Спяшаючыся паспець да “Дажынак”, галоўную архітэктурную славутасць Клімавіч знішчылі цалкам, хоць гарадскія ўлады пераконвалі, што будзе поўнае аўтэнтычнае аднаўленне.
Continue reading “У Клімавічах дзеля “Дажынак” цалкам знеслі адзіную гістарычную славутасць”
“Шэры” продаж беларускіх артэфактаў на папулярных інтэрнэт-пляцоўках цягнецца ўжо дзесяцігоддзямі, і гэты стыхійны працэс усё часцей вядзе да паступовага вымывання каштоўнасцяў з тэрыторыі нашай краіны. Характэрную карціну зафіксавалі энтузіясты, стваральнікі папулярнага Telegram-канала “Спадчына”.
“Аднойчы на аўкцыёне натыкнуўся на прыгожую кафляную карону. – піша аўтар канала – Яна была выраблена на знакамітым заводзе Песельніка ў Копысі. Прадукцыя завода ў 1896 была адзначана бронзавым медалём Усерасійскай выстаўкі ў Магілёве за высокую якасць. Яе пастаўлялі ў сам Пецярбург.”
Падобная пячная кафля – рэдкая сямейная спадчына, але ўсё ж яна часам сустракаецца ў старых пабудовах з пячным абсталяваннем. Верагодна, у Магілёве сфармавалася пэўная колькасць прыхільнікаў ці калекцыянераў, якія сталі ўласнікамі падобных упрыгожванняў і цяпер распрадаюць свае здабыткі.
“На [розных] пляцоўках адшукалася з паўтузіны падобных высокамастацкіх вырабаў, як асобных карон і кафляў, так і поўных пячных камплектаў. Амаль на ўсіх клеймы копыскага завода. – працягвае аўтар канала “Спадчына”.
І амаль усе прадаваліся з Магілёва. Можа б і прайшоў міма “прыватнай уласнасці”, але, па-першае, для мяне відавочна, што такая кафля знятая не з сялянскай хаты, а з інтэр’ераў забяспечаных мяшчан, а мо і нават з прызнаных помнікаў архітэктуры Падняпроўскага рэгіёна. Па-другое, што мела вырашальнае значэнне, прадаўцы прапаноўвалі даставіць беларускую кафлю ў Маскву… Бедная, разрабаваная ўсімі Беларусь у 2023-м застаецца донарам культурных каштоўнасцей!”
Што варта адзначыць – бізнэс у магілёўскіх прадаўцоў (ці прадаўца) цягнецца і даўно, і досыць млява. Як бачна з даціроўкі на фотаздымках, выстаўленых на інтэрнэт-аўкцыёнах, асобныя экспанаты рахтаваліся да продажу яшчэ ў 2013 годзе.
Аўтар канала “Спадчына” напісаў звароты ў Магілёўскі і Віцебскі аблвыканкамы, каб праверылі, ці можна гэтыя культурныя каштоўнасці вывозіць з Беларусі без дазволу Міністэрства культуры, праверылі адкуль іх знялі, і паглядзелі ці не варта выкупіць іх для музеяў.
Аблвыканкамы, гледзячы па адказах, асабліва тэмай не зацікавіліся – маўляў, гаспадры каштоўнасцяў знялі элементы аздаблення са сваіх дамоў, у музях такая кафля і так ёсць, а грошай, каб яе выкупляць, як заўсёды няма. У ведамствах унутраных спраў адказалі, што заяваў аб выкраданні не было, значыць – усё законна. Адзінае, што даведаўся аўтар – што традыцыі копыскай кафлі рыхтуюцца надаць статус гісторыка-культурнай каштоўнасці.
Больш парадаваў адказ з міністэрства культуры. Там адказалі: “У дачыненні да пячных кафляў, згаданых у вашым звароце, магчымы толькі часовы вываз па-за межы Рэспублікі Беларусь.» Пераважнае права набыцця культурных каштоўнасцей застаецца за беларускай дзяржавай.
“У цяперашні час адна з усталяваных асоб звярнулася ў Музей гісторыі Магілёва з мэтай перадачы кафлі, другая – будзе выкарыстоўваць у інтэр’еры уласнага дома.”
То бок, выглядае, што міністэрства культуры і іншыя інстанцыі змаглі звязацца з людзьмі, якія выставілі на продаж беларускую кафлю з опцыяй дастаўкі ў Маскву, але службовых асоб задаволілі вусныя тлумачэнні пра добрыя намеры.
Фота: Telegram-канал “Спадчына”
Як паведамлялі mogilev.media, на месцы касцёла Ксаверыя ў цэнтры Магілёва камунальнікі праводзілі земляныя работы ў 20-х чыслах красавіка, прычым археолагі пры гэтым заўважаныя не былі. Таксама мы пісалі, што падчас рамонту дарожнага палатна на вуліцы Камсамольскай у Магілёве была выяўлена магчыма дарэвалюцыйная брукаванка, якая потым канчаткова знікла.
З пытаннем пра законнасць падобных дзеянняў магілёўскі гісторык Яўген Балбераў звярнуўся ў Інстытут гісторыі Акадэміі навук Беларусі – пра што ён напісаў у сваім Facebook. Земляныя работы па вуліцы Камсамольскай, а таксама на падмурках былога езуіцкага касцёла Святога Францыска Ксаверыя ў г. Магілёве праводзіліся незаконна, без апавяшчэння і ўзгаднення з Інстытутам гісторыі НАН Беларусі – адказалі Балбераву.
Профільны інстытут даведаўся пра правядзенне гэтых работ з публікацый у інтэрнэце. Быў неадкладна праведзены агляд, але на яго момант брук па Камсамольскай вуліцы ўжо не выяўлены, яго лёс не вядомы. Інстытутам зафіксавана грубае парушэнне заканадаўства Рэспублікі Беларусь у сферы аховы гісторыка-культурных каштоўнасцей. Земляныя работы, праведзеныя з выкарыстаннем цяжкай тэхнікай, знішчаюць верхнія напластаванні культурнага пласта Шклоўскага пасада. Дадзены ўчастак знаходзіцца на тэрыторыі матэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці «Гістарычны цэнтр г. Магілёва: будынкі і збудаванні, планіровачная структура, ландшафт і культурны пласт».
Фота: mogilev.media, Яўген Балбераў
У пачатку 2010-х будынак музея імя П. Масленікава ў Магілёве даводзілася бараніць актыўным гараджанам – уласнік гандлёвага цэнтра “Магніт” запланаваў пашырэнне свайго будынка і абсталяванне фасада люстэркавымі вокнамі. Шматмесячныя абмеркаванні, зборы подпісаў у той час завяршыліся перамогай магілёўцаў – было вызначана, што дадатковыя абёмы “Магніта” перашкодзяць візуальнаму ўспрыняццю музея, які з’яўляецца помнікам архітэктуры. Будаўніцтва новых частак гандлёвага цэнтра было адмененае.
Выяўляецца, што памяць пра вызначальныя рашэнні захоўваецца ненадоўга. Вечарам 29 сакавіка звязаны з Магілёўскім гарвыканкамам Тэлеграм-канал “Могилев мой город” абвясціў пра будаўніцтва перад будынкам музея імя Масленікава вертыкальнай ротарнай паркоўкі ад прадпрыемства “Магілёўліфтмаш”.
“На вуліцы Міронава ў гэтыя дні ўстанаўліваюць і робяць наладку мадэлі ПР-12, гэта будзе вертыкальная паркоўка, якая змесціць у сябе да 12 легкавых аўтамабіляў.” – піша “Могилев мой город”.
Публікацыя звязанага з гарвыканкамам Тэлеграм-канала сабрала негатыўныя водгукі – “Навошта так нявечыць прыгожае месца ў цэнтры горада?”, “Нейкая страшная жалязяка, на якой будуць стаяць машыны, і проста перад прыгожым старадаўнім будынкам…”
На будаўніцтва паркоўкі звярнуў увагу таксама Тэлеграм-канал Aktahon, які спецыялізуецца на ахове гісторыка-культурнай спадчыны.
“Ізноў з Магілёва: перад фасадам будынка пазямельна-сялянскага банка (цяпер абласны мастацкі музей), які пабудаваны ў стылі мадэрн у 1903-1914 гадах і з’яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю, узводзіцца сінія металічная гаргара – вертыкальная паркоўка ад мясцовага «Магілёўліфтмаша». – піша аўтар канала Aktahon.
Па-першае, гэтае дысгарманічнае збудаванне парушае візуальнае ўспрыманне помніка архітэктуры, па-другое — яна ў прынцыпе не можа быць зараз узведзена ў гэтым месцы.
Прычын таму дзве: у 2021 годзе былі значна пашыраны на поўнач граніцы гістарычнага цэнтра, але ягоны праект зон аховы так і застаўся нескарэктаваным аж у версіі 2005 года. Паколькі ў 2020 годзе катэгорыя гістарычнага цэнтра горада была паднятая да другой (рэспубліканскага значэння), узгадненні работ у яго межах адбываюцца праз Міністэрства культуры.
Другая прычына – будынак банка хоць і знаходзіцца цяпер у межах гістарычнага цэнтра, але з’яўляецца самастойнай гісторыка-культурнай каштоўнасцю, для якой увогуле не выяўлены зацверджаны праект зон аховы. Без яго зацвярджэння распрацоўка праектнай дакументацыі для аб’ектаў побач з ім забаронена палажэннямі Кодэкса аб культуры.”
Такім чынам, ахоўнае заканадаўства катэгарычна забараняе будаваць падобныя канструкцыі ў межах гістарычнага цэнтра і паблізу ад гісторыка-культурнай каштоўнасці. і ўлічаць гэта ўлады горада?
Фота з адкрытых крыніц.
У Касцюковічах да верасня 2019 года незаўважна для ўсіх знішчылі руінаваную гістарычную камяніцу з вельмі складаным і багатым дэкорам фасадаў – піша Telegram-канал aktahon. Будынак размяшчаўся па адрасе Юнацкая вуліца, 16, недалёка ад цэнтральнай плошчы. Знос быў выяўлены выпадкова пры аналізе спадарожнікавых здымкаў у Google Earth.
Фотаздымкаў страчанай архітэктурнай каштоўнасці захавалася вобмаль, і ўсе яны – дзесяцігадовай даўніны. Будынак не ўваходзіў у спіс прызнаных дзяржавай гісторыка-культурных помнікаў. Але гэта агульная бяда ўсіх гістарычных аб’ектаў у Касцюковіцкім раёне – у Дзяржаўны спіс тут унесены толькі дзве брацкія магілы (якія і так знаходзяцца пад аховай паводле іншых заканадаўчых актаў).
“То бок на тэрыторыі ўсяго раёна не знайшлося ніводнага пацверджання жыцця людзей: ні археалагічных помнікаў, ні архітэктурных. – са скрухай піша aktahon – Тут людзі выключна паміралі. Толькі да такой высновы можна прыйсці, праглядаючы аб’екты, унесеныя па гэтым раёне ў Спіс.”
Фота: aktahon
Магілёўскі абласны савет па пытаннях гісторыка-культурнай спадчыны адмовіў у прысваенні ахоўнага статусу першай магілёўскай электрастанцыі па 2-м Крутым завулку – піша Тэлеграм-канал “Спадчына”.
Адмова тлумачыцца тым, што “ў выніку ўздзеяння фактараў прыроднага паходжання страчаны адметныя духоўныя і мастацкія вартасці, якія б абумовілі наданне яму статусу гісторыка-культурнай каштоўнасці. Пагоршаны тэхнічны стан і ўмовы ўспрымання аб’екта.”
Насамрэч будынак нават пасля перабудовы 1930-х гадоў у жытло захаваў увесь свой эклектычны дэкор – не згаджаецца з пастановай магілёўскіх функцыянераў заяўнік Уладзіслаў Чаховіч – што з’яўляецца незвычайнай цікавосткай само па сабе, але галоўнай яго вартасцю з’яўляецца не архітэктура, а дакументальнае сведчанне індустрыяльнага развіцця горада і рэгіёна. Ну і ў крытэрыях надання ахоўнага статусу адсутнічаюць хоць якія згадкі пра тэхнічны стан, тым больш што будынак хоць і адселены, не мае відавочных страт.
Варта адзначыць, што дакументацыя, з якой Уладзіслаў Чаховіч звярнуўся ў магілёўскі абласны савет па пытаннях гісторыка-культурнай спадчыны склала 43 старонкі з дэтальным абгрунтаваннем і вялікім ілюстрацыйным корпусам.
Першая магілёўская электрастанцыя была запушчаная 7 лютага 1910 года. Першапачаткова яна працавала ад дызельнага рухавіка з магутнасцю генератара пастаяннага току і давала напругу ў 90 кВт. Да канца 1920-х гадоў яна ўжо вырабляла пераменны ток а агульная колькасць рабочых на станцыі складала амаль 50 чалавек. Яе будынак захаваўся ў Магілёве з мінімальнымі зменамі, якія адбыліся пасля пераводу дома ў жылы фонд у 1930-х гадах. Зараз будынак нежылы, але тут знаходзіцца шэраг офісных памяшканняў.
