Tag: события

Дзень у гісторыі. Узгадайма апякунку Беларусі Еўфрасінню Полацкую, памятайма, што 74 гады таму заснаваная Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква, адзначайма народзіны беларускага мастака, дзеяча яўрэйскага рэнесансу Іегуды Пэна

Навіна ад

5 чэрвеня ў праваслаўных і грэка-каталікоў Дзень ушанавання апякункі Беларусі – святой Еўфрасінні Полацкай (1104-1173).

Полацкая князёўна і ігумення, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца. У паломніцтва ў 1167 году ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе цяпер Магілёў.

У 1187 годзе яе мошчы перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру.

У 1910 годзе па вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы.

mijory.by

5 чэрвеня (24 мая) 1854 года нарадзіўся Іегуда Пэн (1854-1937).

Беларускі мастак-жывапісец, педагог, дзеяч «яўрэйскага рэнесансу» у беларускім мастацтве пачатку XX стагоддзя.

Уладальнік першай у Беларусі віцебскай прыватнай Школы малявання і жывапісу (1897–1918).

Вучнямі Пэна былі сусветна вядомыя мастакі Восіп Цадкін, Леў Лейтман, Марк Шагал, Саламон Юдовін. Разам з Шагалам стварыў Віцебскае народнае мастацкае вучылішча.

У ноч з 28 лютага на 1 сакавіка 1937 г. мастак быў забіты ў сваёй віцебскай хаце. Паводле некаторых версіяў, да забойства мог быць датычны НКУС. У гонар мастака адкрыта ў Віцебску адчынена мемарыяльная дошка.

wikimedia.org

5 чэрвеня 1919 года ў Вільні выйшаў першы нумар грамадска-палітычнага і літаратурнага часопісу нацыянальна-дэмакратычнага кірунку «Беларускае жыццё».

Выдаваўся на беларускай мове лацінкай, а з верасня 1919 – кірыліцай.

Рэдактар-выдавец Францішак Аляхновіч, з 1920 г. літаратурны кіраўнік Змітрок Бядуля.

Часопіс пазіцыянаваў сябе, як пашыральнік ідэяў стварэння самастойнай беларускай дзяржавы або альтэрнатыўнай федэрацыі народаў былога Вялікага Княства Літоўскага. У ім падаваліся матэрыялы аб творчасці беларускіх пісьменнікаў, дзеячаў мастацтва.

kamunikat.org

5 чэрвеня 1923 года ў Вільні пабачыў свет першы нумар газеты беларускіх эсэраў «Вольны сцяг», наўзамен зачыненай «Наша будучыня».

Выходзіла тры разы на тыдзень. Апошні нумар выйшаў 14 кастрычніка 1923 году.

Па закрыцці 25 кастрычніка польскімі ўладамі працягвала выхад пад рознымі назвамі «Наш Сцяг», «Падняты сцяг» і іншыя.

itgu.ru

5 чэрвеня 1942 года – 80 гадоў Вячаславу Рагойшы.

Беларускі філолаг, літаратуразнаўца, доктар філалагічных навук, прафесар, член вучонай рады Нацыянальнага навукова-асветніцкага цэнтру імя Францыска Скарыны, старшыні Міжнароднага фонду Янкі Купалы, арганізатар міжнароднай навуковай канферэнцыі «Ракаўскія чытанні» (з 1996).

Першым дасканала даследаваў рукапісы Янкі Купалы, даследчык паэтыкі Максіма Танка.

wikimedia.org

5 чэрвеня 1945 году нарадзілася Ядвіга Яловічава.

Лідарка навуковай школы эвалюцыйнай геаграфіі Беларусі, доктарка геаграфічных навук, прафесарка, даследчыца адкладаў 307 геалагічных разрэзаў, салістка народнага ансамбля танца «Крыжачок» (1964-1972).

Даследавала Шклоўскія міжледавіковыя адклады, Ніжнінскі Роў у Шклове, навуковую спадчыну ўраджэнца Магілёўшчыны – акадэміка Гаўрылы Гарэцкага.

encrypted-tbn0.gstatic.com

5 чэрвеня 1948 года ў Заходняй Германіі адбыўся з’езд, на якім была заснавана Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква (БАПЦ).

Рэлігійная арганізацыя беларусаў, якая мае прыходы ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Вялікай Брытаніі, Беларусі. Богаслужэнні вядуцца на беларускай мове.

БАПЦ займаецца і культурна-асветніцкай, выдавецкай, грамадскай, дабрачыннай дзейнасцю, дапамагае беларусам захаваць сваю нацыянальную духоўную спадчыну.

БАПЦ выводзіць сваё паходжанне ад Наваградскай мітраполіі, створанай у 1330 г. Канстанцінопальскім патрыярхам па просьбе вялікага князя Гедзіміна.

wikimedia.org

5 чэрвеня 1969 года нарадзіўся Андрэй Рыбакоў.

Беларускі вучоны ў галіне геральдыкі і генеалогіі, справаводства. Першым у Беларусі стаў кандыдатам гістарычных навук па спецыяльнасці «Дакументалістыка, дакументазнаўства і архівазнаўства».

Даследуе пытанні гісторыі архіўнай справы і справаводства ў Беларусі, методыкі і практыкі сучаснага справаводства.

belniidad.by

 

 

Дзень у гісторыі. Смаленск усё яшчэ беларускі. Браніслаў Тарашкевіч друкуе «Беларускую граматыку для школ». Памірае Юры Бушлякоў мовазнавец, журналіст, суаўтар кнігі «Беларускі клясычны правапіс»

Навіна ад

4 (14) чэрвеня 1634 году па выніках Смаленскай вайны заключаны Палянаўскі мір». 

Да Масковіі адышоў тады толькі Сярпейск, Смаленск застаўся беларускім.

Паводле дамовы Уладзіслаў IV Ваза (1595-1648), кароль польскі і вялікі князь ВКЛ, цар маскоўскі (1610-1634) адмовіўся ад прэтэнзіяў на рускі трон.

media2.nekropole.info

4 чэрвеня 1872 года. Дзень памяці па Станіславе Манюшку (1819-1872).

Кампазітар, дырыжор, стваральнік польскай нацыянальнай оперы, меў дачыненне да станаўлення беларускай музычнай культуры.

Выкарыстанне ў ягоных творах беларускай мовы і апоры на беларускі фальклор мела вялікае значэнне ў гісторыі беларускай музычнай культуры. Упершыню з беларускай тэатральнай сцэны гучалі нацыянальныя мелодыі, прымаўкі і прыказкі. Гэта была не проста творчая смеласць драматурга і кампазітара, які адважыўся ва ўмовах знявагі да ўсяго беларускага адкрыта заявіць пра свае сімпатыі, а глыбока прадуманая і свядомая акцыя, што адлюстроўвала творчыя, грамадзянскія і ідэйныя пазіцыі аўтараў.

Папулярнасць кампазітар займеў дзякуючы операм «Галька», «Страшны двор». Манюшка стварыў 20 опер і аперэт, 3 балеты, 5 месаў, 2 рэквіемы і болей за 300 песень, у тым ліку і «Паходную песню літвінаў» на словы Уладзіслава Сыракомлі.

wikimedia.org

4 чэрвеня 1918 года апублікавана «Беларуская граматыка для школ» Браніслава Тарашкевіча (1892-1938), грамадска-палітычнага дзеяча, мовазнаўца, пісьменніка, акадэміка. 

«Беларуская граматыка для школ» стала першай агульнапрынятай граматыкай беларускай мовы.

Вучэбны дапаможнік Тарашкевіча ўлічваў тагачасныя дасягненні ў галіне беларускай філалогіі і быў станоўча прыняты грамадскасцю.

Граматыка перавыдавалася ў Заходняй Беларусі, ляжала ў аснове праграмаў выкладання беларускай мовы ў БССР. Першая жыццяздольная граматыка сучаснай беларускай мовы, аснова ўсіх далейшых лініяў развіцця беларускай граматыкі.

wikimedia.org

4 чэрвеня1986 года памерла Канстанцыя Буйло (сапраўднае Канстанцыя Кале́чыц,1893-1986), беларуская паэтэса.

Заслужаны дзеяч культуры БССР. Яе дэбютны зборнік вершаў «Курганная кветка» (1914) рэдагаваў Янка Купала, афармляў Язэп Драздовіч.

Яна аўтарка п’есаў, зборнікаў вершаў, кніг для дзяцей. Многія вершы паэтэсы пакладзены на музыку, песня «Люблю» стала народнай. Максім Гарэцкі ў сваёй «Гісторыі беларускай літаратуры» лічыў яе «найбольш выдатнай пасля Цёткі жаноцкай сілай у нашай паэзіі».

wikimedia.org

4 чэрвеня 2013 года памёр Юрый Бушлякоў (1973-2013).

Мовазнавец, кандыдат філалагічных навук, журналіст і перакладчык, выкладчык Карлава ўніверсітэту ў Празе. Працаваў у штотыднёвіку «Наша Ніва», на Польскім радыё, «Радыё Свабода», дзе вёў аўтарскую перадачу «Жывая мова».

Суаўтар кнігі «Беларускі клясычны правапіс».

wikimedia.org

 

Дзень у гісторыі. Напамін, што і ў дзяцей ёсць правы. Сёння выпіце малака і згадайце журналістаў, якія ўзяліся выдаваць у 1838 годзе першую магілёўскую газету

Навіна ад

1 чэрвеня – Міжнародны дзень абароны дзяцей.

Заснаваны ў лістападзе 1949 году ў Парыжы рашэннем кангрэсу Міжнароднай дэмакратычнай федэрацыі жанчын. Упершыню Міжнародны дзень абароны дзяцей адзначылі ў 1950 годзе.

Гэты дзень – напамін дарослым пра неабходнасць захавання праў дзяцей на жыццё, свабоду іх думкі, адукацыю, адпачынак і вольны час, абарону ад фізічнага, псіхалагічнага гвалту і эксплуатацыі дзіцячай працы як неабходных умоў для фармавання гуманнага і справядлівага грамадства.

nv-online.info

1 чэрвеня – Сусветны дзень малака. Адзначаецца ад 2001 году.

  • Малако – самадастатковы прадукт: не напой, а ежа, бо ў народзе кажуць «паесці малака».
  • Вымя каровы здольнае змясціць да 23 літры малака.
  • На год чалавеку патрэбна да 300 кг малочных прадуктаў.
  • У 50% дарослых на планеце малако не засвойваецца з прычыны зніжэння актыўнасці лактозы пры пераходзе на дарослы тып харчавання.
  • Кабылінае малако ўтрымлівае шмат лактозы і мала бялкоў і тлушчаў, за кошт гэтага яно лягчэй засвойваецца арганізмам. У ім ім больш вітамінаў А і С, чым у каровіным. Такое малако трэба ўжываць пры гастрытах, язвах, дысбактэрыёзе, розных жаночых захворваннях.
  • У казінага малака саладзейшы смак, чым у каровінага, у ім вышэй утрыманне вітамінаў, бялкоў. Гэтае малако здольнае ўсмоктвацца без удзелу жоўці – гэты працэс адбываецца праз вянозную сетку, абыходзячы лімфатычныя капіляры.
  • Шклянка цёплага выдатны сродак ад бяссоння.
  • Малако кісне пад час навальніцы.
  • Бялкі каровінага малака здольныя звязваць таксіны ў арганізме: тыя, хто працуе на шкодных вытворчасцях, атрымлівае бясплатнае малако.
  • Для вытворчасці 1 кг натуральнага сметанковага масла патрабуецца аж 21 літраў малака. 1 кг сыра атрымліваецца з 10 літраў малака.
  • Самае тлустае малако ў цюленяў – больш за 50% і кітоў – каля 50%.

1 чэрвеня 1434 года пакінуў свет Ягайла Альгердавіч (~1350-1434).

Князь віцебскі, вялікі князь літоўскі (1377–1392), кароль польскі (1386–1434, каранаваны пад імем Уладзіслаў II Ягайла) і вярхоўны князь літоўскі (1392–1434).

У 1410 годзе разам з Вітаўтам кіраваў саюзным войскам у час Грунвальдскай бітвы, пасля якой Тэўтонскі ордэн ужо не здолеў аднавіць сваю былую магутнасць. Ягайла заклаў падмурак для шматвяковай польска-літоўскай уніі, заснаваў дынастыю Ягелонаў – адну з самых уплывовых у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе.

wikimedia.org

1 чэрвеня 1838 года ў Магілёве пачалі выдаваць «Магілёўскія губернскія ведамасці» – першая газета ў рэгіёне.

Выходзіла да 1918 года. Наклад ад некалькіх сот да 2000 паасобнікаў. Да сярэдзіны XIX стагоддзя – штотыднёвік, потым друкавалася двойчы, у 1904 г. – нават тройчы на тыдзень.

Газета падавала не толькі афіцыйную інфармацыю, загады, распараджэнні, навіны, але змяшчаліся дадзеныя аб цэнах на асноўныя прадукты харчавання, аб базарных днях, надвор’і, рэпертуары гарадскіх тэатру і кінатэатраў, аб чыноўніках і прыватных асобах, якія прыбылі ў горад, з указаннем гасцініц, дзе яны спыніліся, аб тарыфах на білеты на экіпажы, цягнікі і параходы, якія адпраўляюцца з Магілёва, і шматлікае іншае.

1-2 чэрвеня 1918 года ў Мінску працаваў з’езд беларускага каталіцкага духавенства.

У прынятай на з’ездзе рэзалюцыі вылучаліся патрабаванні шырокай аўтаноміі Беларусі ў Расійскай Федэратыўнай Дэмакратычнай рэспубліцы, навучання ў школах на беларускай мове, паступовага пераходу на беларускую мову ў богаслужэнні.

На з’ездзе пастанавілі выдаваць у Пецярбурзе беларускія кнігі для школ і беларускую газету «Бацькаўшчына». Пазней назва была зменена і замест «Бацькаўшчыны» стала выходзіць «Беларуская крыніца».

0.academia-photos.com

1 чэрвеня 1918 года ў Смаленску пачалася 4-я Паўночна-заходняя абласная канферэнцыя РКП(б), якая ўхваліла Брэсцкі мірны дагавор.

3 сакавіка 1918 г. Брэсцкі мір быў афіцыйна падпісаны прадстаўнікамі Савецкай Расіі, якія адмовіліся ад далейшага абмеркавання яго ўмоў.

Цырымонія падпісання адбылася ў Белым палацы Брэсцкай крэпасці. Брэсцкі мір фармальна завяршыў удзел Расіі ў Першай сусветнай вайне і з’явіўся вынікам няздольнасці Расіі працягваць вайну, краіна знаходзілася ў стане эканамічнага крызісу.


wikimedia.org

1 чэрвеня 1943 года нарадзіўся Андрэй Майсяёнак.

Беларускі вучоны ў галіне біяхіміі, гісторык медыцыны, вітамінолаг, грамадскі дзеяч, член-карэспандэнт НАНБ, доктар біялагічных навук, прафесар.

Аўтар прац па гісторыі медыцыны на Беларусі. Адзін з заснавальнікаў беларускага фонду А. Міцкевіча. 3 1991 года актыўна займаецца стварэннем нацыянальнага фонду рукапісаў, старадрукаў, рэдкай кнігі і перыёдыкі імя Я. Храптовіча.

glubmusej.by

1 чэрвеня 1945 года нарадзіўся беларускі мастак-жывапісец Аляксей Кузьміч (1945-2013).

Напачатку творчасці пісаў навакольны свет, людзей, далей пераключыўся ў сваім жывапісу на праблемы больш філасофскага плана – аб сэнсе прысутнасці чалавека на Зямлі, пра маральны абавязак, аб прызначэнні жанчыны-маці (Мадонны), аб духоўнай ролі славянскіх народаў у эвалюцыі ўсяго чалавецтва.

Разважаў пра праблемы духоўнага ўдасканалення чалавека, аб барацьбе дабра і зла. Галоўнай гераіняй яго жывапісу заўсёды была Жанчына. Крэда А. Кузьміча: «Хто любіць жанчыну, хто любіць свет, хто піша жанчыну, таму дапамагае бог». У стылістыцы твораў на тэму Мадонны стала праступаць некаторая іконная вобразнасць.

Яго пэндзлю належыць шэраг партрэтаў вядомых дзеячаў беларускай і расійскай культур: Стэфанія Станюта, Галіна Макарава, Здзіслаў Стома, Валянцін Занковіч, Міхаіла Пташука і інш. У сваіх карцінах мастак разважаў і аб беларускай ідэнтычнасці: «Памяці Гусоўскага», «Жыві і памятай», «Прысвячаецца Чарнобылю» і г.д. 1 чэрвеня 2014 г. на радзіме мастака, у в. Махро на Берасцейшчыне адкрылася імянная мастацкая галерэя – філіял музейнага комплексу Напалеона Орды.

wikimedia.org

 

Дзень у гісторыі. Віншуем нобелеўскую лаўрэатку Святлану Алексіевіч, слухаем творы Міхала Казіміра Агінскага і адмаўляемся ад курэння

Навіна ад

31 мая – Сусветны дзень культуры.

У Беларусі каля 6 тысяч арганізацый культуры: клубаў, бібліятэк, музеяў, тэатраў, канцэртных установаў, цыркаў, паркаў ды заапаркаў. У сістэме міністэрства культуры 403 дзіцячыя школы мастацтваў, 20 устаноў сярэдняга спецыяльнага і 3 установы вышэйшай адукацыі.

З 2010 г. праводзіцца акцыя «Культурная сталіца года». У горадзе, які атрымлівае статус сталіцы, рэалізуюцца інавацыйныя праекты ў галіне нацыянальнай культуры. Першым званне культурнай сталіцы культуры атрымаў старажытны Полацк, потым працягнулі эстафету Гомель, Нясвіж, Магілёў, Гродна, Брэст, Маладзечна, Бабруйск, Наваполацк, Пінск, Ліда.

cis.minsk.by

У 2022 г. сталіцай абвешчана Ворша.

31 мая – Сусветны дзень без тытуню. Адзначаецца ад 1987 году.

У свеце 1,2 мільярдаў чалавек, якія кураць. За хвіліну прадаецца 10 мільён цыгарэт.

Штогод больш за 6 мільёнаў чалавек паміраюць ад звязанага з тытунём інфаркту міякарда, інсульту, раку, хваробы лёгкіх і іншых хвароб. Яшчэ 600 тысяч чалавек паміраюць ад пасіўнага курэння.

У Беларусі сярод насельніцтва ва ўзросце 18-69 гадоў паліць тытунь каля 26,7% (2021 г., крыху раней было 29,9%).

Сусветная арганізацыя аховы здароўя лічыць, што да 2025 год колькасць спажыўцоў тытуню зменшыцца на траціну з прычыны актыўнай антынікатынавай прапаганды, прапаганды здаровага ладу жыцця, павышэння коштаў на цыгарэты і іншыя захады.

Тытунёвы дым атрымоўвае звыш 4 тысяч хімічных злучэнняў, большасць з якіх таксічныя, мутагенныя ці канцэрагенныя.

media.istockphoto.com

31 мая – Сусветны дзень бялянак.

Сярод беларусаў траціна бялявых. Але бялянак удвая больш, чым бялявых мужчын.

Колькасць людзей з натуральным светлым колерам валасоў імкліва скарачаецца, і да 2200 г. яны могуць канчаткова знікнуць, сцвярджаюць навукоўцы.

Расце колькасць змешаных шлюбаў, светлавалосыя нацыі нараджаюць значна радзей, чым насельнікі паўднёвых краін.

kolobok.ua

31 мая 1556 года нарадзіўся Юры Радзівіл (1556-1600).

Царкоўны і дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай і ВКЛ, першы каталіцкі кардынал (1583) з ВКЛ. У 1582 г. на ўласныя сродкі адкрыў Віленскую духоўную семінарыю. Дарадца караля, у 1596-1597 гг. вёў перамовы пра далучэнне Рэчы Паспалітай да антытурэцкай каталіцкай лігі. Удзельнічаў у падрыхтоўцы Брэсцкай уніі.

wikimedia.org

31 мая 1640 года нарадзіўся Міхал Вішнявецкі (1640-1673).

Кароль польскі і вялікі князь ВКЛ (1669-1673). У лістападзе 1663 году ўдзельнічаў у вайсковай кампаніі ва Украіне супраць маскоўскіх войскаў, камандаваў уласным палком пяхоты з 600 чалавек.

wikimedia.org

31 мая 1800 года памёр Міхал Казімір Агінскі (1730-1800).

Вялікі гетман літоўскі, мецэнат, кампазітар, генерал-маёр, сваяк кампазітара Міхала Клеафаса Агінскага. Ініцыятар і фундатар будавання Агінскага канала, які злучаў басейны Балтыйскага і Чорнага мораў праз палескія балоты.

Заснаваў балетную школу «Дэпартамент балетных дзяцей», уладальнік уласнага тэатра, для якога сам пісаў оперы. Аўтар паланэзаў, опер і песень на ўласныя вершы, аўтар літаратурных твораў. Выдатна выконваў на розных інструментах свае скрыпічныя і іншыя музычныя творы, за што сярод сучаснікаў атрымаў мянушку «гетман-кларнэт».

У 1791 г. перадаў амаль усе свае маёнткі сваяку Міхалу Клеафасу Агінскаму.

wikimedia.org

31 мая 1863 года схоплены адзін з лідараў паўстання, вядомага як паўстанне Каліноўскага, Аляксандр Аскерка (1830-1911).

Расійскі ваенны суд прысудзіў за ўдзел у паўстанні да смяротнага пакарання, але яно было замененага на катаргу ў Сібіры. У 1868 атрымаў дазвол на вяртанне на радзіму.

Беларускі грамадскі дзеяч, афіцэр (1853-1857) грэнадзёрскага імя караля Фрыдрыха Вільгэльма палка, член Віленскай археалагічнай камісіі. У 1862 зладзіў у Варшаве выданне беларускага буквара-катэхізу для дзетак каталікоў.

wikimedia.org

31 мая 1892 года на Беларусі нарадзіўся Міхаіл Кікоін (1892-1968).

Беларускі і французскі мастак парыжскай школы. У экспазіцыі Нацыянальнага мастацкага музею Беларусі знаходзіцца адзін твор мастака, яшчэ 6 – у калекцыі «Белгазпрамбанк». Аб мастаку зняты фільм «Михаил Кикоин. Поэтический мир на холсте».

problr.by

31 мая 1948 года нарадзілася Святлана Алексіевіч, беларуская пісьменніца, Нобелеўскі лаўрэат у галіне літаратуры 2015 г. за «поліфанічную творчасць – помнік пакутам і мужнасці ў наш час».

Аўтарка кніг «У вайны не жаночае аблічча», «Апошнія сведкі», «Цынкавыя хлопчыкі», «Зачараваныя смерцю», «Чарнобыльская малітва», «Час second-hand (Канец чырвонага чалавека)» (пра Вялікую Айчынную вайну, Аўганскую вайну, Чарнобыльскую катастрофу, час «перабудовы» і развал СССР; даследуюцца феномены мыслення савецкага чалавека, сацыялізму).

wikimedia.org

31 мая 1996 года ў Іркуцку (Расія) утварылася Таварыства беларускай культуры імя Івана Чэрскага.

У яго складзе 11 аддзяленняў. Да 2021 г. таварыства ачольваў ураджэнец Полаччыны Алег Рудакоў, які ў 2021 г. вярнуўся на радзіму.

haradok.info

31 мая 2020 года асвечана адноўленая Пакроўская царква Пустынскага манастыра.

Царква рэканструюецца ад 2010 году. Адноўлены будынак царквы – частка комплексу, заснаванага ў 1380 году мсціслаўскім князем Сімяонам Альгердавічам. Званіца манастыра мае вышыню 60 м (у першапачатковым варыянце – 74) са 6 званамі – вялікім і 5 малымі.

У XVI ст. Пустынскі манастыр быў адным з найбуйнейшых на беларускіх землях. У 1601-1839 гадах ім валодалі уніаты.

У 1925 г. савецкая ўлада зачыніла манастыр. У Пустынках працавалі школа-інтэрнат, школа. Манастыр стаў інтэнсіўна разбурацца з 1970 гадоў.

planetabelarus.by

 

Дзень у гісторыі. Гадавіна трагедыі на Нямізе, нарадзіўся знаны беларус Вітаўт Кіпель. 7 гадоў Вялікаму магілёўскаму пікніку

Навіна ад

30 мая 1888 года ў Магілёве нарадзіўся Сяргей Мігай (1888-1959). Артыст оперы (барытон).Актыўна ўдзельнічаў у рабоце Магілёўскага літаратурна-музычна-драматычнага гуртка. У горадзе яго імем названы завулак. Сяргей Мігай спяваў у Вялікім тэатры, Ленінградскай оперы, прафесар Маскоўскай кансерваторыі, Народны артыст РСФСР.

bis.nlb.by

30 мая 1896 года ў Рагачове Магілёўскай губерні нарадзіўся Канстанцін Саннікаў (1896-1965), беларускі і савецкі рэжысэр, актор, Народны артыст БССР, Лаўрэат двух Сталінскіх прэміяў. Канстанцін Саннікаў дзед Андрэя Саннікава, палітычнага і грамадскага дзеяча, кандыдата ў прэзідэнты на выбарах 2010 году.

bis.nlb.by

30 мая 1927 года нарадзіўся Вітаўт Кіпель. Беларуска-амерыканскі грамадскі дзеяч і публіцыст, намесніка Старшыні Рады БНР, доктар мінералогіі, ганаровы доктар Гродзенскага ўніверсітэту, адзін з кіраўнікоў скаўцкага руху беларусаў у эміграцыі і амерыканскага скаўцкага руху. У 1993 г. у Мінску выйшла яго манаграфія «Беларусы ў ЗША».

nashaniva.com

30 мая 1946 года ў Віцебску нарадзіўся Вальдо Калінін. Беларускі цыган, паэт. Пісаў па-цыганску і беларуску. Яшчэ ён перакладчык. Пераклаў Біблію на цыганскую мову. Працаваў у Віцебскім Інстытуце ўдасканалення настаўнікаў. Цяпер – грамадзянін Вялікай Брытаніі.

lit-bel.org

30 мая 1975 года ў Магілёве нарадзіўся Зміцер Грумо. Намеснік дырэктара Інстытуту эксперыментальнай батанікі НАНБ, геабатанік, эксперт міжнародных праектаў Глабальнага экалагічнага фонду і праграмы развіцця ААН па пытаннях стварэння асабліва ахоўных прыродных тэрыторый, развіцця экатурызму, другаснага забалочвання. Аўтар першай кнігі па асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях Магілёўскай вобласці.

fme.msu

30 мая 1999 года ў пераходзе станцыі мінскага метрапалітэну «Няміга» у выніку масавай таўкатні загінулі 53 чалавекі і пацярпела больш за 250 чалавек. Большасць загінулых маладыя людзі ад 14 да 20 гадоў. Людзі ў пераходзе хаваліся ад дажджу з градам. У краіне была абвешчана трохдзённая жалоба. На месцы трагедыі, 30 мая 2002 г. усталяваны помнік Крымінальную справу спынена 25 сакавіка 2002 г. у сувязі з заканчэннем тэрміну даўнасці. Вінаватых у трагедыі не назвалі.

30 мая 2015 года ў Магілёве на беразе Дняпра ўпершыню арганізаваны талакой гарадскі пікнік, які пазней перарос у Вялікі гарадскі пікнік.

Цэнтр гарадскіх ініцыятыў арганізаваў свята, на якім было прадэманстравана як можна танна, весела і культурна бавіць час на прыродзе з сям’ёй і сябрамі без тытуню і алкаголю. Гарадскія пікнікі ладзіліся ў Магілёве да 2020 году.

websmi.by

 

Дзень у гісторыі. Падзенне “Другога Рыму”, расстрэл літаратара Фабіяна Шантыра, пачатак гісторыі “Магілёўхімвалакно”

Навіна ад

29 мая – Міжнародны дзень міратворцаў Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў. Адзначаецца ад 2002 году.

У 1948 годзе першая міратворчая місія «Орган ААН па назіранні за выкананнем умоў перамір’я« пачала аперацыі ў Палестыне.

У 1988 годзе міратворчым сілам ААН была прысуджана Нобелеўская прэмія міру.

У Беларусі існуе міратворчая рота. 2 жніўня 2010 годзе Аляксандр Лукашэнка падпісаў Указ «Аб накіраванні вайскоўцаў Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь для ўдзелу ў дзейнасці па падтрыманні міжнароднага міра і бяспекі ў Ліванскай Рэспубліцы». Вайсковы кантынгент складаў 9 чалавек.

www.un.org

29 мая 1453 года Канстанцінопаль захапілі войскі султана Асманскай імперыі Мехмеда II. Цяпер гэта горад у Турцыі – Стамбул.

Акупацыяй Канстанцінопалю быў пакладзены канец 1100-гадовай гісторыі хрысціянскай Візантыйскай імперыі.

Пра падзеі 1453 году «Хроніка Быхаўца» сціпла паведамляе:

«29 траўня туркі ўзялі Царград». Беларускія летапісы адзначалі, што гэты год адзначыўся непагаддзю.

lampada.in.ua

30 мая 1780 года закладзены Іосіфаўскі кафедральны сабор у Магілёве. Адзін з найбольш ранніх помнікаў класіцызму ў культавай архітэктуры Беларусі.

Зруйнаваны ў 1937 годзе згодна з генеральным планам забудовы Магілёва, які збіраліся зрабіць сталіцай Беларусі. На месцы святыні пабудавалі гатэль «Дняпро».

У кастрычніку 2011 году агучваліся планы гарвыканкаму аб аднаўленні сабора.

static.auction.ru

29 мая 1792 года завяршыўся Чатырохгадовы Сойм (Вялікі Сойм) Рэчы Паспалітай, які працаваў у Варшаве з 6 кастрычніка 1788 да 30 чэрвеня 1792. Сойм увёў рэкрутчыну паводле тэрытарыяльнага прынцыпу, пастанавіў павялічыць войска, ураўнаваў у правах мяшчан з шляхтаю, надаў правы габрэям і праваслаўным, зацвердзіў канстытуцыі 3 траўня.

У 1772 годзе адбыўся першы падзел Рэчы Паспалітай. Чатырохгадовы Сойм праходзіў, калі беларускія землі ўжо былі захопленыя Расіяй. У пачатку 1795 гэтая Рэч Паспалітая была цалкам акупаваная і знікла з мапы Еўропы.

be-tarask.wikipedia.org

29 мая 1920 года ў Навазыбкаве (цяпер – Бранская вобласць Расіі) бальшавікі расстралялі Фабіяна Шантыра (1887-1920), беларускага літаратара і дзяржаўнага дзеяча.

У 1914-1917 гадах служыў наглядчыкам палявога ваеннага шпіталю ў Бабруйску. Быў жанаты на Зосьцы Верас. Лідар левага крыла Беларускай сацыялістычнай грамады, член Беларускіх нацыянальных арганізацый, Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый і партый, загадчык Смаленскага аддзялення Беларускага нацыянальнага камісарыяту, камісар па нацыянальных справах Часовага ўраду БССР, супрацоўнік Менскага губернскага ваеннага камісарыяту і Асобай харчовай камісіі Заходняга фронту.

be-tarask.wikipedia.org

29 мая 1945 года ў Копысі нарадзіўся Аляксей Кароль (1945-2015).

Беларускі грамадскі дзеяч, гісторык, кандыдат гістарычных навук, журналіст, рэдактар газеты «Новы час» (2007-2015). Аўтар манаграфіі пра Ўсевалада Ігнатоўскага, прац пра рэабілітацыю Змітра Жылуновіча, пра «нацдэмаў», рэпрэсаваных у 1920-1930 гады. Сузаснавальнік Партыі народнай згоды. Падчас прэзідэнцкіх выбараў 2006 г. быў даверанай асобай Аляксандра Казуліна.

29 мая 1946 года прынята пастанова Савету міністраў СССР аб будаўніцтве Мінскага трактарнага заводу.

У 1990 г. выпускаў 110 тысячаў трактароў у год (кожны 10-ы у свеце). Цяпер каля 30 тыс. На экспарт пастаўлена больш за 2,6 млн адзінак тэхнікі ў больш чым 100 краін свету. У лютым 2022 г. выраблены чатырохмільённы трактар.

wikimedia.org

29 мая 1965 года прынята рашэнне Савету Міністраў СССР аб будаўніцтве ў Магілёве камбіната сінтэтычнага валакна.

Першую прадукцыю беларускага лаўсану вырабілі 5 лістапада 1968 г.

Першую чарга камбінату ўвялі 9 ліпеня 1971 году. Пра чатыры гады ён стаў галаўным на створаным Вытворчым аб’яднанні «Хімвалакно».

31 снежня 2002 году прадпрыемства было пераўтворана ў адкрытае акцыянернае таварыства. На сёння прадпрыемства выпускае дыметылтэрафталат, поліэтылентэрафталат, поліэфірнае валакно, лаўсан, тэхнічныя ніці, нятканыя матэрыялы і шмат іншай прадукцыі.

Па выніках 2020 году кампанія мела выручку 580,2 млн руб. (223 млн дол. ЗША), чыстых страт на 6 тыс. руб. (2300 дол. ЗША), не размеркаваных страт у 119,8 млн руб. (46 млн дол. ЗША).

29 мая 1975 года на Беларускім аўтазаводзе пачалася вытворчасць самага буйнога ў СССР грузавіка «БелАЗ-7520» грузападымальнасцю 110 тон.

На сёння, у ТОП-5 сусветных вытворцаў суперсамазвалаў уваходзяць: БелАЗ 75710, 496 т; амерыканскі Terex MT 6300AC, 400 т; нямецкі Liebherr T 284, 400 т;.японскі Komatsu 980E-4, 360 т; амерыканскі Caterpillar 797F, 345 т.

wikimedia.org

29 мая 1977 года нарадзілася Святлана Зелянкоўская, беларуская актрыса.

Працавала ў Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы. У ліпені 2017 сышла з тэатру. Жонка спявака Сяргея Міхалка. Вядома гледачам па ролях у фільмах «Казка пра зорнага хлопчыка», «Ідзі і глядзі», «Анастасія Слуцкая» (роля княгіні Анастасіі).

stuki-druki.com

29 мая 2008 года памёр ураджэнец в. Красная Кіраўскага раёну Магілёўскай вобласці Валянцін Рабцэвіч (1934-2008).

Беларускі гісторык, археолаг, доктар гістарычных навук, прафесар, заснавальнік беларускай нумізматыкі.

Вывучаў гісторыю грашовага звароту на землях ВКЛ і Кароны, тапаграфію манетных скарбаў на Беларусі. Аўтар класічных манаграфіяў па нумізматыцы. Стваральнік нумізматычнага кабінета БДУ. Дзякуючы яго намаганням на Беларусі застаўся ўнікальны скарб з паясамі Вітаўта, які збіраліся прадаць у Расію.

wikimedia.org

Дзень у гісторыі. 28 мая – 1160 год Полацку, нарадзіўся змагар за дзяржаўную незалежнасць Беларусі Іван Луцкевіч

Навіна ад

28 мая – Дзень пагранічніка Беларусі.

Афіцыйна свята беларускіх пагранічнікаў звязанае з савецкай гісторыяй. У 1918 годзе ў гэты дзень старшыня Савету народных камісараў Уладзімер Ульянаў-Ленін падпісаў дэкрэт аб стварэнні пагранічнай службы савецкай Расіі. Тады яшчэ не існавала СССР. Гэтае палітычнае ўтварэнне з’явіцца ў 1922 годзе. Толькі ў лістападзе 1926-га заходняя пагранічная акруга пераназваная ў Беларускую.

Беларускія памежнікі ахоўваюць больш за 3,5 тысячы кіламетраў мяжы Беларусі. Самая вялікая яе працягласць з Расіяй – 1283 кіламетры. Найменшая з Латвіяй – 172,912 кіламетры.

Памежныя войскі ўключаюць Брэсцкую, Смаргонскую, Гродзенскую, Гомельскую групы, а таксама Лідскі, Пінскі, Полацкі, Мазырскі атрады ды іншыя адзінкі. Кадры рыхтуе Інстытут памежнай службы.

darkroom.baltimoresun.com

28 мая 2022 года дзень Полацку. 

Афіцыйна датай заснавання лічыцца 862 год. Дзень гароду адзначаецца ў апошнюю суботу мая.

Упершыню горад згадваецца ў «Аповесці мінулых гадоў» у 862–865 гадах.

Разам з тым згодна з ісландскімі сагамі, Полацк заснаваны да 1 ст. нашай эры. У ХІ ст. ён займаў 180 га.

Полацк – калыска беларускай дзяржаўнасці, адукацыі, культуры. Знаходзіцца ў цэнтры Еўропы. Радзіма Еўфрасінні Полацкай, першадрукара Францыска Скарыны, больш за 300 значных дзеячаў культуры, навукі, вайскоўцаў.

Галоўныя помнікі архітэктуры: Сафійскі сабор (ХІ-ХVІІ стагоддзя), Багаяўленская царква, будынак Брацкай школы, будынкі езуіцкага калегіума, магістрату, дамы губернатара, віцэ-губернатара, кляштар францысканцаў, лютэранская кірха, комплекс будынкаў жаночага манастыра (1128 года), у тым ліку Спаса-Праабражэнская царква, 1161 году.

Аформлены заяўкі аб унясенні ў Спіс помнікаў культурнай спадчыны ЮНЕСКА Сафійскага сабора і Спаса-Праабражэнскай царквы. У Полацку ўшанаваная помнікам літара «Ў».

3pulse.com

28 мая 1863 года ў баі з расійскімі войскамі ля вёскі Ўладыкі загінуў Вінцэнт Козел (1837-1863), адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гг. на Вялейшчыне і Маладзечаншчыне.

Нарадзіўся ў 1838 годзе ў маёнтку Вялікі Сэрвач Вялейскага павету. Штабс-капітана расійскага войска. Быўшы ў адстаўцы ў 1861 годзе стварае рэвалюцыйную арганізацыю ў Вялейскім павеце. У студзені 1863 годзе прызначаны ваенным кіраўніком Вялейскага павету, шырока прапагандаваў сярод насельніцтва праграмныя дакументы паўстання, якое ў беларускай гістарыяграфіі падаецца як паўстанне пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага.

Курган і першы крыж на месцы пахавання былі ўсталяваны ў час міжваеннай Польшчы, у 1933 року. Магіла паўстанцаў каля Ўладык захавалася.

sun9-5.userapi.com

28 мая 1836 года нарадзіўся Ян Карловіч (1836-1903), лінгвіст, этнограф, фалькларыст, музыказнаўца. Сабраў і апублікаваў некалькі соцень беларускіх паданняў, казак, песень. Сябра М. Федароўскага – аўтара шматтомнай працы «Люд беларускі», Фрарціўка Багушэвіча.

wikimedia.org

28 мая 1881 года нарадзіўся Іван Луцкевіч (1881-1919), пачынальнік беларускага нацыянальнага руху, беларускі археолаг, адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады, ініцыятар выдання беларускіх газет «Наша доля», «Наша Ніва», стварэння выдавецкай суполкі «Наша хата» і інш., адкрыцця ў Вільні першай беларускай гімназіі, абвяшчэння БНР.

Іван Луцкевіч – змагар за незалежную Беларусь. Быў адным з першых, хто зразумеў неабходнасць дзяржаўнай незалежнасці краіны і разам з братам Антонам стаў ініцыятарам абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі.

Выступаў за аднаўленне на Беларусі царкоўнай уніі дзеля паяднання рэлігійнага і грамадска-палітычнага рухаў у адзіным нацыянальна-адраджэнскім працэсе.

Арганізатар беларускага культурнага жыцця ў Вільні, зрабіў вялікі ўклад дзеля адкрыцця Віленскай беларускай гімназіі. Сабраў багаты збор старажытнасцяў, якія сталі асновай збору Беларускага музею ў Вільні. Брат беларускага дзеяча Антона Луцкевіча.

wikimedia.org

28 мая 1960 года нарадзіўся Алесь Аркуш, беларускі паэт, эсэіст, выдавец, сябра беларускага ПЭН-Цэнтру.

Алесь Аркуш – аўтар каля 10 зборнікаў паэзіі, 3-х зборнікаў эсэістыкі, шэрагу раманаў, тэксту гімна Полацку і песень рок-гуртоў «Мясцовы час», «RIMA».

wikimedia.org

28 мая 2018 года памёр Арсень Ліс (1934-2018), беларускі фалькларыст, літаратуразнаўца, літаратар, доктар філалагічных навук, член Саюзу беларускіх пісьменнікаў, Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына».

Арсень Ліс адзін з удзельнікаў 6-томнай працы «Беларускі фальклор. Жанры, віды, паэтыка», 4-томніка «Гісторыя беларускай літаратуры ХХ ст»., аўтар прац пра Б. Тарашкевіча, Я. Драздовіча, А. Смоліча і іншых беларускіх дзеячаў, аўтар і суаўтар сцэнарыяў дакументальных фільмаў пра творчасць Р.Шырмы, М. Гарэцкага, М. Доўнар-Запольскага і шматлікіх іншых.

wikimedia.org

 

Дзень у гісторыі, 27 мая. 388 гадоў таму беларусы адстаялі Смаленск, а ў 1989-ым адбыўся першы конкурс «Міс Магілёў»

Навіна ад

27 мая 1606 года ў Маскве выбухнула паўстанне супраць цара (1605-1606) Дзмітрыя Самазванца I (кан. XVI ст.-1606) і шляхцянкі, царыцы Марыны Мнішак (1588-1614, адзіная каранаваная жанчына ў Расіі да Кацярыны I).

Паўстанне прывяло да забойства Дзмітрый і 524 выхадцы з Рэчы Паспалітай, галоўным чынам, з Беларусі.

Мнішак пазней стала жонкай цара (1607-1610) Дзмітрыя Самазванца II. У выніку гэтай і наступных падзей, на маскоўскі трон быў абраны кароль і вялікі князь Вялікага Княства Літоўскага Уладзіслаў ІY Ваза.

27 мая 1634 года ў сяле Сямлёва (Смаленская вобласць, Расія) пачаліся перамовы між прадстаўнікамі Рэчы Паспалітай і Масковіяй аб заканчэнні Смаленскай вайны 1632-1634 гадоў.

«Палянаўскі мір» быў заключаны 4 (14) чэрвеня 1634 году. Тады прэтэнзіі маскавітаў на Смаленск не былі задаволеныя.

Да Масковіі адышоў толькі Сярпейск. Паводле дамовы кароль і вялікі князь Вялікага Княства Літоўскага Уладзіслаў IV Ваза (1595-1648) адмовіўся ад далейшых прэтэнзіяў на маскоўскі трон.

Маскоўскім царом ён быў у 1610-1634 гадоў.

27 мая 1871 года ў вёсцы Кульшыцы (Слаўгарадскі раён) нарадзіўся Ісак Сербаў (1871–1943), этнограф, фалькларыст, археолаг, краязнавец, фатограф, Правадзейны член геаграфічнага таварыства і Інстытуту беларускай культуры.

Настаўнічаў шмат дзе, напрыклад, у Вільні, Мінску, Хоцімску. У 1910-1913 гадах арганізаваў этнаграфічную экспедыцыю геаграфічнага таварыства па вывучэнні творчасці і матэрыяльнай культуры беларусаў.

Узначальваў работы па збіранні і ахове помнікаў, кафедру этнаграфіі БДУ.

Сабраў багатыя калекцыі народнага адзення, мастацтва, на падставе якіх быў выдадзены альбом «Беларускае народнае мастацтва» (1951).

Першым сабраў вялізную фотатэку з фіксаваннем тыпаў адзення на Палессі, жытла, гаспадарчых пабудоў, рамесных вырабаў.

27 мая 1897 года ў Магілёўскай Васкрасенскай царкве (не захавалася) з ініцыятывы Еўдакіма Раманава быў адкрыты царкоўна-археалагічны музей, як епархіяльнае сховішча.

У музеі была экспазіцыя на 140 кв. м прыдатная для правядзення экскурсіяў. Музей працаваў штодня і бясплатна.

У 1904 годзе ў музеі было 6000 экспанатаў. Вялікую каштоўнасць уяўлялі 26 каралеўскіх прывілеяў XVI-XVIII стагоддзяў, грамата Стэфана Баторыя на магдэбургскае права Магілёву 1577 году, інвентар гораду, замка і воласці 1604 году.

Музей зачынілі ў 1918 годзе і ў 1919 г. усе экспанаты перададзены Магілёўскаму губернскаму музею.

27 мая 1895 года нарадзіўся Ігнат Дварчанін (1895-1937), беларускі грамадска-палітычны дзеяч, скарыназнаўца, навуковец, паэт, пісьменнік, доктар філасофіі.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, падпаручнік, быў членам Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, сакратаром культурна-асветніцкага аддзелу Беларускім нацыянальным камітэце камісарыянт у Маскве, Віленскага Беларускага нацыянальнага камітэту, Цэнтральнай беларускай школьнай рады.

Ён быў укладальнікам «Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры» (1927). У 1930 г. рэпрэсаваны польскімі ўладамі (8 год турмы), але ў 1932 г. трапіў пад абмен палітвязнямі паміж СССР і Польшчай.

Працаваў у акадэміі навук БССР у камісіі вывучэння Заходняй Беларусі, выконваў абавязкі дырэктара Інстытуту мовазнаўства.

Арыштаваны ў 1933 годзе. Высланы на Салаўкі, расстраляны 8 снежня 1937.

Загінуў у лагерах і ягоны родны брат Іларыён Дварчанін, беларускі грамадскі дзеяч Ігнат Дварчанін.

27 мая 1896 года нарадзіўся Міхась Філіповіч (1896-1947), беларускі жывапісец, графік, этнограф, педагог, адзін з першых айчынных мастакоў, хто звярнуўся да нацыянальнай тэматыкі.

Вялікую значнасць маюць замалёўкі народнай вопраткі, зробленыя Філіповічам на Міншчыне, Случчыне, Магілёўшчыне, Палессі. Творы Філіповіча вызначаюцца яркім нацыянальным каларытам, самабытнасцю.

27 мая 1957 года нарадзіўся этнічны беларус Алег Латышонак, беларускі і польскі гісторык, доктар гістарычных навук, старшыня Беларускага гістарычнага таварыства ў Польшчы, аўтар і суаўтар кніг і падручнікаў «Гісторыя Беларусі ад паловы XVIII да канца XX ст»., «Ад белых русаў да беларусаў» (аб фарміраванні беларускай народнай тоеснасці), «Жаўнеры БНР», «Нацыянальнасць – Беларус» (асвятляюцца пытанні этнагенезу беларусаў).

Узнагароджаны Кавалерскім крыжам ордэна Адраджэння Польшчы.

pics.livejournal.com

27 мая 1989 года ў Палацы культуры ВА «Хімвалакно» прайшоў першы ў гісторыі гораду конкурс «Міс Магілёў-89». Пераможцай стала Ларыса Каўдобіна.

фота: wikimedia.org

‌Гэты дзень у гісторыі: 22 мая

Навіна ад

22 мая – Сусветны дзень скрыпкі (World Fiddle Day).

22 мая – Дзень нараджэння тэхналогіі «Ethernet».

22 мая – Сусветны дзень гарадскіх фермераў (World Urban Farmers Day).

22 мая – Міжнародны дзень біялагічнай разнастайнасці (International Day for Biological Diversity). Свята было заснавана Генеральнай Асамблеяй ААН у 1995 годзе.

22 мая – Сусветны дзень гота (World Goth Day).

22 мая – Міжнародны дзень памяці памерлых ад СНІДу (трэцяя нядзеля мая, з 1983 г.).

22 мая 1501 года асвечаны Касцёл Святой Ганны ў Вільні.

22 мая 1863 года за падтрымку паўстання Каліноўскага ў Вільні расстраляны ксёндз Станіслаў Ішору (1838-1863). У 2003 годзе ў Лідзе ўсталяваная мемарыяльная шыльда, прысвечаная расстраляным у 1863 годзе ксяндзам.

22 мая 1928 года ў Вільні скончыўся суд над 56 сябрамі Беларускай сялянска-работніцкай грамады (заснавана ў 1925 году).

22 мая 1959 года ў Магілёве нарадзіўся Мікалай Яцкоў (псеўданімы: Адам Доман, Панас Прусак), беларускі паэт, публіцыст, кампазытар-песеннік, дырэктар Брылёўскага Дома культуры, Сябра Саюзу беларускіх пісьменнікаў. Аўтар 1300 песень на вершы беларускіх паэтаў, аўтар музыкі афіцыйна зацверджаных гімнаў Магілёва (у суаўтарстве з А. Шлеянковым) і Слаўгарада (у суаўтарстве з Ф. Шкірманковым).

22 мая 1962 года ў пасёлку Сосны пад Мінскам запусцілі першы ў Беларусі атамны рэактар.

22 мая 1964 года ў Воршы нарадзіўся магілёўскі гісторык Ігар Пушкін, кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

22 мая 2004 года ў Вільні адкрыта мемарыяльная дошка Наталі Арсенневай (1903-1997), беларускай паэтцы, перакладчыцы. У 2003 г. у яе гонар усталяваны помнік у горадзе Старыя Дарогі.

 

Гэты дзень у гісторыі: 21 мая

Навіна ад

21 мая праваслаўныя вернікі шануюць памяць апостала і евангеліста Іаана Багаслова, або ў народзе – Яна Пшанічніка, любімага вучня Ісуса, аўтар “Апакаліпсісу”. 

21 мая Дзень Святых Арсенія Вялікага і Арсенія Працавітага, якія жылі ў IV i XIV стст.

21 мая – Сусветны Дзень культурнай разнастайнасці дзеля дыялогу і развіцця. Зацверджаны пастановай Генеральнай Асамблеі ААН 20 снежня 2002 году.

21 мая 1794 года загадам Тадэвуша Касцюшкі ўтворана Вышэйшая народная рада Рэчы Паспалітай – вышэйшы орган паўстання 1794 года.

21 мая 1797 года нарадзіўся Дамінік Стэфановіч (1797-1870), беларускі музыкант і прапагандыст музычнай культуры. У 1820-1837 гадоў кіраўнік Мінскага гарадскога аркестра.

21 мая 1804 года ў Парыжы з’явіліся новыя могілкі – Пер-Лашэз. Назва ад маёнтку былога духоўніка караля Людовіка XIV патэра Лашэза. На могілках пахаваны шэраг выхадцаў і ўраджэнцаў з Беларусі, у т.л. Мікалай Абрамчык, старшыня Рады БНР, Гіём Апалінэр (Кастравіцкі), адзін з найболей уплывовых дзеячаў еўрапейскага авангарду пачатку XX ст., Валеры Урублеўскі, дзеяч міжнароднага рэвалюцыйнага руху.

21 мая 1841 года памёр гісторык, пісьменнік, палітычны дзеяч Юльян Нямцэвіч (1757-1841).

21 мая 1846 года нарадзіўся каталіцкі дзеяч, дапаможны біскуп Магілёўскі Караль Недзялкоўскі (1846-1911).

21 мая 1869 года нарадзіўся Мікалай Чуркін (1869-1964), беларускі кампазітар і фалькларыст, Народны артыст Беларусі. З 1914 г. – педагог настаўніцкай семінарыі і школ, арганізатар мастацкай самадзейнасці ў Амсціславе, з 1924 выкладчык педагагічнага тэхнікума ў Магілёве.

21 мая 1901 года ў Мінску нарадзіўся савецкі авіяканструктар Сяргей Туманскі (1901-1973), акадэмік АН СССР.

21 мая 1904 года ў Парыжы была заснавана Міжнародная федэрацыя футбольных асацыяцый – ФІФА.

21 мая 1909 года памёр Апалінар Унукоўскі (1848-1909), магілёўскі арцыбіскуп  (1908-1909).

21 мая 1937 года Палярная паветраная экспедыцыя АН СССР дасягае Паўночнага полюса і ў 11:35 высадзіла дрэйфуючую навуковую станцыю “Паўночны полюс-1”. Кіраваў экспедыцыяй ураджэнец Магілёва акадэмік Ота Шміт.

21 мая 2000 года памерла Барбара Картленд, ангельская пісьменніца. Занесена ў Кнігу рэкордаў Гінеса як самы паспяховы англійскі аўтар. Напісала 723 кнігі, якія прададзены ў колькасці 1 мільярда паасобнікаў. 

21 мая 2016 года ў Магілёве на першым у краіне поля для міні-гольфа прайшоў першы чэмпіянат краіны па міні-гольфу. 

21 мая 2021 года ў шклоўскай вязьніцы памёр Вітольд Ашурак (1970-2021), беларускі грамадзкі і палітычны актывіст. Дзень, калі стала вядома пра смець Ашурка, апазыцыйная грамадскасць абвясціла Дзень палітвязня ў Беларусі.