Аккеш Эльмасаглу – мэр горада Эрзін, вядомы ў Турцыі сваёй барацьбой з карупцыяй. Яго горад вытрымаў страшны землятрус, тады як у суседнія паселішчы ў руінах.
Адной з галоўных прычын пагібелі больш чым 40 тыс жыхароў Турцыі і Сірыі сталі масавыя парушэнні будаўнічых норм і будаўнічыя амністыі. А вось у горадзе, у якім мэр змагаўся з карупцыяй, выстаялі ўсе дамы. Яго імя і дзейнасць абмяркоўваюць вядучыя агенцтвы свету і ўсе газеты Турцыі.
Раён Эрзіна ў правінцыі Хатай знаходзіцца прыблізна ў 100 км ад эпіцэнтру першага самага страшнага ўдару землятрусу. Нягледзячы на тое, што горад з насельніцтвам 42 тыс. чалавек размешчаны адносна блізка ад раёна разбурэнняў, ён шчасліва ацалеў. Пра пацярпелых не паведамлялася, будынкам нанесены мінімальныя пашкоджанні, і ні адзін з іх не разваліўся.
Чаму Эрзін ацалеў?
Чаму ў суседніх гарадах, у Сірыі, якая знаходзіцца яшчэ далей ад эпіцэнтру землятрусу, мноства людзей загінула пад заваламі дамоў, а ў Эрзіне не? Безумоўна, геалагічныя ўмовы, асаблівасці грунтоў маглі сыграць сваю ролю. Эрзін стаіць на скалістым узвышшы, і гэтая асаблівасць магла абараніць горад ад катастрофы. Але не толькі яна.
Ёсць маса фотаздымкаў разбураных турэцкіх дамоў, вакол якіх стаяць ацалелыя дамы, у якіх і пасля землятрусу можна пражываць надалей. Як высветляецца, менавіта парушэнні будаўнічых норм і сталі галоўнай прычынай настолькі маштабных разбурэнняў у Турцыі.
Сам мэр горада Аккеш Эльмасаглу інтэр’вью ББС кажа, што прычын захаванасці яго горада можа быць многа, і геалогія таксама магла дапамагчы. Але ён падкрэслівае, што ў горадзе падрадчыкі былі мясцовымі жыхарамі, якія не кралі пры будаўніцтве, будавалі акуратна, дамы будаваліся не вышэй за 6 паверхаў і на адлегласці адзін ад аднаго.
Аккеш паведаміў прэсе: “Я не дазволіў незаконна пабудаваць ні адзіны будынак. Яны злаваліся, крытыкавалі, пагражалі… Але цяпер маё сумленне мяне не дратуе”.
У 2019 годзе Эльмасаглу выйграў выбары ад апазіцыйнай прэзідэнту Рэджэпу Эрдагану Рэспубліканскай народнай партыі. Увесь час мэр быў пад вельмі моцным ціскам з боку прадстаўнікоў будаўнічага бізнесу, але ён вырашыў гэты ціск вытрымаць. Мэр запэўніў, што не даваў дазволу на сумніўныя праекты нават сваім блізкім. Адным разам ён не адмяніў указ пра штраф і знос будынка, які быў незаконна пабудаваны яго сваяком.
Жыхары Эрзіна ўдзячны будаўнікам і мэру. Многія лічаць, што менавіта барацьба з карупцыяй выратавала іх жыццё.
Строгія стандарты бяспекі і іх невыкананне.
Строгія стандарты бяспекі ў Турцыі былі ўведзены пасля магутнага землятрусу ў 1999 годзе, калі загінула 17 тысяч чалавек. Пазней яны ўзмацняліся пасля стыхійных бедстваў, у апошні раз гэта было зроблена ў 2018 годзе. Згодна з апошнімі правіламі, будаўнікі ў сейсмічна небяспечных рэгіёнах павінны выкарыстоўваць бетон высокай якасці, які ўзмоцнены сталёвымі стрыжнямі. Калоны і бэлькі павінны эфектыўна паглынаць страсенне ад падземных удараў.
Аднак гэтыя правілы выконваюцца дрэнна. Турэцкі ўрад перыядычна выдае так званыя будаўнічыя амністыі. На самай справе, гэта законнае вызваленне ад выплаты штрафаў за будаўніцтва будынкаў без сертыфікатаў стандартаў бяспекі. У зонах, якія пацярпелі ад землятрусу на поўдні Турцыі, забудоўшчыкі атрымалі такія амністыі на 75 тысяч будынкаў.
У Турцыі расце незадаволенасць невыкананнем правілаў будаўніцтва, што і выклікала крах многіх будынкаў падчас нядаўняга землятрусу. Правільна пабудаваныя будынкі вытрымалі нават максімальную магутнасць штуршкоў.
Цяпер жа мэр горада Эрзіна стаў сапраўдным нацыянальным героем, адной з самых папулярных і тыражаваных у СМІ асоб у Турцыі. Відавочна, што гэта зменіць яго палітычную вагу і будзе мець значэнне ў далейшым развіцці ўнутранай сітуацыі ў краіне.
Па стану на 13 лютага колькасць загінуўшых у выніку землятрусу толькі ў Турцыі дасягнула 31 643 чалавек – паведамляюць СМІ. З улікам ахвяр у Сірыі – больш за 35 000. З пацярпелых рэгіёнаў Турцыі эвакуіраваны 158 165 чалавек.
Віцэ-прэзідэнт Турцыі Фуат Октай называў раней колькасць загінуўшых у Турцыі і Сірыі ў 28 192 чалавек, у тым ліку ў Турцыі – 24 617, – паведамляла 12 лютага CNN.
Па дадзеных валанцёрскай групы «Белыя каскі», агульная колькасць пацверджаных смерцяў у Сірыі складае 3 575.
Прэзідэнт Турцыі Рэджэп Таіп Эрдаган назваў землятрус найбуйнейшым стыхійным бедствам для краіны з 1939 года. Тады землятрус забраў жыцці 17 500 чалавек. Зараз ужо амаль у 2 разы болей.
Нагадаем, што ў Турцыі ў выніку землятрусаў утварылася гіганцкая шчыліна 30 на 200 метраў.
Землятрус магнітудай 6,7–7,8 у Малай Азіі адносіцца да ліку аднаго з самых магутных.
За апошні час па колькасці ахвяр, землятрус у Турцыі саступае толькі Гаіцянскаму. На Гаіці 18 сакавіка 2010 года загінула 222 570 чалавек, атрымалі раненні 311 111, прапалі без вестак – 869.
У Турцыі 7 лютага адбыўся новы землятрус магнітудай 5,6 балаў. Пагроза цунамі на міжземнаморскім узбярэжжы пры гэтым адсутнічае.
Ахвярамі ўчорашняга стыхійнага бедства ў Турцыі сталі 3 381 чалавек, колькасць параненых 20 426, у Сірыі адпаведна загінула больш за 1300, паранена звыш 1 400. У Турцыі больш за 7 300 чалавек выратаваны з-пад завалаў у ходзе пошукава-выратавальных работ, якія працягваюцца ўжо больш за суткі – інфармуе БЕЛТА. Гэта не канчатковыя дадзеныя, паводле экспертаў канчатковая лічба ахвяр можа вырасці ў разы.
У сірыйскіх правінцыях Алепа, Ідліб, Латакія і Хама дзясяткі людзей пакуль застаюцца пад заваламі, бо выратавальным работам перашкаджае штармавое надвор’е і праліўны дождж. На поўначы краіны спынены чыгуначныя зносіны. Мясцовыя ўлады называюць сітуацыю, якая склалася ў краіне, гуманітарнай катастрофай.
Прэзідэнт Турцыі Рэджэп Таіп Эрдаган назваў учорашні землятрус найбуйнейшым стыхійным бедствам для краіны з 1939 года. Тады землятрус забраў жыцці 17 500 чалавек. У Турцыі аб’яўлена агульнанацыянальная жалоба да 12 лютага.
Ратавальнікі шукаюць тых, хто выжыў пад абломкамі разбураных будынкаў у многіх гарадах у Турцыі і Сірыі.
Уранні 6 лютага магутны землятрус магнітудай 7,8 ускалыхнуў поўдзень Турцыі і поўнач Сірыі. Землятрус адчуваўся нават у егіпецкім Каіры, на тэрыторыі Ізраіля, у Грэцыі, Іраку, Румыніі і Грузіі – паведамляе The Times of Israel.
Разбураны дзясяткі будынкаў па ўсім рэгіёне. Па папярэдніх дадзеных больш за 360 чалавек загінулі і многія сотні параненыя. Чакаецца, што колькасць ахвяр узрасце.
Ратавальнікі і мясцовыя жыхары працягваюць пошукі тых, хто выжыў пад абломкамі разбураных будынкаў у некалькіх гарадах па абодва бакі мяжы, прабіраючыся праз нагрувашчванні металу і кавалкі бетону.
На дадзены момант ад землятрусу магнітудай 7,7 бала загінула як мінімум 912 чалавек, параненых каля 5385. Гэтыя лічбы істотна павялічацца пасля разбору ўсіх завалаў. На поўдні Турцыі не засталося неразбураных дамоў.
Абноўлена: Новы яшчэ больш магутны землятрус магнітудай 7,8 бала зафіксаваны ў цэнтральнай частцы Турцыі ў 13:24.
У Турцыі навукоўцы заклікаюць мясцовыя улады неадкладна праверыць плаціны рэгіёну на наяўнасць расколін, каб прадухіліць патэнцыйна катастрафічныя паводкі. У Ізраілі затрыманы рэйсы з аэрапорта Бэн-Гурыён у Стамбул.
Злучаныя Штаты Амерыкі прызналі ПВК “Вагнер” злачыннай арганізацыяй і прынялі санкцыі супраць звязаных з ёй кампаній за дзеянні вагнераўцаў у Лівіі, Сірыі, Цэнтральна-Афрыканскай Рэспубліцы, Малі, а цяпер і Ўкраіне.
BBC паведаміла, што Міністэрства фінансаў ЗША афіцыйна абвясціла прыватную расійскую кампанію “Вагнер” на чале з расійскім бізнесмэнам Яўгенам Прыгожыным транснацыянальнай злачыннай арганізацыяй і ўвяло санкцыі супраць шэрагу кампаній і асоб, звязаных з ёй. У санкцыйным спісе шэсць асобаў і 12 кампаній.
У прэс-рэлізе міністэрства гаворыцца, што ПВК “Вагнер” на сталай аснове займаецца злачыннай дзейнасцю – “уключаючы масавыя расстрэлы, згвалтаванні, выкраданне і фізічны гвалт у Цэнтральна-Афрыканскай Рэспубліцы і Малі”.
Прадстаўнік Савета нацыянальнай бяспекі ў Белым доме Джон Кірбі заявіў што, “[ПВК “Вагнер”] здзяйсняе жорсткія злачынствы і парушае правы чалавека ва Украіне і іншых рэгіёнах. Мы нястомна будзем працаваць над ідэнтыфікацыяй, уздзеяннем і пераследам тых, хто дапамагае “Вагнер”.
Новы статус ПВК “Вагнер” дазволіць ураду ЗША прымяніць больш шырокія санкцыі супраць груп, якая ваююць ва Украіне, а таксама ў Сірыі, Лівіі і Цэнтральна-Афрыканскай Рэспубліцы.
Стварэнне прыватных ваенных кампаній для ўдзелу ва ўзброеных канфліктах не прадугледжана расійскім заканадаўствам. Так, артыкул 208 Крымінальнага кодэкса Расійскай Федэрацыі “Арганізацыя незаконнага ўзброенага фарміравання альбо ўдзелу ў ім прадугледжвае 10 – 20 гадоў пазбаўлення волі за стварэнне ўзброенага фарміравання, якое не прадугледжана федэральным законам”.
Нягледзячы на адсутнасць заканадаўчай базы, у цяперашні час толькі ва Ўкраіне ваююць каля 50 тысяч наймітаў Вагнера, з якіх каля 80% байцоў узяты з турмаў. Крымінальная па складзе кампанія цяпер афіцыйна прызнана крымінальнай і злачыннай.
Паляўнічыя за скарбамі ў Іраку і Сірыі спаборнічаюць, каб знайсці закапаныя залатыя зліткі, долары і іншыя каштоўнасці тэрарыстычнай арганізацыі “Ісламская дзяржава”.
Як піша Guardian, былыя ворагі ўтвараюць самыя неверагодныя хаўрусы, каб знайсці нарабаваныя тэрарыстамі і схаваныя перад разгромам у пустынях абедзвюх краін і сярод руін іх гарадоў багацці. Калісьці немагчымыя альянсы былых ворагаў былі створаны, каб знайсці некаторыя скарбы Ісламскага халіфата, і ў той жа час калісьці цесныя сямейныя сеткі былі парушаны ў той жа пагоне за багаццямі.
Вечарам тры гады таму Аяд, былы афіцэр іракскай арміі, прыняў званок ад чалавека, які нядаўна быў яму смяротным ворагам. Чалавек па тэлефоне быў пастухом з горада, які быў аплотам тэрарыстычнай групоўкі “Ісламская дзяржава” , і ў яго была некаторая інфармацыя, якой ён хацеў падзяліцца.
На працягу многіх гадоў гэты пастух быў членам ІД, жыхаром горада Баадж, які пацярпеў ад разгулу марадзёраў у паўночным Іраку ў 2014 годзе. Членства ў тэрарыстычнай арганізацыі дало яму шмат інфармацыі пра экстрэмістаў, калі яны ўмацавалі кантроль над правінцыяй Масул, і таксама тады, калі рэгіён выслізнуў з іх рук.
Баец сірыйскіх Дэмакратычных сілаў праходзіць міма знішчаных машын у лагеры ІД у Багузе, Сірыя, у сакавіку 2019 г.
Цяпер пастух сядзеў на адным з самых вялікіх сакрэтаў: дзе тэрарыстычная група, калі ўцякала, схавала здабычу. Ён ведаў пра адно месца, дзе байцы ІД схавалі не менш за 3 мільёны долараў. Калі б Аяд змог іх адкапаць, ён і яго новы сябар маглі б падзяліць здабычу. Пастух звязаўся з Аядам, таму што палічыў, што ў былога армейскага афіцэра ёсць сувязі, каб выканаць гэтую працу.
“І тады я зрабіў вялікую памылку”, – сказаў Аяд, пераказваючы гісторыю ў кавярні на вяршыні гары на поўначы Ірака. “Я патэлефанаваў свайму стрыечнаму брату, які працаваў у разведцы і якому было прасцей дабрацца, чым мне, і папрасіў яго забраць. Ён пагадзіўся”.
Гісторыя, якой падзяліўся Аяд, з’яўляецца адной з многіх падобных, што адбыліся за гады пасля паразы ІД на палях бітваў у Іраку і Сірыі. У пустынях абедзвюх краін і сярод руін іх гарадоў павольна здабываецца велізарная колькасць скарбаў, часта самымі неверагоднымі кансорцыумамі. Калісьці немагчымыя альянсы былых ворагаў ствараліся, каб вярнуць некаторыя скарбы ІД, у той час як калісьці цесныя сямейныя сувязі разрываліся ў час той жа пагоні.
На астравах у Еўфраце, пад калодзежамі ў правінцыі Анбар, у каналізацыі старога горада Масула і пад разбуранымі дамамі па ўсёй Ніневіі ўсплывае скарб «халіфата», яго месцазнаходжанне вызначае невялікая сетка людзей, якія цярпліва чакаюць магчымасць захапіць велізарную колькасць зліткаў, долараў і каштоўнасцяў, якія ІД сабрала ў імправізаваную скарбніцу.
Што і колькі было пахавана падчас уцёкаў знішчаных членаў ІД, невядома. Але дагэтуль гэтыя скарбы становяцца непераадольнай спакусай для ўсё большай колькасці чыноўнікаў і скарбашукальнікаў.
“Гэта не міф” – сказаў адзін былы член ІД, які зараз знаходзіцца ў Сірыі. “Але ў жывых засталіся толькі некалькі чалавек, якія ведаюць, дзе некаторыя з гэтых запасаў”.
У некаторых выпадках вязні ІД і скупыя ахоўнікі заключалі фаўстаўскія здзелкі аб свабодзе ў абмен на багацце. А ў іншых апалчэнцы, армейскія падраздзяленні, прадстаўнікі плямён і шпіёны былі ўцягнутыя ў шматгадовае супрацьстаянне каля меркаванага сховішча, пры гэтым ніхто не быў гатовы падзяліцца здабычай і ўсе жадалі чакаць свайго часу, спадзеючыся, што канкурэнт адвядзе вочы, або згубіць цікавасць.
Былыя члены ІД, такія як гэты пастух, цяпер цэняцца актывам. “Ён быў у ІД толькі таму, што мусіў прыняць рэчаіснасць” – сказаў Аяд пра пастуха, які паказаў яму на падземнае багацце. “Ён таксама хацеў забраць гэты скарб. Ваенная здабыча – гэта сумленная гульня”.
Стрыечны брат Аяда ўзяў з сабой двух мужчын у Баадж у канцы 2019 года. Ён выконваў указанні ў дакладнасці, як яны яму перадаваліся. “Я сказаў яму прайсці да канца арашальнай трубы, затым павярнуць направа на некалькі метраў і пачаць капаць. Ён гэта зрабіў і знайшоў сінюю пластыкавую бочку з салёнымі агуркамі з сеткаватым верхам. Ён патэлефанаваў мне і спытаў, што рабіць. Я эксперт па выбуховых рэчывах і сказаў яму, што гэта можа быць міна. Таму бочку разрэзалі, а грошы ляжалі ў мяшках, шчыльна запакаваныя”.
З усіх магчымых месцаў скарбаў у Іраку, кажуць афіцэры паліцыі, зняволеныя ІД і афіцэры разведкі, горад Масул мае найбольшы патэнцыял. Нягледзячы на тое, што горад зараз адбудоўваецца, а Вялікая мячэць аль-Нуры – адкуль цяпер ужо мёртвы лідар ІД Абу Бакр аль-Багдадзі абвясціў так званы халіфат у сярэдзіне 2014 года, амаль цалкам адноўлена – завалы па-ранейшаму падносяць сюрпрызы.
Два гады таму высокапастаўлены афіцэр іракскай паліцыі знайшоў у адным разбураным доме сумку з 1,5 мільёна долараў. “Я пералічыў грошы і вырашыў аддаць іх ураду” – сказаў афіцэр, ветэран барацьбы з ІД за горад. “Я лічыў, што гэта мой абавязак. Ведаеце, што яны мне сказалі? – Дзе астатняе? Замест таго, каб атрымаць ад іх падзяку, я атрымаў падазрэнні і непрыемнасці. Лепш бы я не аддаваў ім гэтыя грошы, і наступным разам не аддам”.
Частка грошай, перададзеных афіцэрам іракскай паліцыі.
Афіцэр паказаў на яго пяць баявых раненняў, тры кулявыя і два аскепкавыя шнары. “Што дала нам дзяржава за нашыя ахвяры? Няшмат” – сказаў ён.
Побач з яго офісам у старым горадзе знаходзяцца два меркаваныя месцы скарбаў, абодва вядомыя ўсім сілам бяспекі, якія кантралююць горад. “Ёсць адзін каля дома ЮНЕСКА, а другі побач” – сказаў ён. “Ніхто не адважваецца іх браць, таму што побач камеры. І ніхто не змог дамовіцца з іншымі, хто што атрымае”.
У мінулым лістападзе карэспандэнт Guardian наведаў адно з месцаў і знайшоў толькі што выкапаную яму ў зямлі склепа. “Я выкапаў яму, дзе мне сказалі, і знайшоў толькі сумку з выбухоўкай і ўсякім лайном” – сказаў адзін з прысутных. “Калі там нешта было, то гэта забралі”.
Далей на захад, да сірыйскай мяжы, шыіцкія апалчэнцы таксама шукалі скарбы. Вязні, якія знаходзяцца пад вартай, выказалі здагадку, што некаторыя з больш буйных партый наяўных грошай і зліткаў былі пахаваны ў халадзільніках пад зямлёй каля памежнага з Сірыяй горада Аль-Каім. «Не можам знайсці» – сказаў адзін з міліцыянтаў. «Але гэта недзе там».
На поўдзень ад Аль-Каіма скарб з золата і долараў на агульную суму каля 16 мільёнаў долараў ляжаў некранутым пад калодзежам з моманту яго пахавання ў канцы 2018 года. Шыіцкія апалчэнцы, прадстаўнікі плямёнаў, ІД і афіцыйныя асобы Ірака ведаюць пра яго месцазнаходжанне, але ніхто не адважваецца здабываць яго без ведама іншых груп, баючыся сутыкнуцца з гневам супернікаў.
“Усе даўно на гэта глядзелі” – заявіла крыніца, блізкая да кіраўніцтва ліванскай “Хізбалы” ў Іраку. “Калі б адна група паспрабавала ўзяць яго, іншыя б іх забілі. Верагодна, вы маглі б узяць яго з калодзежа, але даставіць адтуль у бяспечнае месца немагчыма. Амерыканскай арміі трэба было б зноў уварвацца.”
У Эрбіле, на поўначы, афіцэр курдскай разведкі прызнаўся, што яго арганізацыя мала ўяўляла, хто з яе вязняў ІД валодае інфармацыяй пра скарбы. “Мы ведаем, што ў іх мала грошай” – сказаў ён. “Яны вярнуліся да асноўнай тактыкі кантрабанды і цішыні. Яны ўжо ня могуць нікога абкладаць падаткам”.
Калі стрыечны брат Аяда вярнуўся з палявання за скарбамі ў Баадж, у яго былі дрэнныя навіны. “Ён сказаў мне, што ў скрынях нічога не было, і місія правалілася” – сказаў Аяд. “Я яму не паверыў. Пазней яго жонка сказала мне, што бачыла ўсе грошы, раскладзеныя ў іх доме. Усяго было 3 мільёны даляраў. Пасля гэтага ён купіў чатыры новыя вілы. І ён усё роўна кажа мне, што нічога не знайшлі”. Пастух таксама застаўся з пустымі рукамі.
“Самым вялікім шкадаваннем у маім жыцці было даверыць гэта свайму стрыечнаму брату” – дадаў Аяд. “Я ведаю, што там ёсць нашмат больш скарбаў, але гэта адзіны, пра які я ведаў. Я быў афіцэрам у іракскай арміі, калі ўпаў Масул. Я вярнуўся, каб змагацца з Ісламскай дзяржавай разам з Нацыянальнай абаронай. Мы ўсе заплацілі вялікую цану, каб аднавіць гэтую краіну. Але самую вялікую цану я заплаціў за кошт маёй сям’і”.
