Tag: день в истории

Дзень у гісторыі. 11 лістапада. Завяршэнне Першай сусветнай вайны. Успыхнуў першы ў свеце Вечны агонь над магілай невядомага салдата ў Парыжы. Час стрыжкі авечак, мядзведзю класціся ў бярлогу, частавацца смажанай гуссю. Пад Хоцінам Ян Сабескі выкарыстаў ракеты

Навіна ад

Міжнародны дзень энергазберажэння (з 2008 года). 

Асноўная мэта свята – прыцягненне ўвагі грамадскасці да рацыянальнага выкарыстання энергарэсурсаў

Дзень энергазберажэння – гэта выдатная нагода яшчэ раз пагаварыць аб энергаэфектыўных тэхналогіях, аб важнасці выкарыстання аднаўляльных крыніц энергіі, аб спосабах энергазберажэння дома і ў офісе. А лепш не толькі пагаварыць, але і прымяніць атрыманыя веды на практыцы: напрыклад, не пакідаць электрапрыборы, уключанымі ў рэжыме чакання, замяніць лямпачкі ў кватэры на энергазберагальныя, выключаць ваду падчас чысткі зубоў, карыстацца душам замест ванны і г.д. і меры рэсурсазберажэння – адмовіцца ад пластыкавых упаковак, асобна збіраць і перапрацоўваць адыходы. 

Настасся (народны каляндар, праваслаўныя). 

“Настуся стрыжэ авечкі”. Пастухі ў гэты дзень гасцявалі па сялянскіх хатах. Сяляне дзякавалі ім добрымі словамі і добрымі сталамі за тое, што збераглі авечак. 

З гэтага дня пачыналася стрыжка авечак. 

Лічыцца, што на Настассю мядзведзь кладзецца ў бярлогу.

Свята млынароў. 

Марцін (народны каляндар, каталікі). 

“Марцін святы – губіцель гагаты”.

З даўніх часоў на свята прынята рэзаць гусей ды адзначаць дзень рознымі стравамі, печанай ці смажанай гуссю – “птушкай Марціна”. 

Калісьці дзень быў адным з самых прыкметных у каталіцкім календары (урачыстасьці доўжыліся тры дні, з 10 па 12), а сам Марцін – адным з самых улюбёных святых з агульнаеўрапейскім культам. 

У праваслаўнай традыцыі гэтага святога называюць Марцінам Міласэрным і адзначаюць ягоную памяць 13 лютага.

Рымскі легіянер Марцін (імя ў гонар Бога вайны Марса) хрысціўся, стаў пачынальнікам гальскага (пазней французскага) манаства. Яго супраць волі гараджане абралі біскупам горада Тур. 

Народная традыцыя сцвярджае, што Марцін спачатку здолеў уцячы ад сваіх надакучлівых прыхільнікаў і схавацца ў гусятніку, але колішнія выратавальнікі Рыму выдалі яго сваім гергетаннем. 

Марцін – святы патрон Францыі. 700 населеных пунктаў Францыі, больш за 3 600 французскіх парафіяў носяць ягонае імя. 

У Рэчы Паспалітай яму было прысвечана больш за 200 касцёлаў.

Да 2005 года Чавусы мелі герб з выявай Св. Марціна, які быў нададзены ў 1634 годзе разам з Магдэбургскім правам.

1673 год. Пад час Хоцінскай бітвы ў страшэнную завіруху аб’яднанае польска-літоўскае войска Яна Сабескага разграміла 35-тысячную асманскую армію Гусейна-пашы, якая месцілася ў Хоцінскай крэпасці.

У гэтай бітве кароль і вялікі князь Ян Сабескі паспяхова выкарыстаў ракеты. Ракеты былі вынайдзены ўраджэнцам Магілёўшчыны генерал-лейтэнантам Казімірам Семяновічам (1600-1651).

На выяве – К. Семяновіч, wikimedia.org

 1714 год. Нарадзіўся Марцін Матушэвіч. Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, пісьменнік. Належыць да шляхты герба “Лебядзь”.

Берасцейскі кашталян.

Аўтар мемуараў «Дыярыуш майго жыцця, колькі магу памятаць» (4 тома). У іх паказаны ўнутрыпалітычныя падзеі Вялікага Княства Літоўскага, норавы і звычаі шляхты,  шляхецкая ментальнасць.

Пераклаў на польскую мову «Сатыры» Гарацыя, далучыў да іх тры свае вершаваныя «Дадаткі». Пісаў вершы на польскай і лацінскай мовах.

Памёр 21 лістапада 1773 года.

1821 год. Нарадзіўся Фёдар Дастаеўскі. 

Расійскі пісьменнік і філосаф. Паходзіў з літоўскага шляхецкага роду Дастаеўскіх герба «Радван», які меў маётак Дастоева на Піншчыне.

Вайсковы інжынер. Перакладчык «Яўгеніі Грандэ» Бальзака.

З выхадам першага свайго твора «Бедныя людзі» адразу здабыў папулярнасць.

За ўдзел у рэвалюцыйным гуртку М.Петрашэўскага арыштаваны (1849), асуджаны да пакарання смерцю, якое было заменена на катаргу ў Омску. Пасля катаргі, пераведзены радавым у лінейны сібірскі батальён.

Аўтар многіх вядомых твораў, у тым ліку «Злачынства і пакаранне», «Ідыёт», «Браты Карамазавы».

Фрыдрых Ніцшэ прызнаваў, што Дастаеўскі адзіны, хто здолеў яму растлумачыць, што такое чалавечая псіхалогія.

wikimedia.org

1875 год. Нарадзіўся Альберт Паўловіч. 

Беларускі паэт-гумарыст, драматург, перакладчык і мастак. Найбольш значная постаць беларускай гумарыстыкі пачатку XX стагоддзя.

Вышываў ваўнянымі ніткамі вялікія дываны з адлюстраваннем розных краявідаў, два з якіх дэманстраваліся на мастацкай выставе ў 1914 годзе.

Калекцыянер манет, пёраў, паштовак з пейзажамі, марак.

Друкаваўся у «Нашай Ніве». Аўтар 175 гумарыстычных, 120 лірычных вершаў.

Перакладаў творы А. Пушкіна, Т. Шаўчэнкі, М. Канапніцкай, У. Сыракомлі і іншых.

Распрацоўшчык беларуска-польскага слоўніка.

Аўтар шматлікіх копіяў карцін Левітана, Шышкіна і іншых мастакоў.

Памёр 17 сакавіка 1951 года ў Курску.

wikimedia.org

1903 год. Нарадзіўся Аляксандр Ільінскі. 

Беларускі тэатральны акцёр, народны артыст Беларусі і СССР. 

Працаваў у віцебскім тэатры імя Якуба Коласа (з 1926 года).

Лаўрэат Сталінскай прэміі першай ступені за выкананне галоўнай ролі ў спектаклі «Несцерка» В. Вольскага.

Сцэнічную дзейнасць пачаў у Мінску ў 1919 годзе.

Валодаў вялікай сцэнічнай прывабнасцю, выразнай мімікай.

Як акцёр-імправізатар, ён выкарыстоўваў у сваёй творчасці ўсё багацце творчай фантазіі і разнастайныя выразныя сродкі.

Памёр 28 сакавіка 1967 года ў Віцебску.

wikimedia.org

1910 год. Нарадзіўся Антон Каржанеўскі. 

Беларускі мастак. Працаваў пераважна ў галіне жывапіснага пейзажу.

У час Вялікай Айчыннай вайны немцамі ўзнагароджаны «Мэдалём для Ўсходу» за ўдзел у мастацкай выставе.

Арыштаваны 16 снежня 1944 года, асуджаны да лагераў, але ўжо ў жніўні 1945 года быў вызвалены.

Найбольш вядомыя і запамінальныя яго творы «Над Свіслаччу», «Сафійскі сабор у Полацку», «Горад над Дзвіной», «Стары Віцебск», «Богаяўленскі сабор у Полацку» і іншыя.

Яго творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім саюзе мастакоў, Віцебскім краязнаўчым музэі, мэрыі  Масквы.

Памёр 19 красавіка 1991 года.

1918 год. У Камп’енскім лесе заключана перамір’е паміж Германіяй, з аднаго боку, і Францыяй, Вялікабрытаніяй, ЗША і іншымі краінамі антыгерманскай кааліцыі – з другога. 

Завяршэнне Першай сусветнай вайны паражэннем Германіі. 

Падпісанне адбылося ў чыгуначным вагоне маршала Фердынанда Фоша у Камп’енскім лесе, у французскай Пікардыі, недалёка ад горада Камп’ен і за 70 км на поўнач ад Парыжа. 

У 5:10 раніцы было падпісана пагадненне. Перамір’е набыло моц у 11:00. Быў дадзены 101 залп – апошнія залпы Першай сусветнай вайны. Канчатковыя вынікі вайны падвёў Версальскі мірны дагавор.

Мінула без малога 22 гады, і 22 чэрвеня 1940 года Гітлер прымусіў пераможаных французаў падпісаць капітуляцыю ў тым жа чыгуначным вагоне-салоне і ў тым жа Камп’енскім лесе.

tunnel.ru

1923 год. Успыхнуў першы ў свеце Вечны агонь над магілай невядомага салдата каля падножжа парыжскай Трыўмфальнай аркі. 

Прымеркаваны да 5-й гадавіны заканчэння Першай сусветнай вайны.  Яго запаліў міністр абароны Андрэ Мажыно.

Гэты Вечны агонь стаў першым у свеце “дзяржаўным” мемарыяльным агнём пасля таго, як у 391 годзе па распараджэнні візантыйскага імператара Феадосія I, хрысціяніна, было згашана культавае вогнішча, якое стагоддзямі гарэла ў рымскім храме багіні хатняга агменю Весты. Пазней такія аформленыя помнікі з’явіліся ў мностве гарадоў – Рыме, Амстэрдаме, Вашынгтоне, Маскве, Пецярбургу, Сафіі, Магілёве.

tunnel.ru

 1929 год. Нарадзіўся Леанід Сушчэня. 

Беларускі гідрабіёлаг. Член-карэспандэнт Акадэміі Навук СССР, акадэмік, Прэзідэнт Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі (1992-1997).

Доктар біялагічных навук, прафесар.

Скончыў  БДУ. Працаваў на Севастопальскай біялагічнай станцыі АН СССР, у Інстытуце біялогіі паўднёвых мораў АН УССР, у Аддзеле заалогіі і паразіталогіі АН БССР, дырэктарам Інстытута заалогіі АН БССР

Аўтар прац па першаснай і другаснай прадукцыі вадаёмаў, экалагічнай фізіялогіі, харчаванню, дыханню, росту і балансу энергіі водных беспазваночных, ахове прыроды і навакольнага асяроддзя.

Памёр 19 красавіка 2015 году.

csl.bas-net.by

1955 год. Нарадзілася Галіна Тычка. 

Беларускі літаратуразнавец і крытык. Доктар  філалагічных навук, прафесар.

Настаўнічала ў Шклоўскім раёне, працавала гідам-перакладчыкам польскай мовы ў «Спадарожніку», у штотыднёвіку «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя», дацэнтам БДПУ імя М. Танка, прафесарам БДУ, загадчыцай кафедры беларускай філалогіі і сусветнай літаратуры ўніверсітэта культуры і мастацтваў.

Вывучае працэсы фармавання новай беларускай літаратуры, сучасныя літаратурныя працэсы на Беларусі ў еўрапейскім кантэксце.

1975 год. Памёр Пётр Савачкін. Беларускі гісторык. Дэкан гістарычнага факультэта БДУ (1955-1973).

Кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Даследаваў гісторыю ўстанаўлення савецкай улады ў заходніх абласцях Беларусі.

Працаваў загадчыкам кафедры, намеснікам дырэктара Мінскай школы прафруху ВЦСПС (1950-1955), загадчыкам кафедры гісторыі СССР і дэканам гістарычнага факультэта БДУ.

hist.bsu.by

Дзень у гісторыі. 10 лістапада. Выгнанне з Эдэму Адама і Евы. Пачатак выдання «Нашай нівы». З’яўленне першага камп’ютарнага віруса

Навіна ад

4004 год да нашай эры. Адам і Ева былі выгнаны богам з Эдэма.

Дата  разлічана ірландскім арцыбіскупам Ушэрам паводле біблейскай храналогіі. 

tunnel.ru

Сусветны дзень навукі за мір і развіццё. (з 2001 года).

Дзень падкрэслівае важнасць і актуальнасць навукі для паўсядзённага жыцця. 

Правядзенне Сусветнага дня навукі рэкамендавана ў 1999 годзе на Сусветнай навуковай канферэнцыі ў Будапешце. ЮНЕСКА афіцыйна заснавала Сусветны дзень навукі ў 2001 годзе.

Урады краін прымяркоўваюць да Сусветнага дня навукі прыняцце праграм у падтрымку навукі і навуковых ініцыятыў, таксама пачынаюць новыя навукова-тэхнічныя праекты сумесна з навуковымі арганізацыямі, школамі і ўніверсітэтамі.

Сусветны дзень моладзі (з 1945 года). Устаноўлены ў гонар заснавання Сусветнай федэрацыяй дэмакратычнай моладзі (СФДМ) у Лондане Сусветнай канферэнцыі моладзі. Упершыню на канферэнцыю сабраліся прадстаўнікі міжнароднага маладзёжнага руху, які аб’ядноўваў больш за 30 мільёнаў маладых людзей розных палітычных ідэалогій і рэлігій, моладзь больш за 63 нацыянальнасці.

СФДМ вядзе барацьбу за мір, правы моладзі, незалежнасць народаў, інтэрнацыянальнае згуртаванне прагрэсіўнай моладзі; супраць каланіялізму, неакаланіялізму, фашызму і расізму.

У Беларусі жыве 1,66 мільёнаў маладых людзей ва узросце 14-30 гадоў. На моладзь прыходзіцца 20% занятых ў эканоміцы.

st.depositphotos.com

Міжнародны дзень бухгалтара. 

Дата выбрана ў гонар таго, што 10 лістапада 1494 года ў Венецыі была апублікавана кніга Лукі Пачыёлі “Усё аб арыфметыцы, геаметрыі і прапорцыі”, у якой аўтар паспрабаваў падсумаваць веды аб матэматыцы таго часу. 

Адзін з раздзелаў кнігі называўся “Аб рахунках і іншых запісах” і змяшчаў падрабязны выклад бухгалтарскай справы Венецыі. 

Гэта была першая друкаваная праца аб метадзе падвойнай бухгалтэрыі. У кнізе была апісана большая частка ўліковага цыклу ў тым выглядзе, у якім яна вядома ў цяперашні час. Кніга ўтрымоўвала адмысловыя веды, якія патрабуюцца для паўнавартаснай працы бухгалтара. 

Луку Пачыёлі называюць “бацькам бухгалтэрыі”, хоць ён не быў ні вынаходнікам, ні распрацоўшчыкам сістэмы бухгалтэрыі. Ён усяго толькі апісаў метады, якія выкарыстоўвалі ў сваёй працы венецыянскія гандляры ў перыяд італьянскага Рэнесансу.

Слова “бухгалтар” увёў у зварот рымскі імператар Максіміліян I у 1498 годзе.

Дзень Параскі (народны каляндар). 

Параска (Параскева Пяценка, Параскеўя Пятніца, Параскімка, Параскіммя, Параскоўя, Параскі Асеннія) – апякунка жанчынаў і рукадзелля. 

Параскі – дзень забароны прадзення і ткання. Існавалі павер’і: хто будзе прасці, то з-пад печкі вылезе Пятніца і пакарае; яна ў выглядзе старой бабы ходзіць па вёсках і строга глядзіць, каб ніхто не праў кудзелю ў пятніцу.

Царква да гэтага дня прыстасавала святкаванне святой Параскевы Пятніцы – вялікапакутніцы.

sun9-5.userapi.com

1444 год. У бітве пры Варне загінуў Уладыслаў  III Варненчык. 

Кароль польскі (1434-1444) і венгерскі (1440-1444), вярхоўны князь літоўскі (1434-1440) з дынастыі Ягелонаў. Першы сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай. Ад Варны пайшла пасмяротная мянушка Варненчык. 

Разам з палкаводцам Янашам Хуньядзі ўзначаліў крыжовы паход аб’яднаных польска-венгерскіх войск (1443) супраць Асманскай імпэрыі пры султане Мурадзе ІІ. 

У жніўні 1444 года заключыў у г. Сегед перамір’е на 10 гадоў, якое спыніла наступленне туркаў на Балканах. У бітве пад Варнай яго войска было  разбіта і сам ён загінуў.

wikimedia.org

1749 год. Нарадзіўся Мацей Радзівіл. 

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, драматург, кампазітар, аўтар лібрэта аперэт.

Яго опера «Агатка, або Прыезд пана», у якой апаэтызаваны людзі з народа, ставілася ў Нясвіжы, Варшаве, Любліне, Вільні, Львове. 

У оперы «Войт альбанскага сялення» асуджалася жорсткае абыходжанне з сялянамі.

Аўтар вершаў, паланэзаў, санат.

Упершыню ўвасобіў тэму палявання ў жанры паланэза. 

Памёр 2 верасня 1800 года.

wikimedia.org

1831 год. Памёр Ян Ходзька. 

Пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, масон, удзельнік паўстання 1830-1831 гг. 

Працаваў старшынёй Галоўнага цывільнага суда ў Мінску. Быў суарганізатарам масонскіх лож у Мінску і Вільні. Выступаў за пашырэнне адукацыі сярод народа. 

Ганаровы член Віленскага ўніверсітэта, інспектар школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў. 

Па палітычных матывах і за ўдзел у паўстанні арыштоўваўся ў 1826, 1830 гг. 

Быў вязнем Петрапаўлаўскай крэпасці, сасланы ў Сібір. 

Аўтар п’ес, камедый, мемуараў, прац па гісторыі Міншчыны. 

1906 год. У Вільні пачалося выданне штотыднёвай грамадска-палітычнай, навукова-асветніцкай і літаратурна-мастацкай газеты нацыяльна-адраджэнскага кірунку «Наша ніва».  

Выдавалася ў Вільні, па-беларуску, з  10 лістапада 1906 да 7 жніўня 1915. Друкавалася кірыліцай і лацінкай, тыражом 4 500 асобнікаў. 

Выхад газеты быў спынены ў сувязі з набліжэннем расійска-нямецкага фронту да Вільні. 

Газета друкавала  вершы, нарысы, мастацкую прозу, навукова-папулярныя артыкулы, навіны. 

На старонках газеты ўпершыню апублікаваны многія творы Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, Цёткі, А. Гаруна, З. Бядулі, М. Гарэцкага, Ц. Гартнага, К. Каганца і шматлікіх іншых.

Дзякуючы «Нашай ніве» адбывалася станаўленне беларускай літаратурна-мастацкай крытыкі, публіцыстыкі, культуралогіі, фалькларыстыкі.

Газета прапагандавала здабыткі іншанацыянальных культур, змяшчала ў перакладзе на беларускую мову творы еўрапейскіх аўтараў.

wikimedia.org

1910 год. Нарадзіўся Змітрок Астапенка. 

Беларускі паэт і празаік. Вучыўся ў Мсціслаўскім (разам з А. Куляшовым), Белпедтэхнікумах, БДУ. Працаваў у рэдакцыях рэспубліканскіх газет і часопісаў.

Двойчы арыштоўваўся (1933 і 1936) і асуджаўся як «член контррэвалюцыйнай арганізацыі». Пакаранне адбываў у Сібіры (некаторы час разам з М. Лужаніным). 

Аўтар некалькіх зборнікаў паэзіі.  Стаяў ля вытокаў беларускай навукова-фантастычнай літаратуры, аўтар навукова-фантастычнага рамана «Вызваленне сіл» (часопіс «Маладняк», 1932).

Перакладчык з украінскай і рускай моў, у тым ліку рамана М. Горкага «Маці» (1932).

Па афіцыйнай версіі загінуў ў Чэхаславакіі 7 кастрычніка 1944 года пад час боя групы 

выведнікаў з фашыстамі. Але існуюць дакументы, сведчанні, што ён у 1949 годзе быў зноў асуджаны і сасланы ў Сібір.

На фота – у цэнтры З. Астапенка, wikimedia.org

1921 год. Нарадзіўся Віктар Роўда. 

Беларускі харавы дырэжор і педагог.  Народны артыст Беларусі, СССР. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі .

Першы сярод музыкантаў лаўрэат прэміі “За духоўнае адраджэнне” (1996), кавалер ордэна Ф. Скарыны (2006).

З яго iмем звязаны творчыя дасягненнi i мiжнароднае прызнанне Акадэмічнага хору Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі Беларусі.

Памёр 18 лістапада 2007 года.

bis.nlb.by

1934 год. Нарадзіўся Іван Курбека.

Беларускі паэт, музейшчык, кампазітар. Музейнай справе аддаў 50 гадоў жыцця. Працаваў у Літаратурных музеях Янкі Купалы і Якуба Коласа. 

Аўтар зборнікаў і кніг гумарыстычных вершаў, лінгвістычных загадак, займальнага дапаможніка для ўдасканалення мовы, прац у калектыўных зборніках, шматлікіх літаратурна-крытычных артыкулаў, успамінаў пра тых постацей, з якімі ён сустракаўся, укладальнік альбомаў для выстаў у школе «Янка Купала», «Якуб Колас», «Якуб Колас: жыццё і творчасць». 

Памёр 1 красавіка 2009 года.

1938 год. Расстраляны НКУС Уладзімір Тэраўскі. 

Беларускі дырыжор, кампазітар, фалькларыст царкоўнаслужыцель. 

Стаяў ля вытокаў стварэння нацыянальнай оперы i нацыянальнай музычнай школы. 

Па словах З. Бядулі “хорам Тэраўскага магла б ганарыцца любая нацыя, болей культурная за нашу”, Тэраўскі – “мастак-самародак”.

Стварыў музыку да шматлікіх спектакляў купалаўскага тэатра, у тым ліку «Машэка», «Кастусь Каліноўскі»  Е. Міровіча. Найбольш вядомай стала музыка да спектакля «На Купалле» М. Чарота. 

Напісаў песні і рамансы на словы Я. Купалы, Я. Коласа, З. Бядулі і іншых. 

Аўтар гімна «Ваяцкі марш» («Мы выйдзем шчыльнымі радамі…»), гімна «Беларуская марсельеза», музыкі да песні «Купалінка», якую многія лічаць народнай.

У 1931 годзе звольнены з работы ў купалаўскім тэатры. Служыў псаломшчыкам, рэгентам царкоўнага хору ў розных саборах Мінска. 

Зноў арыштаваны 17 жніўня 1938 года. Прыгавораны 1 лістапада 1938 года да расстрэлу.

wikimedia.org

1942 год. Загінуў у ГУЛАГу Сымон Баранавых. 

Беларускі празаік, дзіцячы пісьменнік. 

Працаваў у Беларускім радыёцэнтры, у часопісе «Беларусь калгасная», у бібліятэцы Дома пісьменніка. Сябар Я. Купалы.

Аўтар зборнікаў апавяданняў, аповесцяў, раманаў.

Арыштаваны ў 1936 годзе, асуджаны да 10 гадоў лагераў. Загінуў на Калыме.

wikimedia.org

1982 год. Памёр Леанід Брэжнеў. 

Кіраўнік СССР, Генеральны Сакратар (1966-1982) і Старшыня Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР (1960-1964, 1977-1982). 

Чатырохразовы Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай Працы. 

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Парада Перамогі. Маршал Савецкага Саюза. 

Меў 117 савецкіх і замежных узнагарод, у тым ліку вышэйшага ваеннага ордэна “Перамога” (за подпісам Старшыні Вярхоўнага Савета М. Гарбачова). 

Пасля сканчэння Курскага земляўпарадкавальна-меліяратыўнага тэхнікума (1927), працаваў у Коханаўскім раёне Аршанскай акругі (зараз – в. Багданаўка Талачынскага раёна).

warheroes.ru

1983 год. З’явіўся першы камп’ютарны вірус, дакладней яго прататып. 

Амерыканскі студэнт з Універсітэта Паўднёвай Каліфорніі Фрэд Коэн склаў праграму, якая дэманстравала магчымасць заражэння кампутара з хуткасцю размнажэння віруса ад 5 хвілін да 1 гадзіны. 

На наступны год Коэн напісаў працу, у якой не толькі апярэдзіў небяспекі распаўсюджвання вірусаў па кампутарных сетках, але і распавёў аб магчымасці стварэння антывірусных праграм. 

Першы нелабараторны вірус, які называецца “Brain”, здольны заражаць толькі дыскеты, з’явіўся ў студзені 1986 года і меў пакістанскае паходжанне. А першая антывірусная праграма была распрацавана ў 1988 годзе.

remont-map.ru

 

Дзень у гісторыі. 9 лістапада. Скончылася васьмівекавое кіраванне сёгунаў. Падораны самы вялікі ў свеце алмаз “Кулінан”. Дэмантаж Берлінскай сцяны. Дзень памяці паэта Гіёма Апалінэра

Навіна ад

Міжнародны дзень барацьбы з фашызмам і антысемітызмам.

Устаноўлены ў памяць Крыштальнай ночы з 9 на 10 лістапада 1938 года, калі ў выніку пагромаў у Германіі было спалена 267 сінагог, 815 габрэйскіх крам, 30 000 яўрэяў былі заключаны ў канцлагеры.  

wikimedia.org

1512 год. Францыск Скарына ў Падуі абараніў ступень доктара медыцынскіх навук.

Францыск Скарына – беларускі і ўсходнеславянскі першадрукар, асветнік-гуманіст, пісьменнік, грамадскі дзеяч, прадпрымальнік, вучоны-медык. 

Перакладчык і выдавец кніг Бібліі беларускім ізводам царкоўнаславянскай мовы.

Найвыдатнейшы гістарычны дзеяч Беларусі. 

Яго імем названы вышэйшыя ўзнагароды краіны – медаль і ордэн, Гомельскі ўніверсітэт, Нацыянальная бібліятэка. 

У розных краінах Францыску Скарыне пастаўлены помнікі, прысвечаны скульптурныя і жывапісныя творы.

wikimedia.org

1789 год. Нарадзіўся Марцін Антоні Паўловіч. 

Беларускі геолаг, асветнік. Скончыў Віленскі ўніверсітэт, вывучаў геалогію ў Парыжы і Фрыбургу. 

Працаваў у Віленскай, Віцебскай гімназіях, Варшаўскім ліцэі, прафесарам і загадчыкам мінералагічнага кабінета Аляксандраўскага ўніверсітэта ў Варшаве. Склаў 12 калекцый мінералаў для ваяводскіх гімназій. 

Аўтар «Трактата аб уласцівасцях і зачатках базальтаў», артыкулаў у перыядычным друку. Выдаваў «Веснік фізічных, матэматычных і статыстычных ведаў».

1856 год. Нарадзіўся Уладзімір Стукаліч. 

Беларускі літаратуразнавец, гісторык, юрыст. Заходнерусіст. Народнік.

Аўтар кніг «Беларусь і Літва», пра творчасць М. Нікіфароўскага і А. Сапунова. 

Даследаваў аўтарства паэмы «Тарас на Парнасе». Член Віцебскай вучонай архіўнай камісіі. Выступаў за адкрыццё ў Віцебску ўніверсітэта. 

Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў кансерватыўна-клерыкальнай грамадскай арганізацыі Беларускі народны саюз. 

Расстраляны чэксітамі ў Віцебску 18 кастрычніка 1918 года.

evitebsk.com

1867 год. У Японіі скончылася васьмівекавое кіраванне сёгунаў. 

Такугава Есінобу, 15-ы і апошні сёгун, сышоў у адстаўку, перадаўшы ўладу імператару.

За гэта яму было абяцана даць важную пасаду ў новым урадзе, але зроблена гэта не было. 

Да траўня 1868 гады ён спрабаваў змагацца за ўладу, але сілы былі няроўныя. 

Урадавыя войскі занялі Эдоскі замак, і Есінобу быў вымушаны капітуляваць.

Пасля гэтага стаў займацца паэзіяй, блукаў па наваколлях з фотаапаратам, і гэтыя фотаработы захаваліся ў розных музеях Японіі.

У 1898 годзе яму імператарам нададзены тытул князя, у  1902 годзе стаў членам палаты пэраў парламента. 

Есінобу перажыў усіх сваіх палітычных супернікаў і памёр 22 лістапада 1913 года на 76-годзе.

tunnel.ru

‘1907 год. Паўднёваафрыканская калонія Трансвааль падарыла на дзень нараджэння брытанскаму каралю Эдуарду VII дыямент “Кулінан”.

Кулінан – самы вялікі дыямент у свеце (вага 3 106,75 каратаў або 621,35 грама), памеры 100х65х50 мм. Быў знойдзены выпадкова 25 студзеня 1905 гады і з’яўляўся аскепкам вельмі буйнага крышталя. 

Названы ў гонар уладальніка рудніка Томаса Кулінана.

Кароль даручыў агранку дыямента галандскай фірме “IJ Asscher diamond company”. 

З яго вырабілі 9 буйных і 96 дробных найчыстай вады блакітна-белага колеру брыльянтаў, адну частку ў 69,5 карат пакінулі неапрацаванай.

1918 год. У Парыжы памёр Гіём Апалінэр (Кастравіцкі). 

Паэт, пісьменнік, крытык, графік. Аўтар тэрміну сюррэалізм.

Паходзіць з беларускага шляхецкага роду герба Вонж. Радавы маёнтак Кастравіцкіх пад Навагарудкам быў канфіскаваны за іх удзел у паўстанні 1863-1864 гадоў. 

Удзельнік мастацкай суполкі “Манпарнас”, у якую ўваходзілі і яго сябры Пабла Пікаса, Андрэ Брэтон, Жан Както, Марк Шагал, Анры Русо і іншыя.

Пісаў вершы, нарысы пра сучасны жывапіс, рэдагаваў часопіс “Суарэ дэ Пары”, аўтар кніг і зборнікаў паэзіі. Большасць твораў апублікована пасмяротна. На беларускую мову творы Апалінера перакладала Э. Агняцвет.

Быў звязаны з фавістамі, кубістамі, праторваў сцежку сюррэалізму, адзін з майстроў мастацкай культуры авангардызму і адзін з роданачальнікаў экспрэсіўнай тыпаграфікі ХХ стагоддзя.

У верасні 1911 года паліцыя спрабавала яго абвінаваціць ва ўдзеле ў крадзяжы “Моны Лізы” з Луўру.

З пачаткам Імперыялістычнай вайны пайшоў добраахвотнікам у артылерыю, быў паранены ў скронь кавалкам снараду, памёр 9 лістапада 1918 года.

На фота – магіла Апалінера, Пер-Лашэз, wikimedia.org

1938 год. “Крыштальная ноч”, або “Ноч пабітых вітрын”. 

У ноч з 9 на 10 лістапада, пры падтрымцы нацысцкіх уладаў, у дзясятках гарадоў на тэрыторыі Германіі і Аўстрыі былі арганізаваны яўрэйскія пагромы. Яны сталі першай масавай акцыяй фізічнага гвалту Трэцяга рэйха ў адносінах да яўрэяў. Нацысты забілі больш за 90 чалавек, 30 тысяч яўрэяў былі схоплены і адпраўлены ў канцлагеры.

У Берліне пагромшчыкі ў цывільным адзенні спалілі 9 з 12 сінагог, пры гэтым пажарныя, як адзначаецца, не прымалі ўдзелу ў тушэнні пажараў. Сотні сінагог на тэрыторыі Германіі і Аўстрыі былі спалены дашчэнту, а тысячы вітрын крам, якія ўтрымліваліся яўрэямі, разбіты.

“Крыштальная ноч” стала першым буйным пагромам супраць яўрэяў, які правялі нацысты. Паводле ацэнак гісторыкаў, практычна поўная адсутнасць рэакцыі на пагром як унутры самой Германіі, так і ў іншых краінах Еўропы развязала фашыстам рукі і паслужыла стымулам да пачатку масавага знішчэння еўрапейскіх яўрэяў.

tunnel.ru

1953 год. Прапановы наконт Сталінскай ССР, Саюза Савецкіх Сталінскіх Рэспублік. 

Праз 8 месяцаў пасля смерці Іосіфа Сталіна з Агульнага аддзела ЦК КПСС на імя сакратара ЦК Мікіты Хрушчова паступіла чарговая зводка прапаноў савецкіх грамадзян па ўвекавечанні імя памерлага правадыра. 

Найбольш характэрнымі ў ёй былі прапановы перайменаваць Грузінскую ССР у Сталінскую ССР, СССР – у Саюз Савецкіх Сталінскіх Рэспублік, а горад Маскву – у горад Сталін.

kavkaz-uzel.eu

1962 год. Нарадзіўся Аляксей Мельнікаў. 

Беларускі літаратуразнавец. Кандыдат філалагічных навук. Навуковы супрацоўнік Інстытута літаратуры НАН Беларусі.

Даследчык старажытна-славянскай літаратуры, пісьмовай спадчыны. Вывучаў беларускую агіяграфію, у тым ліку жыціі Еўфрасінні Полацкай, Кірылы Тураўскага, сваёй працай значна паспрыяў першаму поўнаму выданню твораў Тураўскага.

Аўтар кніг «Путь непечален: исторические свидетельства о святости Белой Руси» (1992), «Кірыл, епіскап Тураўскі: жыццё, спадчына, светапогляд» (1997), «Преподобная Евфросиния Полоцкая» (1997). Укладальнік «Кнігі жыцій і хаджэнняў» (1994).

Пераклаў на беларускую мову ўсе вядомыя помнікі беларускай агіяграфіі Сярэднявечча, малітвы Кірылы Тураўскага і шэраг іншых яго твораў. Часткова пераклаў на беларускую мову Псалтыр і Новы Запавет.

Памёр  13 жніўня 1995 года.

1977 год. Нарадзіўся Дзмітрый Дашчынскі. 

Беларускі фрыстайліст. Двухразовы прызёр Алімпійскіх гульняў (1998, бронза, 2006, серабро). Заслужаны майстар спорта. 

Удзельнік чатырох  зімовых алімпіяд, уладальнік бронзавага медаля чэмпіяната свету сярод юніёраў (1994), сярэбранага медаля чэмпіяната свету (2001). Заняў 1-е месца на этапе Кубка свету па фрыстайлу ў Нарвегіі ў 2012 годзе. Лепшы спартсмен Беларусі 2006 года. 

1989 год. Пачаўся дэмантаж Берлінскай сцяны – самага вядомага сімвала “халоднай вайны”.

Збудаванне Берлінскай сцяны было пачата 13 жніўня 1961 года. Спачатку былі простыя драцяныя загароды, якія затым ператварыліся ў бетонную сцяну вышынёй да 5 метраў з працягнутым паверсе калючым дротам і з вартаўнічымі вышкамі. 

Даўжыня сцяны, якая падзяляла горад, была 45 км і яшчэ 120 км вакол Заходняга Берліна.

Сцяна павінна была скараціць колькасць перабежчыкаў з ГДР у Заходні Берлін, колькасць якіх расла з года ў год. 

Да пачатку ўзвядзення сцяны з ГДР на захад збеглі два мільёны чалавек. 

9 лістапада 1989 года, пасля падзення камуністычнага рэжыму ў ГДР, неадкладна пачалося разбурэнне сцяны радаснымі берлінцамі. Памежнікі, якія не атрымалі загадаў, спрабавалі спачатку адціснуць натоўп, выкарыстоўвалі вадамёты, але затым, саступаючы масаваму напору, вымушаны былі адкрыць мяжу. 

tunnel.ru

fishki.net

2014 год. Памёр Анатоль Маразевіч.  

Беларускі вучоны. Доктар тэхнічных навук, прафесар, рэктар Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь (2007-2014). 

Заслужаны работнік адукацыі.

З’яўляўся старшынёй Савета па абароне доктарскіх дысертацый пры Акадэміі кіравання, аўтарам (сааўтарам) больш 200 навуковых прац, у тым ліку 9 навучальных дапаможнікаў.

wikimedia.org

 

Дзень у гісторыі. 8 лістапада. Нарадзіліся гісторыкі Тэадор Нарбут і Вацлаў Ластоўскі. Адчыніліся музеі ў Луўры і Брэсцкай крэпасці. Вынайдзены бурбон і рэнтгенаўскія прамяні. Паўстанне на савецкім ваенным караблі “Вартавы”

Навіна ад

Міжнародны дзень Клуба вясёлых і знаходлівых (КВЗ, з 2001 года) у краінах СНД. 

Устаноўлены па ініцыятыве прэзідэнта міжнароднага клуба КВЗ А. Маслякова ў гонар гадавіны першай гульні, якая выйшла ў эфір 8 лістапада 1961 года.

Перадача была зачынена цэнзурай у канцы 1971 года. Адрадзіўся КВЗ у 1986 годзе.

wiki55.ru

Зміцер, Дзмітрыеў дзень  (народны каляндар).

Калі Дзімітрыеў дзень са снегам, то і Вялікдзень са снегам. Калі на Зміцера будзе цёпла – чакай суровай зімы.

Зіма ўжо лезе на плот. Калі ў гэты дзень холад і снег, то вясна позняя і сцюдзёная, а калі адліга – зіма і вясна цёплыя.

Да Змітра дзеўка хітра – канец надзеі выйсьці замуж у гэтым годзе.

1050 год. Нарадзіўся Святаполк Ізяслававіч. 

Князь полацкі, тураўскі, вялікі князь кіеўскі.

Унук князя Яраслава Мудрага, праўнук княгіні Рагнеды Рагвалодаўны.

Пасля смерці брата Мсціслава Ізяслававіча ў Полацку стаў ненадоўга князем крывіцкім, але ў 1071 годзе быў выгнаны Ўсяславам ІІ Чарадзеем.

У 1078-1088 гадах быў князем ноўгародскім і пастаянна ваяваў з Полацкам. 

У 1088 годзе стаў княжыць у Тураве і марыць аб кіеўскім стальцы. Яго мары здзейсніліся ў 1093 годзе. 

Пасля смерці Святаполка 16 красавіка 1113 года ў Кіеве пачаўся бунт, у выніку якога ўлада перайшла да Ўладзіміра Манамаха.

wikimedia.org

 1784 год. Нарадзіўся Тэадор Нарбут. 

Гісторык, археолаг, інжынер.

Удзельнічаў у расійска-пруска-французскай (1806-1807) і расійска-шведскай (1808-1809) войнах як ваенны інжынер. Удзельнік праектавання і будаўніцтва Бабруйскай крэпасці.

Даследчык гісторыі ВКЛ, праводзіў археалагічныя раскопкі ў Падняпроўі і Панямонні, аўтар  «Гісторыі літоўскага народа».

Першым на Беларусі даў вызначэнне курганам як месцам старажытных пахаванняў. Сцвярджаў, што дрыгавічы невядомага паходжання жылі каля Кіева. Даследаваў Лідскі замак, надрукаваў артыкулы пра Ліду, Навагрудак, Індуру і іншыя. Увёў у навуковы ўжытак «Хроніку Быхаўца» (1846).

Меў багатую калекцыю археалагічных матэрыялаў.

Быў арыштаваны ў сувязі з падзеямі паўстання 1863-1864 гадоў.

Памёр 26 лістапада 1864 года ў Вільні.

1793 год. Адчыніўся для публікі нацыянальны мастацкі музей у Луўры.

Луўр у Парыжы – помнік архітэктуры і адзін з найбуйнейшых мастацкіх музеяў свету.

Пабудаваны як крэпасць на рацэ Сене ў 1190 годзе. У ХVI стагоддзі пераўтвораны ў жылы замак, затым перабудаваны ў каралеўскую рэзідэнцыю.

У 1672 годзе Людовік XIII пабудаваў Версаль, і туды быў перанесены каралеўскі двор. У Луўры ў 1725 годзе Акадэмія мастацтваў зладзіла мастацкія салоны.

У аснове збору Луўра ляжаць былыя каралеўскія калекцыі, а таксама калекцыі кляштараў і некаторых асоб. 

У Луўры захоўваюцца ўнікальныя зборы ўсходніх старажытнасцяў, старажытнаегіпецкага, антычнага, заходнееўрапейскага і італьянскага мастацтва.

Сярод іх – старажытнагрэцкія статуі “Ніка Самафракійская” і “Венера Мілоская”, статуі Мікеланджэла “Паўсталы раб” і “Паміраючы раб”, партрэт Моны Лізы (“Джаконда”) да Вінчы, творы Рубенса, Рэмбрандта, Пусэна, Ватта, Давіда , Дэлакруа, Курбэ.

tunnel.ru

1789 год. Вынайдзены напой бурбон. 

Вялебны Элайдж Крэйг з мястэчка Бурбон (штат Кентукі) упершыню прыгатаваў разнавіднасць віскі – бурбон. 

Асноўнае адрозненне яго ад еўрапейскага віскі заключаецца ў тым, што бурбон вырабляецца з кукурузы, а не з ячменю, і вытрымліваецца ў спецыяльных бочках.

tunnel.ru

 1858 год. Нарадзіўся Тадэвуш Урублеўскі.  

Адвакат, грамадскі дзеяч. Пляменнік Валерыя Урублеўскага – лідара паўстання 1863-1864 гадоў, генерала Парыжскай Камуны.

Адзін з прызнаных лідараў літоўскага руху.

Быў упэўнены, што «мір і згода запануюць у нашым краі, калі ўсе мы будзем імкнуцца да ўсталявання брацкіх і справядлівых адносінаў уласнымі сіламі, а не пры дапамозе паліцыі, судовых прысудаў і турмаў».

Сабраў багатую бібліятэку, якую потым перадаў гораду Вільні.

Памёр 7 жнўня1925 года.

wikimedia.org

 

1883 года. Нарадзіўся Вацлаў Ластоўскі. Беларускі пісьменнік, грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык, філолаг, літаратуразнавец, этнограф, акадэмік АН Беларусі.

Рэдактар, выдавец  беларускіх газет, часопісаў, кніг, падручнікаў.

Кіраўнік Кабінета міністраў Народнай рады БНР.  

Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея, загадчыкам кафедры этнаграфіі пры Інбелкульце, сакратаром Інбелкульта, у Камісіі жывой беларускай мовы, Камісіі па ахове помнікаў старасветчыны, арганізатарам этнаграфічных экспедыцый, у час адной з якой быў знойдзены Крыж Ефрасінні Полацкай.

Ставіў нацыянальныя інтарэсы вышэй за класавыя, лічыў нацыянальную праблему найважнейшай у гісторыі. Адмаўляў канцэпцыю адзінства гістарычных лёсаў Расіі і Беларусі.

Аўтар «Кароткай гісторыі Беларусі» (1910) – першай кнігі, у якой была спроба абгрунтаваць беларускі характар Вялікага княства Літоўскага, «Падручнага расійска-крыўскага слоўніка» (1924), фантастычнай аповесці «Лабірынты», сцэнічнага эпізода з жыцця Ф. Скарыны («Адзінокі»), апрацовак гістарычных легенд, апавяданняў, артыкулаў пра знакамітых беларускіх дзеячаў, па гісторыі Беларусі, перакладаў з рускай, англійскай, польскай, дацкай і іншых моў.

21 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ. Утрымліваўся ў турмах Масквы і Мінска, знаходзіўся ў ссылцы. 

Паўторна арыштаваны 20 жніўня 1937, 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу і ў той жа дзень расстраляны.

1895 год. Вільгельм Конрад Рёнтген адкрыў невядомыя да гэтуль – Х-прамяні

Позна ўвечары, сыходзячы са сваёй лабараторыі, Рёнтген накрыў разрадную трубку, з якой працаваў увесь дзень шчыльным кардонным футаралам і ўжо ў дзвярах па звычцы павярнуўся праверыць, ці ўсё ў парадку. І тут ён заўважыў дзіўнае свячэнне на стале: свяціўся ліст паперы, пакрыты соллю сіняроднага барыю. Але побач не было крыніцы святла, працавала толькі разрадная трубка. 

Усяго некалькі хвілін спатрэбілася вучонаму, каб зразумець: значыць, існуе іншае выпраменьванне, якое здольнае праходзіць скрозь шкло і кардон.

50 сутак навуковец не выходзіў з лабараторыі: прасвечваў прамянямі розныя прадметы: кнігу, скрыню з гірамі, калоду карт. 

Ён прыйшоў да высновы, што новыя промні здольныя пранікаць скрозь непразрыстыя прадметы і пераадольваць адлегласць 1,5-2 метры. Ён адкрыў X-прамяні – нябачнае вокам выпраменьванне з даўжынёй хвалі 0,005 – 100 нанаметраў.

Першым чалавекам, якому Рёнтген вырашыўся прадэманстраваць сваё адкрыццё, стала яго жонка Берта. 

28 снежня прафесар дазволіў ёй увайсці ў лабараторыю і зрабіў першы ў гісторыі рэнтгенаўскі (больш правільна – рёнтгенаўскі) здымак. Гэты здымак кісці рукі фраў Берты за некалькі дзён абышоў увесь свет.

tunnel.ru

 1908 год. Нарадзіўся Міхась Багун. 

Беларускі паэт, празаік, перакладчык.

Аўтар лірычных рамантычна-акрыленых твораў: шэрагу зборнікаў, паэм. Пісаў і апавяданні для дзяцей.  

Перакладчык на беларускую мову М. Астроўскага «Як гартавалася сталь», вершаў А. Пушкіна, У. Маякоўскага, Э. Багрыцкага і іншых.

Некаторыя яго вершы, пакладзеныя на музыку, увайшлі ў фальклорныя запісы.

Арыштаваны ў лістападзе 1936 года, прыгавораны да 8 гадоў пазбаўлення волі. Памёр 17 лютага 1938 года ў перасыльным лагерным пункце.

1956 год. Адкрыццё Музэя абароны Брэсцкай крэпасці. 

Расшыраная экспазіцыя з 9 залямі была адчынена 25 чэрвеня 1961 года да 20-годдзя абароны. Права адкрыць яё было прадастаўлена  абаронцу крэпасці Герою Савецкага Саюза П. Гаўрылаву.

8 мая 1965 года Брэсцкай крэпасці прысвоена званне «Крэпасць-герой».

У 1969 годзе музей перададзены з Міністэрства абароны СССР у падпарадкаванне  Міністэрства культуры БССР.

Зараз экспазіцыі размешчаны на  1 270 м2. У 10 залях музея прадстаўлена 4 000 экспанатаў.  

За гады існавання музей наведалі 25 мільёнаў чалавек са 140 краін свету.

brest-fortress.by

 1975 год. Адбылося паўстанне на вялікім супрацьлодкавым караблі Балтыйскага флота “Вартавы” ў Балтыйску. 

Пасля ваенна-марскога парада ў Рызе, у ноч з 8 на 9 лістапада кіраванне караблём было захоплена зампалітам карабля, капітанам 3-га рангу Валерыем Сабліным. 

Ён лічыў, што ўлада вядзе народ не тым шляхам. Марскі афіцэр распрацаваў дэталёвую праграму пераўладкавання грамадства. Ён выступаў за шматпартыйнасць, свабоду слова, змяненне парадку выбараў у партыі і краіне. 

У яго планах было прывесці карабель у Ленінград і там агучыць свае патрабаванні. Карабель быў перахоплены памежнымі вартаўнічымі караблямі і марской авіяцыяй. 

Па прыгаворы ваеннага трыбунала Саблін быў расстраляны. 

У 1994 годзе справа В. Сабліна была перагледжана Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда РФ.  Яму замянілі “расстрэльны” артыкул на 10 гадоў турэмнага зняволення.

1980 год. Нарадзіўся Канстанцін Касцючэнка. 

Сучасны беларускі скульптар. «Мінчанін года» (2015), ЛаўрэатДзяржпрэміі.

Сярод яго вядомых твораў манумент «Брама Памяці», частка мемарыяльнага комплексу «Трасцянец» у мінскіх Шабанах, скульптура «Манета» перад галоўным офісам банка «Дабрабыт» у Мінску, помнік Івану Шамякіну ў Добрушы (у суаўтарстве).

wikimedia.org

2010 год. Памёр Міхаіл Савіцкі. 

Народны мастак. Акадэмік акадэміі мастацтваў Расіі, акадэміі навук Беларусі, Герой Беларусі. Працаваў у галіне станкавага і манументальнага жывапісу. 

У аснове твораў ваеннай тэматыкі асабістыя ўражанні ад гераічнай барацьбы народа супраць акупантаў, злачынстваў фашыстаў супраць чалавецтва. Значнае месца ў творчасці займаюць партрэты, хрысціянская тэматыка.

wikimedia.org

Дзень у гісторыі. 7 лістапада. Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі. У Магілёве адкрыўся кінатэатр “Радзіма”. Выпуск першых аўтамабіляў на БелАЗе. Створаны Дом-музей Дзеда Талаша

Навіна ад

Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі. Дзяржаўнае свята ў Беларусі.

У 1917 годзе, а 21:45 у Петраградзе халастым стрэлам крэйсера «Аўроры» пачалася Вялікая Кастрычніцкая сацыялістычная рэвалюцыя, Кастрычніцкі пераварот (25-26 кастрычніка / 7-8 лістапада 1917). 

У 2 гадзіны ночы Часовы ўрад быў арыштаваны. 

Краіна, між тым, аб крутых пераменах не падазравала. У Петраградзе ў оперы “Дон Карлас” спяваў Фёдар Шаляпін, у Маскве ў Мастацкім тэатры давалі “Гора ад розуму”, у якім бліскалі Канстанцін Станіслаўскі, Васіль Качалаў, Іван Масквін. Там жа ў  Маскве праходзіў першы бенефіс Аляксандра Вярцінскага. 

Бальшавікі, што рваліся да ўлады, дэкларавалі: пабудову справядлівага грамадства, выкараненне эксплуатацыі чалавека чалавекам, роўнасць людзей у правах і абавязках, барацьбу супраць войнаў, сусветную сацыялістычную рэвалюцыю.

У той жа дзень адкрыўся II з’езд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў, які прыняў пастанову пра пераход улады ў краіне да саветаў, сфарміраваў урад на чале з У. Леніным, абраў Цэнтральны Выканаўчы Камітэт, прыняў першыя дэкрэты аб міры, аб зямлі.

s1.stc.all.kpcdn.net

1579 год. У Гродна памёр Каспар Бекеш. 

Вялікалітоўскі ваенны і палітычны дзеяч, сябар і паплечнік Стэфана Баторыя. Паходзіў са старадаўняга венгерскага роду. 

Камандаваў венгерскай пяхотай. Вызначыўся асабістай мужнасцю і ваеннымі талентамі пры абароне Эльблонга (1577), у полацкай кампаніі (1579).

З імем Каспара Бекеша звязана назва бяке́шы – разнавіднасць кароткага прыталенага кафтана.

wikimedia.org

 1790 год. Нарадзіўся Караль Падчашынскі. 

Архітэктар, прадстаўнік класіцызму, прафесар Віленскага ўніверсітэта.

Аўтар рэканструкцыі касцёла Святых Янаў у Вільні, праектаў палацаў у Яшунах, Тускуленах, Жылічах, будынкаў гімназій у Слуцку, Камянцы Падольскім і Свіслачы, вучылішчаў у Бабруйску, Невелі, Мазыры і іншых.

Найбольш удалым яго творам лічыцца помнік позняга класіцызму евангелічна-рэфармацкая царква ў Вільні.

Аўтар першага ў Беларусі і Літве падручніка тэорыі архітэктуры «Пачаткі архітэктуры для акадэмічнай моладзі», артыкулаў пра выкладанне архітэктуры, даглядання за садамі і паркамі.

Памёр 7 красавіка 1860 года.

Палац ў Жылічах (Кіраўскі раён), upload.wikimedia.org

1896 год. Нарадзіўся Міхась Чарот (Міхаі́л  Кудзелька). 

Беларускі паэт, драматург, празаік, рэдактар, грамадскі дзеяч. 

Адзін з лідараў беларускай савецкай літаратуры 1920-х гадоў, пачынальнік беларускага імажынізму.

Настаўнічаў, спяваў у хоры У. Тэраўскага пры «Беларускай хатцы», быў старшынёй тэатральнай суполкі «Маладзік», Таварыства працаўнікоў беларускага мастацтва, выконваў ролі ў трупе У. Галубка, працаваў рэдактарам газеты «Савецкая Беларусь», двухтыднёвіка «Чырвоная Беларусь», загадчыкам літаратурнага сектара Дзяржаўнага выдавецтва БССР. Сустваральнік літаратурнага аб’яднання «Маладняк». 

Пісаць пачаў у 13-гадовым узросце. Аўтар шматлікіх зборнікаў вершаў, паэм, паэм-фантазій, зборнікаў апавяданняў, п’ес.

Вершам «Суровы прыгавор падпісваю першым» далучыўся да публічнага асуджэння рэпрэсіраваных беларускіх пісьменнікаў.

Арыштаваны ў 1937 годзе, прыгавораны да расстрэлу. Расстраляны ў ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года.

Іменем паэта названы вуліцы ў Мінску, Гродне, Маладзечне і Рудзенску. У апошнім, на будынку Дома культуры прымацавана мемарыяльная дошка.

1897 год. Нарадзіўся Міхась Каршук.  

Дзеяч беларускага нацыянальна-культурнага руху, краязнавец, публіцыст.

Арганізатар і настаўнік першай беларускай школы ў в. Пералёўка на Гомельшчыне, дзеяч і прапагандыст пашырэння беларускай школы ў Гомельскай губерні, якая тады ўваходзіла ў РСФСР.

Сакратар бюро выкладчыкаў беларусазнаўства ў Мінску (1924). Аўтар артыкулаў па пытаннях педагогікі, культуры, краязнаўства і беларусізацыі  ў часопісах «Асвета», «Наш край», газетах.

Член прэзідыума Цэнтральнага бюро краязнаўства ад Гомельскай акругі.

Пасля 1930 года лёс невядомы.

1918 год. Нарадзіўся Канстанцін Дамарад. Беларускі гісторык

Кандыдат гістарычных навук. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, партызанскагу руху.

Працаваў у інстытутах гісторыі партыі пры ЦК КПБ, гісторыі АН Беларусі. Даследаваў гісторыю падпольнага і партызанскага рухаў у часы Другой сусветнай вайны.

Памёр у 2001 годзе.

1922 год. Нарадзіўся Мікалай Саўчанка. 

Уролаг, доктар медыцынскіх навук, лаўрэат Дзяржаўных прэмій СССР і БССР, акадэмік.

Працаваў у розных медыцынскіх установах, рэктарам Беларускага інстытута удасканалення медыкаў, міністрам аховы здароўя (1966-1986), загадчыкам кафедры уралогіі Мінскага медінстытута (1987-1991).

Даследаваў прыроджаныя заганы развіцця ніжніх мачавых шляхоў, палавых органаў, прыроджаныя анамаліі нырак, праблемы лячэння анкалагічных захворванняў.

Зрабіў першую ў Беларусі перасадку ныркі. Падрыхтаваў 6 дактароў і 19 кандыдатаў медыцынскіх навук.

Памёр 12 чэрвеня 2001 года.

У яго гонар названа 4-я гарадская клінічная бальніца г. Мінска.

csl.bas-net.by

 1923 год. Нарадзіўся Аляксандр Дракахруст. Паэт і перакладчык.

Служыў ваенным журналістам, карэспандэнтам газеты «Во славу Родины».

Аўтар 16 зборнікаў вершаў.

Пераклаў на рускую мову шэраг вершаў і паэм М. Аўрамчыка, А. Астрэйкі, Р. Барадуліна, А. Вялюгіна, С. Грахоўскага і іншых.

Памёр 14 лістапада 2008 года.

1940 год. У Магілёве адкрыўся кінатэатр “Радзіма”. 

Пра гэта напісала “Савецкая Беларусь” 11 лістапада 1940 года. 

Само будаўніцтва скончылася ў сярэдзіне жніўня 1940. 

Пабудаваны ў межах плана пераноса сталіцы БССР у Магілёў.

1948 год. У Германіі на эміграцыі загінуў у аўтакатастрофе Хведар Ільяшэвіч.  Беларускі паэт, грамадскі дзеяч.

Выкладаў у Віленскай беларускай гімназіі, друкаваўся ў беларускіх часопісах. 

Хадзіў па вёсках, распаўсюджваў ідэі беларускасці, літаратуру. 

Па палітычных матывах двойчы арыштаваны польскімі ўладамі, быў вязнем Лукішскай турмы.

Абараніў дысертацыю «Друкарня дома Мамонічаў у Вільні» на ступень магістра філасофіі.

Падчас вайны дзеяч Беларускага камітэта, з вясны 1943 года старшыня Беларускага нацыянальнага аб’яднання ў Беластоку, адзін з арганізатараў беларускага школьніцтва на Беласточчыне, рэдактар штотыднёвіка «Новая дарога». 

Аўтар артыкулаў пра М. Забэйду-Суміцкага, Ф. Аляхновіча, У. Жылку і іншых беларускіх дзеячоў культуры.

З  1944 года на эміграцыі ў Германіі. Займаўся педагагічнай і выдавецкай дзейнасцю, уваходзіў у кіраўніцтва Беларускай незалежніцкай партыі. Удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе.

1958 год. Выпуск першых  25-тонавых  аўтамабіляў МАЗ-525 Беларускім аўтамабільным заводам у г. Жодзіна.

Зараз БелАЗ кантралюе амаль 30% рынку кар’ерных самазвалаў грузападымальнасцю больш за 90 тон і ўваходзіць у лік сямі вядучых сусветных канцэрнаў па вытворчасці кар’ернай тэхнікі.

За гісторыю прадпрыемства тут выпушчана звыш 130 тысяч адзінак кар’ернай тэхнікі – гэта нашмат больш яго асноўнага канкурэнта, кампаніі Caterpillar.

У 2013 годзе завод прадставіў самы вялікі ў свеце самазвал «БелАЗ-75710» грузападымальнасцю 450 тон.

У “БелЛАЗ-Холдынг” уваходзяць  ААТ “Кузлітмаш”, Магілёўскі вагонабудаўнічы завод, Старадарожскі механічны завод, Магілёўскі аўтамабільны завод і іншыя.

chudo.tech

  1961 год. Нарадзіўся Сяргей Алейнікаў. 

Беларускі футбаліст, паўабаронца.

Выступаў за клубы «Дынама» (Мінск), «Ювентус» (Турын), «Лечэ» (Італія), «Гамба Осака» (Японія), «Адэвольд» (Швецыя) і іншых.

У чэмпіянатах СССР правёў 220 матчаў, забіў 31 гол, у еўрапейскіх кубкавых турнірах правёў 36 матчаў, за зборную СССР/СНД – 77 матчаў. У 1992-1994 гадах выступаў за зборную Беларусі.

Працаваў трэнерам італьянскіх «Ананьі Фантана», «Пантэдэру», «Крас», галоўным трэнерам маскоўскага «Тарпеда-Металург», падмаскоўнага «Віднае», літоўскай «Дайнава», у італьянскай дзіцячай школе ў Каперціна, у філіяле футбольнай акадэміі клуба «Ювентус».

Чэмпіён СССР (1982), фіналіст Кубка СССР (1987), віцэ-чэмпіён Еўропы (1988), уладальнік Кубка Італіі і Кубка УЕФА (1990).

У гонар футбаліста заснаваны Клуб Сяргея Алейнікава.

football-pitch.ru

 1989 год. Створаны Дом-музей дзеда Талаша ў вёсцы Навасёлкі Петрыкаўскага раёна. Размешчаны ў хаце Васіля Талаша, пабудаванай ім у 1918-1920 гадах. Васіль Талаш (1844-1946) – удзельнік партызанскага руху ў савецка-польскай і Вялікай Айчыннай войнах, народны герой, герой аповесці Якуба Коласа «Дрыгва», самы стары ўдзельнік Вялікай Айчыннай.

У музеі на 63 м² размешчана каля 500 прадметаў асноўнага фонду і 360 навукова-дапаможнага. Экспазіцыя мае раздзелы: сям’я дзеда Талаша; Дзед Талаш і аднавяскоўцы; 125–130-ая партызанскія брыгады.

 

Дзень у гісторыі. 6 лістапада. Першае знаёмства з тытунем. “Рабаванне стагоддзя”. Заснаваны Горацкі батанічны сад, завод “Мотавела”, Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры

Навіна ад

Міжнародны дзень прадухілення эксплуатацыі навакольнага асяроддзя падчас вайны і ўзброеных канфліктаў (International Day for Preventing the Exploitation of the Environment in War and Armed Conflict, з 2001 года).

Як сказана ў рэзалюцыі Генеральнай асамблеі ААН пагаршэнне стану экасістэмы, якое назіраецца доўгі час пасля спынення канфліктаў, закранае не адно пакаленне.

Яшчэ ў 2005 годзе у сваім пасланні Генеральны сакратар ААН адзначаў, што ліквідацыя экалагічнага ўрону, нанесенага вайной, з’яўляецца важнай задачай ААН.

У наступным пасланні 2006 года адзначалася, што нягледзячы на наяўнасць пэўных міжнародных пагадненняў, ў цэлым экалагічныя наступствы вайны ігнаруюцца сучаснымі законамі.

Гэта канстатуецца і сёння, пад час расійскай агрэсіі на Ўкраіну.

static.prsa.pl

 1492 год. Хрыстафор Калумб пазнаёміўся з дзіўным звычаем у індзейскім паселішчы на востраве Куба  – курэннем.

Тубыльцы трымалі ў роце скручаныя з нейкай травы пыхаючыя агнём трубкі, якія яны звалі “табака”, і час ад часу выпускалі з носа і рота духмяны дым.

Некаторыя гісторыкі настойваюць, што першым у Еўропе распаўсюджвальнікам тытуню стаў манах Раман Панэ, які падчас другой экспедыцыі Калумба пабываў у Амерыцы ў якасці місіянера. Ён прывёз у Іспанію тытунёвае насенне і стаў вырошчваць гэтую нябачаную кветку як дэкаратыўную расліну. У 1496 годзе першыя тытунёвыя плантацыі з’яўляюцца ў Іспаніі, у 1559 – у Партугаліі, у 1560 – у Францыі. У канцы XVI – пачатку XVII стагоддзя курэнне распаўсюдзілася і на іншыя мацерыкі. Прыкладна ў гэты ж час пазнаёміліся з тытунем і ў ВКЛ.

Французскі пасол у Партугаліі Жане Ніка паднёс сваёй каралеве Кацярыне Медычы лісце і насенне тытуню для бадзёрасці, і як сродак ад галаўнога болю і шматлікіх хвароб. У знак падзякі каралева назвала “цудадзейныя лекі” імем свайго пасланца – нікацін.

У 1604 годзе англійскі кароль Якаў I у працы “Аб шкодзе тытуню” пісаў: “Курэнне – агідны для зроку, агідны для нюху, шкодны для мозгу і небяспечны для лёгкіх звычай”. У 1624 годзе Папа Урбан VI выдаў адмысловую булу, у якой пагражаў адлучэннем ад царквы і вечным праклёнам тым, хто адважыўся хаця б панюхаць тытунь у царкве.

Па дадзеных Міністэрства статыстыкі і аналізу, у Беларусі ўжываюць тытунь кожны трэці жыхар, у тым ліку 54,4% мужчын. Ва ўзросце 30-39 гадоў колькасць курцоў складае 64,8% у мужчын і 14,9% – у жанчын. Ва ўзросце 14-17 гадоў курцы складаюць 34,2%.

tunnel.ru

1742 год. Нарадзіўся Фабіян Саковіч. Беларускі паэт, перакладчык, педагог.

Вучыўся ў Віцебскім і Нясвіжскім езуіцкіх калегіумах, працаваў выкладчыкам у Нясвіжы. Супрацоўнічаў з часопісам «Прыемныя і карысныя забавы», дзе публікаваў большасць сваіх вершаў.

З 1777 года жыў у маёнтку Адама Нарушэвіча Павець каля Пінска і дапамагаў яму перапісваць тэксты для «Гісторыі…». У 1778 годзе пераехаў у мястэчка Чарнаўчыцы Берасцейскага павета.

Пераклаў на польскую мову «Песні»Гарацыя.

1800 год. Нарадзіўся Леанард Борэйка Ходзька. 

Беларускі і польскі гісторык, публіцыст, выдавец.

Сябра таварыства філарэтаў, паплечнік А. Міцкевіча, Я. Чачота, Т. Зана. Быў сакратаром кампазытара М. Агінскага.

З 1822 года на эміграцыі, жыў у Парыжы.

Аўтар паэм, біяграфіі Т. Касцюшкі, «Папулярнай гісторыі Польшчы», выдаў зборнікі твораў А. Міцкевіча, І. Красінскага, мемуары М. Агінскага, працы па гісторыі, геаграфіі, статыстыцы, у тым ліку «Польшча» (шмат матэрыялаў пра Беларусь). Напісаў. Сабраў 125 тамоў дакументаў па гісторыі Польшчы, Беларусі, Украіны.

wikimedia.org

1842 год. У Горы-Горацкай земляробчай школе заснаваны батанічны сад. 

Цяпер гэта Батанічны сад Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі ў Горках. Помнік прыроды рэспубліканскага значэння (з 1963). Мае плошчу 25 гектар.

Калекцыя батанічнага саду і дэндрарыя налічвае 3 335 таксонаў раслін якія належаць да 840 родаў, 1 476 відаў і 1 019 гатункаў. З іх 267 хваёвых таксонаў і 293 ліставых. Прадстаўленыя ў садзе драўнінна-хмызняковыя расліны адносяцца да 42 сямействаў і 93 родаў.

Аранжарэйныя расліны прадстаўлены 350 відамі субтрапічных і трапічных раслін 75 сямействаў.

У аранжарэі ёсць зімовы сад з рознымі экзотамі.

1862 год. Памёр Віктар Каліноўскі. 

Беларускі гісторык, археограф, бібліяфіл, удзельнік нацыянальна-вызваленчага руху 1860-х гадоў. Старэйшы брат К. Каліноўскага

Працаваў  у Імператарскай публічнай бібліятэцы, адшукваў старадаўнія рукапісы па гісторыі Літвы і Беларусі. Складаў генеалагічныя даведкі для прыватных асоб, даследаваў гісторыю ВКЛ, антыпрыгонніцкіх сялянскіх рухаў на Беларусі і Украіне. 

Падрыхтаваў да друку манаграфію «Уманская разня» пра паўстанне 1768 украінскіх сялян. Складальнік «Каталога калекцыі Жэготы Анацэвіча», дзе апісаў першакрыніцы і ў каментарыях выказаў свае погляды па пытаннях беларускай і польскай гісторыі.

Збіральнік унікальнай бібліятэкі  – больш за 5 000 рукапісаў і кніг, прысвечаных галоўным чынам гісторыі ВКЛ.

1863 год. Нарадзіўся Міхаіл Кулеша. 

Мастак, адзін з першых літографаў на тэрыторыі былога ВКЛ. Доктар філасофіі мастацтва. Пад час падарожжаў па Літве, Беларусі, Польшчы маляваў відарысы, эцюды мясцінаў. За сувязь з таварыствам філаматаў у 1823 годзе быў арыштаваны

Працаваў у Інстытуце шляхетных дзяўчын у Беластоку. Выставаўляўся ў Францыі. Частка карцін знаходзіцца ў Мастацкім музэі ў Вільні.

wikimedia.org

 1891 год. У в. Лявонаўка (зараз Асіповіцкі раён) нарадзіўся Іосіф Воўк-Левановіч. 

Беларускі мовазнавец, педагог. Выкладаў у Бабруйску, Мінску, працаваў у БДУ, навуковым сакратаром Камісіі па ўкладанні гістарычнага слоўніка беларускае мовы Інбелкульту, супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства. Вывучаў гісторыю беларускай мовы і дыялекталогію.

У верасні 1930 года пакінуў Беларусь. Працаваў ў Саратаўскім універсітэце, Арэнбургскім педінстытуце.

У 1937 годзе Галоўліт БССР выдаў загад, паводле якога «усе кнігі» вучонага прадугледжвалася «спальваць».

Арыштаваны ў 1937 годзе, сасланы ў лагер на Поўначы, дзе і памёр  19 жніўня 1943 года.

1940 год. Памёр Лявон Вітан-Дубейкаўскі.  

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху, інжынер-будаўнік, архітэктар, паэт. Збіральнік беларускага фальклора. Кіраваў аднаўленнем каталіцкіх храмаў у Мсціславе, Магілёве, Оршы, Крычаве, Свіслачы, Смальянах. Член Беларускага нацыянальнага камітэта, галоўны архітэктар БНР.

1945 год. Заснаваны Мінскі матацыклетна-веласіпедны завод “Мотавела”.

Абсталаванне для завода было вывезена з Германіі. У чэрвені 1947 года сабралі першыя 10 веласіпедаў «Бусел». З 1950 года пачалі зборку падлеткавых веласіпедаў «Арлёнак», з 1951 года – 125-кубовых матацыклаў пад «Мінск», з  1977 – веласіпедаў са складной рамай. З 1992 –  веласіпедаў для бездарожжа, з 2007 – квадрацыклаў і снегаходаў. 

У 2007 годзе «Мотавела» прададзена  аўстрыйскаму холдынгу «АТЭК». У 2015 годзе вернуты ў дзяржаўную ўласнасць, колькасць працаўнікоў паменшылася з 2300 да 400 чалавек. У 2017 годзе эканамічны суд Мінска пачаў вытворчасць па справе аб банкруцтве, а ў 2018 прызнаў ААТ «Мотавела» банкрутам.

https://bike.net/res/media/img/orig/ref/db5/40542.png

1963 год. Нарадзіўся Анатоль Жураўлёў. Беларускі мастак.

Член  суполкі мастакоў “Аршыца”. Удзельнік міжнародных  пленэраў, выстаў, мастацкіх форумаў у Расіі, Беларусі, Германіі, ЗША.

Творы мастака знаходзяцца ў «Музейным комплексе гісторыі і культуры Аршаншчыны», Аршанскай гарадской мастацкай галерэі В. А. Грамыкі, у Мастацкай галерэі Полацка, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Карціннай галерэе Вязьмы, у прыватных калекцыях у Беларусі і за мяжой.

1968 год. У Магілёве нарадзіўся Аляксандар Баль. Беларускі бард.

Грае на шасціструннай гітары, піша песні на свае вершы. Напісаў шэраг твораў у жанры «бард-паэмы». Лаўрэат фэсту «Пецярбурскі акорд -96», Грушынскага фэсту (1999). Спявае і піша па-расейску.

Працаваў да 2021 года загадчыкам музычнай часткі Магілёўскага абласнога драматычнага тэатру. Звольнены за выкананне песні, у якой выказваецца немагчымасць трываць гвалт і несправядлівасць.

1983 год. У Будапешце адбылося “рабаванне стагоддзя”. 

Уначы са старой галерэі музея выяўленчых мастацтваў пад покрывам цемры выкралі сем шэдэўраў італьянскіх мастакоў – Рафаэля, Джорджоне, Цінтарэта, Цьепола, у тым ліку такіх вядомых, як “Мадонна Эстэргазі” і “Партрэт юнака” Рафаэля. 

Іх кошт на сусветным рынку складаў як мінімум 35 мільёнаў долараў.

Праз два месяцы пасля рабавання шэсць карцін (“Партрэт юнака” знайшлі раней у Венгрыі) знайшлі ў чамадане, закапаным у жаночым манастыры грэчаскага горада Ітэа. Арыштаваны рабаўнік грэк Петрыдэс прызнаўся, што меў намер збыць карціны ў прыватныя калекцыі ў Японію і ЗША.

На ФОТА Партрэт юнака (П’етра Бемба) пэндзля Рафаэля Санці. 1504 г.,tunnel.ru

1987 год. Заснаваны Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры. Знаходзіцца ў Траецкім прадмесці ў гістарычным будынку абутковай фабрыкі М. Цытвера. Адкрыты для наведвання ў 1991 годзе. З’яўляецца буйнейшым літаратурным музеем краіны: калекцыі ўключаюць матэрыялы, якія характарызуюць узнікненне і развіццё літаратурнай творчасці беларускага народа ад старажыстнасці да сучаснасці. Мае 9 філіялаў: Музеі-сядзібы Ф. Багушэвіча «Кушляны», Міцкевічаў «Завоссе», В. Быкава, літаратурныя музеі К. Чорнага, М. Багдановіча, П. Броўкі і іншыя.

У 2010 годзе са складу комплекса выведзены Літаратурны музей М. Гарэцкага і перададзены ў камунальную ўласнасць Мсціслаўскага райвыканкама.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага здушэння акцый пратэстаў, збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, супрацоўнікі музея і яго дырэктар М. Рыбакоў напісалі зварот, у якім запатрабавалі справядлівых выбараў, спынення насілля і выканання законаў. Дырэктара 31 снежня 2020 года вымусілі звольніца.

2000 год. На 96-м годзе жыцця памерла Стэфанія Станюта.  Беларуская актрыса, легенда сцэны купалаўскага тэатра, Народная артыстка Беларусі і СССР. Лаўрэат многіх прэмій, уладальніца прызоў Міжнародных фестываляў, Акадэмік Міжнароднай акадэміі тэатра.

Сыграла некалькі дзесяткаў ролей у тэатральных пастаноўках па творах Я. Купалы, З. Бядулі, К. Губарэвіча), У. Шэкспіра, Р. Шэрыдана, К. Крапівы, І. Мележа, А. Макаёнка і іншых.

Здымалася ў многіх кінафільмах, у тым ліку «Родная справа», «Памяць зямлі», «Белыя росы», «Слухаю, чую»,  «Мама, я жывы», тэлефільмах «Мы – хлопцы жывучыя», «Нас выбраў час», «Пра Чырвоную Шапачку», «Атланты і карыятыды», тэлеспектаклях «Людзі на балоце», «Ткачы» і іншых.

У яе гонар названа вуліца ў Мінску.

stuki-druki.com

6 лістапада – сярэдняя дата фарміравання снежнага покрыва ў Магілёўскай вобласці.

Дзень у гісторыі. 5 лістапада. Дзень памяці Цёткі, аўтара тэксту гімна БССР Міхася Клімковіча, кінарэжысёра Віктара Турава. Выпушчана настольная гульня “Манаполія”. Адкрыты Нацыянальны мастацкі музей Беларусі

Навіна ад

1097 год. У Аповесці мінулых гадоў упершыню згадваецца Пінск (Пінеск). Другі, пасля Гродна, горад па колькасці помнікаў архітэктуры. 

Перспектыўны цэнтр турызму Беларусі міжнароднага значэння. Буйны прамысловы цэнтр. 

Працуюць прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, дрэваапрацоўчай, харчовай, будаўнічых матэрыялаў, мікрабіялагічнай прамысловасці. 

Жыве 125 тысяч жыхароў.

1370 год. Памёр Казімір III Вялікі. Кароль польскі (1333—1370), апошні кароль Польшчы з дынастыі Пястаў.

Працягваў лінію свайго бацькі Уладзіслава I Лакатка на тэрытарыяльную экспансію на ўсход. Тэрыторыя каралеўства пры ім павялічылася са 106 да 270 тыс. км², за што і быў празваны Вялікім. Спрабаваў захапіць Галічыну і абвясціць сябе гаспадаром Русі.

У 1349 годзе пры падтрымцы Залатой Арды, Венгрыі і Мазовіі захапіў амаль усю тэрыторыю былога Галіцка-Валынскага княства, у тым ліку Бярэсце. У 1350 войскі ВКЛ вярнулі Бярэсце і Валынь.

Пасля перыяду збліжэння з ВКЛ (1356-1366) узнавіў барацьбу за Валынь, якая працягвалася і пры яго пераемніку Людовіку.

wikimedia.org

1827 год. Нарадзілася Гелена Скірмунт.  

Беларуская і польская мастачка. Пляменніца Напалеона Орды.

Малявала партрэты, пейзажы, абразы для касцёлаў.

Як скульптар выканала шмат распяццяў, медальёны з партрэтамі, у тым ліку І. Лялевеля, Ю. Крашэўскага. Аўтар гіпсавыя плакет «Міндоўг», «Гедзімін», гістарычных шахмат у выглядзе войска Яна III Сабескага і туркаў і іншых прац.

У 1863 годзе за спробу даставіць дэпешу Р. Траўгуту арыштавана і саслана ў Тамбоў.

Б. Залескім часткова апублікаваны яе дзённік разам з лістамі пад назвай «3 жыцця літвінкі, 1827-1874».

wikimedia.org

 1916 год. Памерла Цётка (Алаіза Пашкевіч). Беларуская паэтэса-рэвалюцыянерка, грамадскі дзеяч.

Адна з пачынальніц беларускай прозы.

Удзельніца пецярбургскага гуртка студэнтаў-беларусаў «Круг беларускай народнай прасветы». Аўтар кніг «Першае чытанне для дзетак беларусаў», першага «Беларускага лемантара».

Асноўныя матывы яе паэзіі – любоў да радзімы, да прыроды, самаахвярнае служэнне народу.

1935 год. Выпушчана настольная гульня “Манаполія”.

Настольная гульня ў жанры эканамічнай стратэгіі для двух і больш чалавек.

Атрымала вялікую папулярнасць у XX стагоддзі ў шматлікіх краінах свету. 

У СССР была вядомая пад назвамі “Менеджэр”, “Імперыя”, “Бізнесмен”. 

Мэта гульні – рацыянальна выкарыстоўваючы стартавы капітал, дабіцца банкруцтва іншых гульцоў. 

Фактычна “Манаполія” уяўляе сабой гульнявое поле, якое складаецца з квадратаў, якія праходзяць па крузе ўсе гульцы па чарзе. 

Квадраты падзяляюцца на актывы (прадпрыемства, каштоўная рэч) і падзеі. 

Калі гульцу выпадае чарга хадзіць, то кідком кубіка ён вызначае, якую колькасць крокаў ён павінен здзейсніць на гульнявым полі за гэты ход (кожны крок адпавядае аднаму ачку на кубіку і аднаму квадрату на гульнявым полі).

tunnel.ru

 1939 год. Адкрыты для наведвальнікаў Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь. 

Афіцыйная гісторыя музея бярэ пачатак 24 студзеня 1939 года, калі згодна з урадавай пастановай Савета Народных Камісараў БССР у Мінску была створана Дзяржаўная мастацкая галерэя. 

Найбуйнейшы музей мастацкага профілю ў краіне. 

У экспазіцыі, філіялах і фондасховішчах знаходзіцца больш за 27 000 твораў, якія фарміруюць 20 разнастайных калекцый і складаюць два галоўныя музейныя зборы: збор нацыянальнага мастацтва і збор помнікаў мастацтва краін і народаў свету. 

Мае сем філіялаў, у тым ліку Музей В. Бялыніцкага-Бірулі ў Магілёве.

1954 год. Памёр Міхась Клімковіч.  Беларускі паэт, драматург, празаік, крытык, аўтар тэксту гімна БССР – «Мы, беларусы».

Першы старшыня праўлення Саюза пісьменнікаў БССР (1934-1939).

У 1936 годзе спрабаваў скончыць жыццё самагубствам (перарэзаў сабе горла; быў абвінавачаны ў сувязях з «трацкістамі і нацдэмамі»).

Аўтар многіх паэм, вершаваных п’ес, драматычных твораў, некаторыя з якіх ставілася ў купалаўскім тэатры. Даследаваў беларускую літаратуру.

1977 год. Нарадзіўся Андрэй Хацяноўскі. 

Сучасны беларускі скульптар. 

Працуе ў галіне манументальнай, станковай скульптуры і ў дробнай пластыцы. 

Сярод асноўных яго прац: скульптурнае афармленне клуба «Гудвін», рэстарана «Чумацкі шлях» (Мінск), памятны знак для Касцёла Маці Божай Нястомнай дапамогі, двор былой сядзібы К. Сулістроўскага у в. Шэметава Мядзельскага раёна, скульптуры «Запрашэнне» (Рэйк’явік), войта і скарбніка каля гарадской ратушы Нясвіжа, сімвал і прыз для нацыянальнага тэлеконкурсу «Тэлевяршыня».

Адзначаны Патрыяршым Экзархам ўсяе Беларусі «за ўдзел у конкурсе эскізных праектаў аднаўлення Тураўскага крыжа».

Творы знаходзяцца ў галерэях і прыватных калекцыях у Беларусі, Украіне, Расіі, Германіі, Англіі, Ісландыі, Швейцарыі.

wikimedia.org

1996 год. Памёр ураджэнец Магілёва Віктар Тураў. Беларускі кінарэжысёр і сцэнарыст. Народны артыст Беларусі і СССР. Лаўрэат многіх прэмій СССР, Польшчы, кінафестываляў.

Найбольш вядомыя яго экранізацыі «Палескай хронікі» І. Мележа «Людзі на балоце», «Подых навальніцы», апавядання І. Тургенева «Жыццё і смерць двараніна Чартапханава».

Сярод ваеных і гістарычных фільмаў найбольш значныя:  «Я родам з дзяцінства», «Сыны ідуць у бой», «Пераправа», «Чорны бусел», «Шляхціц Завальня».

Здымаў фільмы з удзелам Ул. Высоцкага, з якім сябраваў.

Уключаны ЮНЕСКА ў лік 50 кінематаграфістаў свету, з якіх складаўся Ганаровы камітэт па святкаванню 100-годдзя кінематаграфіі.

wikimedia.org

 2016 год. Памерла Тамара Шырко. 

Геабатанік, аграхімік, глебазнавец, педагог. Кандыдат сельскагаспадарчых навук

Працавала на кафедры фізічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута, вывучала геалогію і глебы Магілёўскай вобласці (1969-1975).

Старшы навуковы супрацоўнік БелНДІ садавіна-агодніцтва і бульбаводства. Аўтар  12 кніг, сярод якіх асаблівым попытам у насельніцтва да гэтага часу карыстаецца “Аптека в саду и огороде”.

 

Дзень у гісторыі. 3 лістапада. Дзень нараджэння Якуба Коласа, вынаходніка рэшткаў неандэртальскага чалавека ў СССР Г. Бонч-Асмалоўскага. SOS стаў сігналам бедства на моры. Запуск спадарожніка з сабакам

Навіна ад

1882 год. Нарадзіўся Якуб Колас. Беларускі празаік, паэт, педагог, навуковец, адзін з заснавальнікаў сучаснай беларускай літаратурнай мовы.

Народны пісьменнік. Акадэмік, Заслужаны дзеяч навукі Беларусі, Лаурэат дзяржаўнай прэміі СССР. 

Яго творы ўлючаны ў школьную праграму па беларускай літаратуры, перакладзены больш чым на 40 моваў свету. 

Яго імя носяць Мінскі паліграфікамбінат, Інстытут мовазнаўства, Віцебскі драматычны тэатр, Цэнтральная навуковая бібліятэка акадэміі навук, шматлікія ўстановы культурыі, адукацыі, вуліцы, плошчы ў гарадах краіны.

У Мінску працуе Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа з філіяламі ў Стаўбцоўскім раёне: у Акінчыцах, Смольні, Мікалаеўшчыне і Альбуці. Ёсць музей і ў в. Пінкавічы. 

Помнікі класіку ўсталяваны ў Ганцавічах, Мінску, Мікалаеўшчыне, Навагрудку, Нясвіжы, у в. Плоскае Талачынскага раёна, у Ташкенце, кітайскім  Цяньцзіне, мемарыяльныя дошкі ў Вільнюсе і ў Ташкенце. 

На жаль, у Магілёве імя Коласа носіць вуліца, на якой няма ніводнага дома і ніхто з магілёўцаў не можа сказаць: “Я жыву на вуліцы імя класіка”.

1890 год. Нарадзіўся Канстанцін Пушкарэвіч. 

Філолаг, даследчык беларускай літаратуры, гісторык, перакладчык. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Удзельнік дарэвалюцыйнага гуртка, які збіраўся на кватэры мовазнаўца Б. Эпімаха-Шыпілы у Санкт-Пецярбургу.

Прафесар Томскага, Ленінградскага ўніверсітэтаў,  Супрацоўнік Інстытута этнаграфіі АН СССР.

Аўтар прац па літаратуры, гісторыі, мовах і культуры славянскіх народаў. 

Пераклаў на рускую мову аповесць Зм. Бядулі «Салавей» і зборнік апавяданняў Ц. Гартнага «Трэскі на хвалях».

1890 год. Нарадзіўся Глеб Бонч-Асмалоўскі. Беларускі антраполаг, археолаг, этнограф (вывучаў народы Крыма і Каўказа), геолаг. Доктар гістарычных навук.

У 1924 годзе ўпершыню ў СССР выявіў рэшткі неандэртальскага чалавека ў гроце Кіік-Коба (Крым), якія апынуліся таксама найстаражытным на тэрыторыі СССР помнікам эпохі Мусцье. 

У працах вучонага даказвалася пераемнасць сувязь культуры і фізічнага тыпу чалавека ранняга палеаліту. Ім была вылучана ідэя пра пераход продкаў чалавека ад надрэўнага да наземнага ладу жыцця задоўга да ператварэння малпы ў чалавека.

wikimedia.org 

1893 год. Нарадзіўся Францішак Чарняўскі. Беларускі рэлігійны дзеяч. 

Душпастарскую службу пачаў у 1920 годзе. 

Чытаў казанні на беларускай мове і распаўсюджваў сярод вернікаў беларускія выданні. 

У 1924—1927 вучыўся ў Рыме. З 1929 на місіі ў Францыі, з 1933 — у Бельгіі. 

З 1957 года жыў і служыў у ЗША, дзе выдаваў беларускі рэлігійны часопіс «Siaŭbit».

1906 год. SOS стаў адзіным сігналам бедства на моры. У Берліне краіны – удзельніцы Міжнароднай Радыётэлеграфнай Канвенцыі зацвердзілі адзіны сігнал бедства для радыёсувязі на моры SOS (… — — — …). Па азбуцы Морзэ на ўсіх мовах такі сігнал выглядаў аднолькава – тры кропкі – тры працяжнікі – тры кропкі. Такім чынам, гэты сігнал быў абраны з чыста тэхнічных меркаванняў.

tunnel.ru

 1937 год. Расстраляны НКУС Максім Бурсевіч. 

Дзеяч беларускага нацыянальна-вызваленчага руху ў Заходняй Беларусі, педагог, публіцыст.

Настаўнічаў на Палессі, Харкаўшчыне,  Віленшчыне. У 1925 увайшоў у актыў Беларускага пасольскага клуба. 

З’яўляўся кіраўніком Цэнтральнага сакратарыята Беларускай сялянска-работніцкай грамады.. Тройчы арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у турме.

У 1932 годзе ў выніку абмену палітвязнямі трапіў у БССР, працаваў у Дзяржплане БССР і ў Камісіі па вывучэнні Заходняй Беларусі пры акадэміі навук. 

Арыштаваны ДПУ БССР у 1933 годзе, прысуджаны да расстрэлу, які быў заменены 10 гадамі зняволення. Пакаранне адбываў на Салаўках і на будаўніцтве Беламорска-Балтыйскага канала. 

9 кастрычніка 1937 прыгавораны да расстрэлу.

wikimedia.org

 1937 год. Расстраляны НКУС Павел Валошын. Дзеяч Грамады і КПЗБ, дэпутат Сойма Другой Рэчы Паспалітай, публіцыст.

Удзельнічаў у Першай сусветнай вайне, трапіў у нямецкі палон,  служыў міліцыянерам у Екацярынаславе, у дзянікінскай арміі, у Чырвонай Арміі ў атрадзе Р. Катоўскага.

Быў дэпутатам польскага сейма, уваходзіў у Беларускі пасольскі клуб, адзін з заснавальнікаў Беларускай сялянска-работніцкай грамады.

Польскім судом асуджаны на 12 гадоў турмы. У выніку абмену палітычнымі зняволенымі з 1932 года жыў у БССР. 

Працаваў у Беларускай дзяржаўнай бібліятэцы і ў Бібліяграфічным інстытуце. Арыштаваны ў 1933 годзе і прыгавораны да расстрэлу, замененага 10 гадамі лагераў. 

Пакаранне адбываў на Салаўках.

9 кастрычніка 1937 года прыгавораны да расстрэлу. 

wikimedia.org

1941 год. Памёр Змітрок Бядуля (Самуіл Плаўнік).  

Беларускі пісьменнік, мовазнаўца. Удзельнік беларускага нацыянальна-вызваленчага руху пачатку XX стагоддзя, беларусізацыі.

Працаваў загадчыкам аддзела газеты «Савецкая Беларусь», рэдактарам дзіцячага часопіса «Зоркі», першым рэдактарам часопіса «Наш край», у Інстытуце беларускай культуры.  

У жніўні 1936 годзе падпісаў зварот да «роднага, любага» Сталіна з заклікам знішчыць «бандыцкіх вылюдкаў» з «контррэвалюцыйнай трацкісцка-зіноўеўскай хеўры». 

У беларускую літаратуру ён прынёс адзнаку інтэлігентнасці, культ пачуцця, замілаванасць да прыгажосці, разлітай у навакольным свеце. 

Аўтар шматлікіх кніг паэзіі, нарысаў, зборнікаў апавяданняў, кніг для дзяцей, паэм, ваяцкіх песень, артыкулаў па этнаграфіі і фальклору, суаўтар кішэннага «Яўрэйска-беларускага слоўнічка».

Пераклаў з ідыша на беларускую мову Шолам-Алейхема, С. Годынера, С. Каган, з украінскай – Ю. Будзяка, Т. Шаўчэнкі. 

На фота сядзіць злева, wikimedia.org

1957 год. СССР запусьціў штучны спадарожнік з сабакам Лайкай – першай жывой істотай, што патрапіла на арбіту Зямлі. 

Мэтай запуску было вызначэнне магчымасці знаходжання жывых істот на вышынях да 100-110 км пасля закіду іх туды з дапамогай ракет, наступнага катапультавання і спуску на парашуце.

Нягледзячы на тое, што сабака пражыў на арбіце ўсяго некалькі гадзін (памёр ад перагрэву і падвышанага стрэсу), знаходжанне яе ў космасе пацвердзіла, што жывыя арганізмы здольныя пераносіць умовы бязважкасці. 

Спадарожнік здзейсніў 2 570 абаротаў вакол Зямлі і згарэў у атмасферы 4 красавіка 1958 года.

tunnel.ru

 1983 год. У ЗША памёр епіскап Афанасій (Антон Мартас). 

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху, гісторык царквы.

Быў манахам ў Пачаеўскай лаўры, архімандрытам. З сакавіка 1942 года – епіскап Віцебскі і Полацкі. Удзельнік Усебеларускага царкоўнага сабору (1942), на якім была абвешчана аўтакефалія беларускай праваслаўнай царквы. 

З 1944 года ў Германіі кіраваў прыходамі ў брытанскай зоне акупацыі. 

З 1946 года служыў у прыходах Рускай замежнай праваслаўнай царквы, архіепіскап у Аргенціне, Аўстраліі.

Аўтар манаграфіі «Матэрыялы да гісторыі Праваслаўнай Беларускай царквы», кнігі «Беларусь в исторической государственной и церковной жизни».

2007 год.  Разам з сям’ёй у аўтакатастрофе загінуў Аляксандар Дзядзюшка. 

Беларускі і раійскі актор тэатра і кіно, ураджэнец Ваўкавыска. 

Працаваў у тэатрах Мінска, Уладзіміра.

Зорнай гадзінай стала роля ў сэрыяле «Апэратыўны псеўданім». У далейшым здымаўся ў асноўным у вострасюжэтных тэлесерыялах.

Вядомасць прынеслі тэлесерыял «Сармат», фільмы «Рэальны тата» і «Вячэрняя казка».

 

Дзень у гісторыі. 2 лістапада. Дзяды. Дзень нараджэння царыцы Клеапатры, гісторыка і географа Караля Вырвіча, мастака і паўстанца Міхала Андрыёлі, хакеіста Руслана Салея

Навіна ад

Дзяды. У балтаў і славян – дзень ушанавання памерлых. 

Гэта назва некалькіх народных святаў, што адзначаліся ў розныя часы года ў гонар памерлых продкаў. Лічылася, быццам на гэтыя святы душы памерлых прыходзяць да сваіх нашчадкаў і, нябачныя, частуюцца за сямейным сталом. Дзяды святкаваліся ў Беларусі, Украіне, частцы Польшчы і Літвы. 

Вылучаліся масленічныя дзяды, стрэчаньскія, радунічныя, спасаўскія, стаўроўскія, пакроўскія і іншыя. 

Галоўнымі лічыліся восеньскія, якія ў розных мясцінах Беларусі спраўляліся ў розныя, хоць і блізкія даты.

У найболей архаічнай форме святкаванне Дзядоў захавалася толькі ў беларусаў. «Дзядоўская» абраднасць наогул мае старажытнае, язычніцкае паходжанне і сыходзіць каранямі да першабытнага культу продкаў

69 год да нашай эры. Нарадзілася Клеапатра. 

Апошняя царыца эліністычнага Егіпту з македонскай дынастыі Пталямеяў (Лагідаў). Кіравала Егіптам 22 гады сумесна са сваімі мужамі, а затым стала незалежнай царыцай краіны аж да заваёвы яе рымлянамі,. Клеапатра скончыла жыццё самагубствам, каб не стаць палонніцай Актавіяна Аўгуста.

Клеапатра стала адным з найболей папулярных антычных персанажаў у кінафільмах і літаратурных творах.

Загінула 12 жніўня 30 года да н.э.

1717 год. Нарадзіўся Кароль Вырвіч. Гісторык, географ, педагог.

Выкладаў у Пінскім, Навагрудскім калегіумах, у 1762-1776 гадах узначальваў Варшаўскі калегіум.

Аўтар абагульняючых прац «Сучасная геаграфія», «Усеагульная геаграфія»,  «Палітычная гісторыя старажытных дзяржаў», падручніка  «Кароткае сістэматычнае выкладанне ўсеагульнай гісторыі».

Адмоўна ставіўся да традыцыйнага разумення гісторыі як гісторыі палітычных падзей і войнаў. Гісторыю народа тлумачыў як сукупнасць змен у палітычным жыцці, звычаях, рэлігіі, навуцы, мастацтве, эканоміцы. Падкрэсліваў, што вывучэнне гісторыі дазваляе атрымаць веды, неабходныя для накіраванай змены ў дзяржаве існуючага ладу.

wikimedia.org

 1836 год. Нарадзіўся Міхал Андрыёлі.  

Беларускі і польскі ілюстратар і мастак.

Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, ваяваў у атрадзе Людвіка Нарбута. Быў арыштаваны і адбываў пакаранне ў Рызе. Пасля вызвалення жыў ў Лондане, Парыжы.

Па вяртанні на радзіму, зноў схоплены і сасланы ў Вятку (1868-1871), дзе распісваў храмы, вучыў рускіх мастакоў В. Васняцова, А. Васняцова.

Ілюстратар часопісаў «Tygodnik Ilustrowany», «Kłosów», кніг А.Міцкевіча, Ю. Славацкага,У. Сыракомлі, Э. Ажэшкі, Ю. Крашэўскага і іншых, падручнікаў гісторыі, даведнікаў, стваральнік гістарычных кампазіцый «Гедзімін будуе Віленскі замак», «Смерць Кейстута».

Аўтар кардонаў для альбома «Жанчыны рускіх пісьменнікаў» і вялікага цыклу па матывах твораў А.Міцкевіча,

Аўтар маляўнічых партрэтаў, шматлікіх малюнкаў, рэлігійных кампазіцый, у прыватнасці, карцін для касцёлаў у Коўна.

wikimedia.org

 1870 год.Нарадзіўся Язэп Стаброўскі. 

Вучоны-археолаг, краязнавец, філосаф і вынаходнік. Удзельнік Першай сусветнай вайны, палкоўнік.

Займаўся гісторыяй і археалогіяй Беларусі, праводзіў раскопкі, збіраў калекцыі кніг і археалагічных знаходак.

Стварыў краязнаўчы музей у Слоніме (1929).

За апякунскую дзейнасць і мецэнатства ўзнагароджаны польскім «Залатым крыжам заслугі». Пасля далучэння Слоніма да БССР, бясплатна перадаў свой музей гораду разам з усёй калекцыяй у 5 тысяч экспанатаў, стаў дырэктарам установы.

У 1948 годзе звольнены з пасады дырэктара музея, бо не адпавядаў “идеологическому мировоззрению”, “ требованиям советского музея”.

Памёр ў беднасці і забыты мясцовымі ўладамі 15 студзеня 1968 года.

Яго імя носіць Слонімскі краязнаўчы музей. У 2002 годзе на будынку музея адкрыта мемарыяльная дошка.

ria1914.info

1903 год. Памёр Адам Плуг.

Беларускі пісьменнік і журналіст.

За ўдзел у антыўрадавых маніфестацыях быў зняволены (1864-1866).

Працаваў у выданнях «Kłosy», «Wędrowiec», «Kurier Warszawski», галоўным рэдактарам «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыклапедыі». Аўтар шматлікіх матэрыялаў пра Беларусь.

Пісаў на беларускай мове апавяданні, легенды, вершы. Аўтар прац пра У.Сыракомлю, С. Манюшку, В. Дуніна-Марцінкевіча, з якімі сябраваў.

Перакладчык на польскую мову твораў В. Дуніна-Марцінкевіча, Г. Гейнэ, В. Гюго, А. Пушкіна, У. Шэкспіра.

wikimedia.org

1906 год. Нарадзіўся Дзмітрый Бяляцкі. 

Беларускі медык і навуковец, дзяржаўны дзеяч. Арганізатар аховы здароўя. Доктар медыцынскіх навук, прафесар. Заслужаны ўрач БССР.

Галоўны дзяржаўны санітарны інспектар БССР (1937-1941), намеснік міністра аховы здароўя БССР (1943-1959), загадчык кафедры сацыяльнай гігіены і арганізацыі аховы здароўя Мінскага медінстытута.

Аўтар больш за 300 навуковых прац па арганізацыі аховы здароўя, санітарна-эпідэмічнай справе, па гісторыі медыцыны.

1909 год. Нарадзіўся Максім Лужанін (Аляксандр Каратай). 

Беларускі пісьменнік, кінадраматург, перакладчык. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, заслужаны дзеяч культуры Польшчы.

У 1933 годзе быў рэпрэсаваны. Вязень ГУЛАГу.

Пасля вайны працаваў у газеце «Звязда», часопісе «Вожык», галоўным рэдактарам кінастудыі «Беларусьфільм» (1967-1972).

Аўтар двух дзясяткаў зборнікаў і кніг вершаў, паэм, прозы, гумару. Выступаў як крьггык і публіцыст.

Аўтар сцэнарыяў фільмаў «Паўлінка» (1951), «Народны паэт» (1952), «Першыя выпрабаванні» (1960), «Запомні гэты дзень» (1967, разам з А. Куляшовым).

На беларускую мову пераклаў асобныя творы рускіх класікаў, А. Міцкевіча, У. Сыракомлі.

wikimedia.org

1930 год. Нарадзіўся Аляксандр Баршчэўскі. 

Беларускі літаратуразнаўца, перакладчык і фалькларыст. Псеўданім Алесь Барскі. Доктар філалагічных навук. Ганаровы доктар БДУ.

Выкладчык Варшаўскага ўніверсітэта, кіраўнік  Беларускага літаратурнага аб’яднання «Белавежа», аддзялення Беларускіх даследаванняў пры Варшаўскім універсітэце, старшыня Цэнтральнага камітэта Алімпіяды па беларускай мове ў Польшчы.

Аўтар многіх кніг, паэтычных зборнікаў, перакладаў.

Складальнік, аўтар прадмовы і біяграфічнага артыкула да кнігі Я. Купалы «Выбраныя паэтычныя творы». Збіральнік беларускага фальклора Беласточчыны.

Памёр 28 сакавіка 2022 года.

1959 год. Памёр Аляксандр Орса.  Беларускі педагог і грамадска-культурны дзеяч, педагог.

Міністр асветы БНР. Адзін з заснавальнікаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, стваральнік першай парафіі Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, Беларускага інстытута навукі і мастацва, арганізатар першых беларускіх школ у Нью-Ёрку.

Пахаваны на Беларусіх могілках у Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі.

i.mycdn.me

1974 год. Нарадзіўся Руслан Салей. 

Беларускі хакеіст, абаронца.

Хакейную кар’еру пачынаў у Беларусі. У 1996 годзе быў запрошаны у каманду «Анахайм Майці Дакс». У 2003 годзе першым з беларускіх гульцоў дайшоў да фіналу Кубка Стэнлі. Гуляў за каманды  «Фларыда Пантэрз», «Каларада Эвеланш», «Дэтройт Рэд Уінгз», яраслаўскі «Лакаматыў» (КХЛ).

Загінуў 7 верасня 2011 года ў авіякатастрофе пад Яраслаўлем.

Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.

1 лістапада. Дзень у гісторыі. Сусветны дзень вегана. Дзень Усіх Святых. Лісабонскі землятрус забраў 100 000 жыццяў. Абвешчаны Грынвіцкі нулявы мерыдыян. Стварэнне Еўрапейскага саюза

Навіна ад

 Сусветны дзень вегана (з 1994 года). Слова веган было ўтворана Дональдам Уотсанам у 1944 годзе з першых і апошніх літар ангельскага слова “vegetarian”.

Веганізм (веганства) – лад жыцця, які характарызуецца, у прыватнасці, строгай адмовай ад мяса. Веганы сілкуюцца і карыстаюцца толькі расліннымі прадуктамі. 

Дзень Усіх Святых (каталіцкай канфесіі) мае самы высокі ранг урачыстасці. Яно ўваходзіць у лік так званых «абавязковых дзён», калі ўсе вернікі павінны наведваць імшу. У шэрагу краін свету гэта афіцыйны выхадны на агульнадзяржаўным узроўні.

У Праваслаўнай Царкве Дзень Усіх Святых (Нядзелю Усіх Святых) святкуюць у першую нядзелю пасля Пяцідзесятніцы, гэта значыць у восьмую нядзелю пасля Вялікадня.

1755 год. Адбыўся Лісабонскія землятрус з наступным за ім цунамі. Загінула  100 000 чалавек. 

Землятрус ператварыў у руіны сталіцу Партугаліі. 

Гэты першы вывучаны навукай землятрус паслужыў штуршком да зараджэння наукі сейсмалогіі. 

Магнітуда землятрусу каля 8,7 выклікала вялізныя расколіны ў зямлі, шырынёй па 5 метраў. 

Праз некалькі хвілін пасля землятрусу вялізнае цунамі накрыла горад, ірванула ўверх па цячэнні ракі Тэжу. За ім рушылі ўслед яшчэ дзве хвалі. 

Раёны горада, не закранутыя цунамі, былі знішчаны пажарамі. Згарэла каралеўская бібліятэка з 70 тысячамі ўнікальных тамоў, сотні твораў мастацтва, у тым ліку рэдкія карціны Рубенса, Тыцыяна і Караджа, каралеўскія архівы з апісаннямі падарожжаў Васка да Гамы і іншых падарожнікаў.

1868 год. Нарадзіўся Зміцер Даўгяла. 

Беларускі гісторык, архівіст.

Працаваў у Віцебскім, Віленскім архівах старажытных актавых кніг, загадчыкам Магілёўскага архіва (1921–1925), дырэктарам бібліятэкі Акадэміі навук БССР.

Рэдактар «Запісак Паўночна-Заходняга аддзела Рускага геаграфічнага таварыства». Супрацоўнік Інбелкульта, дацэнт БДУ.

Удзельнік выдання «Гісторыка-юрыдычных матэрыялаў», «Актаў Віленскай археаграфічнай камісіі», «Археалагічнага зборніка дакументаў», «Гісторыі Беларусі ў дакументах і матэрыялах».

Аўтар прац па гісторыі беларускіх гарадоў і мястэчак.

У 1937 годзе арыштаваны, высланы ў Казахстан, памёр у 1942 годзе.

1873 год. Нарадзіўся Іван Замоцін. 

Беларускі літаратуразнаўца. Акадэмік Акадэміі навук БССР, член-карэспандэнт АН СССР. Доктар філалагічных навук.

Адзін з пачынальнікаў беларускага літаратуразнаўства XX стагоддзя. Першы загадчык кафедры беларускай літаратуры і этналогіі БДУ. Дырэктар Інстытута літаратуры і мастацтва АН БССР.

Складальнік і рэдактар выданняў М.Багдановіча, Алеся Гаруна, Паўлюка Труса, Цёткі і іншых.

Арыштаваны ДПУ БССР у 1938 годзе, асуджаны да зняволення ў лагерах. 

Памёр 25 траўня 1942 года ў турэмным шпіталі ў г. Горкі.

1884 год. Абвешчаны Грынвіцкі нулявы мерыдыян. 

Галоўны мерыдыян нулявой даўгаты – уяўная лінія, якая злучае паўночны і паўднёвы полюсы зямнога шара. 

Праведзена праз двор Грынвіцкай Каралеўскай Абсерваторыі. Умоўна падзяляе зямны шар на ўсходняе і заходняе паўшар’е.

Мерыдыян пазначаны ў Грынвічы металічнай пласцінай.

У 1884 годзе быў устаноўлены і час па Грынвічы – стандартны англійскі час, які прымяняецца ў астраноміі як сусветны час.

1888 год. Памёр Мікалай Пржавальскі. 

Падарожнік, географ, кліматолаг, першы комплексны даследчык Цэнтральнай Азіі, асветнік, ганаровы член Пецярбургскай Акадэміі навук, генерал-маёр.

Належаў да беларускага шляхецкага роду Перавальскіх, герба Лук. 

Ажыццявіў вялікія экспедыцыі: Усурыйскую, Мангольскую, Лабнорскую, Джунгарскую, Тыбецкія. Адкрыў цэлы шэраг новых форм жывёл, у тым ліку дзікага вярблюда, каня Пржэвальскага.

Пахаваны паводле ўласнага запавету на беразе возера Ісык-Куль, Кыргызстан.

1888 год. Нарадзіўся Блаславёны Міхал Сапоцька. 

Каталіцкі святар, заснавальнік Кангрэгацыі Сясцёр Міласэрнасці Ісуса Хрыста.

У Вільні служыў вайсковым капеланам і садзейнічаў адбудове касцёла св. Ігнацыя, быў духоўным айцом Мітрапалітальнай духоўнай семінарыі, прафесарам Віленскага ўніверсітэта, духоўнай семінарыі ў Беластоку, рэктарам касцёла Арханёла Міхаіла.

Аўтар духоўнага «Дзённіка» сястры Фаустыны.

Беатыфікаваны у 2008 годзе.

1893 год. Памёр Ян Матэйка. 

Польскі мастак.

Нягледзячы на сур’ёзныя праблемы з вачамі, стаў знакамітым мастаком, дырэктарам Кракаўскай Акадэміі мастацтваў.

Найвядомейшыя палотны: “Рэйтан”, “Люблінская унія”, “Стэфан Баторый пад Псковам”, “Бітва пад Грунвальдам”, “Ян III Сабескі пад Венай”, “Касцюшка пад Рацлавіцамі”.

1895 год. Нарадзіўся Уладзімір Крыловіч. 

Беларускі акцёр, адзін з заснавальнікаў беларускага савецкага тэатра. Заслужаны артыст БССР.

Працаваў у купалаўскім тэатры. Лепшыя ролі: Крыніцкі («Паўлінка» Я. Купалы), Машэка, Кастусь Каліноўскі  і іншыя.

Здымаўся ў кіно, у тым ліку ў фільме «Двойчы народжаны» рэжысёра Э. Аршанскага.

Памёр 23 кастрычніка 1937 года.

1912 год. Нарадзіўся Янка Золак. 

Беларускі паэт, выдавец, грамадскі дзеяч.

З 1944 года на эміграцыі. Заснавальнік Беларускага культурна-мастацкага і навуковага таварыства ў ЗША, сузаснавальнік і галоўны рэдактар часопіса «Беларуская думка». Выдавец беларускай літаратуры і насценных беларускіх календароў.

Аўтар вялікай колькасці вершаў, апавяданняў, казак. 

Некалькі разоў на пачатку 1990-х прыязджаў на Беларусь, тут у 1996 годзе выйшаў яго паэтычны зборнік «Вятрыска з радзімай краіны».

У 1979-1981 гг. выйшлі два тамы яго «Твораў».

Аўтар успамінаў «Мая сустрэча з Якубам Коласам у 30-я гады», крытычных артыкулаў пра творчасць Масея Сяднёва, Міхася Кавыля, Уладзіміра Клішэвіча, даследавання «На 500-годдзе з дня нараджэння Міколы Гусоўскага» і іншых.

 1933 год. Нарадзіўся Вячаслаў Адамчык. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык, кінасцэнарыст.

Працаваў у рэакцыях многіх газет, часопісаў, у Дзяржаўным выдавецтве БССР, на кінастудыі «Беларусьфільм».

Аўтар вершаў, зборнікаў прозы, раманаў, паводле некаторых з іх зняты мастацкія фільмы, пастаўлены тэлеспектаклі.

Напісаў сцэнарыі да дакументальных фільмаў «Іван Мележ», «Валянцін Таўлай», «Дзядзька Якуб» і іншых.

Перакладчык балгарскіх народных казак, паасобных твораў М. Прышвіна, С. Залыгіна і іншых.

Памёр у 2001 годзе.

 1937 год. Расстраляны НКУС Філарэт (Фёдар Раменскі). 

Беларускі праваслаўны дзеяч.

Працаваў ў многіх мінскіх навучальных установах.

У 1921 годзе пастрыжаны ў манашаскі сан з імем Філарэт і рукапаложаны ў іераманаха. 

Старшыня з’езду прадстаўнікоў духавенства і вернікаў Беларускай праваслаўнай епархіі 1927 года, на якім было абвешчана аб стварэнні аўтакефаліі Беларускай царквы. Служыў у бабруйскім Мікалаеўскім саборы, у саборах Мінска.

Пасля закрыцця вясной 1937 года ў Мінску апошняга каталіцкага храма дазволіў вернікам-каталікам маліцца ў царкве Св. Марыі Магдаліны.

Арыштаваны 28 ліпеня 1937 года, асуджаны за «антысавецкую дзейнасць» і расстраляны.

1984 год. Памёр Пётр Сергіевіч. 

Беларускі жывапісец, графік, мастак-манументаліст. Заслужаны дзеяч мастацтваў Літвы.

Працаваў захавальнікам фондаў у Беларускім музеі ў Вільні, выкладчыкам кафедры малюнку і жывапісу ў Віленскім інстытуце прыгожых мастацтваў.

Аўтар жывапісных партрэтаў: «Усяслаў Полацкі», «Кастусь Каліноўскі сярод паўстанцаў 1863 года», «К. Каліноўскі і В. Урублеўскі на аглядзе паўстанцаў», «Скарына ў друкарні», «Скарына ў рабочым кабінеце» і іншых.

Значнае месца ў творчасці мастака займалі тэмы: тіворчасці Купалы («А хто там ідзе?», «Званар», «Гусляр» і іншыя), жыцця сялян Заходняй Беларусі, Другой сусветнай вайны, хвараства прыроды Беларусі.

У Дзяржаўным літаратурным музеі Янкі Купалы захоўваецца 14 карцін мастака.

1993 год. Стварэнне Еўрапейскага саюза паводле Маастрыхскай дамовы 1992 года. 

Еўрасаюз, ЕС  — эканамічнае, палітычнае і ваеннае аб’яднанне 27 еўрапейскіх дзяржаў. Тры краіны-суседкі Беларусі (з пяці) Латвія, Літва, Польшча – члены ЕС.