Про жалобу жителей деревни Репище Кировского района пишет “Прыдняпроўская ніва”. В деревне нет хорошей благоустроенной детской площадки. Панельные плиты от старого дома, который был давно разобран, до сих пор бесхозно лежат по центру деревни, создавая тем самым не только неопрятный вид, но и порождая беспокойство взрослых за безопасность детей.
Дети в силу возраста не задумываются о последствиях и, играя, забираются на них. Не радует сельчан и то, что в населенном пункте есть аварийные постройки и нежилые дома, придомовая территория которых нуждается в наведении порядка, а здание бывшей школы, хоть и сдано в аренду, все также продолжает оставаться неприглядным и требующим ремонта.
«Из-за того, что в деревне нет хорошей детской площадки, наши дети и внуки играют в разваленных зданиях бывших пилорамы и столовой» – сказано в жалобе жителей.
Что касается благоустройства игровой зоны для детей, председатель местного сельисполкома Ирина Слабкович сообщила редакции, что новые элементы детской игровой площадки уже предоставлены МУКП «Жилкомхоз» и в скором времени будут установлены. К слову, местное лесничество обещает установить и скамейки вблизи магазина.
О том, что плиты от разобранного панельного дома бесхозно лежат по центру деревни, председатель неоднократно сообщала сельхозпредприятию, за которым бывшая постройка закреплена, однако то, что осталось от дома, до сих пор не убрано.
– Думаю, что соответствующие действия со стороны сельхозпредприятия будут приняты и вопрос будет решен, – отметила председатель сельисполкома.
Пояснила представитель местной власти и о пустующих домах.
– Вопрос сокращения количества нежилых домов находится в центре внимания сельисполкома. В деревне Репище, как и в других населенных пунктах сельсовета, есть такие дома, и работа в данном направлении ведется – добавила Ирина Слабкович.
Раніцай 7 чэрвеня лось траўмаваў пенсіянераў у вёсцы Стоўпішча Кіраўскага раёна, напаўшы на гаспадарку, дзе жылі жанчына і мужчына. Пасля гэтага дзікая жывёла кінулася ў лес і напала на леснікоў недалёка да вёскі.
У выніку нападу дзікай жывёлы на тэрыторыю домаўладання, мужчыну 1939 года нараджэння і жанчыну 1948 года нараджэння прыйшлося шпіталізаваць. Пасля абследавання пяцерпелых ў бальніцы высветлілася, што пенсіянеры атрымалі траўмы рознай ступені цяжкасці. Больш за ўсё пацярпела жанчына, якая атрымала чэрапна-мазгавую траўму.
Пасля прыбыцця ратавальнікаў да месца здарэння, жывёла ўцякла ў лес, дзе таксама напала на леснікоў недалёка ад Стоўпішча. Цяпер дзікая жывёла адлоўлена, высвятляюцца абставіны здарэнняў – паведамляе раённая разета “Кіравец”.
Расказваем пра Кіраўск – даволі малады населены пункт, які быў доўгі час вядомы як паселішча Качэрычы. Новаўтвораны за савецкім часам пад назвай Кіраўск горад, на месцы маёнтка Качэрычы і вёскі Старцы, пахаваў пад сабой старадаўнія тапанімічныя рарытэты.
Упершыню паселішча згадваецца ў XVI стагоддзі як вялікакняскае сяло Качэрычы ў Рэчыцкім павеце Мінскага ваяводства. На 1560 год тут было 30 двароў. Пасля ператварыліся ў фальварак, а ў выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай Качэрычы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, дзе сталіся цэнтрам воласці Бабруйскага павету.
На 1844 год у склад маёнтку Качэрычы ўваходзіла вёска Старцы, дзе ў 1845 годзе заснавалі гуту. Адзначым, што маёнтак і вёска былі рознымі паселішчамі, якія проста недалёка знаходзіліся. З інвентарнага апісання Качэрычаў 1854 года вядома, што да маёнтка адносіліся слабоды: Капусціна, Язаўка, Падлешчанка, Скрыпліца, Негаўля, Камерава, Аляксандраўка, Цейкавічы, Буда, Хамічы, Стараселле і інш.
Выпіска з інвентара, складзенага ў 1844 годзе, сведчыць аб тым, што ў памешчыкаў Качэрычаў налічвалася 17 436 дзесяцін зямлі. З іх 15 243 належалі асабіста ім, астатнія 2 193 дзесяціны былі размеркаваны паміж 1 130 душамі сялян.
Па звестках 1880-х гадоў беларускага гісторыка і публіцыста Аляксандра Ельскага, Качэрычы – сяло, цэнтр Качэрыцкай воласці, паштовая станцыя ў Бабруйскмі павеце, пры шляху з Бабруйска на Магілёў, за 23 вярсты ад Бабруйска, над ракой Алай, спадчына фон Гоера.
Традыцыйная гістарычная назва паселішча Качэрычы хутчэй за ўсё ўтварылася ад мянушкі, або дахрысціянскага беларускага імя Ка́чар.
Паводле Аляксандра Ельскага ў 2-й палове XIX стагоддзя Качэрычы таксама называлі Старасёламі.
Радзіма Тэфі
Маёнтак Качэрычы на мяжы XVIII-XIX стагоддзя належаў Мікалаю Самойлавічу Ланеўскаму-Ваўку – надворнаму саветніку, павятоваму маршалку Рагачова. Дарэчы, Ваўкі-Ланеўскія – старажытны польска-беларускі род герба “Корчак”. Пасля смерці Мікалая Самойлавіча вотчыннае ўладанне перайшло да яго брата Феліцыяна – павятовага маршалка ў земскім судзе г. Быхава. У сваю чаргу пасля смерці Феліцыяна маёнтак перайшоў да яго жонкі Настассі Сямёнаўны Ланеўскай-Воўк і іх дачкі Назеі ў пажыццёвае валоданне.
А вось ужо Надзея Феліцыянаўна Ланеўская-Воўк пабралася шлюбам з карнетам Інгерманландскага палка Адольфам Готфрыдам фон Гоерам (Аляксандрам Мікалаевічам на рускі капыл). Фон Гоер – абруселы нямецкі род ваеннага дваранства. У Надзеі Феліцыянаўны і Адольфа Готфрыда нарадзілася сямёра дзяцей. Якраз самая старшая з іх (дачка Варвара) у будучыні стане маці таленавітых сясцёр Лохвіцкіх (усе сталіся пісьменніцамі).
Найбольш вядомыя з чатырох пісьменніц Надзея Тэфі і яе сястра Марыя Лохвіцкая-Жыбер. Тэфі – руская пісьменніца і паэтка, мемуарыст, перакладчыца, аўтар такіх вядомых апавяданняў, як «Дэманічная жанчына» і «Ке Фер». Марыя Лохвіцкая — руская паэтэса, якая падпісвалася псеўданімам Міра Лохвіцкая. З’яўляецца заснавальніцай жаночай паэзіі “Срэбранага стагоддзя”, уладальніцай трох Пушкінскіх прэмій.
Што ж да маёнтка Качэрычы, то ў далейшым ім валодалі спачатку Віктар Аляксандравіч фон Гоер (сын Адольфа-Аляксандра), а пасля ён перайшоў да яго сыноў Уладзіміра і Льва. Усе яны праявілі сябе на розных дзяржаўных пастах у Расійскай імперыі, кожны дасягнуўшы пэўных кра’ерных поспехаў.
Фон Гоеры на тэрыторыі свайго ўладання адкрывалі невялікія прадпрыемствы, якія перапрацоўвалі сельскагаспадарчую і мінеральную сыравіну. Спачатку ў маёнтку была адчынена гута з прыбыткам у 6250 рублёў. З 1872 года пачаў дзейнічаць бровар, на якім у 1895 годзе працавала 8 працоўных. У 1895 годзе быў уведзены паравы рухавік. Даход з яго складаў 4 тыс. рублёў.
Такім чынам, многія з нашчадкаў родаў Ланеўскіх-Ваўкоў і фон Гоераў пакінулі след у гісторыі, праявілі сябе ў розных сферах дзейнасці: у ваеннай сферы, у фінансах, літаратуры і дзяржаўнай службе. Менавіта гэтых два рода амаль паўтары стагоддзя валодалі маёнткам Качэрычамі, паўплываўшы на гісторыю навакольных земляў.
Непасрэдна сам фальварак меў каля 6,5 гектар зямлі, глеба тут пясчаная, а лясы былі знішчаны. Паводле плана Качэрычаў 1904 года, маёнтак складаўся з жылога дома, флігеля, двух халодных адрынаў і скотнага двара, дома рабочых і двух стайняў, свірана, вядзянога млына, двух хлявоў, саладоўні, склепа, сукнавальні, бровара.
Па ўспамінах старажылаў, сядзіба была маляўнічая. Тут раслі ліпы, каштаны, лістоўніцы, коркавае дрэва. Працякала рэчка Ала, прабіваліся ключы і крынічкі. Былі сад, гароды, ворныя землі, сенакосы. З архіўных крыніц вядома, што мясцовасць была роўная, з правільнымі схіламі, без камянёў. У пачатку ХХ стагоддзя дзве дзесяціны зямлі былі заняты англійскім паркам, які часткова захаваўся да нашых дзён і сёння з’яўляецца помнікам садова-паркавай архітэктуры Кіраўска.
У 2000 годзе яго цалкам рэканструявалі: пабудавалі фантан, зоны адпачынку, невялікі заапарк.
Тэатр тапанімічнага абсурду
Пасля ўсталявання савецкай улады на беларускіх землях, Качэрычы з 1924 года ўваходзяць у склад Старцаўскага сельсавета Бабруйскага раёна.
12 лютага 1935 года ўтвараецца Кіраўскі раён, што названы ў гонар застрэленага камуністычнага дзеяча Сяргея Кірава (які да таго ў сваю чаргу масава расстрэльваў так званых контррэвалюцыянэраў, у тым ліку святароў і вернікаў).
Цэнтр раёна знаходзіцца ў вёсцы Старцы, якая 20 красавіка 1939 года была перайменавана ў вёску Кірава. Пры гэтым Кіраў не мае абсалютна ніякіх адносінаў да дадзенай мясцовасці і наогул да Беларусі. У гэты ж час каля вёскі Старцы-Кірава на месцы фальварака Качэрычы быў пабудаваны пасёлак Кіраўск, куды пазней быў перанесены раённы цэнтр. Вось такі тэатр тапанімічнага абсурду.
Толькі ў 1955 годзе вёска Кірава (былыя Старцы) злілася з пасёлкам Кіраўск, што паўстала на месцы былога маёнтку Качэрычы. Яшчэ пазней 17 лістапада 1959 года раённаму цэнтру Кіраўску быў нададзены статус гарадскога пасёлка. Па перапісе насельніцтва 1959 года ў новаствораным Кіраўску налічвалася 2 980 жыхароў, а ўжо ў 1971 годзе пражывала ўжо 4,7 тыс. чалавек. У 1977 годзе ў склад гарадскога пасёлка была ўключана вёска Селішча.
У 1972 і 1980 гадах былі распрацаваны генеральныя планы пасёлка, у адпаведнасці з імі цэнтральная частка забудоўвалася 2-3-павярховымі дамамі.
Непасрэдна на месцы былога фальварку Ланеўскіх-Ваўкоў і фон Гоераў быў адкрыты санаторый ў гонар ураджэнца гэтых мясцінаў героя Савецкага Саюза і героя сацыялістычнай працы Кірыла Пракопавіча Арлоўскага. Санаторый знаходзіцца якраз у самым цэнтры маляўнічага і велічнага парку былога маёнтка Качэрычы.
Такім чынам, сённяшні раённы цэнтр Кіраўск як адзінае паселішча паўстаў толькі ў пасляваенны час, калі вёска Старцы злілася з былым фальваркам Качэрычы, у выніку чаго ўтварылася мястэчка. Аднак на гэтым не спыніўся працэс зліцця з навакольнымі паселішчамі і пазней у склад Кіраўска ўвайшла яшчэ вёска Селішча.
Адзначым, што найменне райцэнтра абумовіла знаходжанне на цэнтральнай плошчы паселішча помніка Сяргея Кірава, які знаходзіцца каля будынка мясцовага райвыканкама, і замяняе звыклы манумент Леніна.
Па-харошаму, каб аднавіць гістарычную справядлівасць, раённы цэнтр павінен мець іншую назву: Качэрычы – назва маёнтка, на грунце якога ўзнікла сённяшняе паселішча або Старцы – вёскі, што сталася асновай сучаснага раённага цэнтра. Галасы гучаць розныя, аднак вырашаць мясцовым жыхарам, якая назва ім больш даспадобы.
Падрабязнасці справы распавялі прадстаўнікі Следчага камітэта ў эфіры сюжэта “Таямніцы следства”, што выйшаў у эфіры Беларускага тэлебачання.
У маі 2018 года ў вёсцы Паўлавічы Кіраўскага раёна знікла 19-гадовая студэнтка Настасся. Дзяўчына павінна была вярнуцца з вучобы з суседняй вёскі, але дома так і не з’явілася. Апошняй з ёй стэлефаноўвалася маці.
Забітая горам жанчына не пераставала верыць, што яе дзяўчынка вернецца дадому. Калі праз тыдзень у суседняй вёсцы знайшлі цела дзяўчыны, у следчых сумневаў не было – гэта зніклая студэнтка, а смерць носіць крымінальны характар.
Высветлілася, што дзяўчына вярталася ў сваю родную вёску праз суседнюю, і адразу пасля таго, як выйшла з аўтобуса, сутыкнулася са сваім аднагрупнікам Валянцінам. Абодва яны вучыліся ў сельскагаспадарчым коледжы ў Жылічах.
Дзяўчына стала папракаць хлопца за тое, што яго пропускі псуюць агульную паспяховасць усёй групы. Падобныя размовы яна заводзіла з ім і раней. Зараз жа малады чалавек раззлаваўся і ўдарыў дзяўчыну. Потым наступіў чаранком матыкі ёй на горла і душыў, пакуль студэнтка не перастала паказваць прыкметы жыцця.
Цела дзяўчыны ён схаваў у кустах па суседстве, частку асабістых рэчаў забраў сабе – мабільны тэлефон і швэдар, які збіраўся аддаць сваёй маці на анучы.
Суд прыгаварыў маладога чалавека да адзінаццаці гадоў турмы.
Жыліцкі палац, “жамчужына Магілёўшчыны”, палац Булгакаў – помнік архітэктуры позняга класіцызму, гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі ў Кіраўскім раёне працягвае падрыхтоўку да святкавання свайго 200-годдзя. Актыўная фаза рэканструкцыі ўжо завершана – паведамлялі mogilev.media нядаўна. Але дата адкрыцця пакуль невядомая.
Палац пачаў будавацца ў 1823 годзе і быў пабудаваны да 1825. Пазней – даробліваліся асобныя элементы. Атрымліваецца, што ў гэтым годзе – 200 год з пачатку будаўніцтва. Але кіраўніцтва музейнага комплекса дакладна не ведае, на якую дату будзе прызначана ўрачыстае адкрыццё палаца – у гэтым, а можа і ў наступным годзе, але ва ўсялякім разе не пазней за 2025.
Прычына – шмат дапрацовак, ёсць планы па ўвядзенню ў строй аранжэрэі, аднаўленню капліцы, працягу напаўнення залаў мэбляй, рэканструкцыі парка і гаспадарчых пабудоў.
Галоўны фасад.
Парадны ўваход
Герб Булгакаў “Сыракомля”.
Адна са 100 заляў
Кесонная столь адной з заляў. Убранне, дэкор не паўтараецца ад залі да залі.
Фрагмент падлогі. У кожнай зале свой малюнак падлогі.
Прыклад мэбліроўкі заляў.
Рэстаўратары пакінулі фрагменты дэкору да рэстаўрацы, каб параўнаць з тым, што атрымалася ў выніку вяртання палаца да жыцця.
Уваходы ў лядоўню і парк.
Зараз залі комплексу паволі напаўняюцца антыкварнай мэбляй, сучаснымі копіямі мэблі XIX стагоддзя, карцінамі. Ідзе будаўніцтва аранжэрэі.
Mogilev.media на працягу апошніх двух гадоў адсочвае ход рэканструкцыі палаца.
Альтанка.
Даведка. Архітэктурны комплекс дзівіць прыгажосцю і маштабамі: будынак рознай паверхавасці, з вежай, складаецца са 100 памяшканняў агульнай плошчай 4 000 кв. м. Побач парк плошчай каля 20 гектар, рака.
Жылічы – рэзідэнцыя заможнага шляхціца, бабруйскага павятовага маршалка Ігната Булгака (1798-1848) на рацэ Добасна. Пабудаваны палац па праекце архітэктара Караля Падчашынскага.
Да галоўнага П-падобнага корпуса ў 1864-1876 гадах прыбудавалі, пры ўладальніку Эдгары Булгаку, доўгае двухпавярховае крыло з палацавай царквой і дадатковымі жылымі памяшканнямі. Такое архітэктурнае рашэнне ўтварыла напаўадкрыты ўнутраны двор. Заходняя частка палаца была дабудавана ў 1914 годзе.
Пасля рэвалюцыі ў палацы размяшчаліся дзіцячы дом, заатэхнічны тэхнікум. У час Вялікай Айчыннай вайны месціўся нямецкі шпіталь.
Пасля вайны ў палацы працавала Бабруйская агранамічная школа.
Першыя спробы рэканструкцыі палаца зроблены ў 1973 годзе архітэктарам Я. Куртам.
У наш час у палацы размешчаны краязнаўчы музей і музычная школа.
На кіраўскім стадыёне па пляжным футболе прайшоў матч за званне ўладальніка суперкубка Беларусі сярод мужчынскіх каманд. Шчучынскія футбалісты перамаглі магілёўскі клуб у серыі пенальці.
Матч выдаўся па-сапраўднаму кубкавым: з высокім напалам бескампраміснай барацьбы на ўсіх участках поля, масай небяспечных момантаў, але пры гэтым аказаўся даволі скупым па мерках пляжнага футбола на галы. Абедзве каманды былі вартыя адзін аднаго, і баявая нічыя ў асноўны час таму пацвярджэнне.
У першым перыядзе ў ліку павялі гаспадары, футбалісты ЦОРа, якія выступалі на хатняй пляцоўцы, бо магілёўскі клуб базуецца менавіта ў Кіраўску і асноўная частка гульцоў каманды кіраўчане.
Першы гол магілёўскага клуба быў забіты са штрафнога удара. Аднак у другім перыядзе шчучынскія футбалісты актывізаваліся і змаглі зраўняць лік. Прычым пад канец матча шчучынцы наогул выйшлі наперад, аднак футбалісты магілёўскага клуба змаглі аднавіць парытэт – апісваемалюнак матча раённая газета “Кіравец”.
У выніку лёс Суперкубка вырашыўся ў серыі пенальці, дзе дакладней аказаліся госці. Яны і заваявалі ганаровы трафей.
У начны час дрыбінскім ратавальнікам паступіла паведамленне аб пажары жылога дома ў аграгарадку Трылесіна на вуліцы Гагарына.
Па прыездзе на месца здарэння супрацоўнікамі службы быў знойдзены загінулы муж гаспадыні дома 1956 года нараджэння. Меркаваная прычына пажару – неасцярожнае абыходжанне з агнём, паведамляюць “Магілёўскія ведамасці”.
Пажар адбыўся і ў вёсцы Колбава Кіраўскага раёна, дзе на базе адпачынку «Лясны рай» згарэла лазня. Пасля прыбыцця да месца пажару супрацоўнікаў Кіраўскага раённага аддзела па надзвычайных сітуацыях, адбывалася гарэнне лазні адкрытым полымем. Унутры будынка, на шчасце, нікога не было – піша кіраўская раённая газета “Кіравец”.
У выніку пажару пашкоджаны сцены і столь пабудовы. Акрамя таго, знішчаны дах і маёмасць, размешчаная ўнутры лазні. Пацярпелых няма. Прычына і абставіны здарэння пажару высвятляюцца.
Х Суперкубак Рэспублікі Беларусь па пляжным футболе пройдзе ў Кіраўску з 12 па 14 траўня. Яго ўдзельнікамі стануць сем каманды з розных гарадоў рэспублікі: Віцебска, Шчучына, Брэста, Мінска, Магілёва, Гродна, Астраўца. 12 мая сезон нацыянальных спаборніцтваў па пляжным футболе адкрыецца матчам каманд з Магілёва і Шчучына. Адбудзецца падзея на стадыёне па пляжным футболе Кіраўска, уваход свабодны – паведамляе раённая газета “Кіравец”.
Жыліцкі палац, “другі Нясвіж” , “жамчужына Магілёўшчыны”, палац Булгакаў – помнік архітэктуры позняга класіцызму, гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі ў Кіраўскім раёне амаль падрыхтаваны да святкавання свайго 200-годдзя. Актыўная фаза рэканструкцыі ўжо завершана.
Зараз залі комплексу – а іх 100 – паволі напаўняюцца антыкварнай мэбляй, сучаснымі копіямі мэблі XIX стагоддзя, карцінамі. Нанова ствараецца аранжарэя і капліца. Экскурсіі па залах ужо праводзяцца.
Mogilev.media працягвае адсочваць ход рэканструкцыі палаца.
Раней гістарычныя крыніцы ўказвалі дату пабудовы палаца – 1825 год, зараз на сайце палацава-паркавага ансамбля даецца больш ранейшая дата – 1823.
Архітэктурны комплекс дзівіць прыгажосцю і маштабамі: будынак рознай паверхавасці, з вежай, складаецца са 100 памяшканняў агульнай плошчай 4 000 кв. м. Побач парк плошчай каля 20 гектар, рака.
Жылічы – рэзідэнцыя заможнага шляхціца, бабруйскага павятовага маршалка Ігната Булгака (1798-1848) у аграгарадку Жылічы на рацэ Добасна. Пабудаваны палац па праекце архітэктара Караля Падчашынскага.
Да галоўнага П-падобнага корпуса ў 1864-1876 гадах прыбудавалі, пры ўладальніку Эдгары Булгаку, доўгае двухпавярховае крыло з палацавай царквой і дадатковымі жылымі памяшканнямі. Такое архітэктурнае рашэнне ўтварыла напаўадкрыты ўнутраны двор. Заходняя частка палаца была дабудавана ў 1914 годзе.
Пасля рэвалюцыі ў палацы размяшчаліся дзіцячы дом, заатэхнічны тэхнікум. У час Вялікай Айчыннай вайны месціўся нямецкі шпіталь.
Пасля вайны ў палацы працавала Бабруйская агранамічная школа.
Першыя спробы рэканструкцыі палаца зроблены ў 1973 годзе архітэктарам Я. Куртам.
У наш час у палацы размешчаны краязнаўчы музей і музычная школа.
Cёння адзначаецца 80-я гадавіна хатынскай трагедыі.
Хатынь – адна з 9097 вёсак, якія былі спалены фашыстамі на тэрыторыі Беларусі.
“Старэйшай сястрой” страшэннай трагедыі лічыцца вёска Боркі – месца найбуйнейшай па колькасці ахвяр карнай аперацыі супраць мірнага насельніцтва Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. 15 чэрвеня 1942 года нацысцкія карнікі вынішчылі яе разам з 6 навакольнымі пасёлкамі Кіраўскага раёна Магілёўшчыны, забіўшы 2027 жыхароў.
Батальён “Дырлевангер”, які здзейсніў расправу над жыхарамі Борак знішчыў і Хатынь.
Пасля вайны Боркі былі адноўлены, але суседнія пасёлкі не адрадзіліся. Аповесць Алеся Адамовіча “Карнікі” напісана на аснове тых страшных падзей. На месцы трагедыі ў в. Боркі ў Кіраўскім раёне створаны мемарыяльны комплекс “Памяці спаленых вёсак Магілёўскай вобласці” (у памяць аб 112 знішчаных вёсках Магілёўшчыны).
