Tag: день в истории

Дзень у гісторыі. 31 кастрычніка. Halloween. Пачатак Рэфармацыі. З’яўленне “зебры”. Адкрыццё мемарыялу чатырох прэзідэнтаў ЗША. Дзень памяці гісторыка Міхася Ткачова

Навіна ад

Міжнародны дзень Чорнага мора (з 1996 года).

У 1996 годзе Балгарыя, Румынія, Турцыя, Грузія, Расія і Украіна падпісалі Стратэгічны план дзеянняў па рэабілітацыі і абароне Чорнага мора. 

Стан прыроды Чорнага мора значна пагоршыўся з лютага 2022 года, калі Расія распачала агрэсію супраць Украіны. Чорнае мора зноў з ініцыятывы Расіі стала зонай баявых дзеянняў.

Halloween – ноч перад Днём усіх святых.

Хэлоўіну не менш за 2000 гадоў, ён бярэ пачатак з кельцкай культуры. У кельтаў свята азначалася ў гонар прыхода зімы 31 кастрычніка.

У VII стагоддзі Папа Баніфацый IV зацвердзіў 1 лістапада Днём усіх святых, каб адцягнуць ангельцаў ад паганскіх звычаяў. 

Пазней 2 лістапада стала Днём усіх душ – калі паміналі ўсіх памерлых. 

Аднак традыцыі захаваліся ў народнай памяці.

На Хэлоўін дзеці апранаюцца ў касцюмы пачвар і ходзяць па суседскіх дамах, выгандлёўваючы прысмакі. Уладкоўваюцца маскарады.

У акно выстаўляецца абалонка гарбуза (прыдумка амерыканцаў) з выразанымі вачамі і ротам і свечкай усярэдзіне, каб адпудзіць духаў. У старажытнасці жудасныя маскі, у якія ўстаўлялі свечкі, выразалі з рэпы, буракоў.

У Германіі ў замак Франкенштэйна ў Дармштаце сцягваюцца тысячы наведвальнікаў, перапранутыя ў касцюмы монстраў, а мясцовыя жыхары вераць, што ў гэтую ноч прывід гаспадара з’яўляецца на даху замка.

Самыя ўражальныя шэсці Францыі праходзяць у прыгарадзе Парыжа ў Дыснэйлэндзе і ў Ліможы. Тут праходзяць самыя запамінальныя парады гоблінаў, вампіраў і зданяў, якія асвятляюць свой шлях ліхтарамі-гарбузамі. У гэтую ноч бары і кавярні французскіх гарадоў прапануюць “вядзьмарскія” стравы, а наведвальнікі апранаюцца не менш маляўніча, чым удзельнікі парадаў і шэсцяў.

1517 год. Пачатак Рэфармацыі, лютэранства. 

Марцін Лютэр прымацаваў 95 тэзісаў на дзвярах сабора ў нямецкім Вітэнбергу. 

Магілёў і Вітэнберг (Лютэрштат) маюць статус пабрацімаў і падтрымліваюць шчыльныя неафіцыйныя культурныя адносіны.

Марцін Лютэр (1483-1546), былы каталіцкі святар, прафесар багаслоўя. Выступіў супраць продажу індульгенцый, аспрэчваў правы Папы Рымскага, навучаў, што Біблія – адзіная крыніца абсалютных ведаў, выступаў супраць забароны на шлюб святарам, за танную народную царкву, за яе сціпласць.

Пераклаў Біблію на нямецкую мову, што зрабіла Святое Пісанне больш даступным шырокім саслоўям, што аказала велізарны ўплыў на царкву і нямецкую культуру.

Першая лютэранская царква ў Беларусі заснавана ў Брэсце ў 1553 годзе. 

Да канца XVI стагоддзя ў Вялікім Княстве існавала каля 10 лютэранскіх парафій. Першая лютэранская абшчына ў сучаснай Беларусі зарэгістраваная ў 1993 годзе. Дзейнічаюць два дзясяткі абшчын двух аб’яднанняў. 

Адзіны дзейны гістарычны лютэранскі храм знаходзіцца ў Гродне. У будынку лютэранскай кірхі ў Полацку размешчаны краязнаўчы музей.

1885 год. Нарадзіўся Міхайла Грамыка. 

Беларускі географ, геолаг, пісьменнік, вязень ГУЛАГу. Даследчык радовішчаў нафты. 

Выхаванец Магілёўскай гімназіі. 

Распрацоўшчык беларускай тэрміналогіі па геаграфіі, геалогіі, хіміі, падручнікаў «Пачатковая геаграфія», «Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе». 

Аўтар кніг паэзіі, п’ес, якія ставіліся ў тэатрах. Аўтар успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, А. Грыневіча. 

1951 год. У Лондане з’явіліся першыя пешаходныя пераходы тыпу “зебра” з белымі палосамі.

У ФРГ “зебра” з’явілася ў верасні 1953 гады, у Беларусі толькі ў сярэдзіне 1960-х.

Знак “пешаходны пераход”, якім прынята дубляваць “зебру” у нашай краіне, не такі ўжо агульнаўжывальны, як здаецца. Без яго абыходзяцца многія пешаходныя пераходы ў Японіі, ЗША, Германіі, Брытаніі. 

tunnel.ru

1930 год. Нарадзіўся Леў Гумілеўскі. Беларускі скульптар.

Працаваў у манументальнай і станкавай скульптуры. 

Аўтар і суаўтар бюстаў, помнікаў, мемарыяльных комплексаў  Янку Купале (Мінск, Масква), Я. Янішчыц, А. Міцкевічу, Ал. Клімавай (усе – Мінск), Кірылу Тураўскаму (Гомель), Ф. Багушэвічу (Смаргонь), Юрыю Нясвіжскаму, Радзівілу Сіротке (Нясвіж), «Барацьбітам за савецкую ўладу» і «Плошча Славы» (Магілёў), станкавых кампазіцый «Кастусь Каліноўскі», «Ценям Касцюшкі» і іншых.

Памёр 3 ліпеня 2021 года.

belta.by

1934 год. Нарадзіўся Тадэвуш Кокштыс.  

Беларускі акцёр. Народны артыст. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі, прэміі імя І. Буйніцкага.

Найбольш значныя вобразы, створаныя на коласаўскай сцэне: Труфальдзіна (“Слуга двух спадароў” К. Гальдоні), Благое (“Доктар філасофіі” Б. Нушыча), Жабрак (“Сымон – музыка” Якуба Коласа) і іншыя.

Асноўныя працы ў кіно: “Зорка Венера”, “Маленькі баец”, “Новая зямля”(тэлефільм), “Круіз на кані”(тэлефільм), “Палеская хроніка”, “Чырвоны востраў”.

avatars.mds.yandex.net

 1941 год. Завершана збудаванне нацыянальнага мемарыяла ЗША на гары Рашмор у штаце Паўднёвая Дакота.

Манумент чатырох прэзідэнтаў Джорджа Вашынгтона, Томаса Джэферсана, Абрагама Лінкальна і Тэадора Рузвельта – нацыянальны сімвал Амерыкі, сусветна папулярны турыстычны аб’ект. 

Размешчаны на вышыні 1750 метраў над узроўнем мора на 500 гектарах.

Збудаванне пачалося 4 кастрычніка 1927 года. 

На будаўніцтве было занята каля 400 працоўных, якія ўручную секлі граніт. 90% усёй горнай пароды выдалілі з дапамогай зарадаў дынаміту.

Кожны барэльеф мае вышыню больш за 18 метраў, і ён бачны з адлегласці 100 км.

Кожнае вока – у 3,5 метра, а даўжыня насоў больш за 7 метраў – так што, калі пачынаўся дождж, працоўныя хаваліся ў ноздрах.

Фігура Вашынгтона была адкрыта першай у 1930 годзе, Джэферсан з’явіўся ў 1936, Лінкальн – у 1937, Рузвельт – у 1939 годзе.

tunnel.ru

 1992 год. Памёр ураджэнец Мсціслава Міхась Ткачоў.  

Беларускі гісторык, археолаг, грамадскі дзеяч. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Загадчык рэдакцыі гісторыі,  галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя» імя Петруся Броўкі. 

Ініцыятар стварэння энцыклапедыі «Археалогія і нумізматыка Беларусі», «Энцыклапедыі гісторыі Беларусі».

Вывучаў ваенна-абарончае дойлідства, матэрыяльную культуру і архітэктуру гарадоў Беларусі XI-XVIII стагоддзяў.

Адзін з аўтараў кніг «Нарысы па археалогіі Беларусі», «Гісторыя беларускага мастацтва».

Першым прасачыў генезіс, эвалюцыю і этапы развіцця замкаў і абарончых сістэм населеных пунктаў, а таксама арганізацыю абароны беларускіх гарадоў.

У яго памяць у Гродна і Мсціславе ўсталяваны мемарыяльныя шыльды.

nashi-lyudi.by

2013 год. Памёр Аляксей Кузьміч. Беларускі мастак-жывапісец.

Пісаў навакольны свет, людзей. 

Галоўнай гераіняй яго жывапісу заўсёды была Жанчына (Мадонна).

Сам мастак характарызаваў сваё крэда наступным дэвізам: «Хто любіць жанчыну, хто любіць свет, хто піша жанчыну, таму дапамагае бог». 

Напісаў шэраг партрэтаў вядомых дзеячаў культуры, у тым ліку Стэфаніі Станюты, Галіны Макаравай, Здзіслава Стомы, Міхаіла Пташука.

wikimedia.org

 

Дзень у гісторыі. 30 кастрычніка. Адкрыццё БДУ. Разагнаны міліцыяй мітынг «Дзяды». Публікацыя верша «Мы выйдзем шчыльнымі радамі» –тгімну БНР. Дзень памяці паўстанца і даследчыка Сібіры Аляксандра Чаканоўскага, мастака Фердынанда Рушчыца

Навіна ад

1728 год. Нарадзіўся Марцін Пачобут-Адляніцкі. 

Астраном і асветнік. Прафесар Віленскай акадэміі, рэктар Галоўнай школы ВКЛ. 

Адзін з арганізатараў і першы дырэктар найстаражытнай у Еўропе Віленскай астранамічнай абсерваторыі. Каралеўскі астраном. 

39 гадоў вёў астранамічныя назіранні, вызначыў геаграфічныя каардынаты Вільні, Гродна, Полацка, іншых гарадоў.

Актыўна падтрымаў паўстанне 1794 года. 

Звяртаўся да Папы Рымскага, каб аднавіць езуіцкі ордэн.

У яго гонар названы кратар на Месяцы.

1876 год. Памёр Аляксандр Чаканоўскі. 

Даследчык Сібіры.

За ўдзел у паўстанні 1863-1864 гадоў сасланы ў Сібір. 

Па даручэнні Сібірскага аддзела Рускага геаграфічнага таварыства правёў геалагічныя даследаванні на поўдні Іркуцкай губерні. 

Сабраў першыя дакладныя звесткі па геалогіі рэгіёна рэк Ніжняя Тунгуска, Лена і Алянёк.

На Ніжняй Тунгусцы адкрыў радовішча каменнага вугалю і графіту.

Яго імем названы краж паміж рэкамі Лена і Алянёк, горад у Іркуцкай вобласці і шэраг выкапнёвых раслін.

wikimedia.org

1885 год. Нарадзіўся Альбрэхт Антоні Радзівіл. 

Палітычны дзеяч, адзін з лідараў «віленскіх кансерватараў». Падтрымліваў БНР.

Прыхільнік беларускай нацыянальнай ідэі. Сябе вызначаў як «тутэйшы».

Падчас Першай сусветнай вайны дазволіў на тэрыторыі Нясвіжскага замка размясціць шпіталь, штаб 2-й рускай арміі. 

Арганізатар у Нясвіжы з’езда Радзівілаў (1915). Фінансаваў стварэнне польскіх войск у расійскай арміі.

У 1926 годзе на яго жыццё ажыццявіў замах з засады будучы Герой Савецкага Саюза і старшыня кіраўскага калгаса “Рассвет” Кірыл Арлоўскі.

З’яўляўся дзеячам Віленскага таварыства дабрачыннасці: падтрымліваў школы, студэнтаў, артыстаў, касцёлы. Займаўся аднаўленнем Нясвіжскага замка.

Памёр 18 снежня 1935 года ў Варшаве. Пахаваны ў радавой спачывальні.

wikimedia.org

1888 год. Дзень нараджэння шарыкавай асадкі: атрыманы першы патэнт на яе выраб Джонам Лаўдам. 

У 1916 годзе на сваю мадэль асадкі атрымаў патэнт Ван Вечтэн Райзберг, у канцы 1930-х – венгерскі журналіст Джозэф Ласла Біро, у 1943 – амерыканец Мілтан Рэйналдс, у 1958 – француз Марсэль Бік (мадэль BIC).

1905 год. Нарадзіўся Андрэй Бембель. 

Беларускі скульптар. Народны мастак Беларусі.

Аўтар бюстаў і помнікаў выбітных дзеячоў, элементаў аздаблення Дома ўрада, заляў Прэзідыума Вярхоўнага Савета, Тэатра оперы і балета БССР, купалаўскага тэатра, Дома Чырвонай арміі, гарэльефа «9 Мая 1945 года» Манумента Перамогі ў Мінску і іншых.

Адзін з аўтараў Кургана Славы Савецкай Арміі (1969), мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой» (1971).

evitebsk.com

 1919 год. У газеце «Беларусь» апублікаваны верш Макара Краўцова «Мы выйдзем шчыльнымі радамі». 

Стаў гімнам Беларускай Народнай Рэспублікі, таксама яго называюць “Ваярскі марш” ці “Ваяцкі гімн”.

wikimedia.org

1921 год. Афіцыйна адкрыўся Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт.

Першыя рэальныя крокі да яго стварэння зрабіў Народны сакратарыят Беларускай Народнай Рэспублікі ў сакавіку 1918 года. 

Працу над праектам універсітэта ўзначальвалі М. Доўнар-Запольскі, Я. Карскі.

11 ліпеня 1921 года абнародаваны тэкст Дэкрэта аб адкрыцці БДУ.

Першым рэктарам стаў гісторык Уладзіміра Пічэта.

1 лістапада 1921 г. на трох факультэтах – рабочым, медыцынскім і грамадскіх навук – пачаліся заняткі для 1390 студэнтаў. Працавалі 14 прафесараў, 59 выкладчыкаў і 10 асістэнтаў.

Зараз у БДУ 26 факультэтаў, інстытутаў, 191 кафедра, 16 корпусаў, 8 000 супрацоўнікаў,  25 500 студэнтаў.

avatars.mds.yandex.net

1936 год. Нарадзіўся Генадзь Цыхун.

Беларускі мовазнавец. Доктар філалагічных навук, прафесар. Акадэмік Міжнароднай акадэміі Еўразіі, сябра Міжнароднага камітэта славістаў.

Старшыня Камісіі ТБМ імя Ф. Скарыны (1991-1993), член Дзяржаўнай камісіі (1993-1994) па ўдакладненні правапісу беларускай мовы (старшыня Ніл Гілевіч).

Аўтар больш за 300 прац па тыпалогіі славянскіх моў і іх сувязях, моўных саюзах, гаворках Палесся і праблеме праславянскай мовы, па беларускай этымалогіі і дыялектнай мове, гісторыі і бібліяграфіі беларускай мовазнаўчай славістыкі.

Суаўтар «Этымалагічнага слоўніка беларускай мовы» і «Тураўскага слоўніка».

1936 год. памёр Фердынанд Рушчыц. 

Беларускі мастак, педагог.

Майстра краявідаў, ён бачыў тэмы для сваіх прац у кожным фрагменце беларускай прыроды.

Працаваў над кніжнай графікай: аформіў звыш 50 кніг. Аўтар дэкарацый для 15 тэатральных пастановак.

Палотны захоўваюцца ў музеях Польшчы, Літвы, Расіі, Беларусі, еўрапейскіх і амерыканскіх зборах.

Браў удзел у рэстраўрацыі Маці Божай Вострабрамскай.

Працаваў старшынёй камісіі па ахове помнікаў старажытнасці.

wikimedia.org

1988 год. Разагнаны міліцыяй мітынг-рэквіем «Дзяды» ў Мінску.

Арганізатары – Таварыства маладых літаратараў пры Саюзе пісьменнікаў Беларусі «Тутэйшыя» на чале з А. Бяляцкім (Лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру 2022 года), «Мартыралог Беларусі» і аргкамітэт БНФ пад кіраўніцтвам З. Пазняка. 

Асноўным акцэнтам Дзядоў было ўшанаванне памяці і адкрыццё праўды пра рэпрэсіі.

Мінгарвыканкам не даў дазволу на мітынг. Улады кінулі вялікія сілы з мэтай недапушчэння правядзення мітынгу. 

Былі задзейнічаны 600 міліцыянтаў, курсанты навучальных устаноў МУС СССР,  30 міліцэйскіх, 2 пажарных машыны.

Улады спынілі рух двух апошніх станцый метро. Пасля 14:00 каля Маскоўскіх могілках міліцыя пад кіраўніцтвам міністра ўнутраных спраў Віктара Піскарова напала на дэманстрантаў, выкарыстоўвала газ «чаромха», гумавыя дубінкі. 

Былі затрыманы  72 актывісты.

1993 год. Памёр Мікалай Цішачкін. 

Беларускі акцёр. Заслужаны артыст.

Усе жыццё прысвяціў служэнню ў Беларускім тэатры імя Якуба Коласа.

Сярод роляў беларускага рэпертуару: Шкаляр, Самахвальскі («Несцерка» В. Вольскага), Тата («Зацюканы апостал» А. Макаёнка), Віктар Пятрэня («Вайна пад стрэхамі» паводле А. Адамовіча),  Аляксандр II («Кастусь Каліноўскі» У. Караткевіча), а такжа ролі ў пастаноўках па п’есах А. Астроўскага, Ф. Дастаеўскага, А. Чэхава, У. Шэкспіра  і іншых.

kino-teatr.ru

2022 год. Пераход на зімовы час у краінах Еўрасаюза адбываецца ў апошнюю нядзелю кастрычніка – ў ноч 30 кастрычніка. 

Стрэлкі гадзіннікаў у Еўрасаюзе трэба перасунуць на гадзіну назад. 

Паколькі ў Беларусі пераход з зімовага на летні час і назад быў адменены некалькі гадоў таму назад, мінскі час будзе апярэджваць сярэднееўрапейскі на 2 гадзіны з 30 кастрычніка па канец сакавіка.

На Украіне гадзіннікі перавядуць на гадзіну назад 30 кастрычніка ў 4:00.

Цікавыя факты: Дзяржава, якая ахоплівае максімальную колькасць гадзінных паясоў – Францыя, з улікам заморскіх дэпартаментаў – 12 гадзінных паясоў.

На другім месцы па колькасці гадзінных паясоў (11) Расія.

У ЗША і Канадзе – 6 паясоў, Бразіліі – 4, Аўстраліі, Інданэзіі – па 3, Манголіі, Казахстане, Аргенціне – па 2.

А вось у Кітаі – толькі 1. Да рэвалюцыі 1949 года было 5. Зараз існуе адзіны час – пекінскі. Таму, напрыклад, у Тыбеце сонца садзіцца апоўначы.

Крок даўжынёй у 3,5 гадзіны – Афгана-кітайская мяжа. Перасякаючы гэтую мяжу, гадзіннік трэба пераводзіцца адразу на 3,5 гадзіны наперад. У свеце няма больш месца, дзе адзін крок займаў бы столькі часу.

 

Дзень у гісторыі. 29 кастрычніка. Палонны расійскі цар пакланіўся ў ногі каралю Рэчы Паспалітай. Пачатак Вялікай дэпрэсіі. «Чорная ноч» беларускай літаратуры і навукі. Усталяванне «Крыжа Пакут» у Курапатах. Палёт у космас самага старога астранаўта

Навіна ад

Сусветны дзень барацьбы з інсультам (з 2006 года). Праводзіцца з мэтай закліку да актыўных дзеянняў у барацьбе супраць гэтага захворвання. Галоўная задача акцый, якія праводзяцца ў гэты дзень, – павышэнне дасведчанасці сусветнай супольнасці, і перш за ўсё моладзі, аб праблеме інсульту, важнасці правільнага і своечасовага аказання першай дапамогі, бо менавіта своечасова аказаная першая дапамога ў многіх выпадках дапамагае не толькі захаваць жыццё, але і прадухіліць інваліднасць.

gymn41.minsk.edu.by

1611 год. Цар маскоўскі Васіль IV Шуйскі паўстаў як палонны перад Сенатам, каралём і вялікім князем Жыгімонтам Вазам у Варшаве.

Па перапоўненых радасным натоўпам вуліцах Варшавы правезлі “жывыя трафеі”: узятага ў палон цара Васіля Шуйскага, групу рускіх дыпламатаў і военачальнікаў.

Затым Шуйскага ўвялі ў каралеўскі замак і ён пакланіўся Жыгімонту ў ногі.

Ян Матэйка, “Прадстаўленне палоннага цара Васіля Шуйскага Сенату і Жыгімонту III у Варшаве ў 1611 годзе.”

  

 1861 год. Памёр Павал Шпілеўскі. 

Беларускі этнограф, пісьменнік, публіцыст і тэатральны крытык.

Сабраў цікавыя звесткі з археалогіі, з гісторыі гарадоў, мястэчак і вёсак Беларусі, пагаворкі, апісанні побыту, павер’яў, абрадаў і звычаяў беларускага народу, становішча сельскай гаспадаркі і прамысловасьці. 

Адзначыў самабытнасьць беларускай мовы. Цэнтральная думка творчасці: беларусы — найстаражытнейшыя ў славянскім свеце.

Аўтар кнігі “Путешествие по Полесью и Белорусскому краю”.

У гонар вучонага названа вуліца ў Мінску.

nashi-lyudi.by

1918 год. Нарадзіўся Іосіф Абраміс. 

Беларускі дырыжор, заслужаны дзеяч мастацтваў.

Прапрацаваў у Дзяржаўным тэатры оперы і балета, Дзяржаўным тэатры музычнай камедыі БССР.

Кіраваў пастаноўкай шматлікіх опер і балетаў, у тым ліку «Баль-маскарад» і «Атэла» Дж. Вердзі, «Князь Ігар» А. Барадзіна, «Марынка» Р. Пукста, «Спячая прыгажуня» П. Чайкоўскага, «Спартак» А. Хачатурана, «Несцерка» Р. Суруса.

Памёр 29 верасня 1984 года.

На фота у цэнтры, sb.by

1929. “Чорны аўторак” на нью-ёркскай фондавай біржы – канчаткова абваліўся рынак акцый. Пачатак Вялікай дэпрэсіі.

Адбыўся на пяты дзень “біржавы ліхаманкі”.

Скалануў эканоміку ЗША і стаў “спускавым кручком” Вялікай дэпрэсіі – працяглага эканамічнага крызісу ў сусветнай эканоміцы, які афіцыйна скончыўся ў 1940 годзе. Але рэальна эканоміка ЗША стала аднаўляцца толькі пасля Другой сусветнай вайны.

Вялікая Дэпрэсія была сінхронная, усёабдымная і закранула ўсе галіны сусветнай эканомікі. Сваю назву гэты перыяд атрымаў дзякуючы эмацыйнаму стану, у якім знаходзілася грамадства. Людзі сапраўды пагрузіліся ў стан дэпрэсіўнага здранцвення.

tunnel.ru

1937 год. «Чорная ноч» беларускай літаратуры і навукі.

У Мінску расстраляны шматлікія дзеячы культуры, асветы і дзяржаўнага апарату Беларусі, усяго — каля 160 чалавек, у тым ліку літаратары  

Васіль Каваль, Майсей Кульбак, Анатоль Вольны, Платон Галавач, Алесь Дудар, Міхась Зарэцкі, Юрка Лявонны, Валеры Маракоў, Васіль Сташэўскі, Міхась Чарот, Арон Юдэльсон, 

наркомы асветы і юстыцыі Аляксандр Чарнушэвіч і Максим Ляўкоў, рэктары БДУ Ананій Дзякаў і Язэп Каранеўскі.

Поўны Спіс дзеячаў Беларусі, расстраляных 29—30 кастрычніка 1937 года можна пабачыць тут.  

images.aif.by

 1938 год. Нарадзіўся Янка Саламевіч.

Беларускі літаратуразнавец, фалькларыст, бібліёграф, перакладчык. Кандыдат філалагічных навук (1971). Сустваральнік і рэдактар выдавецтва «Беларуская савецкая энцыклапедыя».

Увёў у навуковы ўжытак невядомыя матэрыялы пра жыццё і творчасць многіх пісьменнікаў, у тым ліку Ф. Багушэвіча, Я. Лучыны, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча.

Аўтар першага на Беларусі «Слоўніка беларускіх псеўданімаў (XVI—XX стст.)». Склаў бібліяграфічны даведнік «Беларускі фальклор (1926—1963)», складальнік зборнікаў, кнігі твораў многіх аўтараў.

Перакладчык на беларускую мову навуковых прац, падручнікаў, мастацкіх твораў.

Памёр 31 ліпеня 2012 года.

bis.nlb.by

 1945 год. Нарадзіўся Мікалай Казак. 

Беларускі фізік, акадэмік НАН Беларусі.  

Доктар фізіка-матэматычных навук. Дырэктар Інстытуту фізікі АН Беларусі. 

Аўтар больш як 320 навуковых прац.

wikimedia.org

1952 год. У Пінску знішчана сінагога – найстарэйшая з захаваных на тэрыторыі Рэчы Паспалітай. 

Пачала будавацца ў 1506 годзе, калі пінскі князь Фёдар з жонкай Аленай з роду Алельковічаў падпісалі грамату і выдзелілі ўчастак пад сінагогу і могілкі. 

Каменная Вялікая, “Велка” сінагога належала цеху краўцоў  – “Сінагога краўцоў”. Гарэла пры асадзе казакоў Б. Хмяльніцкага ў 1648, рускіх войск 1656 года. Кожны раз аднаўлялася.  

Разабрана на цэглу.

pinsk-history.ru

1969 год. Нараджэнне Інтэрнэту (Internet, ад Interconnected Networks). 

У 21:00 паміж двума першымі вузламі сеткі ARPANET, якія знаходзіліся на адлегласці ў 640 км — у Каліфарнійскім універсітэце Лос-Анджэлеса і ў Стэнфардскім інстытуце — правялі першую перадачу дадзеных. Перадалі ўсяго 2 сімвалы «LO» (планавалася перадаць «LOG» – LOGIN).

Кожны трэці зямлянін карыстаецца сецівам.

Сучасны Інтэрнэт мае таксама мноства сацыяльных  і культурных аспектаў. Інтэрнэт — гэта адбітак сучаснага грамадства і светапогляду.

Разам з Інтэрнэтам з’явіліся Інтэрнэт супольнасці (сацыяльныя сеткі), Інтэрнэт-залежнасць, Інтэрнэт-знаёмствы, Кіберпанк.

wikimedia.org

1989 год. На Дзяды ў Курапатах адбыўся мітынг у памяць ахвяр сталінскіх рэпрэсій. 

Шматтысячная калона людзей  прайшла ад Усходніх могілак да Курапат, дзе  адбыўся мітынг-рэквіем па забітых, устаноўлены сяміметровы «Крыж Пакуты». 

У той дзень усе прысутныя верылі, што, падымаючы гэты крыж над магіламі нявінна забітых, мяняецца наша краіна, што больш такое на нашай зямлі не паўторыцца.

Курапаты – сімвал барацьбы за незалежнасць, супраць камуністычнай ідэалогіі.

Пасля прыходу да ўлады А. Лукашэнкі было здзейснена некалькі спробаў прынізіць гістарычную каштоўнасць курапацкіх пахаванняў і даказаць, што расстрэлы ў тут праводзілі фашысты.

7 кастрычніка 2007 года вандаламі знішчаны «Крыж пакут».

6 лістапада 2018 года з санкцыі Міністэрства культуры быў устаноўлены памятны знак: канструкцыя са звонам, на якую нанесены надпісы на чатырох мовах, афіцыйных у даваеннай БССР (беларуская, руская, ідыш і польская).

vytoki.net

1998 год. У ЗША паляцеў у космас самы стары астранаўт –  Джон Глен. 

Ён адважыўся паляцець ва ўзросце 77 гадоў і 103 дні. 

Гэта быў яго другі палёт, бо ў першы раз у космас ён лётаў 20 лютага 1962 года. 

Джон Глен – першы амерыканскі астранаўт і трэці ў свеце пасля савецкіх касманаўтаў Юрыя Гагарына і Германа Цітова.

tunnel.ru

2017 год. Памёр Георгій Паплаўскі.

Беларускі графік, жывапісец. Народны мастак Беларусі.

Акадэмік НАН Беларусі, Акадэміі мастацтваў СССР, Расійскай Акадэміі мастацтваў. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Кіраўнік «Творчых акадэмічных майстэрняў графікі» Міністэрства культуры.

Мастак шырокага дыяпазону, валодаў тэхнікамі лінагравюры, літаграфіі, афорта, сухой іголкі, малюнка пяром.

Афармляў творы  Я. Купалы, Я. Коласа (Дыплом “Найпрыгажэйшая кніга свету”, Лейпцыг, 1968, за  кнігу «Новая зямля»), А. Куляшова, В. Быкава, А. Адамовіча, школьныя падручнікі.

Узнагароджаны многімі міжнароднымі дыпломамі, медалямі.

wikimedia.org

Дзень у гісторыі. 27 кастрычніка. Дзень памяці Вітаўта Вялікага, вынаходніка ксілафона Міхаіла Гузікава са Шклова, паўстанца Зыгмунта Чаховіча. Беларусь становіцца бяз’ядзернай тэрыторыяй

Навіна ад

 Міжнародны дзень школьных бібліятэк (International School Library Day, 4-ы чацвер кастрычніка, з 1999 года) накіраваны на прыцягненне ўвагі грамадства да стану школьных бібліятэк, фарміравання і папаўнення іх літаратурных фондаў. 

Сёння мэта кожнай школьнай бібліятэкі – забяспечыць усім членам супольнасці ўстановы адукацыі роўны доступ да інфармацыі, а галоўнае адрозненне школьных бібліятэк ад публічных заключаецца ў тым, што яны арыентаваны галоўным чынам на вучняў і каардынуюць усе інфармацыйныя матэрыялы, якія выкарыстоўваюцца ва ўстановах адукацыі. 

Доступ да ўсіх рэсурсаў школьных бібліятэк бясплатны. 

Гэта дазваляе вучням незалежна ад іх сацыяльна-эканамічнага статусу атрымліваць неабходныя для навучання веды.

Сусветны дзень аўдыёвізуальнай спадчыны (з 2005 года). 

Устаноўлены ў гонар дня прыняцця ў 1980 годзе Рэкамендацыі аб ахове і захаванні рухомых выяў, прыняцці мер па прызнанні важнасці і неабходнасці аўдыёвізуальнай спадчыны самабытнасці народаў.

Аўдыёвізуальныя дакументы, такія як фільмы, радыё- і тэлевізійныя праграмы, аўдыё і відэазапісы з’яўляюцца асноўнымі носьбітамі першаснай інфармацыі ХХ і ХХI стагоддзяў. 

1430 год. Ва ўзросце 80 гадоў памёр Вітаўт Вялікі. 

Вялікі князь літоўскі (1392-1430), кароль гусітаў. 

Адзін з найбольш вядомых кіраўнікоў Вялікага Княства Літоўскага, яшчэ пры жыцці празваны Вялікім.

Ахрышчаны першы раз па каталіцкаму абраду пад імем Віганд (1382), другі раз па праваслаўнаму (1384), трэці раз (1386) па каталіцкаму абраду пад імем Аляксандр.

Разам з Ягайлай разграміў нямецкіх рыцараў у Грунвальдскай бітве 1410 года. Праводзіў палітыку цэнтралізацыі дзяржавы, паступова ліквідаваў буйныя ўдзельныя княствы.

За ім ВКЛ дасягнула найбольшай магутнасці і памераў: ад Пскоўскай мяжы да Чорнага мора і ад Акі і Курска да Галіцыі, пры ім беларускія гарады пачалі атрымліваць Магдэбургскае права.

У гонар вялікага князя Вітаўта названа мноства аб’ектаў у Літве, Беларусі і Польшчы. Пастаўлены шматлікія помнікі.

Выявы Вітаўта змешчаны на помніках “Тысячагоддзе Расіі» у Вялікім Ноўгарадзе (1862) і “990-годдзе Брэста” (2009).

wikimedia.org

 1837 год. У нямецкім Ахене памёр ураджэнец Шклова Міхаіл Гузікаў. 

Беларускі музыка, які распрацаваў уласную мадэль ксілафона.

Удасканаліў беларускі народны інструмент брусочкі, з чаго і атрымаўся сучасны ксілафон. 

Гастраляваў з ім у Аўстрыі, Германіі, Бельгіі і Францыі, выконваючы творы Паганіні, Вебера і Гумеля, а таксама беларускія народныя мелодыі.

У 1836 годзе ў Вене выйшла кніга вядомага музыказнаўца Шлёзінгера «Міхаіл Гузікаў і яго інструмент з дрэва і саломы».

wikimedia.org

 1890 год. Нарадзіўся Віктар Шутовіч. 

Беларускі каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі касцёла.

Пад час службы ў касцёле Святога Іосіфа ў Барадзенічах Браслаўскага павета быў асуджаны польскімі ўладамі за казанні на беларускай мове.

Служыў вікарыям  і прэфектам каля Беластока, у мінскім Чырвоным касцёле (1944-1945).

У 1945 годзе арыштаваны НКУС, асуджаны на 10 гадоў турмы.

У 1955 годзе атрымаў парафію (нелегальна) ў Барысаве, дзе і памёр у 1960 годзе.

Апрацаваў зборнік «Калядныя песні», выдадзены Нінай Абрамчык у Берліне.

wikimedia.org

 1907 год. Памёр Зыгмунт Чаховіч. Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гг., бібліяфіл.

За ўдзел у паўстанні прыгавораны да расстрэлу, які заменены 12 гадамі катаргі ў Нерчынскіх рудніках. 

У ягоным маёнтку Малыя Бясяды (цяпер Лагойскі раён) Янка Купала ўпершыню пазнаёміўся з нелегальнай літаратурай, даведаўся пра паўстанне, карыстаўся багатай бібліятэкай. 

Гэты «ідэаліст і летуценнік» паўплываў на фарміраванне светапогляду Купалы. 

Вобраз Чаховіча адлюстраваны ў п’есе У. Караткевіча «Калыска чатырох чараўніц».

wikimedia.org

1911 год. Нарадзіўся Мікола Лобан. 

Беларускі пісьменнік і мовазнавец. Заслужаны работнік культуры. Кандыдат філалагічных навук.

Працаваў у Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР, загадчыкам рэдакцыі выдавецтва «Беларуская савецкая энцыклапедыя».

Аўтар апавяданняў, мовазнаўчых даследаванняў, эсэ і крытычных артыкулаў па праблемах пісьменніцкага майстэрства, псіхалогіі творчасці. У 1986 годзе выйшлі Выбраныя творы ў 3-х тамах.

Адзін са складальнікаў «Правілаў беларускай арфаграфіі і пунктуацыі» (1959), «Арфаграфічнага слоўніка» (з М. Суднікам, 1948), «Руска-беларускага слоўніка» (1953), «Беларуска-рускага слоўніка» (1962), кіраваў падрыхтоўкай «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5-ці тамах (1977-1984).

medvestnik.by

 1986 год. Памёр Аркадзь Мардвілка. 

Беларускі лінгвіст, перакладчык. Кандыдат філалагічных навук.

Аўтар вершаў, твораў прозы, крытычных матэрыялаў. Член «Маладняка».

Выкладаў англійскую мову ў вну Мінску, Ташкента, быў перекладчыкам англійскай тэхнічнай літаратуры ў Маскве.

Арыштаваны ДПУ ў 1933 годзе. Прыгавораны да 3 гадоў высылкі. З 1935 года і да смерці жыў у Ташкенце.

Падрыхтаваў працы па методыцы выкладання англійскай мовы і рускай фразеалогіі. Перакладаў на рускую мову з англійскай і узбекскай.

1989 год. Беларусь зрабіла першы крок каб стаць бяз’ядзернай тэрыторыяй. 

На вайсковай базе пад в. Станькава Дзяржынскага раёна, паводле савецка-амерыканскага дагавору пра ліквідацыю ракет сярэдняй і малой дальнасці, знішчана апошняя ракета ОТР-23 (SS-23). 

Станькава ўзгадваецца з 1407 года. Належыла Радзівілам, Чапскім. Тут размешчаны сядзібна-паркавы комплекс Чапскіх, Царква Святога Мікалая, магіла піянера-героя Марата Казея.

stankovo.by

1990 год. У польскай Гайнаўцы ў новым будынку адкрыўся Беларускі этнаграфічны музей Таварыства «Музей і асяродак белару́скай культуры ў Га́йнаўцы»

Таварыства зарэгістравана 20 чэрвеня 1984 года. Мэта Таварыства – захаванне культурнай спадчыны беларусаў Польшчы. Аб’ядноўвае каля 100 сяброў.

Будаўніцтва будынку пад асяродак і музей вялося 20 гадоў. Удзел у ім бралі польскія прадпрымальнікі, установы і простыя жыхары, беларусы замежжа.

2011 год. Нацыянальны Банк Рэспублікі Беларусь выпусціў у абарачэнне памятныя манеты “Максім Багдановіч – 120 гадоў”: срэбную наміналам 10 рублёў і медна-нікелевую ў 1 рубель. 

Наклад па 2000 адзінак. Манеты адчаканены Манетным дворы Польшчы.

На аверсе маецца арнамент, які выкарыстаны пры афармленні зборніка вершаў “Вянок”, на рэверсе – рэльефная выява партрэта Максіма Багдановіча, надпісы: “Максім Багдановіч”, “1891–1917”, арнаментальны матыў з васількоў.

nlb.by

Дзень у гісторыі. 26 кастрычніка. Вынайдзены аловак з грыфелем. Дзень нараджэння дзеяча ВКЛ Міхала Радзівіла, cкульптара і паўстанца Генрыха Дмахоўскага, культавага паэта Анатоля Сыса. Мілінкевіч атрымаў прэмію Сахарава

Навіна ад

1492 год. Вынайдзены аловак з грыфелем. 

Гэта адбылося пасля адкрыцця ў Кембрыджы вялікага радовішча графіту. Першы просты аловак быў вельмі падобны на сучасны па шматлікіх параметрах.

Аловак вырабляецца ў наш час з парашку спаленай косці, змацаванага раслінным клеем. Малюнак такім алоўкам мае глыбока чорны, матавы, аксамітны тон.

Першыя каляровыя алоўкі з’явіліся на землях сучаснай Танзаніі  7 тысяч гадоў таму, і вырабляліся з сала дзікіх жывёл, вокісу жалеза, здробненых скальных пародаў.

Графітны аловак складаецца з мінералу графіту з дамешкай спецыяльных гатункаў гліны. 

Свінцовы і сярэбраны алоўкі шырока ўжываліся да ХVІ стагоддзя і вырабляліся з адпаведных металаў. Рысунак сярэбраным алоўкам мае цёмна-шэры тон, з часам набывае карычневае адценне. Рысункаў свінцовым алоўкам збераглося вельмі мала, бо ім рабілі падрыхтоўчыя накіды пры маляванні іншай тэхнікай.

1635 год. Нарадзіўся Міхал Казімір Радзівіл. 

Дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Літоўскага. 

Стольнік, крайчы і падчашы вялікі літоўскі, кашталян і ваявода віленскі, падканцлер вялікі літоўскі і гетман польны літоўскі.

Шчыры каталік. Фундатар навукоўцаў.

Падчас шведскіх войнаў адважна бараніў край, праявіў сябе ў бітвах за вызваленне захопленых маскоўскімі войскамі тэрыторый у вайну 1654-1667 гадоў. 

Удзельнік Хоцінскай бітвы (1673). 

Быў старостам многіх месцаў, у тым ліку гомельскім, крычаўскім, прапойскім.

wikimedia.org

 1810 год. Нарадзіўся Генрых Дмахоўскі (Генры Д. Сандэрс).

Беларускі і амерыканскі скульптар. Удзельнік нацыянальна-вызваленчага руху на землях Беларусі, Літвы і Польшчы ў 1830-1860-я гады.

З 1852 года жыў у ЗША як Генры Д. Сандэрс. Для будынку кангрэсу ў Вашынгтоне стварыў бюсты Дж. Вашынгтона, Т. Джэферсана, Б. Франкліна, Т. Касцюшкі.

Паўстанцкі камісар Дзісенскага павета падчас паўстання 1863-1864 гадоў.

Загінуў 26 мая 1863 года ў баі з расійскімі карнікамі.

Пахаваны на курганным могільніку каля в. Бірулі Докшыцкага раёна.

У маі 2020 года на яго магіле быў усталяваны помнік.

wikimedia.org

 1842 год. Нарадзіўся Васіль Верашчагін. Найбольш вядомы рускі жывапісец-баталіст.

Вандраваў па Расіі, Заходняй Еўропе, Азіі, Кубе, ЗША.

Аўтар кніг замалевак падарожжаў, прац па тэорыі мастацтва. Меў выставы ў многіх краінах свету.

У тэматычных серыях карцін «Туркестанская», «Балканская», на тэму вайны 1812 і іншых паказаў жорсткія будні вайны. 

У яго творах рамантычнае ўвасабленне ваенных сутыкненняў саступіла месца філасофскім разважанням пра вайну («Апафеоз вайны», «Нападаюць знянацку»), выкрыццю рэлігійнага фанатызму, каланіялізму.

Загінуў у Порт-Артуры пры выбуху на браняносцы «Петрапаўлаўск» 13 красавіка 1904 года падчас замалёвак у сваім рабочым нататніку.

У яго гонар названы вуліцы ў Мінску, Брэсце.

wikimedia.org

 1880 год. Нарадзіўся Дзмітрый Карбышаў. 

Фартыфікатар, найбуйнейшы  вучоны – ваенны інжынер, генерал-лейтэнант. Доктар ваенных навук, прафесар Акадэміі Генштаба. Герой Савецкага Саюза.

Сураспрацоўшчык і рэалізатар праекта будаўніцтва другога кальца абарончых умацаванняў Брэсцкай крэпасці (1913), рэканструкцыі яе цытадэлі (1939), праектант абарончых збудаванняў уздоўж заходняй мяжы – “лініі Сталіна”.

8 жніўня 1941 года каля ракі Дняпро каля в. Дабрэйка Шклоўскага раёна ў непрытомным стане быў захоплены ў палон.

18 лютага 1945 года ў Маўтгаўзене 500 палонных разам з Карбышавым на марозе аблівалі халоднай вадой, пасля чаго 64-гадовы генерал не выжыў.

tunnel.ru

 1890 год. Нарадзіўся Янка Пачопка. 

Беларускі аграном і публіцыст, свецкі праваслаўны і культурны дзеяч, удзельнік хрысціянскага руху пачатку XX стагоддзя.

Выдаў шэраг кніг сельскагаспадарчай тэматыкі. Выдавец рэлігійнага выдання «Праваслаўны Беларус». У 1939–1958 гадах працаваў аграномам.

Блізкі сябар Язэпа Драздовіча, які рыхтаваў ілюстрацыі да яго кніг, Міхася Машары.

Аўтар перакладаў з рускай мовы ў «Нашай Ніве», вершаў.

1944 год. На фронце, ва Ўсходняй Прусіі, загінуў Алесь Мілюць. 

Беларускі паэт.

Аўтар вершаў, артыкулаў.

Асноўныя матывы творчасці — пратэст супраць сацыяльнай і нацыянальнай несправядлівасці, заклік да грамадзянскай актыўнасці і салідарнасці прыгнечаных, паэтызацыя маральнага самаўдасканалення, апяванне хараства роднага краю, новага сацыялістычнага жыцця.

polymia.by

1959 год. Нарадзіўся Анатоль Сыс. 

Культавы беларускі паэт канца ХХ стагоддзя.

Сустваральнік Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя» (1986), актыўны ўдзельнік «Талакі». 

Яго паэзія, грамадзянянская і творчая пазіцыя аказалі вялікі ўплыў на тагачаснае пакаленне беларускіх паэтаў.

Адзін з арганізатараў і прамоўцаў на першых дэмакратычных акцыях «Дзяды» 1987–1988 гадоў і мітынга супраць разбурэння Верхняга Горада ў Мiнску.

Памёр  4 мая 2005 года ад сардэчнага прыступу. Пахаваны ў роднай вёсцы Гарошкаў на Гомельшчыне.

wikimedia.org

 1999 год. Памёр Анатоль Іверс.  Беларускі паэт.

За ўдзел у рэвалюцыйна-вызваленчым руху быў выключаны з Віленскай (1928), Клецкай (1929) і Навагрудскай (1931) гімназій.

Служыў у Польскім войску. Падчас Вялікай Айчыннай вайны — адзін з арганізатараў падпольнага антыфашысцкага руху на Слонімшчыне, выдаваў газету «Барацьба», партызаніў.

У пасляваенныя гады савецкія ўлады доўгі час не прызнавалі слонімскую падпольную арганізацыю, А. Іверса некалькі разоў безпадстаўна звальнялі з працы.

Аўтар шэрагу зборнікаў паэзіі.

wikimedia.org

 2006 год. Беларускі навуковец, грамадскі дзеяч і палітык Аляксандр Мілінкевіч узнагароджаны Еўрапарламентам прэміяй імя Андрэя Сахарава «За свабоду думкі».

У кастрычніку 2005 года на Кангрэсе дэмакратычных сіл быў абраны «адзіным кандыдатам ад дэмакратычных сіл». Удзельнічаў у выбарах прэзідэнта Беларусі ў 2006 годзе.

У 2005-2007 гадах – старшыня Рады Аб’яднаных дэмакратычных сіл, у 2006-2016 гадах узначальваў Рух «За Свабоду».

wikimedia.org

Дзень у гісторыі. 25 кастрычніка. Дзень нараджэння «бацькі» якуцкай літаратуры Эдварда Пякарскага, археолага Сяргея Дубінскага, кінарэжысёра Віктара Турава. Чакаем сонечнае зацьменне

Навіна ад

1858 год. Нарадзіўся Эдвард Пякарскі. 

Беларускі этнограф, географ, фалькларыст. Акадэмік АН СССР, Сакратар Аддзялення Рускага геаграфічнага таварыства, аўтар прац па этнографіі якутаў і эвенкаў, складальнік слоўніка якуцкай мовы, «бацька» якуцкай літаратуры.

За ўдзел у народніцкім руху быў сасланы ў Якуцію (1881).

Даследаваў геаграфію, фальклор і мову, супрацоўнічаў з Усходне-Сібірскім аддзяленнем Рускага геаграфічнага таварыства.

Памёр у 1934 годзе. Пахаваны на ленінградскіх Смаленскіх лютэранскіх могілках. 

1868 год. Нарадзіўся Карл Грыгаровіч. 

Беларускі скрыпач і педагог. Інтэрпрэтатар скрыпічнай і квартэтнай класікі.

Гастраляваў па свеце: Амерыка, Азія, Афрыка. 

Прафесар Маскоўскага філарманічнага вучылішча, Віцебскай народнай кансерваторыі, першая скрыпка ў квартэце герцага Мекленбургскага.

Арыштаваны ў 1921 годзе і прысуджаны да 3 гадоў прымусовых работ.

Да гэтага часу незразумела, памёр ён ад голаду ў заключэнні або быў расстраляны ў 1921 годзе.

musicseasons.org

1884 год. Нарадзіўся Сяргей Дубінскі. 

Беларускі археолаг і гісторык.

Разам з Аляксандрам Ляўданскім закладаў асновы беларускай археалогіі.

Даследаваў помнікі ранняга жалезнага веку і сярэднявечча Беларусі, у тым ліку Магілёўшчыны, гарадзішча Банцараўшчына.

Аўтар першых археалагічных карт Магілёўскай вобласці, Беларусі, першай бібліяграфіі па археалогіі Беларусі і сумежных краін.

У 1937 годзе абвінавачаны ў шпіёнскай дзейнасці на карысць Польшчы і расстраляны.

1932 год. Нарадзіўся Уладзімір Анісковіч. 

Беларускі літаратурны крытык, перакладчык

Працаваў рэдактарам на Беларускім радыё, у рэдакцыях часопісаў «Нёман», «Родная прырода», газеты «Літаратура і мастацтва», у выдавецтве «Юнацтва».

Перакладчык з балгарскай мовы твораў І. Давыдкава, С. Страціева , А. Стаянава, Б. Апрылава, Н. Хайтава, Д. Цончава, І. Радзічкава, І. Мілева і іншых аўтараў.

1933 год. У Полацку нарадзілася Нінэль Шчасная. 

Беларускі жывапісец і графік. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працавала ў станкавым жывапісе, кніжнай і станкавай графіцы, манументальна-дэкаратыўным мастацтве. Аформіла шэраг кніжных выданняў.

Аўтар партрэтаў І. Мележа, У. Дубоўкі, І. Шамякіна, Цёткі, А. Макаёнка, М. Танка, Янкі Купалы,  М. Багдановіча, Еўфрасінні Полацкай, Ф.Скарыны, П. Мсціслаўца і іншых выбітных ураджэнцаў Беларусі.

1934 год. Ва Уругвае нарадзіўся Карлас Шэрман. 

Беларуска-іспанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца.

Нарадзіўся ў сям’і выхадца з Заходняй Беларусі.

Загадчык рэдакцыйна-выдавецкага сектара Фундаментальнай бібліятэкі імя Якуба Коласа АН БССР,  віцэ-прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра.

Перакладчык іспанамоўных аўтараў: Г. Гарсія Маркеса, Н. Гільена, Ф. Піта Радрыгеса і іншых.

З беларускай на іспанскую пераклаў асобныя творы А. Куляшова, М. Танка, І. Шамякіна, В. Быкава, Я. Купалы,  Я. Коласа, Р. Барадуліна і іншых.

Аўтар кніг, зборнікаў паэзіі.

Памёр у 2005 годзе.

1936 год. У Магілёве нарадзіўся Віктар Тураў. 

Беларускі кінарэжысёр і сцэнарыст. Народны артыст Беларусі і СССР. Лаўрэат многіх прэмій СССР, Польшчы, кінафестываляў.

Вязень канцлагера на Рэйне.

Этапнымі яго работамі былі экранізацыі «Палескай хронікі» І. Мележа «Людзі на балоце», «Подых навальніцы», апавядання І. Тургенева «Жыццё і смерць двараніна Чартапханава». 

Сярод ваеных і гістарычных фільмаў найбольш значныя:  «Я родам з дзяцінства», «Сыны ідуць у бой», «Пераправа», «Чорны бусел», «Шляхціц Завальня».

Здымаў фільмы з удзелам Ул. Высоцкага, з якім сябраваў.

Уключаны ЮНЕСКА ў лік 50 кінематаграфістаў свету, з якіх складаўся Ганаровы камітэт па святкаванню 100-годдзя кінематаграфіі.

wikimedia.org

1939 год. Нарадзіўся Яўген Штоп. 

Беларускі  дзеяч самадзейнага мастацтва, заслужаны работнік культуры Беларусі, лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі.

Працаваў артыстам Белдзяржфілармоніі, дырэктарам Ваўкавыскага Дома культуры, балетмайстрам-постаноўшчыкам Дзяржаўнага ансамбля танца Беларусі.

Стваральнік і першы мастацкі кіраўнік ансамбля песні, музыкі і танца «Белыя росы» Гродзенскай абласной філармоніі.

grodnonews.by

 1942 год. Памёр Хвядос Шынклер. 

Беларускі пісьменнік і сцэнарыст.

Удзельнік літаратурнага аб’яднання «Маладняк».

Працаваў у бабруйскай газеце «Камуніст», транспартнай жлобінскай газеце «Ударнік», у рэдакцыях «Літаратура і мастацтва» і «Полымя».

Аўтар многіх зборнікаў апавяданняў, аповесцей, кніг, п’ес.

Выступаў з рэцэнзіямі, артыкуламі, нарысамі.

wikimedia.org

 1952 год. Нарадзіўся Аляксандар Карабанаў. 

Беларускі геолаг. Акадэмік НАН Беларусі.

Доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар. Лаўрэат Прэміі НАНБ за цыкл прац «Разломы і лінеаменты зямной кары Беларусі». Дырэктар Інстытута прыродакарыстання.

Выхаванец геаграфічнага факультэта БДУ.

Распрацаваў спосаб рэканструкцыі амплітуд неатэктанічных рухаў старажытнамацерыковага абледзянення і канцэпцыю неатэктанічнага развіцця і найноўшай геадынамікі тэрыторыі Беларусі. 

Выканаў неатэктанічнае раянаванне Заходняй і Цэнтральнай Еўропы

Аўтар 250 навуковых прац, у тым ліку 13 манаграфій, уключаючы «Культавыя і гістарычныя валуны Беларусі».

Памёр у 2019 годзе.

csl.bas-net.by

1991 год. У Нью-Ёрку памёр Міхась Міцкевіч.  

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, малодшы брат Якуба Коласа.

Удзельнік нацыянальнага руху Беларусі, выкладчык Мінскай беларускай гімназіі.

З 1944 года ў эміграцыі. Актыўны дзеяч Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў ЗША, член рэдакцыі часопіса «Беларус», рэдактар часопіса «Голас Царквы».

Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў штаце Нью-Джэрсі.

У яго гонар Якуб Колас назваў свайго малодшага сына Міхася (1926-2020).

2022 год. Сонечнае зацьменне. 

У выпадку яснага надвор’я паміж 12:24 і 14:51 можна будзе назіраць сонечнае зацьменне ў Беларусі, іншых краінах Еўропы, Блізкага Усходу, Цэнтральнай Азіі, на паўночным усходзе Афрыкі, у паўночна-ўсходняй частцы Атлантычнага акіяна.

Гэтае зацьменне будзе частковым, дыск Месяца не закрые Сонца поўнасцю.

Наступнае зацьменне Сонца адбудзецца 20 красавіка 2023 г. і будзе поўным, але яго паласа па тэрыторыі Беларусі не пройдзе.

Усе назіранні за Сонцам неабходна праводзіць з выкарыстаннем сонечнага святлафільтра.

root-nation.com

Дзень у гісторыі. 23 кастрычніка. Міжнародны дзень ірбіса. Дзень нараджэння Арцёма Вярыга-Дарэўскага, Адама Плуга, Цішкі Гартнага. Антысавецкае паўстанне ў Будапешце

Навіна ад

Міжнародны дзень снежнага барса (з 2013).

Ад 4000 да 7000 асобін ірбісаў жывуць у 20 краінах – на цяжкадаступных горных вяршынях Цэнтральнай Азіі.

Цікавыя факты. У адрозненне ад вялікіх котак, снежны барс умее варкатаць і не ўмее рыкаць.

Аддае перавагу паляваць на здабычу буйней сябе ці якая адпавядае яго памерам.

Родзіч тыгра. Даганяючы сваю здабычу, можа здзейсніць скачок да 6 м у даўжыню.

Адзіная котка, якая жыве ў суровых умовах высакагор’я.

Снежныя барсы ніколі не нападаюць на чалавека.

1816 год. Нарадзіўся Арцём Вярыга-Дарэўскі. 

Беларускі пісьменнік і даследчык фальклору, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры.

У 1861-1862 гадах браў удзел у патрыятычных дэманстрацыях у Віцебску, у 1863 адзін з кіраўнікоў узброенага выступлення на Віцебшчыне.

Арыштаваны ў траўні 1863 года. Сасланы ва Усходнюю Сібір, дзе і памёр у 1884 годзе.

На Віцебшчыне арганізоўваў народныя школы, тэатр, бібліятэкі і чытальні, віцебскую публічную бібліятэку. Збіраў беларускі фальклор.

Аўтар паэм, гутарак і драматычных твораў, драм, камедый, магчымы аўтар паэмы «Тарас на Парнасе».

Першым пераклаў на беларускую мову паэму А. Міцкевіча «Канрад Валенрод».

1823 год. Нарадзіўся Адам Плуг.

Беларускі пісьменнік і журналіст.

За ўдзел у антыўрадавых маніфестацыях быў зняволены (1864-1866).

Працаваў у выданнях «Kłosy», «Wędrowiec», «Kurier Warszawski», галоўным рэдактарам «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыклапедыі». Аўтар шматлікіх матэрыялаў пра Беларусь.

Пісаў на беларускай мове апавяданні, легенды, вершы. Аўтар прац пра У. Сыракомлю, С. Манюшку, В. Дуніна-Марцінкевіча, з якімі сябраваў.

Перакладчык на польскую мову твораў В. Дуніна-Марцінкевіча, Г. Гейнэ, В. Гюго, А. Пушкіна, У. Шэкспіра.

1887 год. нарадзіўся Цішка Гартны (Зміцер Жылуновіч). 

Беларускі пісьменнік, грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Акадэмік АН БССР. Першы кіраўнік БССР.

Сакратар Беларускага нацыянальнага камісарыята, рэдактар першай беларускай бальшавіцкай газеты «Дзянніца».

Аўтар маніфеста аб утварэнні Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь, з 1 студзеня 1919 па 3 лютага 1919 старшыня яе Часовага ўрада.

Узначальваў Дзяржвыдавецтва БССР і Цэнтральны архіў БССР, працаваў намеснікам наркама асветы і старшынёй Галоўмастацтва БССР, з’яўляўся членам Інбелкульта, першым рэдактарам часопіса «Полымя».

Выключаны з ВКП(б) у студзені 1931 года, арыштаваны ў 1936 годзе.

7 красавіка 1937 года змешчаны ў Магілёўскую псіхіятрычную лячэбніцу, дзе і загінуў. Пахаваны на ўскраіне Пячэрскага парку ў Магілёве.

Цішка Гартны мог стаць першым Народным паэтам Беларусі: у 1923 годзе пленум ЦК КП(б)Б пастанавіў надаць яму такое званне, але з невядомых прычын пастанова не была выканана.

У памяць дзеяча ўсталяваны помнік у Капылі, названы вуліцы ў Мінску, Капылі.

wikimedia.org

 1937 год. Памёр Уладзімір Крыловіч. 

Беларускі акцёр, адзін з заснавальнікаў беларускага савецкага тэатра. Заслужаны артыст БССР.

Удзельнік аматарскіх спектакляў, з 1921 года працаваў у купалаўскім тэатры. Іграў ролі ў творах беларускай і рускай савецкай драматургіі.

Сярод лепшых роляў: Крыніцкі («Паўлінка» Я. Купалы), Машэка, Кастусь Каліноўскі («Машэка», «Кастусь Каліноўскі» Е. Міровіча).

Здымаўся ў кіно, у тым ліку ў фільме “Двойчы народжаны”  (1934).

wikimedia.org

 1940 год. Нарадзіўся Пеле (Э́дсан Арантыс ду Насіменту). Бразільскі футбаліст.  

Нападнік. Найлепшы футбаліст XX стагоддзя. Найлепшы спартсмен свету (1970), найлепшы футбаліст чэмпіянатаў свету (1958, 1970), найлепшы паўднёваамерыканскі футбаліст (1960, 1964, 1965, 1970).

Чэмпіён свету 1958, 1962, 1970 гадоў. 

У 1995-1999 гадах міністр спорту Бразіліі.

wikimedia.org

1941 год. Загінуў у ГУЛАГу ўраджэнец в. Мхінічы Краснапольскага раёна Васіль Шашалевіч. 

Беларускі драматург, празаік, паэт.

Выкладаў рускую мову і літаратуру ў школах Краснаполля (1919-1924), Мінска, працаваў сцэнарыстам на кінафабрыцы ў Ленінградзе.

Разам з братам і сёстрамі ў Краснаполлі стварыў народны тэатр, хор і аркестр народных інструментаў. Разам яны збіралі фальклор і ўключалі найлепшыя ўзоры ў свае канцэрты.

Аўтар вершаў, апавяданняў, п’ес, якія ставіліся на тэатральных сцэнах у Маскве і Мінску. 

Перакладаў на беларускую мову драматычныя творы А. Чэхава, раманы І. Тургенева.

Арыштоўваўся ДПУ ў ліпені 1930, кастрычніку 1936 года. У 1937 годзе прыгавораны да 10 гадоў лагераў. Адбываў пакаранне ў Магілёве, Прымор’і.

У ГУЛАГу, на лесапавале, на Васіля наўмысна спусцілі бярозу, якая прыціснула яго да вогнішча. Засталіся звесткі, што ў пісьменніка выцеклі вочы.

Памёр у санітарнай частцы. Месца пахавання невядомае.

wikimedia.org

 1956 год. Супраць урада краіны і савецкага кантролю над краінай пачалося паўстанне ў сталіцы Венгрыі Будапешце. 

Пачаліся хваляванні насельніцтва, незадаволенага палітычнымі рэпрэсіямі і неэфектыўнай эканамічнай палітыкай венгерскага кіраўніцтва. 

У выніку з ініцыятывы студэнтаў Будапешцкага політэхнічнага інстытута ў сталіцы была арганізавана масавая дэманстрацыя, да якой далучылася звыш 200 тысяч чалавек. 

Людзі патрабавалі вываду савецкіх войскаў з краіны, увядзення афіцыйнага пражытачнага мінімуму для працоўных, дэмакратычнай працэдуры выбараў і дазволу шматпартыйнасці. 

Дэманстранты разбурылі помнік Сталіну ў цэнтры сталіцы. 

Хваляванні распаўсюдзіліся па ўсёй краіне. 25 кастрычніка 1956 года стаў у Венгрыі “крывавым чацвяргом”. У гэты дзень натоўп лінчаваў супрацоўнікаў венгерскай дзяржбяспекі, партыйных функцыянераў. Загінулі і выпадковыя людзі.

kor.ill.in.ua

 1968 год. У Магілёве нарадзілася Іна Афанасьева. 

Беларуская эстрадная спявачка, тэлевядучая.

Выхаванка дзіцячага эстраднага калектыва «Вясёлка» Магілёўскага палаца піянераў, Магілёўскага вучылішча культуры. З 1988 года працавала ў Дзяржаўным канцэртным аркестры Беларусі.

Сольную кар’еру пачала ў 1994 годзе. У 2000 годзе ўзначаліла ўласны творчы калектыў.

Шэраг песень запісаны ў дуэце з Валерыем Дайнекам, Дзмітрыем Смольскім.

2000 год. Знойдзены музей старажытных музычных інструментаў.

Кітайскія археолагі знайшлі музей музычных інструментаў, створаных 2 тысячы гадоў таму, у эпоху дынастыі Хань. Амаль усе 150 экспанатаў былі ў добрым стане.

2022 год. Адкрыццё XXVII Міжнароднага фестываля “Званы Сафіі” у Сафійскім саборы Полацка. 

Будзе працаваць з 23 кастрычніка па 27 лістапада. 

Жыхары і госці горада змогуць атрымаць асалоду ад голасу полацкага аргана ў сугуччы з вакалам, флейтай, аркестрам. Аматарам арганнага мастацтва арганізатары абяцаюць 6  незабыўных канцэртаў, дзе выступяць выдатныя выканаўцы. 

gorod214.by

 2022 год. Асвячэнне храма Покрыва Божай Маці ў магілёўскім парку ў Падміколлі. Узноўлены на яго гістарычным месцы.

sobory.ru, Фота 1916 года

Дзень у гісторыі. 22 кастрычніка. Дзень нараджэння Івана Буніна. Дзень памяці рэлігійнага дзеяча Бенедыкта Войны, ссыльнага публіцыста Рамуальда Падбярэскага. Крушэнне на вакзале Манпарнас. Зроблена першая ксеракопія. Назразумелае 100-годдзе Магілёўскага тэатра

Навіна ад

1615 год. Памёр Бенедыкт Война. 

Рэлігійны і дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Літоўскага.

Сакратар караля і вялікага князя Стэфана Баторыя. Пробашч троцкі, адміністратар Віленскай дыяцэзіі, біскуп віленскі.

Правёў паўторную кананізацыю Святога Казіміра – каралевіча польскага і вялікага княжыча літоўскага, патрона Вільні і Гродзенскага біскупства, апякуна Вялікага Княства Літоўскага.

wikimedia.org

 1856 год. У ссылцы памёр Рамуальд Падбярэскі. 

Беларускі выдавец, публіцыст, краязнавец і фалькларыст.

Перакладаў на польскую мову рускія байкі для часопіса «Athenaeum».

Выдаваў літаратурна-навуковыя альманахі «Rocznik Literacki» і «Pamіetnik naukowo-literacki», выдаў зборнікі Т. Лада-Заблоцкага «Паэзія» і «Дыярыуш» С. Бельскага.

Аўтар прадмовы «Беларусь і Ян Баршчэўскі» да кнігі «Шляхціц Завальня…» Я. Баршчэўскага.

Блізкі сябар Т. Шаўчэнкі.

За публіцыстычную дзейнасць арыштаваны ў 1850 годзе і сасланы ў Архангельскую губерню.

 wikimedia.org

 1870 год. Нарадзіўся Іван Бунін. 

Рускі пісьменнік, паэт, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры 1933 года. Яго род вядзе свой пачатак ад літвіна Сімяона Бункоўскага.

Памёр 8 лістапада 1953 года ў Парыжы. Пахаваны на могілках Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа.

У студзені 2010 года ў выдавецтве І. Логвінава выйшла буйное 486-старонкавае выданне твораў Буніна на беларускай мове ў перакладзе Андрэя Каляды. 

Кнігу склалі 75 апавяданняў, 3 аповесці, раман «Жыццё Арсеньева» і іншыя матэрыялы.

Вершы Буніна перакладалі на беларускую мову Рыгор Бярозкін, Пётр Макарэвіч, Рыгор Сітніца.

wikimedia.org

 1895 год. Крушэнне на вакзале Манпарнас – адно з самых вядомых у гісторыі.

Пасажырскі цягнік, не здолеўшы затармазіць на ўхіле, выбіў шляхавы ўпор, выехаў на перон вакзала, прабіў сцяну будынка і зваліўся з вышыні на вуліцу.

Распаўсюджаныя фатаграфіі паравоза, які выпаў, і згадванне ў шэрагу твораў мастацтва, зрабілі яго адным з самых вядомых чыгуначных здарэнняў.

tunnel.ru

1918 год. Нарадзіўся Алесь Бажко. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык. Заслужаны работнік культуры.

Закончыў музычны інстытут імя С. Манюшкі ў Навагрудку.

Удзельнічаў у стварэнні першых фарміраванняў Войска Польскага на тэрыторыі СССР.

Быў членам нелегальнай падпольнай арганізацыі “Саюз вызвалення Беларусі”, але неўзабаве быў перавербаваны КДБ.

Працаваў ў розных газетах, часопісах, дырэктарам Літаратурнага музея Янкі Купалы, у Міністэрстве культуры БССР.

Аўтар многіх аповесцяў, зборніка нарысаў і памфлетаў, кніг аповесцей,  паэм, зборнікаў вершаў.

Перакладаў з польскай і славацкай моў.

nashi-lyudi.by

 1937 год. НКУС быў расстраляны Фларыян Ждановіч. 

Беларускі акцёр і рэжысёр, тэатральны дзеяч, адзін з заснавальнікаў беларускага прафесійнага тэатра.

Адзін са стваральнікаў і кіраўнік Першага таварыства драмы і камедыі, Беларускага дзяржаўнага тэатра (цяпер Купалаўскі, 1920). 

Зрабіў першыя пастаноўкі беларускай драматургічнай класікі, паводле твораў Я. Купалы, Я. Коласа, Ф. Аляхновіча, У. Галубка, К. Каганца, К. Буйло і іншых.

Абапіраўся на практыку папярэднікаў і традыцыі беларускага народнага тэатра, імкнуўся да жыццёвай дакладнасці і праўдзівасці, шырока выкарыстоўваў у пастаноўках народную музыку, спевы.

Перакладаў на беларускую з польскай, рускай і ўкраінскай моў.

Арыштаваны ДПУ у 1930 годзе. Вязень ГУЛАГу.

Яго дачка – Ірына Ждановіч – актрыса, Народная артыстка БССР.

wikimedia.org

1938 год. Упершыню ў гісторыі вынаходнікам Чэстэрам Карлсанам зроблена ксеракопія. 

За сваё вынаходства ён пасля атрымаў ад кампаніі “Ксеракс” 150 мільёнаў даляраў (100 мільёнаў ён выдаткаваў на дабрачыннасць). 

У 1949 году ў продаж паступілі першыя мадэлі капіравальнага апарата кампаніі «Халоід». 

Тэхналогію назвалі “ксераграфія” – ад грэчаскіх “ксерас” (“сухі”) і “графе” (“пішу”).

“Халоід” з 1958 года стала называцца “Халоід Ксеракс” ці проста “Ксеракс” (Xerox).

tunnel.ru

 2018 год. Памёр Фёдар Клімчук. 

Беларускі мовазнавец, дыялектолаг, гісторык. Кандыдат філалагічных навук. 

Узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй у складзе аўтарскага калектыву за цыкл прац «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак» у 5-ці тамах.

Асноўныя накірункі навуковай дзейнасці: дыялекталогія, лінгвагеаграфія, лексікаграфія, тапаніміка, міжмоўныя і міжэтнічныя кантакты, сацыялінгвістыка, фальклор, этнаграфія, этналінгвістыка.

Старшыня «Заходнепалескага навукова-краязнаўчага таварыства „Загароддзе“.

Выдаў пераклад «Новага Запавету» на заходнепалескім дыялекце.

wikimedia.org

 1988 год. Адбылося святкаванне 100-годдзя Магілёўскага абласнога драматычнага тэатру. Выбар даты незразумелы. 

28 траўня 1886 года адбылося першае паседжанне будаўнічага камітэта па будаўніцтве Магілёўскага драмтэатра, 14 траўня 1888 года цалкам скончаны будынак тэатра. 

15 траўня, у дзень святкавання свяшчэннага каранавання Іх Імператарскіх Вялікасцей, у гарадскім тэатры адбыўся першы аматарскі спектакль, на які многія жадаючыя не змаглі патрапіць з-за хуткага распродажу ўсіх білетаў. 

На святкаванні ззялі ордэнамі віцэ-губернатар, гарадскі галава, мясцовыя багацеі. Архітэктар П. Камбураў, майстры-будаўнікі былі ў натоўпе, як і малады мастак Чарнышоў, які выконваў пры пабудове тэатра ўсе жывапісныя працы. Не было сярод тых, хто адкрываў тэатр, і мастака Трэніна, які напісаў заслону і дэкарацыю.

Пра гэту знамянальную падзею ў культурным жыцці горада ўжо 17 траўня 1888 г. пісалі “Магілёўскія губернскія ведамасці”.

25 верасня 1888 года антрэпрызай Г.Дзеркача (Любімаў) адкрыўся зімовы тэатральны сезон.

Чырвоная цагляная пабудова Магілёўскага тэатра са складанай кампазіцыяй лічыцца адной з найпрыгажэйшых у горадзе. Помнік архітэктуры псеўдарускага стылю. 

Тэатр пабудаваны на месцы былых абарончых умацаванняў сярэднявечнага Магілёва, на месцы Каралеўскай брамы. Яго будавалі на ахвяраванні жыхароў усёй губерніі.

Сцены тэатра памятаюць імператара Мікалая II, кіраўніка Часовага ўрада А. Керанскага, адмірала А. Калчака, шматлікіх царскіх генералаў, класікаў літаратуры Якуба Коласа і Янкі Купалы. На сцэне тэатра выступалі В.Камісаржэўская, С.Рахманінаў.

У 1985 годзе магілёўская грамадскасць абараніла тэатр, не дапусціўшы яго разбурэння. Пасля рэканструкцыі ў студзені 2001 года тэатр зноў адчыніў свае дзверы для гледачоў.

Дзень у гісторыі. 20 кастрычніка. ялікім князем літоўскім становіцца Жыгімонт І Стары. Дзень нараджэння гісторыка Адама Нарушэвіча. Адкрыты Літаратурны музей Янкі Купалы, Гродзенскі абласны драмтэатр

Навіна ад

Міжнародны дзень кухара (з 2004 года). Устаноўлены па ініцыятыве Сусветнай асацыяцыі кулінарных супольнасцяў, у якой 8 мільёнаў чальцоў. 

Прафесія кухара – адна з найбольш запатрабаваных у свеце і адна з самых старажытных.

У старажытнагрэцкага бога лекавання Асклепія была кухарка Куліна. Яе абвесцілі дзесятай музай. Ад Куліны пайшла назва “кулінарыя”.

Першыя прафесійныя кухары з’явіліся ў III стагоддзі да нашай эры ў Грэцыі. 

Першапачаткова яны рабілі ежу для асабліва шанаваных людзей – воінаў цара. Пазней кухары з’явіліся і ў дамах кіраўнікоў, шляхты.

tunnel.ru

1506 год. На княжанне ў Вялікім Княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім абраны Жыгімонт І Стары (1467-1548). Пяты сын Казіміра Ягелончыка, унук Ягайлы. 

У 1506 годзе стаў каралём польскім.

Пры ім быў уведзены Статут Вялікага Княства Літоўскага (1529), распаўсюдзілася Рэфармацыя,  што садзейнічала далейшаму ўздыму гуманізму і адукацыі.

Вёў абарончыя войны супраць Маскоўскай дзяржавы. Пры ім да Польшчы была далучана Мазовія, ВКЛ страчаны Смаленск.

Вядомы як мецэнат. Падтрымаў першадрукара Францыска Скарыну.

1733 год. Нарадзіўся Адам Нарушэвіч. 

Беларускі паэт і гісторык.  Вялікі пісар літоўскі (1781—1788). Біскуп смаленскі, луцкі.

Выкладаў лацінскую мову ў Віленскай акадэміі.

Адзін з першых і лепшых у Еўропе перакладчыкаў Карнелія Тацыта, а яго пераклады Гарацыя – самыя поўныя і дасканалыя.

Аўтар 7-томнай «Гісторыі Польшчы», гісторыі Крыма – «Таўрыя».

Заснавальнік у польскай гістарыяграфічнай школы – «школы Нарушэвіча».

Аўтар шматлікіх одаў, ідылій, сатырычных твораў.

wikimedia.org

1836 год. Нарадзіўся Сігізмунд Свянціцкі. 

Беларускі лекар, адзін з заснавальнікаў унутрыполасцевай хірургіі на Беларусі. Доктар медыцыны

Працаваў старшым лекарам мінскага вайсковага шпіталя. Па яго ініцыятыве ў 1879 годзе адкрыта першая мінская бясплатная «паліклініка», якую ён і ачоліў.

Блізкі сябар Элізы Ажэшкі, магчымы прататып галоўнага героя яе рамана «Апошняе каханне».

Аўтар навуковых прац па пытаннях хірургіі. Упершыню правёў аперацыю на плечавым суставе з прыдуманым ім «ушчамлявальным прыборам».

У Мінску ў 1884 годзе паводле яго ініцыятывы арганізавана санітарная камісія змагання з халерай.

1859 год. Нарадзіўся Антон Брадоўскі. 

Калекцыянер, музейны работнік, заснавальнік Віцебскага губернскага музея.

Частку сваёй калекцыі — каля 4,5 тысяч манет і медалёў, 6000 мастацкіх вырабаў падараваў Віцебску ў 1918 годзе. 

На аснове збору заснаваў Віцебскі губернскі музей.

1885 год. Нарадзіўся Аляксандр Бурбіс. 

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, акцёр, рэжысёр. Адзін з пачынальнікаў беларускага тэатра, аўтар даследаванняў па эканамічнай геаграфіі, гісторыі, этнаграфіі, сельскай гаспадарцы, банкаўскай справе.

Аўтар манаграфіі «Кароткі нарыс па эканамічнай геаграфіі Беларусі»

У студзені 1906 года ў Мейшагольскай воласці Віленскага павета аб’явіў Беларускую Рэспубліку («Мейшагольская рэспубліка»).

Консул Беларускай Народнай Рэспублікі ў Маскве.

Памёр ад сухотаў 20 сакавіка 1922 года.  Пахаваны на мінскіх Старажоўскіх могілках, якія ў 1950-х гадах былі выраўненыя бульдозерам.

wikimedia.org

 1892 год.Нарадзіўся  Янка Тарасевіч. 

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч ЗША. Доктар тэалогіі.

Выкладаў у семінарыі ў штаце Нью-Ёрк, працаваў у манастыры каля Чыкага. 

Адзін з ініцыятараў стварэння культурна-грамадскай арганізацыі “Беларуска-амерыканская нацыянальная рада”, заснавальнік беларускай уніяцкай парафіі Хрыста Спаса ў Чыкага. 

Неаднаразова ў 1920-1930 і 1960-х гадах наведаў Беларусь.

Аўтар шэрагу філасофска-тэалагічных трактатаў. 

traditio.wiki, На фота – Янка Тарасевіч у цэнтры  

1906 год. Нарадзіўся Канстанцін Быліч. 

Беларускі акцёр, Заслужаны артыст БССР.

Працаваў у трупе Уладзіслава Галубка, у вандроўным, купалаўскім тэатрах. Меў усе магчымасці стаць адным з карыфеяў беларускай сцэны.

Загінуў 24 кастрычніка 1944 года падчас чыгуначнай катастрофы пры рээвакуацыі тэатра з Томска ў Мінск.

Стварыў некалькі дзясяткаў рознапланавых вобразаў, у тым ліку Каліноўскага ў «Кастусь Каліноўскі» Е. Міровіча.

Выступаў і як канферансье, дэкламатар, танцор. 

wikimedia.org

 1945 год. У Мінску адкрыўся для наведвальнікаў Літаратурны музей Янкі Купалы. 

Заснаваны ў 1944 годзе. Знаходзіцца ў Мінску на месцы былога дома паэта. 

Мае філіялы ў вёсках Харужанцы, Вязынка, Ляўкі і Яхімоўшчына. 

Збіральнікам музейных рэліквій і першым дырэктарам была жонка Янкі Купалы – Уладзіслава Луцэвіч.

Музей мае больш за 38000 адзінак захоўвання і 12000 навукова-дапаможных матэрыялаў. Усе музейныя прадметы размеркаваны па 22 калекцыях.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, калектыў музея выйшаў 14 жніўня на акцыю пратэсту супраць гвалту.

4 студзеня 2022 года па ініцыятыве наймальніка звольнена дырэктарка музея Алена Ляшковіч.

1947 год. Адкрыўся Гродзенскі абласны драматычны тэатр спектаклем А. Астроўскага «Праўда добра, а шчасце лепш». 

Заснаваны на аснове трупы Бабруйскага абласнога драматычнага тэатра, які ў той час быў пераведзены ў Гродна.

Заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь (2011).  Тэатр часта гастралюе, паказвае спектаклі ў Балгарыі, Германіі, Расіі, Польшчы.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, сем дзясяткаў супрацоўнікаў тэатра на чале з галоўным рэжысёрам Генадзем Мушпертам  падпісалі зварот да ўладаў, у якім заклікалі спыніць гвалт. 

Раніцай 15 жніўня над будынкам тэатра быў спушчаны дзяржаўны чырвона-зялёны сцяг і ўзняты нацыянальны бела-чырвона-белы сцяг.

20 верасня 2020 года акцёры спынілі спектакль «Вельмі простую гісторыю» пасля першага акту, калі ў антракце даведаліся пра тое, што былі затрыманыя іх калегі. 

З гэтага моманту пачаліся масавыя звальненні артыстаў.

wikimedia.org

1947 год. Нарадзіўся Юрка Голуб. Беларускі празаік, паэт, журналіст.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Аркадзя Куляшова.

Памёр 12 кастрычніка 2020 года ў Гродне.

Аўтар вершаў, кнігі для дзяцей, 9 зборнікаў паэзіі. «Зажураны камень» – першы і пакуль адзіны ў беларускім пісьменстве паэтычны зборнік, які цалкам складзены з вершаў класічнага жанру – трыялетаў.

Яго вершы перакладзены на літоўскую, рускую, украінскую, польскую мовы.

wikimedia.org

 1953 год. Памёр Яўген Хлябцэвіч. 

Беларускі грамадскі дзеяч, бібліятэказнавец, бібліёграф, літаратуразнавец.

Друкаваўся ў газетах «Наша доля» і «Наша ніва»,  пецярбургскай «Новая Русь».

Адзiн з арганiзатараў Беларускага навукова-лiтаратурнага гуртка і беларускага краязнаўчага таварыства пры Пецярбургскiм унiверсiтэце (1912).

Даследаваў пытанні кіравання чытаннем, праблему «пісьменнік і чытач», перапісваўся з беларускімі і рускімі пісьменнікамі. 

Аўтар прац «Бібліятэкі і кааперацыя», «Адраджэнне беларускай народніцкай літаратуры», пра Ф. Багушэвіча, Я. Баршчэўскага, А. Бурбіса, Я. Купалу, Цётку.

wikimedia.org

 1956 год. Усталявалася самае ранняе снежнае покрыва на тэрыторыі Магілёўскай вобласці за ўсё ХХ стагоддзе. Звычайна да гэтай даты скончваецца вегетатыўны перыяд.

Дзень у гісторыі. 18 кастрычніка. З чаго пачаліся Крыжовыя паходы. Расія прадае Аляску. Нарадзіўся кінарэжысёр «Звычайнага прэзідэнта» Юрый Хашчавацкі. Дзень памяці паэта, які пісаў на лагерных мяшках з-пад цэменту

Навіна ад

1009 год. Па загадзе егіпецкага кіраўніка аль-Хакіма разрабаваны, разбураны храм Труны Гасподняй і ўсе іерусалімскія будынкі хрысціян.

Вестка аб гэтым хутка дасягнула Еўропы і прычынілася да пачатку Крыжовых паходаў.

Ацалелі толькі асобныя фрагменты будынка. 

Пачатак збудаванню храма Труны Гасподняй у 325 годзе паклала імператрыца Алена, маці Канстанціна Вялікага. 

Матывы ж, якімі кіраваўся аль-Хакім Вар’ят, не зусім ясныя, хоць дакладна вядома, што ён чыніў ганенні не толькі хрысціянам, але і іудэям, і ўнутрыісламскім апанентам – сунітам. 

Хутчэй за ўсё, гэта была чарговая праява самадурства чалавека, які ў розныя гады загадаў знішчаць сабак, якія раздражнялі яго брэхам, які забараняў ёсць нялюбую ім гародніну і, нарэшце, абвясціў сябе боствам.

tunnel.ru

 1680 год. Нарадзіўся Ян Фрыдэрык Сапега. 

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч. Вялікі канцлер літоўскі.

Быў старостам берасцейскім, прапойскім.

У Кодні сабраў вялікую бібліятэку (3500 кніг), стварыў партрэтную галерэю Сапегаў.

Напісаў гісторыю абраза Дзевы Марыі ў Кодні, гістарычна-генеалагічны нарыс роду Сапегаў.

wikimedia.org

1867 год. Прайшла цырымонія афіцыйнай перадачы Рускай Амерыкі ЗША у абмен на чэк на суму 7,2 млн. долараў.

У сталіцы рускай калоніі Новаархангельску (Сітка) рускі гарнізон саступіў месца амерыканскаму, быў падняты сцяг ЗША.

У гэты ж дзень на Алясцы ўведзены грыгарыянскі каляндар, які дзейнічаў у ЗША.

Аляска была адкрыта ў 1732 годзе рускай экспедыцыяй, і была адзіным уладаннем Расіі ў Паўночнай Амерыцы. 

Засваенне гэтай тэрыторыі вялося спачатку прыватнымі асобамі, а з 1799 года – Руска-амерыканскай кампаніяй.

Да 1864 году на рускай Алясцы і Алеўцкіх астравах жылі 2,5 тысяч рускіх і да 60 тысяч індзейцаў і эскімосаў.

Прычына продажу: выдаткі на ўтрыманне і абарону Аляскі перавышалі патэнцыйны прыбытак.

tunnel.ru

 1891 год. Нарадзіўся Лукаш Голад. 

Праваслаўны святар, рэлігійны і грамадска-культурны дзеяч міжваеннай Заходняй Беларусі.

Протаіерэй Літоўскай епархіі. Прымаў удзел у беларусізацыі царкоўна-рэлігійнага жыцця ў Заходняй Беларусі. Праследаваўся польскімі ўладамі.

Рэдактар і выдавец рэлігійнага часопіса «Праваслаўная Беларусь».

Памёр у Вільні 6 лістапада 1947 года.

1893 год. Нарадзіўся Уладзімір Уладамірскі. 

Беларускі акцёр. Другі ў гісторыі Народны артыст БССР пасля У. Галубка. Народны артыст СССР.

Дзяцінства і юнацтва прайшлі ў Бабруйску.

Працаваў у Другім паказальным тэатры Заходняга фронту ў Бабруйску, Смольным тэатры Петраграда, у мінскім Купалаўскім тэатры.

Стварыў высокамастацкія вобразы ў беларускім рэпертуары.

Зняўся ў фільмах “Кастусь Каліноўскі”, “Хто смяецца апошнім”, “Палеская легенда”, “Наперадзе – круты паварот”.

Жока – артыстка Кацярына Азбукіна, сястра адраджэнца Мікалая Азбукіна.

Памёр 24 студзеня 1971 года.

wikimedia.org

На фота – В.Волкаў. Групавы партрэт дзеячаў беларускага тэатру Г. Глебава, А. Марыкса, У.Уладамірскага (справа). 1959 год

1906 год. Нарадзіўся Алесь Салагуб.  

Беларускі паэт. Вязень турмы Лукішкі.

Аўтар зборніка вершаў «Лукішкі».

У 1961 годзе ў часопісе «Полымя» апублікаваны яго «Лукішскі дзёньнік».

Расстраляны ў 1934 годзе.

wikimedia.org

1918 год. У Віцебску расстраляны чэкістамі Уладзімір Стукаліч. 

Гісторык і краязнавец, літаратуразнавец, юрыст. Заходнерусіст.

Аўтар кніг «Беларусь і Літва», пра творчасць М. Нікіфароўскага і А. Сапунова. 

Даследаваў аўтарства паэмы «Тарас на Парнасе». 

Член Віцебскай вучонай архіўнай камісіі. Выступаў за адкрыццё ў Віцебску ўніверсітэта.

Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў кансерватыўна-клерыкальнай грамадскай арганізацыі Беларускі народны саюз.

1919 год. Нарадзіўся Усевалад Кароль. 

Беларускі палітычна-грамадскі дзеяч.  «Хросны бацька Баранавічаў», «жаночы Кароль». Акушэр-гінеколаг.

Актыўны грамадскі дзеяч Вільні: друкаваўся ў заходнебеларускіх выданнях, з’яўляўся апошнім кіраўніком Беларускага Студэнцкага Саюза, актыўны барацьбіт з антысемітызмам.

Падчас нямецкай акупацыі Беларусі працаваў у Баранавічах лекарам, выкладаў у медыцынскай школе, удзельнічаў у нацыянальным падполлі, кіраваў Баранавіцкім камітэтам Беларускай незалежніцкай партыі, за што быў рэпрэсаваны НКУС. 

Пасля ГУЛАГу, у Баранавічах яго сядзіба стала месцам збора рэпрэсаваных ветэранаў нацыянальнага руху. Тут былі Пятро Рашэтнік, Янка Геніюш, Лявон і Юрка Луцкевічы і іншыя.

Усё пасляваеннае жыццё прапрацаваў “другой асобай” радзільні. Як лекара ведалі і па за межамі Беларусі.

Калі памёр у 1984 годзе, развітацца з ім прыйшло шмат людзей. Улады забаранілі ўсенароднае пахаванне рэпрэсаванага лекара.

wikimedia.org

 1947 год. Нарадзіўся Юрый Хашчавацкі. 

Беларускі кінарэжысёр, грамадскі дзеяч, палітык. 

Член Міжнароднай і Еўразійскай акадэмій тэлебачання і радыё.

Аўтар 40 кінафільмаў, многія адзначаныя прызамі міжнародных фестываляў.

Найбольш вядомая стужка — «Звычайны прэзідэнт» (1996), якая атрымала Прэмію міру на Берлінскім кінафестывалі, Гран-пры «Human Rights Watch» у Нью-Ёрку, прыз «Залатая брама» ў Сан-Францыска.

Розгалас мела і стужка «Плошча», што прысвечана прэзідэнцкай кампаніі 2006 года і абаронцам палатачнага лагера на Кастрычніцкай плошчы Мінска.

Стаяў ля вытокаў Мінскага аб’яднання яўрэйскай культуры, уваходзіў у Савет дырэктароў Сусветнай асацыяцыі беларускіх яўрэяў.

Паслядоўны апанент рэжыму Лукашэнкі.

1968 год. XIX летняя Алімпіяда ў Мехіка: амерыканскі лёгкаатлет Роберт Бімон здзейсніў фенаменальны скачок з вынікам – 8,90 м. 

Рэкорд ахрысцілі “скачком у XXI стагоддзе”.

 “Ён забіў гэты від спорту”, – сказаў алімпійскі чэмпіён 1964 года Дэвіс. 

Ранейшы сусветны рэкорд быў пераўзыдзены на 55 сантыметраў – падобнага гісторыя сусветнага спорту проста не ведала. 

Цікава, што ў спартсмена фактычна не было трэнера, у дзяцінстве ён марыў аб кар’еры наркабарона. 

Споўніўшы мару стаць алімпійскім чэмпіёнам, Бімон хутка астудзеў да спартыўных арэн.

tunnel.ru

1971 год. Памёр Язэп Гайлевіч. 

Каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі каталіцкай царквы, дзеяч беларускага руху ў Латвіі.

Вучыўся ў Магілёўскай (Пецярбург) і Мінскай духоўных каталіцкіх семінарыях. 

Служыў святаром у Беларусі, Латвіі, адначасова выкладаў Закон Божы ў беларускіх школах. 

Выступаў з казаннямі на беларускай мове. 

Пераследаваўся латышскімі і савецкімі ўладамі.

У 1949 годзе арыштаваны дзяржбяспекай  за «правядзенне антысавецкай агітацыі».

Вязень ГУЛАГу.

wikimedia.org

1991 год. Памёр Пятро Бітэль. 

Беларускі настаўнік, пісьменнік і перакладчык.

У 1947 годзе звольнены з настаўніцкай працы і стаў праваслаўным святаром. Рэпрэсаваны ў 1950 годзе. Вязень ГУЛАГу. 

У 1956-1963 гадах служыў святаром, у 1963-1974 настаўнічаў.

Аўтар паэм «Замкі і людзі», «Сказанне пра Апанаса Берасцейскага».

Пераклаў на беларускую мову асобныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча, Ю. Крашэўскага, Б. Пруса, Г. Сянкевіча, І. Франко, Т. Шаўчэнкі, Гётэ і іншых.

Рукапіс перакладу паэмы «Пан Тадэвуш» А. Міцкевіча зроблены ў лагеры на паперы з мяшкоў з-пад цэменту. Зараз ён ахоўваецца ў Музеі гісторыі беларускай літаратуры.

librusec.pro