Category: Культура

Дзень у гісторыі: 28 ліпеня. Пачалася Першая сусветная вайна, якая забрала мільён беларускіх жыццяў. Адкрылі мемарыял у Катыні, дзе забівалі палякаў і беларусаў. Памёр паэт Алесь Гарун, які вярнуў друку беларушчыну. У Еўропу завезлі бульбу

Навіна ад

Сусветны дзень барацьбы супраць гепатыту

Абвешчаны Сусветнай арганізацыяй аховы здароўя ў 2008 годзе дзеля павышэння дасведчанасці аб вірусным гепатыце і захворваннях, да якіх ён прыводзіць.

Паводле ацэнак Сусветнай арганізацыі аховы, блізу траціны чалавецтва заражаная вірусам гепатыту. 

Нягледзячы на тое, што эфектыўная вакцынацыя супраць некаторых відаў гепатыту была створана больш за 25 гадоў таму, вірус працягвае штогод забіваць мільён чалавек.

Захворванне прызнана глабальнай небяспечнай праблемай аховы здароўя. 

У Беларусі каля 35 тысяч хворых з гепатытам С.

131.by

1586 год. У Еўропу з Амерыкі завезлі бульбу.

Адназначна пераканаўчых звестак, як і хто завёз бульбу ў Беларусь няма, але вядома, што ў канцы 17 стагоддзя яе спрабавалі культываваць у нашым краі. Беларусы паставіліся да новай культуры з недаверам і нават варожа, але з часам яна стала для іх «другім хлебам».

Прыніжальная назва беларусаў “бульбаш” спачатку адносілася толькі да ўніятаў, потым да навабранцаў з літоўска-беларускіх губерняў.

Адной з самых «бульбяных» у Расійскай імперыі была Магілёўская губерня.

У СССР беларусы больш за іншых вырошчвалі і спажывалі бульбы. 

Хаця бульба – адзін з сімвалаў Беларусі, яе імпартуюць з Эўропы, Афрыкі, Азіі.

1812 год. Нарадзіўся Юзаф Крашэўскі

Польскі пісьменнік.

Удзельнік паўстання 1830-1831 гг. Пачынальнік польскай рэалістычнай прозы, аўтар больш за 600 тамоў твораў. У Польшчы яго творы абавязковыя ў школьнай праграме.

Паўплываў на творчасць Янкі Купалы, які перакладаў творы Крашэўскага на беларускую мову. На беларускую мову яго творы таксама перакладалі Пятро Бітэль, Васіль Сёмуха, Міхаіл Кенька.

1890 год. Нарадзіўся Язэп Рэшаць.

Дзеяч беларускай эміграцыі, рэлігійны і культурна-асветны дзеяч.

Адзін з відных тэолагаў і вучоных у гісторыі беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя.

Удзельнічаў у заходнебеларускім нацыянальна-рэлігійным жыцці. У 1928–1929 гадах актыўны дзеяч Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі. 

У 1927 годзе ў складзе беларускай дэлегацыі ўдзельнічаў у працы 5-га Уніяцкага кангрэса ў Велеградзе (Чэхаславакія). Супрацоўнічаў з каталіцкім перыядычным выданнем «Chryścijanskaja Dumka».

Аўтар рэлігійных і навуковых кніг «Асновы хрысціянскай веры для беларускага народу», «Кароткі Катэхізм для Беларусаў-Каталікоў»

1897 год. Памёр Янка Лучына (Неслухоўскі).

Паэт, перакладчык.

Псеўданімам Лучына падпісваў толькі творы на беларускай мове. Пісаў на польскай, рускай, беларускай мовах і ў розных жанрах.

У 1886 годзе напісаў першы верш на беларускай мове. Але, як беларускі паэт ён дэбютаваў у друку ў 1889 годзе, калі змясціў у газеце «Минский листок» верш «Вясновай парой», паклаўшы пачатак вяртанню беларускай літаратуры да друкаванага жыцця, перарванага пасля паражэння паўстання 1863 года расійскімі рэпрэсіямі на чвэрць стагоддзя.

Беларускамоўная творчасць Янкі Лучыны, якая дайшла да нас, нешматлікая: 14 арыгінальных вершаў.

1914 год. Пачалася Першая сусветная вайна, якая трывала да 11 лістапада 1918.

У 38 краінах загінула 10 мільёнаў чалавек. 

Страты Беларусі склалі да 1 мільёна жыхароў. 

Вайна знішчыла чатыры вялікія імперыі Старога Свету – Германскую, Расійскую, Аўстра-Венгерскую і Асманскую.

У Магілёве ад 1915 да 1918 гадоў месцілася стаўка расійскага самадзержца Мікалая ІІ, які фармальна лічыўся галоўнакамандуючым расійскім войскам.

1920 год. Памёр Алесь Гарун (Прушынскі).

Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч.

За антыўрадавую дзейнасць расійскімі ўладамі ў ліпені 1908 асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Там падрыхтаваў зборнік «Матчын дар». Пераслаў яго ў Вільню і яго выдалі ў 1918 годзе.

Творчасць Алеся Гаруна прасякнутая ідэяй сацыяльнага і нацыянальнага разняволення беларускага народу.

Быў віцэ-старшынёй Усебеларускага з’езду 1917 году, сярод тых дзеячоў, хто абвяшчаў Беларускую Народную Рэспубліку.

У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.

2000 год. У Катыні пад Смаленскам адкрыты мемарыял польскім жаўнерам, забітым савецкімі органамі ўнутраных справаў. 

Сярод забытых было нямала беларусаў, якія ваявалі на баку Польшчы, у якую ўварваліся Гітлераўская Германія і Савецкі Саюз.

У Катыні было забіта 21857 чалавек.

У 2010 годзе ў Смаленскай вобласці адбылася авіякатастрофа. У ёй загінула польская дэлегацыя на чале з Прэзідэнтам Польшчы Лехам Качынскім, якая ляцела на 70-годдзе Катынскага расстрэлу.

Цяпер расійскія ўлады пагражаюць ліквідаваць мемарыял праз падтрымку Польшчай Украіны, якая стала ахвярай поўнамаштабнай агрэсіі Расіі.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 27 ліпеня. Прыняцце Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларусі. ВКЛ перамагло крыжакоў пад Меднікамі. Памерлі Яўхім Кіпель, аўтар кнігі успамінаў аб ГУЛАГу і Уладзіслаў Дыбоўскі, збіральнік беларускага фальклору

Навіна ад

1320 год. Войска Вялікага княства Літоўскага перамагло ў бітве пад Меднікамі рыцараў Тэўтонскага ордэна.

Крыжакі страцілі ўсіх 40 братоў-рыцараў і іх дапаможны кантынгент. І гэта адбылося за 90 гадоў да Грунвальдскай бітвы, пасля якой ордэн перастаў існаваць.

1900 год. Дзень нараджэння гамбургера. 

27 ліпеня амерыканскі гастраном Луі Лесінг прадаў першы гамбургер.

Страва займела шырокую вядомасць у 1904 годзе на Сусветнай выставе ў Сэнт-Луісе. Пачала ж імкліва распаўсюджвацца па свеце з 1948 году з заснаваннем сеткі McDonald’s.

Гамбургер нароўні з джынсамі застаецца сімвалам амерыканскай культуры і самай дэмакратычнай ежай.

1910 год. Памёр Уладзіслаў Дыбоўскі.

Прыродазнавец, палеантолаг, фалькларыст.

Збіраў беларускі фальклор. У штогодніку «Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej» апублікаваў «Беларускія прыказкі з Навагрудскага павета», «Беларускія загадкі з Мінскай губерні».

Даследаваў выкапнёвыя рэшткі Усходняй Прыбалтыкі, Сібіры, флору i фаўну Навагрудчыны i іншых мясцін Расійскай імперыі.

За ўдзел у паўстанні 1863–1864 гадоў адседзеў у турме.

1922 год. У Бруселі заснаваны Міжнародны геаграфічны саюз.

Міжнароднае навуковае аб’яднанне географаў. Месца размяшчэння Сакратарыята – Дэлі, Індыя. Першы Міжнародны геаграфічны кангрэс прайшоў у 1871 годзе ў Антверпене.

Геаграфічны саюз аб’ядноўвае больш 88 краін.

7 сакавіка 2022 году прыпынена членства Рускага геаграфічнага таварыства з прычыны расійскай агрэсіі ва Украіну. Беларускае геаграфічнае таварыства – член Міжнароднага геаграфічнага саюзу з 1991 году.

1955 год. Нарадзіўся Барыс Лазука.

Мастацтвазнавец, педагог.

Даследчык беларускага мастацтва XVII–XVIII стагоддзяў, барока.

За­гад­чык ад­дзе­лу ста­ра­жыт­най бе­ларускай куль­ту­ры Ін­сты­ту­та мас­тацт­ва­знаў­ства, эт­на­гра­фіі і фальк­ло­ру НАН Беларусі, дырэктар Музею старажытнабеларускай культуры.

zviazda.by

1969 год. Памёр Яўхім Кіпель.

Педагог, дзеяч беларускай эміграцыі.

Член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР, сакратар аддзелу прыроды і народнай гаспадаркі Інстытуту беларускай культуры.

Двойчы арыштоўваўся савецкімі органамі ўнутраных спраў. Быў фігурантам сфальсіфікаванай крымінальна-палітычнай справы «Саюзу вызвалення Беларусі». Рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988.

Аўтар кнігі ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».

Стваральнік Аб’яднання беларускіх вязняў савецкіх лагераў.

Член Беларускага кангрэсавага камітэту Амерыкі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.

1990 год. Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце БССР.

Ініцыятыва належала Сойму Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне». За прыняцце Дэкларацыі прагаласавала 229 дэпутатаў.

25 жніўня 1991 году пасля спробы дзяржаўнага перавароту ў Савецкім Саюзе Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце набыла статус канстытуцыйнага закона і захоўвала юрыдычную сілу да 15 сакавіка 1994 году.

Ад 1991 да 1996 году галоўнае нацыянальнае свята – Дзень незалежнасці, быў прымеркаваны да даты прыняцця «Дэкларацыі». 

У 1996 году з ініцыятывы Аляксандра Лукашэнкі быў праведзены рэферэндум, у выніку якога Дзень незалежнасці быў перанесены на 3 ліпеня.

2008 год. Памёр Валерый Міронаў.

Артыст, Народны артыст Беларусі.

Вядучы саліст Дзяржаўнага тэатру оперы і балета Беларусі, выканаўца роляў у шматлікіх пастаноўках «Князь-возера», «Лебядзінае возера», «Спячая прыгажуня».

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых інтэрнэт-рэсурсаў.

 

Дзень у гісторыі: 26 ліпеня. Нарадзіліся друкар і руплівец беларушчыны Марцін Кухта, мовазнаўца Зміцер Саўка. Пачаўся ІІ З’езд беларусаў свету. Выдадзеная кніга на мове эсперанта

Навіна ад

26 ліпеня 1875 года нарадзіўся Марцін Кухта.

Друкар, выдавец кніг на беларускай, польскай і літоўскай мовах.

23 лістапада 1906 году надрукаваў першы нумар газеты «Наша ніва». Часам друкаваў яе ў крэдыт.

Друкаваў творы Францішка Багушэвіча, Максіма Багдановіча, Якуба Коласа.

У апошнім вершы Багдановіч напісаў: «…Я не самотны, я кніжку маю / З друкарні пана Марціна Кухты».

1887 года ў Варшаве надрукавана брашура «Міжнародная мова» на мове «эсперанта».

Выдаў яе ўраджэнец Беластоку акуліст Людвіг Заменгоф пад псеўданімам Эсперанта.

У кнізе на выдуманай мове былі апублікаваныя малітва «Ойча наш», урывак з Бібліі, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Генрыха Гейнэ.

Цяпер на эсперанта гавораць у свеце блізу 2 мільёнаў чалавек. У Беларусі ёсць лічаныя спецыялісты.

1931 года памёр Міхал Пятроўскі.

Хрысціянскі дэмакрат, каталіцкі святар.

Прыхільнік беларусізацыі касцёлу ў Беларусі, беларускага характару школьніцтва, культурнай і грамадскай дзейнасці.

Прамаўляў казанні на беларускай мове.

26 ліпеня 1941 года Магілёў акупаваны фашысцка-нямецкімі захопнікамі.

Перад вайной жыло больш за 100 тысяч чалавек. 28 жніўня 1941 году, паводле звестак акупацыйнай адміністрацыі, засталося 45,2 тысячы. На 1 ліпеня 1944 году – 10,1 тысячы.

У Магілёве і раёне загінула больш за 70 тысяч чалавек, каля 30 тысяч вывезена на працу ў Нямеччыну.

Гітлераўцы стварылі 5 лагераў смерці, уключаючы Грабянёўскі, Лупалаўскі, 341-ы перасыльны, гета на Дубравенцы.

Горад быў вызвалены ад нацыстаў Савецкімі войскамі 28 чэрвеня 1944 году.

26 ліпеня 1965 года нарадзіўся Зміцер Саўка 

Мовазнаўца.

Вучыўся ў ЗША, занатоўваў успаміны амерыканскіх беларусаў. Аўтар і суаўтар прац «Беларускія слоўнікі і энцыклапедыі. Бібліяграфія», «Беларуская цывілізацыя ў Амерыцы», «Беларускі клясычны правапіс».

1997 год – пачаўся Другі з’езд беларусаў свету.

Быў прысвечаны «Праблемам захавання беларускай прысутнасці ў свеце».

Прысутнічалі 123 дэлегаты і 111 гасцей з Аўстраліі, Бельгіі, Вялікай Брытаніі, Германіі, ЗША, Італіі, Канады, Кыргызстану, Латвіі, Літвы, Малдовы, Польшчы, Расіі, Украіны, Францыі, Чэхіі, Эстоніі.

У выніковай заяве З’езду было адзначана: «Краіна перажывае сістэмны крызіс, які ахапіў усе бакі грамадскага жыцця. Своеасабліваю вехаю ў яго развіцці стаў лістападаўскі рэферэндум 1996 году, які раскалоў беларускую нацыю. Частка народу прыняла яго вынікі і новы парадак у краіне, другая засталася абыякаваю. Трэцяя ўспрыняла яго, як канстытуцыйны дзяржаўны пераварот, лічыць нелегітымнымі новыя органы заканадаўчай улады, ацэньвае змены, як пераход да аўтарытарнага рэжыму з тэндэнцыяй ператварэння ў таталітарны. Вынікі рэферэндуму, яго легітымнасць не прызнаныя многімі дзяржавамі свету. Беларусь усё больш аказваецца ў міжнароднай ізаляцыі, эканоміка краіны ў крытычным стане»

У публікацыі выкарыстаныя звесткі рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 25 ліпеня. Нарадзіліся этнограф Юльян Крачкоўскі, кампазітар Дзмітрый Смольскі, палітык Аляксандр Мілінкевіч. Не стала класіка беларускай літаратуры Уладзіміра Караткевіча, паэткі Наталлі Арсенневай

Навіна ад

1840 года нарадзіўся Юльян Крачкоўскі.

Фалькларыст, этнограф, гісторык, педагог.

Дырэктар Полацкай настаўніцкай семінарыі і Віленскага настаўніцкага інстытуту. Аўтар першага падрабязнага даследавання сямейных і каляндарна-аграрных абрадаў беларусаў і выхавання дзяцей «Нарысы быту заходнерускага селяніна».

1910 годзе нарадзіўся Генадзь Цітовіч.

Дзеяч харавога мастацтва, кампазітар, заснавальнік і кіраўнік Дзяржаўнага Акадэмічнага хору Беларусі.

Запісаў больш за 3 тысячы пераважна беларускіх песняў. У яго рэпертуары былі таксама творы на ўкраінскай, польскай, балгарскай ды іншых мовах. Зрабіў для хору шмат канцэртных апрацовак уласных запісаў. Складальнік фальклорных зборнікаў.

1937 года нарадзіўся Дзмітрый Смольскі.

Кампазітар і педагог, Народны артыст.

Аўтар сімфоніяў, опер, сярод якіх «Сівая легенда», «Францыск Скарына». Дыск з запісамі яго сімфоніяў, выдадзены брытанскай фірмай «Алімпія», быў прызнаны лепшым на конкурсе ў ЗША ў 1992 годзе.

1947 года нарадзіўся Аляксандр Мілінкевіч.

Навуковец, грамадскі дзеяч і палітык, краязнавец.

Загадваў кафедрай Сеціфскага ўніверсітэту (Алжыр), быў дацэнтам Гродзенскага ўніверсітэту. Яго кандыдатура разглядалася на пасаду рэктара Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэту.

У 2006 годзе ўдзельнічаў у выбарах прэзідэнта Беларусі, як адзіны кандыдат ад дэмакратычных сіл.

Узначальваў Рух «За Свабоду».

1984 года памёр Уладзімір Караткевіч.

Класік беларускай літаратуры.

Першы беларускі пісьменнік, які звярнуўся да жанру гістарычнага дэтэктыву. Найбольш вядомыя яго творы: «Дзікае паляванне караля Стаха», «Каласы пад сярпом тваім», «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», «Чорны замак Альшанскі», «Зямля пад белымі крыламі».

Помнікі класіку ўстаноўлены ў Воршы, Віцебску, Мінске, Кіеве.

1997 года памерла Наталля Арсеннева.

Паэтэса, перакладчыца, драматург.

У СССР творы Наталлі Арсенневай, якая перабывала ў вымушанай эміграцыі, былі забароненыя. У 1940 годзе Наталля Арсеннева разам з сынамі была арыштавана савецкімі органамі ўнутраных спраў і без афіцыйнага абвінавачвання сасланая ў Казахстан. У вайну выехала на Захад.

З сярэдзіны 1980 гадоў творы Наталлі Арсенневай становяцца вядомымі і папулярнымі, асабліва верш «Малітва», які будучы пакладзеным на музыку кампазітарам Міколам Равенскім стаў гімнам «Магутны Божа». Ён даў назву фестывалю духоўнай музыкі ў Магілёве. У 1995 годзе песню прапаноўвалі зрабіць дзяржаўным гімнам Беларусі.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 24 ліпеня. Нарадзіліся актор Генадзь Гарбук, сыграў ролю Петрака ў фільме «Знак бяды», паэт Анатоль Астрэйка, аўтар слоў песні «Ой бацька мой, Нёман», педагог Аляксандр Орса, ініцыятар адкрыцця беларускіх школ у Нью-Ёрку

Навіна ад

3 1938 году 24 ліпеня адзначаецца Дзень нараджэння распушчальнай кавы.

Гэта дата не афіцыйная. Адзначаюць яе вытворцы і гурманы напою.

24 ліпеня 1938 вытворчасць распушчальнай кавы стала масавай. З канвеера швейцарскай кампаніі Nestle сышлі першыя ўпакоўкі новага напою.

Распушчальная кава была абавязковай у рацыёне амерыканскіх салдат падчас Другой сусветнай вайны.

Штодня ў свеце выпіваецца каля 2,4 мільярдаў кубкаў кавы, і больш за палову прыпадае на долю распушчальнай.

static.insales-cdn.com

1618 году ў Еўе (цяпер Віевіс, Літва) выдадзены першы «Буквар мовы славенскай…»

Першы ў свеце элементарны падручнік пад назвай «Буквар». Другі буквар надрукаваў магілёвец Спірыдон Собаль у 1631 годзе.

vkurier.by

1820 года нарадзіўся Люцыян Крашэўскі.

Мастак, фатограф. Прыродазнавец, краязнавец.

Рабіў замалёўкі помнікаў архітэктуры і народных тыпаў на Гродзеншчыне. Здымаў краявіды краю.

Ілюстраваў выданні сваіх братоў літаратараў і навукоўцаў Юзэфа Крашэўскага і Каятан Крашэўскага.

Дапамогаў удзельнікам паўстання 1863–1864, за што быў сасланы ў Кангур Пермскай губерні.

1896 года нарадзіўся Аляксандр Орса.

Педагог, грамадскі і культурны дзеяч.

Міністр асветы Беларускай Народнай Рэспублікі. Адзін з заснавальнікаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, стваральнік першай парафіі Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, Беларускага інстытуту навукі і мастацтва, арганізатар першых беларускіх школ у Нью-Ёрку.

1911 года нарадзіўся Анатоль (Акім) Астрэйка.

Паэт, журналіст.

Працаваў у газетах розных гарадоў, у тым ліку ў Горках.

Аўтар тэкстаў многіх беларускіх песень: «Ой бацька мой, Нёман», «Песня пра Заслонава», «Шаўковыя травы», «Песня мінаеўцаў».

1921 года памёр Сцяпан Булат.

Палітычны дзеяч, журналіст.

Рэдактар газеты «Савецкая Беларусь», заснавальнік і рэдактар газеты «Белорусская деревня».

Адстойваў ідэю беларускай дзяржаўнасці, дамагаўся пашырэння БССР на ўсход, беларусізацыі краю, надання беларускай мове статуса дзяржаўнай.

На смерць Сцяпана Булата адгукнуліся вершамі Янка Купала, Міхась Чарот, Змітрок Бядуля.

1934 года нарадзіўся Генадзь Гарбук.

Актор тэатру і кіно. Народны артыст Беларусі.

Працаваў у Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы. Сыграў больш за 50 роляў у тэатры і больш за 50 у кінастужках.

За ролю Петрака ў фільме Міхаіла Пташука «Знак бяды» паводле аднайменнага твора Васіля Быкава артыст атрымаў прыз за найлепшую мужчынскую ролю на Міжнародным фестывалі ў Заграбе.

Ён зняўся ў «Чорным замку Альшанскім», «Анастасіі Слуцкай».

1976 года нарадзіўся Іван Ціхан.

Атлет, кідальнік молата, трохразовы чэмпіён свету.

Сярэбраны прызёр Летніх Алімпійскіх гульняў у Рыа-дэ-Жанейра.

Старшыня Беларускай федэрацыі лёгкай атлетыкі з 24 верасня 2020 года.

Падпісаў адкрыты ліст спартыўных дзеячаў краіны, якія выступаюць за дзейную ўладу пасля жорсткіх здушэння пратэстаў у 2020 годзе.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі і рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 23 ліпеня. Аўтаномія беларускай праваслаўнай царквы. Загінуў Алесь Ставер, аўтар слоў да песні «Жураўлі на Палессе ляцяць». Уведзеная забарона на забойства кітоў

Навіна ад

Сусветны дзень кітоў і дэльфінаў.

У гэты дзень у 1986 годзе Міжнароднай спецыяльнай кітабойнай камісіяй (International Whaling Commission) пасля 200 гадоў знішчэння была прынятая забарона на промысел кітоў.

Забарона дзеіць дагэтуль.

1922 года было абвешчана аб стварэнні аўтаномнай (але не аўтакефальнай) беларускай мітраполіі.

Падзея адбылася на царкоўным сінодзе ў Мінскім кафедральным праваслаўным саборы Святых апосталаў Пятра і Паўла.

Ачольнікам мітраполіі абралі архіепіскапа Мелхіседэка (Паеўскага). Яму быў нададзены тытул мітрапаліта Мінскага і Беларускага.

Кардынальных наступстваў гэты крок не меў, і беларускія святары працягвалі знаходзіцца ў кананічных адносінах з Маскоўскім Патрыярхатам, а ў чэрвені 1926 года Мелхіседэк прынёс пакаянне маскоўскаму мітрапаліту Сергію і склаў з сябе тытул мітрапаліта.

1964 года нарадзіўся Ігар Сідарук.

Празаік-фантасмагорык, драматург-сюррэаліст.

Аўтар паэтычных зборнікаў, кніг «Квадратная варона», «Выкраданне вепрука», п’ес. Найбольш вядомая п’еса «Галава» ставілася на сцэне Тэатру нацыянальнай драматургіі «Вольная сцэна» у пастаноўцы Валерыя Мазынскага.

1995 года загінуў у аўтакатастрофе Алесь Ставер.

Паэт, празаік, драматург.

Аўтар паэтычных зборнікаў, песень, раманаў.

Вядомыя песні на яго вершы: «Песня пра Якуба Коласа», «Жураўлі на Палессе ляцяць», «Беларусачка».

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Беларускае кіно могуць пабачыць кітайцы. Беларусь зацікаўленая

Навіна ад

Беларусь зацікаўлена пашырыць супрацоўніцтва з Кітаем у кінематаграфіі. Патэнцыял для таго ж ёсць у музейнай сферы і гастрольнай дзейнасці.

Так, лічыць міністра культуры Анатолій Маркевіч.

«Беларускі бок зацікаўлены ў пашырэнні супрацоўніцтва ў сферы кінематаграфіі, у прасоўванні айчыннай кінапрадукцыі на кітайскім рынку», – пераказвае  словы ўрадоўцы «Белта».

Адзначаецца, што з Кітаем рэгулярна праводзяцца абменныя Дні культуры. Сёлета ўпершыню яны праходзяць у анлайн-фармаце. З 1 ліпеня па 1 кастрычніка будуць прадэманстраваны дасягненні беларускай культуры для больш як 4 мільёнаў гледачоў у Кітаі

Ці зацікаўленыя ў супрацоўніцтве кітайцы не паведамляецца.

Тым часам, Галоўчанка заяўляе, што “мы чакаем ад беларускага кінематографа прарыву”.

Паводле яго дзяржава зрабіла ўсё неабходнае для таго, каб аказаць фінансавую падтрымку “Беларусьфільму” ў няпросты перыяд”.

“Цяпер важна знайсці тыя кропкі, дзякуючы якім кінастудыя можа вярнуцца на ўзровень савецкага часу, калі яна была вядомай і паспяховай”, – указвае ўрадовец, словы якога падае “Белта”.

 

Дзень у гісторыі. Сфармаваны трэці Ўрад БНР. У Савецкім Саюзе ўвялі для калгаснікаў працадні, якімі замянілі заробкі. Старшынём ураду стаў Міхаіл Чыгір, які выступіў супраць рэферэндуму 1996 году

Навіна ад

22 ліпеня 1944 года заснаваны Міжнародны валютны фонд.

Мэта – садзейнічанне міжнароднаму супрацоўніцтву ў грашова-крэдытнай сферы, стабілізацыі валютных курсаў, прадстаўленні фінансавых сродкаў партнёрам.

Фінансавыя сродкі МВФ фармуюцца галоўным чынам за кошт падпіскі яго членаў – 190 дзяржаў свету.

За 30 гадоў членства (з 1992), Беларусь ад МВФ атрымала падтрымку на 3,8 млрд долараў ЗША.

22 ліпеня 1918 году сфармаваны Трэці Урад Беларускай Народнай Рэспублікі на чале з Іванам Серадой.

Першым Урадам БНР стаў Народны сакратарыят на чале з Язепам Варонкам. Народны сакратарыят быў утвораны 20 лютага 1918 году.

Урад БНР – вышэйшы выканаўча-распарадчы орган Беларускай Народнай Рэспублікі.

Раду БНР – найстарэйшы урад у выгнанні, які дагэтуль функцыянуе згодна са статутам.

Паводле Устаўной граматы, Радзе БНР належала права прымаць законы, зацвярджаць урад. Пасля эміграцыі мэты дзейнасці і функцыі Рады БНР былі перафармуляваныя і скіраваныя найперш на прадстаўніцтва беларускага народу на міжнароднай арэне, абароне права на суверэнітэт беларускай нацыі да моманту фармавання дэмакратычна абранай улады ў Беларусі.

Іван Серада ў адрозненні ад іншых кіраўнікоў БНР не пакінуў Беларусі. У 1930 ён быў арыштаваны паводле абвінавачання ва ўдзеле ў «Саюзе вызвалення Беларусі» і сасланы ў Яраслаўль на 5 гадоў. У 1941 годзе яму вынеслі паўторны прысуд –10 гадоў пазбаўлення волі. Ён памёр у 1943 годзе ў нявысветленых абставінах.

22 ліпеня 1930 года ў СССР уведзена сістэма працадзён для калгаснікаў.

Прыдуманая ўладай мера ацэнкі і форма ўліку колькасці і якасці працы ў калгасах у перыяд з 1930 па 1966 год. Фактычна працадні замянілі заробак чальцам калгасаў. Быў уведзены абавязковы мінімум працаздольнасці ў год для працаздольнага калгасніка. Іх не выкананне прадугледжвала штрафныя санкцыі. Працадні меліся адпрацоўваць і дзеці.

Калгаснікам сталі налічваць пенсіі толькі ў 1964 годзе. Большасць сельскіх пенсіянераў у 1970-1980-я гады мелі мізэрныя выплаты, што было следствам сістэмы працадзён.

 

22 ліпеня 1994 года першым Прэм’ер-міністрам прэзідэнцкай і другім у незалежнай Беларусі стаў Міхаіл Чыгір.

У 1995 году прадстаўляў Беларусь на сусветным эканамічным форуме ў Давосе. Застаўся на пасадзе да лістапада 1996 году.

У лістападзе 1996 году гучна сышоў у адстаўку на знак пратэсту супраць абвешчанага рэферэндуму.

На альтэрнатыўных прэзідэнцкіх выбарах 1999 году вылучыўся кандыдатам. Гэтым выклікаў рэпрэсіі з боку ўладаў супраць сябе і членаў сям’і.

30 сакавіка 1999 году быў арыштаваны паводле абвінавачвання ў «злоўжыванні службовымі паўнамоцтвамі», перавышэнні ўлады і службовых паўнамоцтваў, нядбайнасці. 

Пасля васьмі месяцаў зняволення яму змянілі меру стрымання на падпіску аб нявыездзе.

19 мая 2000 яму прысудзілі тры гады пазбаўлення волі з адтэрміноўкай выканання прысуду на два гады.

22 ліпеня 1919 года нарадзіўся Міхаіл Булахаў.

Мовазнаўца.

Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы», «Усходнеславянскія мовазнаўцы».

Выхаванец Магілёўскага педагагічнага інстытуту. 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі. Утвораная Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў. Першае «Міністэрства адукацыі» у Еўропе. У Магілёве бальшавікі адкрылі ўніверсітэт для палітрукоў. Беларусы зафіксавалі найніжэйшую тэмпературу ў свеце

Навіна ад

21 ліпеня 365 года ў Александрыі Егіпецкай адбыўся землятрус.

Стыхія забрала 50 тысяч жыццяў і моцна пашкодзіла адзін з сямі цудаў свету Фароскі маяк. Яго канчаткова знішчыў іншы землятрус у 1375 годзе.

Маяк узвялі ў III стагоддзі да нашай эры на востраве Фарос. На мармуровай вежы ў 180 метраў бесперапынна падтрымліваўся агонь. У памяць аб збудаванні маем тэрмін фара (аўтамабільная).

21 ліпеня 1773 года Сойм Рэчы Паспалітай утварыў Адукацыйную камісію (Камісія народнай асветы).

Першая ў Еўропе ўстанова па кіраўніцтву народнай асветай.

Камісія ажыццявіла рэформу школ і ўніверсітэтаў у духу ідэяў Асветніцтва. Яна падначальвалася Ягелонскаму ўніверсітэту у Кракаве і Галоўнай школа Вялікага княства Літоўскага (Віленскі ўніверсітэт).

Сярэднюю ступень адукацыі складалі акруговыя і падакруговыя школы. Шматлікія беларускія школы карысталіся праграмамі Камісіі ледзь не да сярэдзіны ХІХ стагоддзя.

21 ліпеня 1781 года нарадзіўся Антоні Марціноўскі.

Публіцыст, педагог, выдавец.

Заснавальнік Віленскай друкарні, у якой выдаў 400 кніг па сельскай гаспадарцы, гісторыі, прыродазнаўству, этнаграфіі. За свой кошт выдаў «Літоўскую гісторыю» Тэадора Нарбута.

 

21 ліпеня 1917 года пачаўся З’езд беларускіх арганізацый i партыяў.

Утварыў Цэнтральную Раду беларускіх арганізацый – каардынацыйны орган беларускіх нацыянальных партый і грамадскіх арганізацый.

Цэнтральную Раду беларускіх арганізацый імкнулася аб’яднаць усе нацыянальна-дэмакратычныя сілы ў Беларусі і за яе межамі.

Кіраўніком Рады быў географ Аркадзь Смоліч. Выдавала газету «Вольная Беларусь». Спыніла існаванне ў кастрычніку 1917 году.

21 ліпеня 1920 года ў Магілёве зʼявіўся ўніверсітэт.

Праіснаваў да 15 лютага 1921 году пры палітаддзеле 16 арміі бальшавікоў.

У ім рыхтавалі камісараў (палітрукоў і палітработнікаў).

Сярод выпускнікоў быў ураджэнец Магілёва, беларускі і ізраільскі мастак Марк Жытніцкі (1903-1993).

21 ліпеня 1891 года нарадзіўся Сымон Кандыбовіч.

Дзяржаўны дзеяч, гісторык.

Працаваў старшынём валаснога выканкаму ў Бабруйскім павеце, дэлегатам Чацвёртага Усебеларускага з’езду саветаў.

Рэпрэсаваны савецкімі органамі ўнутраных спраў. У 1940 годзе быў арыштаваны.

3 лета 1944 у Германіі. Адзін з кіраўнікоў Беларускай народнай самапомачы, член Беларускай цэнтральнай рады, Беларускага нацыянальнага камітэта. Працаваў у беларускім аддзеле радыёстанцыі «Свабода».

Ад 1956 года быў рэферэнтам Сакратарыята Рады БНР у пытаннях народнай гаспадаркі.

21 ліпеня 1906 года нарадзіўся Барыс Кабішчар.

Дзеяч цыркавога мастацтва. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.

Зрабіў значны ўклад у развіццё цыркавога мастацтва Беларусі.

21 ліпеня 1983 года беларускімі палярнікамі на антарктычнай станцыі «Усход» зарэгістравана самая нізкая на планеце тэмпература – мінус 89,2˚С.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі. Дзень шахмат. Зямляне на Месяцы. Нарадзіліся калекцыянер Гальяш Леўчык, спявак Зміцер Вайцюшкевіч. Загінуў журналіст Павел Шарамет. Прысяга Лукашэнкі

Навіна ад

20 ліпеня – Міжнародны дзень шахмат International Chess Day.

Адзначаецца ад 1966 году. Устаноўлены Міжнароднай шахматнай федэрацыяў, якая была заснавана ў гэты дзень у 1924 годзе.

Беларусь у Міжнароднай шахматнай федэрацыі ад 1992 году. За яе выступаюць 22 міжнародных гросмайстра і 32 міжнародных майстра.

Шахматы прыдумалі ў індыі. Беларусам, паводле археалагічных дадзеных, яны вядомыя не пазней за XI стагоддзе. Шахматныя фігуры знаходзілі ва ўсіх буйных гарадах. Сабраная калекцыя лічыцца найвялікшай ва Усходняй Еўропе.

20 ліпеня 1969 года на Месяц прылуніўся модуль Eagle касмічнага карабля «Апалон-11» з астранаўтамі Нілам Армстрангам і Базам Олдрынам.

У ноч на 21 ліпеня Ніл Армстранг першым з зямлян ступіў на паверхню Месяца, праз 20 хвілін месяцавы грунт пад нагамі адчуў і Олдрын.

20 ліпеня 1880 года нарадзіўся Гальяш Леўчык.

Паэт, беларусазнавец, публіцыст, перакладчык, музыкант.

Збіральнік музейных экспанатаў, кніг, меў найбагацейшыя беларусазнаўчыя бібліятэкі ў Варшаве і Слоніме. Блізкі сябар Янкі Купалы.

Пісаў для першай беларускамоўнай газеты «Нашай нівы», аўтар зборніка вершаў «Чыжык беларускі».

20 ліпеня 1971 года нарадзіўся Зміцер Вайцюшкевіч.

Спявак, музыкант, кампазітар.

Удзельнік гуртоў «KRIWI», «Палац», «WZ-Orkiestra», папулярных супольных праектаў «Я нарадзіўся тут», «Budzma The Best Rock» і інш. Запісаў больш за 20 альбомаў.

20 ліпеня 1977 года памёр Іван Любачка.

Беларускі гісторык.

Доктар гісторыі, прафесар шэрагу ўніверсітэтаў ЗША. Заснавальнік стыпендыяльнага фонду падтрымання доследаў у галіне беларусазнаўства.Аўтар даследавання «Беларусь пад савецкай уладай, 1917-1957».

Працаваў на Бялыніччыне ў Галоўчынскай школе. У 1943 годзе вывезены нацыстамі на працы ў Германію.

20 ліпеня 2016 года загінуў Павел Шарамет.

Журналіст.

Загінуў у выніку падрыву прыватнай машыны. Тэракт адбыўся ва Украіне.

Працаваў на тэлеканалах і газетах у Беларусі, Расіі і Украіне

Заснавальнік інтэрнэт-выдання «Беларускі партызан».

Суаўтар кнігі «Случайный президент», аўтар шэрагу дакументальных фільмаў

Лукашэнка пазбавіў Шарамета беларускага грамадзянства.

20 ліпеня 1994 году Аляксандар Лукашэнка прынёс прысягу і заступіў на пасаду прэзыдэнта Беларусі.

У другім туры першых прэзідэнцкіх выбараў, якія адбыліся 10 ліпеня 1994, дырэктар саўгасу «Гарадзец» Шклоўскага раёну Магілёўскай вобласці, дэпутат Вярхоўнага Савету Аляксандр Лукашэнка перамог старшыню ўраду Вячаслава Кебіча, набраўшы 80,34% галасоў (у Кебіча было 14,17%). З улікам яўкі, гэта, адпаведна, 56% і 10% ад усіх грамадзянаў, якія мелі права голасу.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў