Tag: безопасность

Міжнародны дзень салідарнасці людзей (International Human Solidarity Day, з 2006 года). 

Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН у рэзалюцыі, якая была прысвечаная правядзенню першага Дзесяцігоддзя ААН па барацьбе за ліквідацыю галечы. У Дэкларацыі тысячагоддзя адзначаецца, што салідарнасць у ХХІ стагоддзі стане адной з фундаментальных каштоўнасцей чалавецтва.

Салідарнасць – адзінства перакананняў і дзеянняў, узаемадапамога і падтрымка членаў сацыяльнай групы, якія грунтуюцца на агульнасці інтарэсаў і неабходнасці дасягнення агульных групавых мэт, сумесная адказнасць.

У гэтым годзе дзень салідарнасці людзей – гэта дзень салідарнасці ў першую чаргу з народам Украіны.

Дзень супрацоўніка органаў дзяржаўнай бяспекі (Беларусь). 

У гэты дзень у 1917 годзе Савет народных камісараў РСФСР выдаў Дэкрэт аб утварэнні Усерасійскай надзвычайнай камісіі (ВЧК) пры СНК РСФСР для барацьбы з контррэвалюцыяй і сабатажам у Савецкай Расіі. Першым старшынёй ВЧК стаў ураджэнец Беларусі Фелікс Дзяржынскі, які стаў іконай гэбістаў.

У савецкай гарадской тапаніміцы імя беларускага шляхціча Ф. Дзяржынскага – самае папулярнае ў назвах вуліц, плошчаў, гарадоў, пасёлкаў з усіх ураджэнцаў Беларусі, куды больш пашыранае за імя О. Шмідта ці Ф. Скарыны.

1803 год. ЗША зрабілі найбуйное ў гісторыі зямельнае набыццё. У Напалеона Банапарта набыта французская Луізіяна. 

Луізіяна – велізарная тэрыторыя паміж ракой Місісіпі і Скалістымі гарамі, што ўключае сучасныя штаты Луізіяна, Місуры, Небраска, Аёва, Арканзас, Паўночная і Паўднёвая Дакота, Канзас, Мінесота, Мантана, Ваёмінг, Каларада, Аклахома. Пасля здзелкі плошча ЗША адразу павялічылася ў 2 разы. Набыццё абышлося ЗША у 15 мільёнаў долараў, што амаль удвая танней (за гектар), чым пры пазнейшай пакупцы Аляскі ў Расіі. ЗША даказалі, што можна тэрытарыяльна пашырацца не пад час захватніцкіх воін, а цывілізавана, за грошы.

1840 год. Нарадзіўся Казімір Альхімовіч. 

Беларускі і польскі мастак.

Як удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў сасланы на Урал.

Пасля ссылкі вучыўся ў Варшаве, Мюнхене, Парыжы.

Яго творчасці характэрная гістарычная і міфалагічная тэматыка, пейзажы Літвы, Татраў, рэлігійныя палотны, жанравыя сцэнкі.

Ствараў карціны на тэмы беларускай, польскай і літоўскай гісторыі: «Пахаванне Гедыміна», «Ліздзейка з дачкой на руінах царквы Пяруна», «Абарона Ольштына», «Смерць Глінскага ў турме» і іншыя.

У творах, створаных пад уплывам ссылкі, гучыць пратэст супраць царскага самадзяржаўя: «Смерць у выгнанні», «Пахаванне на Урале», «На этапе» і іншыя.

Захапляўся роспісам фарфору і фаянсу, разьбой па дрэве.

Ілюстратар твораў Ю. Славацкага,  А. Міцкевіча.

Вялікая колькасць прац мастака захоўваецца ў варшаўскім Народным музеі.

Памёр 31 снежня 1916 года.  

1860 год. Нарадзіўся Яўхім Карскі. 

Беларускі філолаг-славіст, заснавальнік беларускага навуковага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст, палеограф. Акадэмік Пецярбургскай і Чэшскай акадэмій навук, член Інбелкульта.

Абараніў дысертацыю па беларускім мовазнаўстве «Да гісторыі гукаў і форм беларускай гаворкі» (1893). Працаваў прафесарам універсітэтаў Варшаўскага (загадчык кафедрай, дэкан гісторыка-філалагічнага факультэта, рэктар, 1905-1910), Растоўскага  (1915-1916, былы Варшаўскі), Мінскага педінстытута.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, ганаровы старшыня Першага ўсебеларускага з’езда, старшыня камісіі па адкрыцці БДУ.

Аўтар  больш за 1000 прац, у тым ліку даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, дыялекгалогіі, фальклоры, этнаграфіі, гісторыі беларускай літаратуры, сямітомнай працы «Беларусы» – энцыклапедыі беларусазнаўства. Прарадзімай славян  лічыў Палессе, даказваў, што беларусы – аўтахтоны на сваіх землях, склаў этнаграфічную карту Беларусі пачатку ХХ стагоддзя

На радзіме вучонага, на будынку сярэдняй школы ў в. Лаша апрацуе з 1964 года мемарыяльны музей, яго імя носіць Гродзенская абласная бібліятэка.

Памёр 29 красавіка 1931 года.

1890 год. Нарадзіўся Юзаф Ядкоўскі. 

Краязнавец, заснавальнік гісторыка-археалагічнага музея ў Гродна.

У 1910-1914 гадах падарожнічаў па Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях, рабіў раскопкі, у тым ліку ў Міры.

Стварыў  музей у Гродне (зараз гісторыка-археалагічны музей) і ўзначальваў яго ў 1922-1936 гадах.

Вёў раскопкі ў Ваўкавыску (1925), даследаваў княжацкі хорам (церам), Верхнюю і Ніжнюю цэрквы на тэрыторыі Старога замка ў Гродне.

Аўтар прац «Гродна» (1923), «Гарадзішча Ваўкавыска» (1925), «Раннесярэдневяковае Гродна ў святле археалагічных раскопак у Гродзенскім Старым каралеўскім замку ў 1932 і 1933 гг.», «Абарончы храм на Каложы ў Гродне» (1936).

Засталася нявыдадзенай яго шматтомная праца «Польскія рэліквіі ў Расіі».

Памёр 2 студзеня 1950 года.

1910 год. Нарадзіўся Вітаўт Тумаш. 

Беларускі грамадскі дзеяч, скарыназнаўца.

Актыўна ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім жыцці, быў старшынёй Лодзінскага аддзела Беларускага камітэта самапомачы, членам створанага ў Берліне (19 чэрвеня 1941) Беларускага нацыянальнага цэнтра. У ліпені-лістападзе 1941 г. бургамістр Мінска. Пасля пераезду ў Германію, займаўся лекарскай практыкай і працаваў у берлінскім аддзеле Самапомачы, рэдагаваў газету «Раніца».

Адзін з заснавальнікаў і шматгадовы (1955-1982) старшыня Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў ЗША, член Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня Фундацыі імя П. Крэчэўскага. Даследчык спадчыны Ф. Скарыны.

Памёр 27 красавіка 1998 годзе. Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў Нью-Джэрсі (ЗША).

1937 год. Расстраляны ўраджэнец в. Бяседавічы Хоцімскага раёна Іван Сурта. 

Педагог, дзяржаўны дзеяч, акадэмік, прэзідэнт акадэміі навук.

Пасля рэвалюцыі працаваў старшынёй Клімавіцкага павятовага, Гомельскага губвыканкама, служыў у ВЧК і ДПУ, быў наркамам (1933-1936) аховы здароўя, членам ЦВК БССР

Арыштаваны ў жніўні 1937 года ДПУ, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу. Расстраляны ў адну ноч з Я. Афанасьевым, В. Дружчыцам, А.Ляшчынскім, М. Матусевічам, Ф. Сулкоўскім, І.Валадзько, Д. Турбовіч, С. Некрашэвіча, М. Піятуховічам і іншымі (усяго больш за 200 чалавек)

1937 год. Расстраляны Сцяпан Некрашэвіч. 

Беларускі навуковец і грамадскі дзеяч, акадэмік. Заснавальнік, разам з Я.  Карскім і І. В. Воўк-Левановічам,  сучаснай літаратурнай беларускай мовы.

Адзін з кіраўнікоў Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, працаваў у  наркамасветы БССР, старшынёй Навукова-тэрміналагічнай камісіі. Удзельнік арганізацыі Інбелкульта, акадэміі навук, яе віцэ-прэзідэнт, дырэктар Інстытута мовазнаўства, старшыня камісіі па ўкладанні слоўніка жывой беларускай мовы.

Распрацаваў тэарэтычныя асновы і прынцыпы стварэння дыялекталагічных слоўнікаў беларускай мовы. Аўтар даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, правапісу спрэчных дзеяслоўных форм.

У 1930 годзе арыштаваны ДПУ, у 1931 годзе прыгавораны да высылкі ў Удмурцію. Зноў арыштаваны ў  1937 годзе, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны Міхаіл Піятуховіч. 

Беларускі літаратуразнавец, крытык, педагог.

Даследчык беларускай літаратуры. Член навукова-тэрміналагічнай камісіі, Інбелкульта, акадэмік, прафесар і дэкан педагагічнага факультэта БДУ.

З прычыны грубых палітычных абвінавачванняў яго навуковых апанентаў, пераехаў на Каўказ, дзе працаваў у Паўночна-Каўказскім і Паўночна-Асецінскім педагагічных інстытутах.

Арыштаваны ў 1937 годзе, прыгавораны да расстрэлу і расстраляны ў Мінску.

Даследчык заходнееўрапейскай, у тым ліку французскай, беларускай літаратуры, творчасці Якуба Коласа.

Аўтар “Нарысаў гісторыі беларускае літаратуры…”, даследаванняў пра фальклор, Ф. Скарыну, Ф. Багушэвіча, Я. Купалу, Я. Коласа, М. Багдановіча, Ц. Гартнага, Ядвігіна Ш., М. Чарота, К. Чорнага і іншых. Рэдактар-укладальнік хрэстаматыі «Выпісы з беларускае літаратуры: Новы і найноўшы кругабегі», рэдактар і аўтар уступнага артыкула да твораў П. Труса.

1939 год. Адбыўся першы спектакль Гомельскага рускага драмтэатра. 

Ставілі «Рэвізора» М. Гогаля. Тэатр існаваў у 1939-1941, 1945-1946 гадах. У 1946 годзе быў пераведзены ў Магілёў і пераўтвораны ў Магілёўскі абласны рускі драматычны тэатр (1946-1949).

Сённяшні Гомельскі абласны драматычны тэатр створаны ў 1954 годзе, а сучасны будынак тэатра адкрыўся ў 1956 годзе на плошчы Леніна.

1945 год. Выйшаў першы нумар  «Настаўніцкай газеты» накладам 20 000 паасобнікаў.

Выходзіць на беларускай мове, спачатку (1945-1957) як штотыднёвік, потым 2 разы (1958-1998), 3 разы (1998-2022), з  ліпеня 2022 года зноў 2 разы на тыдзень.

Галоўнай праблемай, якую на пачатку свайго існавання вырашала «Настаўніцкая газета», было “адраджэнне нацыянальнай школы, аб’яднанне і папулярызацыя перадавога педагагічнага досведу”. Аднымі з першым рубрык на той час сталі рубрыкі «Метадычная старонка» і «У дапамогу настаўніку».

Асвятляе праблемы адукацыі і выхавання, пытанні  педагогікі і практыкі, адрасавана настаўнікам, выкладчыкам, навукоўцам, навучэнцам, студэнтам, бацькам.

1962 год. На Гомельскім суднарамонтна-суднабудаўнічым заводзе пабудаваны першы ў Беларусі цеплаход на падводных крылах.

У 1918 годзе ў Гомелі былі заснаваны суднарамонтныя майстэрні, якія забяспечвалі патрэбы Дняпроўскай ваеннай флатыліі. На іх базе ў 1935 годзе з’явіўся суднарамонтны завод. 

У 1941-1944 гадах завод працаваў у эвакуацыі ў Сталінградзе. Вырабляў як суднабудаўніча-суднарамонтны (1959-2012, банкрут з 2002 года) пасажырскія цеплаходы на падводных крылах «Палессе», судны розных мадыфікацый, грузавыя цеплаходы класа “рака-мора” “Надзея”.

Загалоўнае фота: Цеплаход на падводных крылах «Палессе» ў Будапешце.

1982 год. Званне Ганаровы грамадзянін Магілёва надана Аркадзю  Гушчыну, генерал-лейтэнанту. 

У 1944 годзе намеснік камандзіра 6-го гвардейскага штурмавога інжынерна-сапернага батальёна забяспечыў фарсіраванне рэк Проні, Басі, пераправу праз Дняпро пры вызваленні Магілёва.