На месцы будавання новай паліклінікі адбыўся магічны рытуал з удзелам кіраўніцтва Крычаўскага раёна і праваслаўнай царквы, які мясцовая прэса акрэсліла як “старадаўні абрад”.
Дзейства ачолілі прадстаўнікі мясцовай праваслаўнай царквы і крычаўскія чыноўнікі. Яно адбылася на месцы будаўніцтва новай паліклінікі, побач з тэрыторыяй цэнтральнай раённнай бальніцы.
Мерапрыемства пачалося з выступлення старшыні райвыканкама Седукова, пасля перацякло ў малебны і акрапленні вадой месца будучай паліклінікі настаяцелям Свята-Уваскрасенскай царквы пратаіерэям Сяргеем Карасцялёвым.
А потым было кіданне манет у фундамент будучай здраўніцы. Гэты “старадаўні абрад”, як апісвае раённая газета “Крычаўскае жыццё”, адбыўся нібыта дзеля спрыяння будаўніцтву паліклінікі.
Яшчэ прадстаўнік Свята-Уваскрасенскай царквы Карасцялёў падараваў дырэктару раённай бальніцы абраз для палікнілікі. Хацелася б, аднак, спадзявацца, што ў новай ўстанове аховы здароўя будуць лекаваць таксама і з дапамогай сучасных дасягненняў медыцынскай навукі.
Сусветны дзень вады (World Water Day, з 1993 года).
Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН.
У рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі прапанавана дзяржавам праводзіць у гэты дзень мерапрыемствы, прысвечаныя захаванню і засваенню водных рэсурсаў.
Па велічыні водных рэсурсаў рэк Беларусь займае чацвёртае месца ў Еўропе пасля Нарвегіі.
Патэнцыял водных рэсурсаў Беларусі: 20 000 рэк і ручаёў, 11 000 азёр, 85 вадасховішчаў, 1 500 сажалак.
Разведаныя запасы прэсных падземных вод – 6,35 млн куб.м/суткі (609 радовішчаў).
Міжнародны дзень Балтыйскага мора (Baltic Sea Day, з 1986 года).
Абвешчаны ў 1986 годзе на 17-м пасяджэнні Хельсінкскай Канвенцыі ў гонар падпісання самой канвенцыі па Балтыйскаму мору ў 1974 годзе.
49% тэрыторыі Беларусі адносіцца да басейна Балтыйскага мора, рачных басейнаў Нёмана, Заходняй Дзвіны, Заходняга Буга.
Рака Заходняя Дзвіна
Сорак сарокаў (народны каляндар).
Прыход вясны пасля раўнадзенства і сустрэча птушак з цёплых месцаў. “Жаўрукі прыляцелі, на галоўку дзецям селі”.
У хрысціянстве шануюць памяць сарака пакутнікаў Севастыйскіх – воінаў-хрысціян, якія прынялі пакутніцкую смерць. Усе яны былі родам з Кападокіі і служылі ў рымскім войску. Ваеначальнік запатрабаваў, каб хрысціяне разам з астатнімі салдатамі прынеслі ахвяру паганскім багам. Пасля адмовы іх падвергнулі катаванням, а потым распранулі і прымусілі стаяць у пакрытым лёдам возеры на працягу ночы. Да раніцы адзін з воінаў не вытрымаў – і пабег да цёплай лазні. Аднак яго месца сярод пакутнікаў заняў рымлянін Аглай, якога ўразіла стойкасць духу хрысціян.
У народзе гэты дзень лічыўся днём другой сустрэчы вясны (першая была на Грамніцы, трэцюю чакаюць на Дабравешчанне), адным з самых вялікіх свят у годзе. Сяляне казалі, што “на Сарокі дзень з ноччу мераецца, зіма канчаецца, вясна пачынаецца”. А прадвеснікамі вясны былі жаўрукі (хоць на Сарокі, па павер’і, з-за мора прыляталі 40 розных птушак).
Гаспадыні загадзя выпякалі з цеста печыва ў выглядзе птушак, як правіла, 40 штук – па колькасці загінулых пакутнікаў.
У гэты дзень вернікі прыходзяць у храм і ставяць 40 свечак у памяць аб загінуўшых.
Жавароначкі, прыляціце,
Цёпла лецейка прынясіце,
А зімачку прыбярыце,
Бо зімачка надаела,
Нам хлебушак пераела.
1609 год. Нарадзіўся Ян Казімір Ваза (1609–1672).
Кароль польскі і вялікі князь літоўскі(1648–1668), апошні манарх з дынастыі Ваза.
У час яго панавання адбыліся разбуральныя войны з Маскоўскай дзяржавай, казакамі, са Швецыяй.
Пры ім былі страчаны Прусія, Смаленскае ваяводства, Кіеў і левабярэжная Украіна.
Агульны гаспадарчы заняпад дзяржавы, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай, смерць энергічнай і актыўнай у палітыцы каралевы Марыі Людвікі прывялі да адрачэння ад трона і эміграцыі ў Францыю ў верасні 1668 года.
1619 год. Кароль Жыгімонт III Ваза перадаў усе магілёўскія праваслаўныя цэрквы уніятам.
Гэта адбылося па скарзе уніяцкага арцыбіскупа І. Кунцэвіча на бясчынствы часткі гараджан супраць уніатаў.
Указам караля прадпісвалася ўдзельнікаў узброенага выступу ў Магілёве ў 1618 годзе супраць уніятаў пакараць смерцю, на жыхароў накласці штраф, усе праваслаўныя цэрквы перадаць уніятам.
1659 год. Пастанова Сойма Рэчы Паспалітай аб біцці меднага шэлега (барацінкі) і заснаванні Брэсцкага манетнага двара.
Падчас правядзення грашовай рэформы 1659–1666 гадоў для выпуску меднага соліда (барацінкі) пачалося будаўніцтва манетнага двара ў Брэсце. Ён працаваў з 4 снежня 1665 да 16 снежня 1666 года і выбіў каля 241 мільёна медных солідаў на суму 2 674 268 злотых 10 грошаў.
На аверсе размяшчаўся бюст Яна II Казіміра Вазы, пад якім ініцыялы TLB (арандатара меднага двара). На рэверсе быў герб ВКЛ “Пагоня”, пад ім манаграма І. Кіршэнштэйна. Соліды брэсцкага двара падобныя на медныя соліды Віленскага меднага двара.
Ёсць меркаванне, што большая частка тыражу мае адметныя рысы: шчыт з вострым вуглом, малая манаграма, палеаграфічныя асаблівасці.
1864 год. Публічна павешаны на гандлёвай плошчы Лукішкі ў Вільні Кастусь Каліноўскі (1838–1864).
Палітычны дзеяч, публіцыст, паэт. Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863–1864 гадоў.
Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, прымаў удзел у таемнай ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі афіцэраў Генштаба, якую ачольвалі З. Серакоўскі і Я. Дамброўскі.
На Гародзеншчыне ствараў рэвалюцыйныя арганізацыі, у 1862 годзе з паплечнікамі распачаў выпуск «Мужыцкай праўды» – першай у гісторыі газеты на беларускай мове. У 1862 годзе ачоліў Літоўскі правінцыяльны камітэт па падрыхтоўцы паўстання, у студзені 1863 распачаў паўстанне, 1 лютага 1863 года узначаліў Часовы правінцыяльны ўрад Літвы і Беларусі.
29 студзеня 1864 года выдадзены царскім уладам камісарам Магілёўскай губерні Вітаўтам Парфяновічам.
Таемна пахаваны на Гедзімінавай (Замкавай) гары ў Вільні, побач з іншымі лідарамі і ўдзельнікамі паўстання, забітымі на загад расійскай улады. Усе магілы былі зроўнены з зямлёй.
Урачыстае перапахаванне К. Каліноўскага і іншых паўстанцаў адбылося 22 лістапада 2019 года на могілках Росы у Вільні.
Адзін з першых беларускіх мастацкіх фільмаў быў «Кастусь Каліноўскі» (1928). У 1943 годзе ў гонар героя была названая савецкая партызанская брыгада, якая дзейнічала каля Гродна і Беластока.
У гонар деяча названыя вуліцы ў Мінску, Гродна, Магілёве, Пінску і іншых гарадах Беларусі, гімназія № 1 у г. Свіслач. Адзіны беларускі помнік усталяваны ў Свіслачы. Бюст усталяваны ў Нью-Ёрку.
Указ прэзідэнта Беларусі ад 15 студзеня 1996 года № 26 зацвердзіў Ордэн Кастуся Каліноўскага. Узнагарода не выкарыстоўваецца, але не выходзіла і адпаведнай пастановы аб яе скасаванні.
У 2022 годзе ва Украіне створаны беларускі полк імя Каліноўскага.
1865 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Сівы-Сівіцкі, Стары Улас.
Беларускі паэт.
Дэбютаваў вершамі ў 1907 годзе ў «Нашай ніве». Шэраг вершаў надрукаваны ў «Анталогіі беларускай паэзіі» (1961), зборніку «Беларуская дакастрычніцкая паэзія» (1969).
У 1990 годзе выйшла яго кніга вершаў і публіцыстыкі «Год беларуса».
Памёр 30 верасня 1939 года.
1882 год. Нарадзіўся Эдуард Будзька.
Беларускі грамадскі дзеяч, паэт, публіцыст, настаўнік.
Аўтар і папулярызатар «Нашай нівы». Член прэзідыума Беларускага нацыянальнага камітэта, член Вялікай беларускай рады, сакратар Камісіі па стварэнні БДУ.
Удзельнічаў у стварэнні беларускіх школ, Будслаўскай беларускай гімназіі. Удзельнік беларускага нацыянальнага руху ў Літве, Латвіі, ЗША.
У час Другой сусветнай вайны, падчас нямецкай акупацыі Беларусі, працаваў настаўнікам у Мінску і Баранавічах. Прымаў удзел у Другім Усебеларускім кангрэсе.
Цяжка хворы выехаў у Канаду, потым у ЗША. Актыўна ўдзельнічаў у жыцці беларускай эміграцыі ў ЗША. Апублікаваў свае ўспаміны ў месячніку «Бацькаўшчына».
Памёр 14 жніўня 1959 года ў Чыкага.
1920 год. У в. Высокі Барок (цяпер Краснапольскі раён) нарадзіўся Аляксей Пысін.
Беларускі паэт. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1968) за кнігу вершаў «Твае далоні».
Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР працаваў у газэце ў Бельску на Беласточчыне. Удезльнік Другой сусветнай вайны.
Працаваў у краснапольскай газеце «Чырвоны сцяг», у чэрыкаўскай раённай газеце, магілёўскіх абласных «За Радзіму», «Магілёўская праўда». З 1974 года да апошніх дзён быў сакратаром Магілёўскага абласнога аддзялення Саюза Пісьменнікаў.
Аўтар 12 кніг паэзіі, 4 зборнікаў вершаў для дзяцей, кніг вершаў і паэм, кнігі пра народныя песні і іх выканаўцаў «Бярозка ля кожных варот». Двойчы выходзілі Выбраныя творы ў 2 тамах.
Пераклаў на беларускую мову «Маабіцкі сшытак» М. Джаліля, зборнік вершаў М. Ханінава «Жураўлі над стэпам».
Памёр 27 жніўня 1981 года ў Магілёве. Пахаваны на каталіцкіх могілках.
У яго гонар названа школа (у ёй мемарыяльны музей паэта) у Палужы Краснапольскага раёна, вуліца ў Магілёве. На доме, у якім ён жыў па праспекце Міра, 35А ўсталявана мемарыяльная дошка. Магілёўская абласная бібліятэка арганізуе Пысінскія чытанні.
1943 год. Разам з жыхарамі спалена Хатынь.
У гэты дзень 149 жыхароў вёскі былі спалены жыўцом або расстраляны нямецкімі салдатамі і дапаможным паліцэйскім батальёнам за аказанне жыхарамі вёскі дапамогі партызанам.
У карнай аперацыі ўдзельнічалі 118-ы батальён шуцманшафта і асобны карны батальён СС «Дырлевангер».
Апошні сведка трагедыі, Віктар Жалабковіч, памёр у 2020 годзе.
У 1969 годзе створаны мемарыял у памяць аб 9200 беларускіх вёсках, знішчаных нацыстамі.
1998 год.Памёр Пятро Шасцерыкаў (1919–1998).
Беларускі пісьменнік. Выхаванец магілёўскага педінстытута (1941), сакратар Магілёўскага аддзялення Саюза пісьменнікаў, аўтар твораў на мясцовую тэматыку.
Яго пяру належаць шматлікія кнігі, аповесці, апавяданні. Ён з’яўляецца аўтарам літаратурнай апрацоўкі кніг успамінаў “Салдатамі былі ўсе”, “Арлы”, тэкстаў да фотаальбомаў “Магілёў”, “Магілёўская вобласць”.
Яго імем названа вуліца ў Магілёве.
2006 года. У Магілёве стартаваў Першы Міжнародны маладзёжны тэатральны форум M.@rt.кантакт.
У першы год у ім прынялі ўдзел 10 тэатраў з Беларусі, Расіі, Украіны, Польшчы, Літвы.
Мінулым годам, у сувязі з агрэсіяй Расіі супраць Украіны, тэатральны форум з міжнароднага ператварыўся ў форум тэатраў Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі.
Сёлета з 20 па 27 сакавіка праводзіцца XVI Міжнародны форум. У асноўнай праграме запланавана 19 спектакляў калектываў з Беларусі, Расіі, Казахстана і Балгарыі.
У Палацы культуры вобласці адбыўся паэтычны спектакль “Зямля мая”, прымеркаваны да Сусветнага дня роднай мовы, які адзначаецца 21 лютага. У Малой зале было цесна, але ўтульна.
Народны тэатр і дзіцячая студыя тэатральнага мастацтва Палаца культуры пад кіраўніцтвам рэжысёра А. Кусковай прадставілі цікавую праграму з двух частак. У першай частцы ў выкананні школьнікаў дзіцячай студыі прагучалі вершы паэта Магілёўскага літаратурнага аб’яднання “Ветэран” Галіны Сайко.
У другой частцы гледачы атрымалі асалоду ад прагляду паэтычнага спектакля народнага тэатра паводле паэмы Таццяны Шаўцовай “Зямля мая”. Дарэчы, Таццяна Шаўцова выступіла і як актрыса, і як аўтар музыкі і песень, якія прагучалі ў спектаклі.
Паэтычны спектакль “Зямля мая” прысвечаны памяці старшыні Бялыніцкага калгаса “Радзіма” Аляксандру Лапацентаву.
“Пэся і Янко” прыехалі з Бабруйска ў Магілёў і мелі вялікі поспех у публікі. Падзеі 80-гадой даўніны аказаліся надзвычай актуальнымі.
У рамках VIII Рэспубліканскага фестывалю нацыянальнай драматургіі імя В. Дуніна-Марцінкевіча, які завяршаецца сёння, Бабруйск і Магілёў абмяняліся спектаклямі. Бабруйскія артысты ўчора паказалі ў Магілёве лірычную драму “Пэся і Янко”, якую паставіла Таццяна Дарагабед па п’есе Аркадзія Шульмана і Яна Карпінскага.
Спектакль пра вайну і каханне. У аснове сюжэта лёс яўрэйскай дзяўчыны, якая цудам не загінула ў расстрэльнай яме. Яе выратаваў цыган Янко, які таксама цудам выратаваўся. Нацысты знішчылі іх сем’і, і надалей паказаны шлях жанчыны і мужчыны праз усе выпрабаванні вайны. Каханне не стала шчаслівым шлюбам, але яно асвятліла ўсё жыццё герояў.
П’еса пастаўлена ў традыцыйнай класічнай манеры драматычнай пастаноўкі. Галоўная гераіня распавядае пра свой пракручаны лёс, а іншыя акторы паказваюць яго. Як падалося, тут амаль усё традыцыйна: ігра актораў, мізансцэны, дыялогі, няма новамодных вывертаў. Вось толькі мастацкая афармленне сцэны сучаснае і ўдалае. Няма арыгінальнічання, а п’еса трымае ў напрузе ўвесь час, і ніводны глядач не сышоў з залы раней за артыстаў.
У чым жа сакрэт безумоўнага поспеху?
Найперш трэба адзначыць удалы выбар п’есы. Сюжэт яе ідзе ад адной драматычнай сітуацыі да наступнай, і нават калі падаецца, што героям ужо наканаваны надалей шчаслівы лёс, зноўку ўзнікаюць самыя нечаканыя перашкоды…
Традыцыйнасць пастаноўкі стала плюсам, а не мінусам. Ніякія спецэфекты не адцягвалі ўвагу ад галоўнага – лёсу герояў.
Усе артысты сыгралі арганічна. Гледачы паверылі маладой і старой Пэсе, Янку і Самуілу, жорсткаму партызану Кандрату, кухарцы і нават маладому журналісту. Іх характары былі мнагапланавыя і жыццёвыя, за што рэспект усім артыстам і рэжысёру. Падалося, што ніводнага абыякавага гледача ў зале не было. Усіх кранула сапраўднае мастацтва, якое выклікала моцнае, да слёз, суперажыванне.
“Трэба жыць” – асноўны лейтматыў спектаклю. Гуманізм дзеяння асобліва востра адчуваецца ў сучасных умовах ваенных дзеянняў расійскіх войскаў ва Ўкраіне. Актуальнасць, злабадзённасць спектакля абвастрыла ўспрыняцце пасылу, які заклалі ў яго аўтары і артысты.
Адна з глядачак ацаніла пастаноўку так:
– Гэта ж спектакль пра нас. Пра сучаснасць. А ад таго, што побач ідзе вайна, становіцца асабліва страшна.
Раней Магілёў.media пісалі пра сёлетні шматпакутны фестываль нацыянальнай драматургіі.
На сайце Магілёўскага драматычнага тэатру напісана, што спектакль на беларускай мове. Яго анонс таксама беларускамоўны.
Рэжысёр-пастаноўшчык купалаўскіх «Прымакоў» – Таццяна Пацай. Яна ж і галоўны рэжысёр тэатру.
Беларускамоўныя спектаклі ў магілёўскім тэатры паказвалі ў 2018 годзе
Магілёўскі тэатру не часта здзіўляе гледачоў беларускамоўнымі пастаноўкамі. Мясцовыя тэатралы згадваюць, што апошні раз спектакль на беларускай мове глядзелі ў верасні 2018 году. Тады адбылася прэм’ера «Жоўтага пясочку» паводле апавядання Васіля Быкава. Таксама без увагі тэатралаў не застаўся пастаноўка «Таямніца старой ратушы». Прэм’ерны яе паказ адбыўся ў маі таго ж году.
Тыя хто сёння наведаюцца на купалаўскіх «Прымакоў» са шкадаваннем згадваюць аб удзелу тэатру ў анлайн-фестывалі, арганізаванага Міністэрства культуры непрызнанай Беларуссю ЛНР. Паводле іх кіраўніцтва магло знайсці прычыну, каб адмовіцца.
Пра што п’еса Купалы?
П’еса Янкі Купалы падаецца яшчэ і як «сцэнічны жарт у адной дзеі». За аснову для яго ўзяты папулярны ў народзе анекдот.
Гераіня п’есы Даміцэля, прачынаецца і ў сваёй пасцелі і замест мужа, бачыць кума Максіма. Тым часам яе муж Трахім спіць у чужой хаце, з кумой Паланеяй.
Дзеці ж, разгубленыя начнымі прыгодамі сваякоў, кахаюць адзін аднаго і хочуць ажаніцца. Такі «вясёлы, эратычны і бядотны» сюжэт. У Янкі Купалы іншых не бывае.
Класік беларускай літаратуры завершыў «Прымакоў» 31 ліпеня 1913 года. Упершыню яны пабачылі свет у газеце «Рунь» у 1920 годзе. Машынапісны тэкст п’есы з праўкамі аўтара захоўваецца ў Літаратурным музеі Янкі Купалы.
