Tag: Вольский

Дзень у гісторыі. 23 верасня. Дзень раўнадзенства. Хрушчоў пагражае Захаду чаравіком. Дзень нараджэння паэта Юльяна Сергіевіча, пісьменнікаў Аркадзя Маўзона і Артура Вольскага, дзяржаўнага дзеяча Сямёна Шарэцкагa

Навіна ад

Дзень раўнадзенства. Часта гэта адбываецца 22 верасня, але роскід складае тры дні. У 2022 годзе гэта здарыцца 23 верасня ў 01:03 (па Грынвічу). Сонца знаходзіцца на экватары, дзень і ноч доўжацца па 12 гадзін. Пасля гэтага сонца будзе рухацца ў бок Паўднёвага Тропіка. У Паўночным паўшар’і пачынаецца астранамічная восень, у паўднёвым – вясна. Паўночны полюс хаваецца ў цень, а Паўднёвы, наадварот, “пераходзіць на светлы бок”.

Светлавы дзень пачне паступова скарачацца, пакуль не дасягне свайго мінімуму 22 снежня. І пачнецца зваротны працэс – сонца стане свяціць усё даўжэй, і 21 сакавіка 2023 года ўсё зноў ураўнуецца – на гэты раз ужо ў Дзень вясновага раўнадзенства.

У Паўночным паўшар’і астранамічны асенне-зімовы сезон (179 дзён) роўна на тыдзень карацейшы, чым у паўднёвым.

1848 год. Дзень нараджэння жавальнай гумкі. 

Амерыканец Джон Куртыс вырабіў першую жавальную гумку. 

Першая савецкая жавальная гумка выраблялася ў 1970-я гады ў Ерэване, потым – у Растове-на-Доне. На Талінскай фабрыцы “Калеў” у 1977 годзе была адчынена першая лінія па вытворчасці жавальнай гумкі.

У сакавіку 1975 года адбылася трагічная падзея на маскоўскім стадыёне ў Сакольніках: падчас юніёрскага матча Канада-ЦСКА каля 20 чалавек загінулі ў цісканіне, калі канадцы пачалі раздаваць балельшчыкам жавальную гумку.

1939 год. У Нью-Ёрку, пад час Сусветнага кірмашу, закладзена адна з самых вядомых “капсул часу”. 

У посуд з вогнетрывалага шкла даўжынёй 228 см уклалі шырокую калекцыю прадметаў: розныя кнігі, дакументальны фільм, энцыклапедыю на мікрафільмах, 75 узораў тэкстылю і іншых найноўшых матэрыялаў, а таксама 35 дробязяў паўсядзённага карыстання (жаночы капялюшык, курыльную трубку).

З нагоды правядзення новага Сусветнага кірмашу (Нью-Ёрк, 1964), побач з першай капсулай была закладзена і другая. 

Яе “сувенірамі” сталі: дадзеныя аб ядзернай зброі, крэдытная картка, супрацьзачаткавыя таблеткі, штучны сардэчны клапан, пласцінка групы Бітлз, кавалак абліцоўвання касмічнага карабля. 

Адкрыць абедзве капсулы адпісана адначасова – у 6939 годзе.

1916 год. У Вільні скончыліся першыя беларускія настаўніцкія курсы. 

Яны дзейнічалі са снежня 1915 года. Былі створаны школьнай камісіяй Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны для падрыхтоўкі настаўнікаў для віленскіх беларускіх школ. 

На курсах выкладалі: А. Пашкевіч (Цётка), Б. Пачопка (загадчык курсаў), С. Іваноўская, В. Ластоўскі, У. Рымша і іншыя. 

ФОТА – А. Пашкевіч (Цётка)

1910 год. Нарадзіўся Юльян Сергіевіч. 

Беларускі паэт і настаўнік, самадзейны мастак.

Грамадскі дзеяч Заходняй Беларусі. Як польскі вайсковец у 1939 годзе трапіў у нямецкі лагер (разам з Я. Брылём).

Арыштаваны НКУС. Вязень лагераў Поўначы, Сібіры, Казахстана.

Аўтар сцэнарыяў для самадзейных калектываў. Асобныя яго творы ўключаны ў зборнік «Ростані волі» (1990).

Размалёўваў насценныя кілімы, пісаў тэматычныя карціны з жыцця вёскі.

Яго вобраз стаў прататыпам аднаго з герояў рамана Я. Брыля «Птушкі і гнёзды» і кнігі польскага празаіка З. Жакевіча «Воўчыя лугі».

1918 год. Нарадзіўся Аркадзь Маўзон (Арон Маўшэнзон). 

Беларускі драматург.

Працаваў на кінастудыі «Беларусьфільм», у Міністэрстве культуры.

Аўтар шэрагу п’ес, у тым ліку «Канстанцін Заслонаў» (1946), зборнікаў драматургічных твораў.

Па яго сцэнарыях пастаўлены некалькі кінафільмаў.

Выступаў у перыядычным друку з артыкуламі аб драматургіі і сучасным тэатры.

1924 год. Нарадзіўся Артур Вольскі (Зэйдэль-Вольскі). 

Беларускі пісьменнік. Сын пісьменніка Віталя Вольскага і бацька музыкі Лявона Вольскага.

Працаваў у розных газетах, часопісах, дырэктарам тэатра юнага гледача, Дома літаратара, у  выдавецтве «Юнацтва».

Аўтар аповесцей, выдаў больш за 20 зборнікаў – кнігі паэзіі, прозы, казкі для дзяцей, апавяданні-эсэ. Кнігі Выбраных твораў выходзілі ў 1971, 1974.

Перакладаў з рускай, украінскай, літоўскай, латышскай, нямецкай і іўрыта.

1935 год. Памёр у турме НКУС Лявон (Леанард) Заяц. 

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, дыпламат, публіцыст, мемуарыст. 

Удзельнік Усебеларускага з’езда 1917 года, дзеяч Беларускай Народнай Рэспублікі.

Аўтар публіцыстычных артыкулаў і ўспамінаў пра дзеячоў беларускай культуры.

1936 год. Нарадзіўся Сямён Шарэцкі. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч.

Доктар эканамічных навук, прафесар, акадэмік.

Стваральнік і старшыня Аграрнай партыі Беларусі. 

Старшыня Вярхоўнага Савета. 21 ліпеня 1999 года дэпутаты-прыхільнікі Канстытуцыі 1994 года прызначылі яго в.а. прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

З канца ліпеня 1999 года  жыў у Вільнюсе, прызнаны легітымным кіраўніком Беларусі.

Эміграваў у 2001 годзе ў ЗША.

1939 год. Нарадзіўся Януш Гаёс. 

Польскі акцёр. 

Папулярны ў СССР пасля ролі Янэка ў першым тэлесерыяле ў сацыялістычных краінах  “Чатыры танкісты і сабака». 

Выкладчык лодзінскай Вышэйшай школы кінематографа, тэлебачання і тэатра. 

1960 год. Савецкі кіраўнік М. Хрушчоў пагражае заходнім краінам сваім чаравіком на трыбуне ААН. 

Выступаючы з трыбуны Генеральнай Асамблеі ААН па пытаннях аб каланіяльных народах і раззбраенні, моцна крытыкаваў палітыку заходніх краін і асабліва ЗША. У запале абвінавачання імперыялізму скінуў чаравік і пачаў стукаць ім з усіх сіл… 

Чаравік вытрымлівае, ААН – таксама.

2019 год. Памёр ураджэнец в. Ходарава Слаўгарадскага раёна Алесь Масарэнка.

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Працаваў на Беларускім радыё, у шэрагу газет, часопісаў, выдавецтве «Беларусь», на кінастудыі «Беларусьфільм».

Аўтар зборнікаў аповесцей і апавяданняў «Журавіны пад снегам» (1976), «Сонца майго дня» (1988), рамана «Баргузінскае лета» (1982).

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 14 верасня. Нарадзіліся: святар, прыхільнік беларусізацыі касцёлу Фабіян Абрантовіч і музыка Лявон Вольскі. Расстраляны паэт Сяргей Астрэйка. Памёр паэт Язэп Пушча. Пабачылі свет газеты «Наша Доля» і «Беларускія ведамасьці»

Навіна ад

1408 год. Заключэнне «вечнага міру».

Дамова была заключаная паміж вялікім князям літоўскім Вітаўтам і вялікім князям маскоўскім Васілём I.

Ёю завяршылася вайна 1406-1408 гадоў за панаванне ва Усходняй Еўропе.

Масква прызнала дамінаванне Літвы у рэгіёне.

Жонка Васіля I – Соф’я Вітаўтаўна, па смерці мужа аддала маскоўскае княства ў васальную залежнасць Літве, а Вітаўт стаў апекуном дзевяцігадовага цара Васіля II.

Мірныя адносіны паміж Літвой і Масквой трывалі да 1492 году.

1884 год. Нарадзіўся Фабіян Абрантовіч.

Рэлігійны і грамадскі дзеяч, каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі касцёлу.

Рэктар Мінскай духоўнай каталіцкай семінарыі.

Адзін з ідэолагаў і заснавальнікаў беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя, тэарэтык і практык беларускага ўніяцтва.

У 1939 году быў арыштаваны савецкімі органамі і больш за 5 гадоў утрымліваўся ў няволі. 

Памёр ад катаванняў у Бутырскай турме. Месца пахавання невядомае.

1906 год. Пабачыла свет газета «Наша доля”.

Першая легальная газета на беларускай мове.

Выдавалася ў Вільні. Свет пабачыла 6 нумароў, з іх 4 былі канфіскаваны, 7-ы быў знішчаны яшчэ ў наборы.

11 студзеня 1907 годзе выданне было забаронена.

Разавы наклад 1-га нумару склаў 10 тысяч асобнікаў. У рэдакцыю ўваходзілі Францішак Умястоўскі, Алаіза Пашкевіч, браты Луцкевічы.

1920 год. Пачаў дзейнасць Беларускі дзяржаўны тэатр.

Цяпер Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы.

На адкрыцці паказалі інсцэніроўку аповесці Элізы Ажэшкі «Рысь» (беларуская трупа), п’есу Шолам-Алейхема «Людзі» (яўрэйская трупа), Антона Чэхава «Вяселле» (руская трупа).

Усеагульнай славе тэатру спрыяла майстэрства і талент актораў: Стафаніі Станюты, Здзіслава Стомы, Галіны Макаравай, Генадзя Гарбук, Генадзя Аўсяннікаў і іншых.

Пасля выбараў 2020 года калектыў Купалаўскага тэатру запатрабаваў спыніць гвалт і выступіў за перападлік галасоў з удзелам незалежных назіральнікаў.

Павел Латушка, мастацкі кіраўнік Мікалай Пінігін і яшчэ 58 супрацоўнікаў тэатру звольнілі.

100-гадовы юбілей галоўная сцэна Беларусі сустрэла пустой: усе спектаклі былі скасаваны.

1921 год. Выйшаў першы нумар тыднёвіка «Беларускія ведамасьці».

Рэдагаваў газету, якая выходзіла ў Вільні, Максім Гарэцкі.

Выданне асвятляла эканамічнае і палітычнае жыццё беларусаў Сярэдняй Літвы і Заходняй Беларусі, публікавала этнаграфічныя, фальклорныя матэрыялы, вершы і апавяданні.

Выйшла 19 нумароў.

Газета была закрыта ўладамі Сярэдняй Літвы 15 студзеня 1922 году, а рэдактар кінуты ў Лукішскую турму.

1937 год. Расстраляны савецкімі органамі Сяргей Астрэйка.

Паэт, перакладчык.

Працаваў у Інстытуце літаратуры і мастацтва, у Камісіі па складанні слоўнікаў.

Яго паэму «Бенгалія» ухваліў Янка Купала.

Паэму лічылі «антысавецкай», бо меркавалася, што, апісваючы змаганне бенгальцаў з брытанскімі каланізатарамі, аўтар меў на ўвазе Беларусь.

Паэтычны зборнік «Смарагды кроз» не быў надрукаваны, а паэма «Смарагды кроз» – роздум пра шляхі развіцця краіны – апублікавана толькі ў 1990 годзе.

Першы раз быў арыштаваны ў 1933 годзе па справе «Беларускай народнай Грамады» і высланы ў Свярдлоўскую вобласць Расіі.

Другі раз арыштавалі ў 1937 годзе і расстралялі.

Рэабілітаваны ў 1956 годзе.

1938 год. Нарадзіўся Леанід Левановіч.

Пісьменнік.

Аўтар кніг з нарысамі, зборнікаў аповесцяў і апавяданняў, цыклу раманаў-хронік, п’ес, сцэнарыяў да фільмаў і радыёпастановак.

Родная вёска пісьменніка Клеявічы ў Касцюковіцкім раёне.

1964 год. Памёр Язэп Пушча (Іосіф Плашчынскі).

Паэт, настаўнік.

Адзін з заснавальнікаў літаратурнага абʼяднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Аўтар паэтычных кніг, зборнікаў вершаў, паэм.

Асобныя творы Пушчы пакладзены на музыку.

У 1931 годзе асуджаны як «член контррэвалюцыйнай арганізацыі» і за «антысавецкую агітацыю» да 5 гадоў пазбаўлення волі. 

Вызвалены ў 1935 годзе. Рэабілітаваны ў 1956 годзе.

Вярнуўся Беларусь у 1958-ым, жыў у Мінску.

1965 год. Нарадзіўся Лявон Вольскі.

Беларускі рок-музыка, літаратар, мастак.

Сын пісьменніка Артура Вольскага, унук пісьменніка Віталя Вольскага-Зэйдэля.

Заснавальнік музычных гуртоў «Мроі», N.R.M і «Крамбамбулі», граў і спяваў у гуртах «Новае Неба» і «Zet».

Сумесныя праекты з яго ўдзелам – «Народны Альбом» і «Я нарадзіўся тут» – сталі ў Беларусі культавымі.

Уладальнік шматлікіх прызоў, прэміяў, у тым ліку FreeMuse Award-2016 і USMA-2019 у намінацыі «Лепшыя тэксты песень», лаўрэат фестываляў і конкурсаў.

Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 5 верасня. Нарадзіўся Язэп Сажыч, старшыня Рады Беларускай Народнай Рэспублікі. Памёр пісьменнік Артур Вольскі. Міжнародны дзень дабрачыннасці. Бальшавіцкая Расія абвясціла «Красный террор»

Навіна ад

Міжнародны дзень дабрачыннасці.

Адзначаецца з 2013 году. Заснаваны Генеральнай асамблеяй ААН, каб звярнуць увагу грамадскасці на ролю дабрачынных арганізацыяў і асобных людзей у пераадоленні агульначалавечых праблем і цяжкасцяў.

Міжнародны дзень дабрачыннасці супадае з гадавінай смерці Маці Тэрэзы Калькуцкай, якая прысвяціла жыццё служэнню бедным і хворым. 

У 1979 годзе ёй была ўручана Нобелеўская прэмія за ўнёсак у барацьбу з беднасцю. Манашка аддала ўсе грошы абяздоленым у Індыі. 

У 2003 годзе яна была абвешчана багаслаўлёнай, а 4 верасня 2016 году далучана да спісу святых Рыма-каталіцкага Касцёлу.

1860 год. Нарадзіўся Кандрат Лейка.

Пісьменнік, празаік, драматург і педагог.

Друкаваўся ў газетах «Наша ніва», «Наша думка» і «Беларускі календар». Выдаў п’есу «Снатворны мак» – першую для беларускага лялечнага тэатру.

У 2015 годзе ў выдавецтве «Кнігазбор» пабачыў свет яго зборнік «Пан Трудоўскі».

1893 год. Нарадзіўся Язэп Фарботка.

Нацыянальны дзеяч, паэт, фатограф, навуковец.

У 1918–1920 гадах далучыўся да беларускага палітычнага і культурнага руху.

У 1918 годзе быў кансультантам і кіраўніком справамі беларускай дэлегацыі на перамовах з Украінскай Народнай Рэспублікай, дзе абмяркоўваліся вайскова-палітычныя пытанні і эканамічнае супрацоўніцтва Беларусі і Украіны.

Па Другой сусветнай вайне быў арыштаваны і сасланы на Данбас. У канцы 1945 году пасяліўся ў Лодзі (Польшча).

Удзельнік клуба «Беларуская хатка», служыў акторам, адміністратарам у «Беларускім савецкім тэатры».

Першыя вершы надрукаваў у газеце “Наша Ніва” у 1912 годзе – «Зацьменне» і «Зруйнаваў». Пераклаў урывак «Пана Тадэвуша» на беларускую мову.

Займаўся мастацкай фатаграфіяй у «Віленскім фотаклубе» Яна Булгака.

1917 год. Нарадзіўся Язэп Сажыч.

Грамадска-палітычны дзеяч. Старшыня Рады Беларускай Народнай Рэспублікі (1982-1997).

Адзін з заснавальнікаў аддзелу Беларуска-амерыканскага задзіночання ў штаце Мічыган. 

З 1953 году сябра Рады БНР. Заснаваў аддзел Згуртавання беларускіх ветэранаў у Дэтройце, выконваў абавязкі сакратара ў справах ветэранаў пры Радзе БНР.

У сакавіку 1993 году браў удзел у святкаванні 75-й гадавіны незалежнасці Беларусі ў Мінску.

Памёр 19 лістапада 2007 года ў Сэнт-Клэр-Шорз, Мічыган. Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансвіку (Нью-Джэрсі, ЗША).

1918 год. Саўнаркам бальшавіцкай Расіі выдаў пастанову «О красном терроре».

Згодна з ёю «падпадалі пад расстрэл усе асобы, датычныя да белагвардзейскіх арганізацый, змоваў і мяцяжоў».

У 1917-1922 гадах было расстраляна 140 тысяч чалавек.

1937 год. Расстраляны Анатоль Дзяркач (Зіміёнка).

Беларускі паэт, сатырык, гумарыст, мемуарыст.

Служыў у земскай і гарадской управах у Мінску. Член партыі эсэраў. У 1908 годзе арыштаваны, адпраўлены ў ссылку.

Пасля “Лютаўскай рэвалюцыі” у Расіі ў 1917 служыў у мінскіх адміністрацыйных органах Часовага ўраду.

Працаваў у газетах «Беларуская вёска» і «Піянер Беларусі». З 1924 рэдагаваў сатырычны часопіс «Дубінка» (дадатак да газеты «Звязда»). Працаваў таксама ў часопісе «Полымя».

Член Саюзу пісьменнікаў савецкай Беларусі з 1934 году.

Арыштаваны савецкімі органамі ў 1936 годзе і ў 1937-ым расстраляны. Рэабілітаваны ў 1957 годзе.

1944 год. Нарадзіўся Майкл Дуглас.

Амерыканскі актор, сын актора Кірка Дугласа (Даніловіча), ураджэнца Беларусі, з Чавус.

Сусветна вядомы па ролях у фільмах «Ракавая жарсць» ды «Асноўны інстынкт», прадзюсар фільму «Палёт над гняздом зязюлі».

Уладальнік некалькіх «Оскар».

2002 год. Памёр Артур Вольскі.

Пісьменнік.

Працаваў дырэктарам Дому літаратара, рэдактарам выдавецтва «Юнацтва».

Аўтар зборнікаў, кніг паэзіі, прозы, казак для дзяцей, пʼес, сцэнароў.

Перакладчык з рускай, украінскай, літоўскай, латышскай, нямецкай і іўрыту.

Бацька беларускага спявака Лявона Вольскага.

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

 

Дзень у гісторыі: 22 жніўня. Нарадзіўся Ігнат Буйніцкі, заснавальнік першага Беларускага прафесійнага тэатру. Памёр Віталь Вольскі, аўтар п’есаў пра Несцерку і Машэку. Заснаванае Таварыства Чырвонага крыжа. Гарэлка стала абавязковым прадуктам для савецкіх салдат

Навіна ад

1861 год. Нарадзіўся Ігнат Буйніцкі.

Заснавальнік Беларускага нацыянальнага прафесійнага тэатру.

Упершыню на сцэне паказаў, як танцуюць беларусы. Сваёй дзейнасцю захаваў і развіў традыцыі грання на беларускай дудзе.

У 1975 годзе намаганнямі Уладзіміра Караткевіча перапахаваны на малой радзіме, у Празароках. На цэнтральнай плошчы мястэчка яму стаіць помнік.

Буйніцкаму прысвячалі вершы шматлікія паэты – Янка Купала, Змітрок Бядуля, Уладзімір Караткевіч.

У Мінску, Маладзечне, Глыбокім яго імем названы вуліцы, завулкі, на малой радзіме працуе музей.

1864 год. Заснаванае Таварыства Чырвонага крыжа.

Гуманітарная арганізацыя, якая дзейнічае ва ўсім свеце, грунтуючыся на прынцыпах нейтральнасці і бесстароннасці.

Абараняе і дапамагае пацярпелым ва ўзброеных канфліктах і ўнутраных беспарадках, з’яўляецца часткай Міжнароднага Руху Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца.

Штаб-кватэра месціцца ў Жэневе. Прадстаўніцтвы арганізацыі ёсць у амаль 80 краінах.

1898 год. Нарадзіўся Генрык Лаўмяньскі.

Польскі гісторык, даследчык Вялікага княства Літоўскага.

Генрык Лаўмяньскі быў экспертам ранняй гісторыі славянскага і балтыйскага народаў. Даследаваў старажытную гісторыю Польшчы, Літвы і славян увогуле.

Ён аўтар шматлікіх прац, у тым ліку шасцітомніка манументальнай манаграфіі Początki Polski.

У Познані заснаваў асяродак вывучэння Вялікага Княства Літоўскага. Выдаваў навуковы альманах «Lituano-Slavica Posnanensia», прысвечаны гісторыі Княства.

Дзве працы прысвяціў Магілёву: «Handel Mohylewa w XVI w». (1938) і «Struktura gospodarcza Mohylewa w czasach pomiary włócznej» (1939).

1941 год. Гарэлку Сталін зрабіў неабходным прадуктам для салдат, якія пазней норму ў 100 грамаў на чалавека назавуць «наркомаўскімі».

Была выдадзеная пастанова “Аб увядзенні гарэлкі на забеспячэнне ў дзейнай Чырвонай арміі”.

У вайсковых часцях прызначаліся адказныя за правільнае размеркаванне гарэлачных порцый.

У траўні 1942 года масавую штодзённую выдачу гарэлкі Сталін адмяніў, захаваўшы права на падбадзёрлівы напой з павелічэннем штодзённай дозы да 200 грамаў толькі за “вайскоўцамі частак перадавой лініі, якія маюць поспехі ў баявых дзеяннях”.

23 лістапада 1943 года Сталін зацвердзіў “наркомаўскія” нормы: 100 г для байцоў на перадавой і 50 г для астатніх. І было так да самай Перамогі.

1978 год. Памёр Піліп Пястрак.

Паэт, празаік, публіцыст, крытык.

Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі, апавяданняў і нарысаў, паэм, раманаў.

Тэме барацьбы ў Заходняй Беларусі прысвяціў раман «Сустрэнемся на барыкадах».

Перакладаў на беларускую мову творы замежных пісьменнікаў.

На яго вершы напісаны песні. У Гродна вуліца названая яго імем.

1988 год. Памёр Віталь Вольскі (Зэйдэль-Вольскі).

Беларускі празаік, перакладчык, драматург, сцэнарыст, літаратуразнавец.

Даследчык народнай творчасці, кітабаў, беларускай літаратуры эпохі феадалізму. Аўтар кніг краязнаўчых нарысаў і апавяданняў, п’ес. Сярод якіх «Несцерка», «Машэка».

Працаваў дырэктарам Беларускага драматычнага тэатру ў Віцебску, Інстытуту літаратуры і мастацтва АН БССР.

Бацька пісьменніка Артура Вольскага і дзед музыкі Лявона Вольскага.

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў