Дзень у гісторыі. 11 кастрычніка. Міжнародны дзень дзяўчынак. Адкрыццё “Скансена”, універсітэта Стэфана Баторыя. Прыняцце Канстытуцыі БНР

Міжнародны дзень дзяўчынак (International Day of the Girl Child, з 2011 года). Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН у знак прызнання правоў дзяўчынак.

Ва ўсім свеце амаль кожная чацвёртая дзяўчынка ва ўзросце 15-19 гадоў не мае адукацыі, прафесійнай падрыхтоўкі ці працы. Для параўнання, сярод хлопчыкаў такая сітуацыя назіраецца ў адным з дзесяці выпадкаў.

У 2021 годзе каля 435 мільёнаў жанчын і дзяўчынак жылі менш чым на 2 даляра ў дзень. З іх 47 мільёнаў апынуліся ў галечы ў выніку COVID-19.

Кожная трэцяя жанчына ў свеце падвяргалася фізічнаму або сэксуальнаму гвалту. Па некаторых дадзеных, у выніку ўспышкі COVID-19 рэзка выраслі выпадкі гвалту ў дачыненні да жанчын і дзяўчынак, і асабліва хатні гвалт.

Каля 60% краін па-ранейшаму дыскрымінуюць правы дачок на атрыманне ў спадчыну зямлі і іншых актываў як па законе, так і на практыцы.

1424 год. Пры аблозе Пршыбіслава ў Чэхіі ад чумы памёр Ян Жыжка. 

Кіраўнік гусітаў, выдатны чэшскі палкаводзец. Нацыянальны герой Чэхіі. 

Не пацярпеў ніводнай паразы. 

У 1410 годзе ў складзе чэшскіх добраахвотнікаў ваяваў пад сцягамі Ягайлы і Вітаўта супраць Тэўтонскага ордэна, удзельнік Грунвальдскай бітвы.

На чале 4 тысяч табарытаў Жыжка ў ліпені 1420 года на гары Віткоў пад Прагай разбіў 30-тысячнае войска крыжакоў, у лістападзе разбіў імператарскія войскі Жыгімонта пры Панкрацэ і авалодаў крэпасцю Вышаград.

Страціўшы пры аблозе замка Рабі сваё другое вока, сляпы Жыжка працягваў кіраваць войскамі.

У 1623 годзе паводле загаду імператара магіла Жыжкі ў Чаславе была разбураная, а рэшткі яго выкінутыя.

1760 год. Памёр Міхал Антоні Сапега. 

Дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Падканцлер вялікі літоўскі. Адзін з найбольш заможных магнатаў ВКЛ. 

На Магілёўшчыне валодаў Старым і Новым Быхавам, Баркалабавам, Дабоснай. Быў старостам амсціслаўскім (з 1757).

Працаваў у камісіі па павелічэнні войска. Адзін з ініцыятараў аднаўленьня павятовых попісаў і Генеральнага з’езда ВКЛ.

1783 год. У рускім Пецярбурзе Кацярынай II заснавана Расійская акадэмія

Прэзідэнтам (дырэктарам) акадэміі была прызначана Кацярына Дашкава. Дашкава валодала маёнткам Круглае (зараз – цэнтр раёна Магілёўскай вобласці). 

Кацярына Дашкава мае пэўныя адносіны да ўвядзення ў Расіі літары “ё” (мілагучнае ёканне яна пачула ў беларускім маёнтку, прычым асабліва спадабалася, што ёсць словы лёс і лес). 

Не мае ніякіх адносін да назвы вёскі Дашкаўка пад Магілёвам.

1891 год. У цэнтры Стакгольма адчынены першы ў свеце этнаграфічны музей пад адкрытым небам «Скансен». 

У ім сабраны дамы і пабудовы з розных рэгіёнаў краіны: кузні, майстэрні, млыны. 

Зараз у Скансене прадстаўлены больш за 150 дамоў, сядзіб XVIII – XX стагоддзяў з захаваным убраннем. 

Наглядчыкі дамоў, якія апрануты ў касцюмы адпаведнай эпохі, могуць правесці наведвальнікаў па пакоях і расказаць пра экспанаты.

У сувязі з вялікай папулярнасцю назва «Скансен» стала намінальнай для абазначэння музеяў такога роду. 

Можна пачуць пра беларускія скансены –  Музей народнай архітэктуры  – агрсядзіба «Ганка» і Музей народнай архітэктуры і побыту паміж вёскамі Строчыцы і Азярцо пад Мінскам.

Магілёўскаму парку “Падміколле” безумоўна бракуе свайго скансена.

1913 год. Нарадзілася Эдзі Агняцвет (Эдзіт Каган). 

Беларуская паэтэса, перакладчыца. Пісала пераважна для дзяцей.

Выдала 26 кніг паэзіі, шэраг паэм, лібрэта, кнігу для чытання ў 4 класе «Роднае слова». Перакладала на беларускую мову творы рускіх, украінскіх, французскіх і іншых класікаў. 

Узнагароджана міжнародным Ганаровым дыпломам імя Х. Андэрсена.

Пемерла ў 2000 годзе.

1918 год. Рада БНР зацвердзіла часовую Канстытуцыю і перайменавала Народны сакратарыят у Раду Народных Міністраў Беларускай Народай Рэспублікі. 

Раду ачоліў Антон Луцкевіч.

1919 год. У Вільні адкрыўся Універсітэт Стэфана Баторыя. 

На месцы былога імператарскага Віленскага ўніверсітэта. Мовай выкладання была выключна польская.

У 1939 года пераўтвораны ў Вільнюскі ўніверсітэт.

Універсітэт  – спадкаемца Віленскага езуіцага калегіума (1570-1578), Віленскай акадэміі (1578-1781, адчынена па прывілею Стэфана Баторыя), Галоўнай школы Вялікага княства Літоўскага, Галоўнай віленскай школы, Імператарскага Віленскага ўніверсітэта (1803-1832).

1922 год. Распачала працу Дзяржаўная калегія БНР

Орган выканаўчай ўлады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Дзейнічала з 11 кастрычніка 1922 да 20 красавіка 1923 года ў Коўне. У склад калегіі ўваходзілі Самуіл Жытлоўскі, Лявон Заяц, Пётра Крачэўскі (старшыня), Вацлаў Ластоўскі, Аляксандар Цвікевіч.

На ФОТА першы прэзідэнт БНР Пётр Крачэўскі

1934 год. Нарадзіўся Язэп Крупскі. 

Беларускі мастак. Працаваў у станковым жывапісе і манумэнтальна-дэкаратыўным мастацтве.

Важнае месца ў творчасці займала тэма вайны: вядомы яго карціны «Берасце», «Фарсіраванне Дняпра», «Невядомыя салдаты», «Абарона Брэсцкага вакзалу».

У пошуках новых тэм для твораў шмат вандраваў па краіне.

У сваіх творах часта звяртаўся да тэматыкі роднай Берасцейшчыны і Палесся: карціны «Палессе», «Вербы над Бугам», «Вёска майго дзяцінства», «Пружанскія балоты» і іншыя.

Памёр ў 2014 годзе.

2001 год. Памёр Канстанцін Дамарад. 

Беларускі гісторык. Кандыдат гістарычных навук.

У  1941-1944 гадах служыў у органах ваеннай разведкі і контрразведкі Заходняга фронту, у Барысаўска-Бягомльскім партызанскім злучэнні.

Працаваў у інстытутах гісторыі партыі пры ЦК КПБ, гісторыі АН Беларусі. Даследаваў гісторыю падпольнага і партызанскага рухаў у часы Другой сусветнай вайны.

 

2 кастрычніка. Дзень у гісторыі. Міжнародны дзень нягвалту. Дзень настаўніка, дзень электроннай пошты. Заключэнне Гарадзельскай уніі. Дзень нараджэння гісторыка Міхаіла Каяловіча

Міжнародны дзень нягвалту, з 2007 года, у гонар дня Махатмы Гандзі – кіраўніка барацьбы за незалежнасць Індыі, заснавальніка філасофіі і ідэі нягвалту. 

Мэта Дня – жаданне зацвердзіць культуру міру, цярпімасці, разумення і нягвалту. 

Міжнародны дзень сацыяльнага педагога (з 2009 года).

Сацыяльны педагог ажыццяўляе комплекс мерапрыемстваў па сацыяльнай абароне, выхаванні і развіцці навучэнцаў у сферы бліжэйшага атачэння: навучальным калектыве, сям’і, па месцы жыхарства, у маладзёжных аб’яднаннях. 

Забяспечвае сацыяльна-педагагічную падтрымку і дапамогу педагогам пры арганізацыі ўзаемадзеяння з вучнямі і іх бацькамі.

Дзень настаўніка (з 1965 года). 

У 1-ю нядзелю кастрычніка больш за 400 тысяч настаўнікаў Беларусі адзначаюць дзень свайго прафесійнага свята. 

Напярэдадні свята настаўнікі прымаюць віншаванні ад сваіх выхаванцаў, якія дораць ім знакі ўвагі, ладзяць канцэрты.

 1413 год. Заключана Гарадзельская унія паміж Польшчай і Вялікім княствам Літоўскім

Дамова вялікага князя літоўскага Вітаўта са сваім стрыечным братам, польскім каралём Уладзіславам Ягайлам

Падпісана ў Гародле на рацэ Буг.

Вітаўт прызнаваў вярхоўную ўладу Ягайлы. 

Адначасова ўводзіўся інстытут спадчыннасці стальца і тытула вялікага князя літоўскага. 

У ВКЛ утварылася аднолькавае з Польшчай адміністрацыйнае дзяленне.

Літоўскія баяры-каталікі атрымалі правы польскай шляхты, а таксама польскія гербы.

Агульныя шляхецкія соймы вырашана склікаць у Любліне, або ў Парчаве.

 

1828 год. Нарадзіўся Міхаіл Каяловіч

Гісторык і грамадскі дзеяч беларускага паходжання. Славянафіл. 

Даследчык гісторыі ўніяцтва, царкоўнай і агульнай гісторыі, народнага руху Заходняга краю. 

Заходнерусіст, адстойваў пункт погляду, што беларусы з’яўляюцца самабытнай часткай рускага народа, а беларуская гаворка — гэта «мост» паміж маларасійскай і вялікарускай гаворкамі.

1930 год. У Гродна выйшаў з друку першы нумар грамадска-культурнага часопісу «Беларуская думка» 

 Штотыднёвы грамадскі, літаратурны і сельскагаспадарчы часопіс выдаваўся да 1932 года на беларускай мове. 

Асвятляў беларускі грамадскі рух на Гродзеншчыне. 

Апублікаваў даклад Р. Астроўскага «Беларуская справа высоўваецца на парадак дзённы польскім грамадзянствам» (1931, № 9) пра змену адносін польскага ўрада да беларускага пытання. 

Друкаваліся і літаратурныя творы, у тым ліку  М. Журбы, Я. Коласа, Я. Купалы.

На фота – Радаслаў Астроўскі

1948 год. У Бабруйску нарадзіўся Сямён Дамарад

Беларускі мастак-манументаліст.

Працуе ў станковым жывапісе і галіне манументальна-дэкаратыўнага мастацтва.

Творы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Магілёўскім мастацкім музеі імя Паўла Масленікава, Літаратурным музеі Максіма Багдановіча і іншых установах культуры.

Персанальныя выставы ладзіліся ў розных гарадах Беларусі, Германіі, Аўстрыі, Расіі.

1952 год. Пайшоў з жыцця Уладзімір Агіевіч

Беларускі літаратуразнаўца, паэт, перакладчык..

Выхаванец Магілёўскага педінстытута (1937). 

Аўтар вершаў, даследчык творчасці  Я. Купалы і Я. Коласа, пасляваеннай беларускай паэзіі, кніг для чытання для школ рабочай і сельскай моладзі.

1961 год. Нарадзіўся Сяргей Шупа

Беларускі філолаг, перакладчык, журналіст, грамадскі дзеяч.

Працаваў навуковым супрацоўнікам Нацыянальнага навукова-асветніцкага цэнтра імя Ф. Скарыны, удзельнічаў у выданні газеты «Наша Ніва». 

Супрацоўнік «Радыё Свабода», рэдактар Радыё «Балтыйскія хвалі».

Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дэмакратычнага руху 1980-х гадоў

Свабодна валодае 9 сучаснымі еўрапейскімі мовамі, іўрытам, старажытнагрэчаскай і лацінскай мовамі.

Укладальнік і публікатар «Архіваў БНР» (1998). Аўтар кнігі «Падарожжа ў БНР» (2018).

1965 год. Нарадзіўся Зміцер Сідаровіч

Беларускі музыкант, бард, дудар. 

Творчы кіраўнік гурта «Камелот». Збіральнік фальклору.

У 2000 годзе З. Сідаровіч разам з гуртамі «Стары Ольса» і «Contredanse» запісаў зборны альбом «Вір».

Заснавальнік капэлы «На таку», якая ладзіць вечарыны традыцыйнага танцу.

Памёр у 2014 годзе.

1971 год. Дзень нараджэння электроннай пошты. 

Інжынер BBN Technologies Р. Томлінсан адправіў першае паведамленне з аднаго кампутара на іншы, якія стаялі ў адным кабінеце.

Сімвал @ (“слімак” або “малпа”) таксама быў прыдуманы Р. Томлінсанам для падзелу імёнаў кампутара і карыстальніка, з прычыны яго рэдкага выкарыстання. 

Самы распаўсюджаны пароль на паштовых сэрвісах – набор лічбаў  123456.