт у Расіі на ліфты нашмат перавышае прапанову. Заўсёды знойдуцца забудоўшчыкі, якія абяруць танны варыянт, альбо проста вымушаныя будуць купляць магілёўскае, бо іншага няма.
У выніку прадпрыемства становіцца закладнікам запатрабаванасці ўласнай прадукцыі. Калі завод – адзіны ў рэгіёне, што паказвае стабільны высокі прыбытак; калі што б ты ні выпускаў, рынак усё праглыне і яшчэ папросіць – то навошта станавіцца лепш?
Якасць, залежнасць ад аднаго рынку збыту – выглядае, што гэта менавіта тыя фактары, якія навісаюць зараз над магілёўскім гігантам. Ці складуцца яны ў нейкае трывожнае, альбо нават небяспечнае спалучэнне? Цяжка сказаць. У сучасным свеце прагностыка далей за сённяшні дзень – справа няўдзячная. Але ў любым выпадку, калі заўтра ці паслязаўтра мы будзем чуць, што магілёўскі ліфтавы пачало трэсці, што на завод раптам перасталі паступаць замовы, што актуалізаваліся праблемы з кадрамі – то, здаецца, мы зрабілі крок у разуменні таго, чаму падобнае можа адбыцца.
