Перспективы реставрации комплекса Бобруйской крепости есть. И у Быховского замка они были, но закончились пустыми обещаниями и даже саботажем со стороны чиновников.
Светлое будущее Бобруйской крепости
Во время рабочей поездки министра культуры Анатолия Маркевича в Бобруйск, обсуждались этапы реконструкции Бобруйской крепости и финансирования объекта.
Председатель Могилевского облисполкома Анатолий Исаченко сразу заявил: наша задача – восстановить Бобруйскую крепость, привлечь сюда туристов и показать наше историческое прошлое.
А недавно фрагмент Бобруйской крепости пытались по дешевке продать тому, кто его отреставрирует. На сайте райисполкома разместили соответствующее объявление.
Теперь, похоже, тактика властей изменилась. Анатолий Исаченко вспомнил о том, что в годы войны в крепости размещался концлагерь, «был геноцид нашего народа, мы должны об этом помнить и сделать все, чтобы восстановить историческую справедливость. Это важно для воспитания подрастающего поколения – показать правду такой, какая она есть, чтобы наши дети знали о подвиге родителей».
Обсуждались источники финансирования. Предполагается, что оно будет разноуровневым:
областной, республиканский и союзный бюджеты;
субботники;
частные пожертвования;
привлечение инвесторов;
Планы у Анатолия Михайловича, конечно, наполеоновские, но у тех, кто хоть немного знаком с перипетиями ухода властей за историко-архитектурным наследием Могилевщины, вся эта тактика и стратегия может вызвать дежа вю.
Быховский замок, как образец пустых обещаний
Похожая история была ведь и с Быховским замком, а закончилась она, как известно, полным пшиком: замок превратился в «фрагменты замка», а сил у властей хватило только на реставрацию двух сторожевых башен и покупку маскировочной сетки для руин ко Дню письменности.
Если уж на то пошло и тема геноцида стала столь модной в последние год-два, то и в Быховском замке, как и в Бобруйской крепости тоже содержались евреи, позже уничтоженные гитлеровцами.
Есть об этом даже художественная книга, однако написавший ее быховчанин находится в вынужденной эмиграции, а его романы запрещены, как в Беларуси, так и в «братской» России.
Может с Бобруйской крепостью что-то и выйдет, но все благие намерения наших «историков» и «крепких хозяйственников» относительно Быховского замка привели к тому, что многострадальному памятнику архитектуры пришлось пройти через все круги ада:
Замок сдавался в аренду индивидуальному предприятию. Итог – уничтожение крыши строения и разбитые, в поисках кладов, дымоходы.
Санитарная очистка территории замка бульдозерами. Итог – варварски разрушенный угол здания.
Попытки поставить здание на баланс. Итог – у руин до сих пор нет конкретного владельца.
Где искать инвесторов?
Тема частных пожертвований и инвесторов тоже очень щекотливая. В связи с этим стоит вспомнить еще один исторический памятник – Быховскую синагогу. Она, в свое время, одевалась в строительные леса, начинался ремонт крыши строения, планировалось, что там будет размещен музей могилевского еврейства.
Сегодня памятник архитектуры XVII века наглухо заброшен, а потенциальные инвесторы (имеются в виду не убыточные предприятия Беларуси, а солидные еврейские фонды) после ряда антисемитских высказываний Лукашенко трижды подумают, прежде чем скидываться как на синагогу в Быхове, так и на Бобруйскую крепость.
Не хочется злопыхательствовать. Возможно, участь Бобруйской крепости будет лучше, чем у Быховского замка и планы могилевских властей воплотятся в жизнь.
Для этого ведь надо не так уж и много: поменьше мелькать в прессе с громкими заявлениями и отвечать за свои слова.
Сёння ў Мсціславе пачаўся “Рыцарскі фэст” – бадай, лепшае ў Беларусі свята з рэканструкцыяй сярэдневяковай гісторыі.
Стала вядомая падрабязная праграма фестываля. Будуць масавыя баі, фаер-шоў і нават гумарыстычныя паскакухі на конях. Публікуем праграму цалкам, але арганізатары звяртаюць увагу, што ў мерапрыемствах магчымыя змены.
3 жніўня
ПЛОШЧА ПЯТРА МСЦІСЛАЎЦА
10:00 – Урачыстае адкрыццё свята сярэднявечнай культуры “Рыцарскі фэст. Мсціслаў”
Конкурс сярэднявечнага касцюма “Касцюм эпохі”. Уваход вольны.
ВУЛ. САВЕЦКАЯ
вул. Савецкая, 11 (будынак былой гасцініцы, кафэтэрый “Казка”)
13:30 – 22:00 – Выстава “Паляванне на ведзьмаў”. Кошт квітка – 5 руб., 3 руб.
Фотазона. Кошт квітка – 2 руб., 1 руб. 50 кап.
13:30-20:00 – Квест “Скарбы сярэднявечча”. Кошт квітка – 4 руб.
11:30-22:00 – Выстава “Зброя ўсіх стагоддзяў” (Вежа-данжон). Кошт квітка – 7 руб.
Экскурсія “У віхуры стагоддзяў”. Выстава “Па слядах маманта” (Раскоп старажытнага гарадзішча). Кошт квітка – 2 руб., 1 руб.
11:30-13:10 – Сярэднявечная казка “Легенда пра Мсціслаў” конна-гістарычнага клуба “Залатая шпора”. Бугурты, баі пешых рыцараў у фармаце 3*3 ці 1*1. Кошт квітка – 6 руб.
14:00-15:40 – Паказальныя выступленні, трукавае шоу клуба “Шатландская пяхота” (г. Маладзечна). Канцэрт фолк-групы “Хмяльны вір” (г.Мінск), майстар-клас па сярэднявечных танцах. Кошт квітка – 6 руб.
16:30-18:10 – Гумарыстычнае конна-трукавае шоу “Няўдалыя Сваты” клуба “Залатая шпора”. Тактычныя бугурты “Захоп сцяга”, “Ахова Караля” і г.д. Масавыя бітвы. Турнір лучнікаў. Кошт квітка – 6 руб.
19:00-20:40 – Рыцарскія забавы (XV стагоддзе) конна-гістарычнага клуба “Залатая шпора”. Масавыя баі, тактычныя манеўры. Тэатралізаваны штурм замка. Кошт квітка – 6 руб.
21:30-23:30 – Фаер-шоу “Атама” (г. Віцебск). Фаер-шоу вогненнага цырка “Крэсіва” (г.Мінск). Канцэрт гурта “Без панікі” (г.Мінск). Канцэрт гурта “Дудары” (г.Мінск). Кошт квітка – 10 руб.
4 жніўня
00:10-03:30 – Выступ этнатэатра “Кетры” (г. Мінск). Фаер-шоу клуба “Маоры” (г. Магілёў). Канцэрт гурта “Тровальвальд” (г. Мінск). Канцэрт “РэдФокс бэнд” (г.Мсціслаў). Дэманстрацыя мастацкага фільма “Магіла льва”. Кошт квітка – 8 руб.
Першы беларускі медаль на Алімпіядзе ў Парыжы прынесла спартсменка з Магілёва.
Батутыстка Віялета Бардзілоўская, якая выступае ў нейтральным статусе, заваявала срэбны медаль Алімпійскіх гульняў у Парыжы. Хоць каманда Беларусі афіцыйна не прадстаўлена на спартыўным спаборніцтве, гэта першы медаль прадстаўніцы нашай краіны.
Бардзілоўская ў фінале спаборніцтваў паказала другі вынік, набраўшы 56,060 бала. Золата Гульняў-2024 заваявала брытанка Брыёні Пэйдж (56,480), трэцяй стала прадстаўніца Канады Сафіян Мета (55,650).
Нагадавем, што Віялета Бардзілоўская і яшчэ некалькі спартсменаў з Магілёўшчыны былі дапушчаныя да Алімпіяды незадоўга да пачатку Гульняў – пісалі mogilev.media.
Могилевский областной суд приговорил журналистов к реальным срокам заключения. Приговор журналистам Александру Соболевскому и Евгению Глушкову вынес судья Могилевского областного суда Дмитрий Кренжиевский, сообщает MAYDAY.TEAM.
Несмотря на то, что в последние годы Александр и Евгений не принимали участия в журналистских проектах, им вспомнили прошлые «грехи» и обвинили по трем статьям уголовного кодекса:
– создание экстремистского формирования, а равно формирования, деятельность которого направлена на реабилитацию нацизма, либо руководство таким формированием или входящим в него структурным подразделением;
– участие в экстремистском формировании;
– участие на территории иностранного государства в вооруженном формировании одной из противоборствующих сторон, а равно участие в вооруженном конфликте, военных действиях без уполномочия государства.
В каких военных действиях участвовали журналисты, никому не известно, зато доподлинно известно об избиениях, которым подвергался Александр на допросах сотрудниками ГУБОПиК.
Соболевский приговорен к 4 годам лишения свободы в колонии общего режима, Глушкову присудили три года колонии общего режима.
У Магілёўскім гарвыканкаме падведзены вынікі грамадскага абмеркавання праекта новага музея на Замкавай гары. Не падлічыўшы галасы праціўнікаў, праігнараваўшы іх аргументы, удзельнікі пасяджэння вырашылі працягваць распрацоўку праекта.
На афіцыйным сайце Магілёўскага гарвыканкама былі апублікаваныя вынікі грамадскага абмеркавання праекта «Рэканструкцыя парка імя Горкага з узвядзеннем музейнага комплексу і добраўпарадкаваннем тэрыторыі ў г.Магілёве». Нагадаем, што гэты праект прадугледжвае знішчэнне большай часткі парка Горкага, а культурны слой Замкавай гары, на якой паўстаў Магілёў, будзе амаль цалкам вынішчаны – пісалі mogilev.media.
У чым праблема з праектам новага музея
Паводле праекта, на падземную частку музейнага комплекса прыходзіцца 2 650 квадратных метраў. Гэта значыць, што ўвесь гэты аб’ём зямлі будзе выкапаны з Замкавай гары, а гэта – тысячагадовы культурны слой таўшчынёй у некалькі метраў, які сведчыць пра самую раннюю і сярэдневяковую гісторыю магілёўскага замка.
Беларускае заканадаўства ў галіне аховы гісторыка-культурнай спадчыны адназначна забараняе будаўніцтва нейкіх новых аб’ектаў на тэрыторыі падобных археалагічных помнікаў. Так, у Кодэксе аб культуры Рэспублікі Беларусь гаворыцца наступнае:
“Уласнiку (карыстальнiку) матэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасцi, землекарыстальніку, на зямельным участку якога размешчана нерухомая матэрыяльная гісторыка-культурная каштоўнасць, забараняецца:
знiшчаць гісторыка-культурную каштоўнасць;
дапускаць прычыненне шкоды, змяненне гісторыка-культурнай каштоўнасцi, выконваць навукова-даследчыя і праектныя работы без дазволу на выкананне навукова-даследчых і праектных работ на матэрыяльных гiсторыка-культурных каштоўнасцях…”
Акрамя пагрозы культурнаму слою, праект прадугледжвае практычна поўнае знішчэнне парка Горкага – адзінай у цэнтры горада зялёнай зоны адпачынку з высокімі дрэвамі. Гэта можа падацца нязначным аргументам, аднак варта ўлічыць, што адсутнасць прыстойнага парка ў Магілёве – адна з непрыемных асаблівасцяў нашага горада, на якую пастаянна звяртаюць увагу і жыхары і госці абласнога цэнтра. Для таго, каб запоўніць гэтую лакуну, парку ў Падміколлі спатрэбяцца яшчэ дзесяцігоддзі развіцця і роста.
Замест зоны адпачынку і археалагічнага помніка, жыхарам горада прапанавалі ўзвядзенне новага музейнага комплекса, прысвечанага гадам перабывання ў Магілёве Стаўкі Мікалая ІІ ў гады Першай Сусветнай вайны. Трэба адзначыць, што гэты перыяд і так ужо даволі поўна адлюстраваны ў экспазіцыях ужо існуючых музеяў Магілёва – у абласным краязнаўчым музеі імя Е. Раманава і ў Музеі гісторыі Магілёва, размешчаным у гарадской ратушы.
Асоба Мікалая ІІ – рэлігійны, апатычны, супярэчлівы
Асоба Мікалая ІІ, якую шануюць прадстаўнікі праваслаўнай абшчыны, выклікае мноства спрэчак і неадназначных ацэнак у асяродках прафесіяналаў. У Магілёве ўжо шмат разоў абмяркоўваліся ідэі ўшанавання памяці апошняга расійскага імператара. На гэтых пасяджэннях, калі была магчымасць выслухаць не толькі шанавальнікаў, але таксама і крытыкаў гістарычнай постаці цара, звярталася ўвага на наступныя акалічнасці.
Пры тым станоўчым вобразе, які малюецца вакол персоны Мікалая ІІ Раманава як цудоўнага сем’яніна і глыбока рэлігійнага чалавека, трэба ўлічваць, што пры ім:
развалілася Расійская імперыя;
краіна фактычна прайграла Першую Сусветную вайну;
няўмелая ўнутраная палітыка прывяла да сацыяльнага калапсу, што вылілася ва ўсталяванне дыктатуры радыкальнай палітычнай партыяй – бальшавікоў.
Сама асоба цара выклікае таксама наступныя прэтэнзіі – ён апусціў рукі, калі трэба было дзейнічаць і ратаваць краіну ад хаосу. Ва ўмовах, калі дзяржава патрабавала жорсткага рэфармавання, цар фактычна пусціў усе працэсы на самацёк. Характэрны прыклад – Мікалай ІІ да апошняга супраціўляўся ўвядзенню ў краіне прагрэсіўнага падатку для буйных землеўладальнікаў, які мог паспрыяць паляпшэнню эканамічнай сітуацыі. Тлумачыцца гэта проста – самымі буйнымі землеўладальнікамі ў Расійскай імперыі былі самі Раманавы.
Усе гэтыя аргументы ўжо неаднаразова ратавалі Магілёў ад маргінальных ідэяў пра будаўніцтва ў горадзе якіх-кольвек значных помнікаў цару. Але, пасля 2020 года ў Магілёве, відаць, прыслухоўвацца сталі больш не да спецыялістаў, а менавіта да маргіналаў. Пра што сведчыць і праведзенае нядаўна абмеркаванне праекта «Рэканструкцыя парка імя Горкага з узвядзеннем музейнага комплексу і добраўпарадкаваннем тэрыторыі ў г.Магілёве».
З 143 галасоў супраць залічылі толькі 5
Па выніках грамадскага абмеркавання Камісія прыняла рашэнне рэкамендаваць да рэалізацыі праект музея. Як можна пабачыць, у пратаколе значацца наступныя лічбы – “супраць” выступілі 5 чалавек, “за” – 498.
Пры гэтым адзначаецца, што з 498 галасоў “за” 491 чалавек – гэта падпісанты калектыўнага зварота. Верагодна, гэта былі подпісы людзей, пакінутыя ў падпісных лістах пры цэрквах, а таксама сабраныя актывістамі. Але, магчыма, што ў зборы гэтых подпісаў удзельнічаў і адміністратыўны рэсурс.
У той жа час на пасяджэнні камісіі па грамадскім абмеркаванні быў праігнараваны той факт, што магілёўцы стварылі петыцыю супраць будаўніцтва новага музейнага комплекса, якую падпісалі 143 чалавекі. Галасоў “супраць” налічылі ўсяго пяць.
“Што ж, кіраўніцтва горада будуе сабе той жа помнік, што збудаваў сабе некалі старшыня Віцебска, які загадаў узарваць помнік XII стагоддзя – нашчадкі вам гэтага ніколі не даруюць.” – пракаментавалі сітуацыю на тэлеграм-канале “Спадчына”.
У межах падрыхтоўкі да рэгіянальных “Дажынак” у Клімавічах ідзе працэс адбудовы адзінай гістарычнай славутасці, дома-сядзібы князёў Мяшчэрскіх. Вясной гэтага года аўтэнтычны будынак цалкам знеслі – паведамлялі mogilev.media – матывуючы гэта зносам драўляных канструкцый на 80%.
У выніку быў узведзены цалкам новы падмурак (з газасілікатных блокаў), а таксама была замененая ўся драўніна помніка. Не пакінулі нават арыгінальных вокан – заўважаюць аўтары Тэлеграм-канала “Спадчына”.
“Адзіны плюс – вярнулі на гістарычнае месца ўваход. Ён гістарычна быў на вуліцу, але ў апошні час быў закладзены і зашаляваны, а з боку дома прыбудаваны тамбур з новым уваходам. – адзначаюць аўтары канала па маніторынгу за аховай гісторыка-культурнай спадчыны – А яшчэ вярнулі балкон, для засцеражэння якога ад сонца і ападкаў быў зроблены такі незвычайны вынас даху.”
Чакаецца, што будынку будзе вернуты аўтэнтычны дэкор.
Нямецкі вайсковец Рыка Крыгер, якога асудзілі ў Беларусі да смяротнага пакарання, мог займацца арганізацыяй дыверсій на транспарце, працуючы на расійска-беларуска-украінскім сумежжы, мяркуюць аўтары прапагандысцкага расійскага пабліка Readovka. Яго дзейнасць магла быць сканцэнтраваная на тэрыторыі Бранскай, Гомельскай і Магілёўскай абласцей.
Беларускаму КДБ Рыка Крыгера перадалі, па меркаванні выдання, расійскія спецслужбы, затрымаўшы яго на тэрыторыі РФ. Грамадзянін Германіі пры гэтым звязваецца ў публікацыях канала з дзейнасцю палка Кастуся Каліноўскага. Нібыта Рыка Крыгер падчас пошуку працы ў 2023 годзе высылаў свае рэзюмэ і знайшоў вакансію ў шэрагах абаронцаў Украіны. Раней, з 2014 па 2017 гады ён працаваў у якасці афіцэра пры Дзяржаўным Дэпартаменце ЗША ў Берліне. Паведамляецца, што ў гэты час ён працаваў ахоўнікам пры амерыканскім пасольстве.
Грамадзяніна Германіі Рыка Крыгера асудзілі да смяротнага пакарання ў Мінскім абласным судзе 21 чэрвеня 2024 года. Яго абвінавацілі ў незаконных дзеяннях у дачыненні да агнястрэльнай зброі, прывядзенні ў непрыдатнасць транспарту або шляхоў зносін, стварэнні або ўдзеле ў «экстрэмісцкім» фармаванні, агентурнай дзейнасці, наймітніцтве і акце тэрарызму.
Настаў час, калі чыстая пітная вада становіцца дасягальнай у Магілёўскім рэгіёне толькі для жыхароў гарадоў і перспектыўных населеных пунктаў. Пра натуральную чысціню крынічнай вады, якую мы страцілі – лонгрыд mogilev.media.
Мы стаім на плошчы Славы ў Магілёве. Ліпень 2024 года. Пад нагамі няроўныя шэрагі шчарбатай гранітнай пліткі, на самой плошчы ідзе падрыхтоўка сцэны да чарговага ўрачыстага мерапрыемства. Змарнелыя работнікі абліваюцца потам – нягледзячы на воблачнае надвор’е, стаіць задуха.
Калісьці на плошчы Славы пачынаўся інтрыгоўны веламаршрут па ўсёй Магілёўшчыне – “Край жыватворных крыніц”. Нават не проста маршрут, а турыстычны кластар, які аб’ядноўваў экалагічныя лакацыі ў некалькіх раёнах вобласці, а таксама аграсядзібы, гістарычныя знакамітасці, музеі і рамесніцкія цэнтры ў адзіны “зялёны” ланцужок.
Ідэя гэтага маршрута, што распрацоўваўся яшчэ з 2013 года камандай актывістаў на чале з журналістам дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва Сяргеем Кулягіным, заключалася ў тым, каб рэпрэзентаваць унікальную адметнасць Магілёўскага рэгіёна – яго багацце на прыродныя крыніцы. На прадстаўленні праекта, памятаю, Сяргей Кулягін падкрэсліваў, што такой шчыльнасці глыбокаводных крыніц няма нідзе ў іншых рэгіёнах Беларусі. І сапраўдная перліна ў іх шэрагу – гэта, канечне, знакамітая Блакітная крыніца ў Слаўгарадскім раёне з самым магутным патокам узыходзячага тыпу на ўсёй Цэнтральна-Еўрапейскай раўніне.
Замест падарожжа па крыніцах – туры ў Казахстан
Праект, дарэчы, быў даволі паспяховым. Ім карысталіся велаактывісты, арганізаваныя турыстычныя групы, адзінкавыя аматары пастаральных падарожжаў. Старт маршруту задавала інфармацыйная таблічка, замацаваная на агароджы магілёўскай ратушы. Зараз яна ўжо дэмантаваная, рухавік праекта Сяргей Кулягін пераехаў жыць і працаваць у Мінск, сайт “Краю жыватворных крыніц” прадае аздараўляльныя туры ў Казахстан а актыўнасць на маршруце пакрысе заглухла.
Інфармацыйная таблічка з маршрутам праекта “Край жыватворных крыніц”, замацаваная на парэнчах перад магілёўскай ратушай на плошчы Славы. Фота архіўнае.
І вельмі шкада – не буду хаваць, ад ідэі гэтага маршруту, яго тэматычнага напаўнення патыхала сапраўднай крынічнай свежасцю. Магілёўшчына ўспрымалася як носьбіт чагосьці натуральнага, прыроднага, чыстага, што ўжо так цяжка сустрэць у сучасным свеце.
Памятаю, як наведваючы розныя куткі Магілёўшчыны, мы з сям’ёй часта шукалі на мапах адзнакі пра мясцовыя крынічкі і стараліся набраць там вады на ўсю далёкую дарогу падчас летняй спёкі. Канечне, гэта не тое каб на нас паўплываў праект “Края жыватворных крыніц” – гаворка пра тое, што сама тэма падобнага маршруту вельмі добрая, яна лёгка ўспрымаецца і запатрабаваная сярод падарожнікаў.
Не ў апошнюю чаргу гэткі “добры імідж” крынічнай вады звязаны з традыцыйнымі ўяўленнямі беларусаў, паводле якіх яна лічылася максімальна карыснай, бясшкоднай і чыстай. Яе пілі ў сырым выглядзе, гатавалі ежу, умывалі дзяцей. Але, як і многія іншыя іміджы, гэты імідж ужо даўно і безнадзейна састарэў.
Крыніца з каплічкай у Быхаўскім раёне Магілёўскай вобласці. Фота: mogilev.media
Даследаванне школьніцы паказала небяспеку крынічнай вады
Палыкавіцкая крыніца пад Магілёвам – адно з самых папулярных месцаў для паломніцтва жыхароў абласнога цэнтра. Кожны дзень, што ўлетку што зімой, у буднія ці ў выходныя, спускаючыся да крынічкі па крутой лесвіцы каля прыгожай царквы з чырвонай цэглы, вы сустрэнеце некалькі чалавек з бутэлькамі, напоўненымі вадой. Беларуская служба “Радыё Свабода” нават уключыла Палыкавіцкую крыніцу ў свой рэйтынг ТОП-10 беларускіх крыніц, на якіх абавязкова трэба пабываць кожнаму.
Наведвальнікі на Палыкавіцкай крыніцы. Фота архіўнае, з адкрытых крыніц.
Мы пабывалі – і не адзін раз – не толькі на самой крыніцы, але таксама і на сайце санітарнай службы Магілёўскага раёна, якая сцвярджае – вада з Палыкавіцкай крыніцы небяспечная для здароўя. І не толькі яна.
Крыніца ў аграгарадку Ліпень Асіповіцкага раёна з даўніх часоў лічылася цудадзейнай. “Шмат гадоў яе лічылі святой, – піша газета “Асіповіцкі край”. – Крынічнай вадой дабраслаўлялі падарожнікаў, што адпраўляліся ў далёкую дарогу, акраплялі хату і маладых, нованароджаных купалі толькі ў гэтай вадзе. У ноч пасля Вадохрышчанскай куцці па сцяжынцы праз глыбокія сумёты да крыніцы прыходзілі вяскоўцы, каб набраць цудадзейнай вады. З аднаўленнем працы мясцовай царквы гэтая традыцыя зноў стала папулярнай.”
Школьніца Ліпеньскай сярэдняй школы Наталля Лісіца два гады праводзіла даследаванне экалагічнага стану крыніцы. Пробы вады, накіраваныя ў лабараторыю раённага цэнтра гігіены і эпідэміялогіі паказалі перавышэнне колькасці нітратаў і хларыд-іёнаў у вадзе – 65,0 мг/дм3 пры дапушчальнай норме 45,0 мг/дм3. А гэта значыць, што вада непрыдатная для піцця. Праўда, расліны паліваць ёю можна.
Наталля Лісіца каля крынічкі ў аграгарадку Ліпень. Фота: “Асіповіцкі край”.
Адзін з прыпынкаў на маршруце “Краю жыватворных крыніц” – аграсядзіба “Гайшын парк” у Слаўгарадскім раёне, зусім недалка ад Блакітнай крыніцы, на процілеглым беразе ракі Сож. У 2016 годзе тут адкрылі цэлы цэнтр прыцягнення турыстаў “Гайшын парк” –паведамляла БелТА. «Вёсачка размешчана ў адным з самых маляўнічых месцаў Слаўгарадскага раёна – на высокім беразе Сожа, – гаворыцца ў публікацыі. – Да таго ж яна акружаная некранутымі лясамі – рай для паляўнічых і рыбаловаў. Побач самае папулярнае месца паломніцтва беларусаў і замежных гасцей – помнік прыроды рэспубліканскага значэння “Блакітная крыніца”.»
На публікацыю адрэагавалі эколагі – а нічога, што гэта радыяцыйная зона з узроўнем забруджвання ў 15 кюры/км на 1986 год? Ну, з радыцыяй – гэта іншая тэма. А як тут справы з чысцінёй вады? Утрыманне нітратаў у пітной вадзе па выніках даследавання двух вясковых калодзежаў паказвае 100 міліграм на літр, пры норме, нагадаем, у 45.
Крыніца: Мапа праекта “Чыстыя воды” Магілёўскага экалагічнага таварыства “ЭНДА” (дадзеныя па Магілёўскай вобласці за 2021 г.)
Некаторыя эколагі ў падобных выпадках перасцерагаюць, што “піць ваду з крыніц не проста нельга, а нават небяспечна. У тым ліку выкарыстоўваць яе для мыцця рук і твару”. Але, ладна, мы тут трохі нагнятаем. Гэта была перасцярога ад пермскіх эколагаў, актуальная, адпаведна, што да крыніц гэтага краю. А што ў нас?
10 000 калодзежаў – брудныя
Пра праблему пітной вады ў Магілёўскім рэгіёне мы размаўляем з эколагам і грамадскім актывістам Андрэем Паўлавічам (імя змененае з прычын бяспекі) з абласнога цэнтра. Перад сваім палітычным звальненнем з адной навуковай установы спецыяліст шмат гадоў прысвяціў даследаванню гэтай тэмы. Агульныя высновы такія.
Вада з падземных крыніц на Магілёўшчыне сапраўды праблемная. Забруджанымі з’яўляецца каля 10 000 калодзежаў па ўсёй вобласці, а гэта каля адной трэцяй часткі ад усіх. Больш дакладную раскладку па раёнах можна пабачыць вось на гэтай мапе, створанай энтузіястамі. А вось на гэтай – сітуацыю па Беларусі наогул. Але трэба ўлічваць, што якасць вады з падземных крыніц мае сезонны характар, а таксама залежыць ад таго, ці не размешчаны калодзеж у непасрэднай блізкасці ад якой-небудзь фермы, як, напрыклад, у Вільчыцах.
Якасць вады ў калодзежах па Магілёўскай вобласці.
Сезоннае хістанне такое – падчас вясновай паводкі, калі з палёў вымываюцца ўгнаенні і трапляюць у грунтовыя воды, павышаецца ўзровень нітратаў. Летам, калі вёскі Магілёўшчыны атакуюць арміі дачнікаў са сваімі натуральнымі патрэбамі, адразу пачынаецца ўсплеск утрымання нітрытаў.
Таксама неабходна прымаць да ўвагі глыбіню залягання рэзервуара, што сілкуе крыніцу. Калі падземны басейн залягае на глыбіні каля 100 метраў і размешчаны паміж слаямі зямлі з водатрывалымі якасцямі, то такая крыніца будзе абароненая ад любых знешніх фактараў. Такая вада – самая чыстая і карысная. Калі ж глыбіня басейна складае некалькі дзясяткаў метраў і менш, то павышаецца верагоднасць забруджвання вады ў выніку дзейнасці чалавека. Адпаведна, для шараговага карыстальніка тут узнікае асноўная праблема – а як зразумець, з якой крыніцай ён мае справу ў кожным канкрэтным выпадку? Адказ на гэта можа даць толькі спецыяльнае – а лепш нават сістэматычнае – даследаванне.
Якая сiтуацыя з вадаправоднай вадой – норм
А вось вадаправодная вада на Магілёўшчыне адпавядае ўсім нарматывам. Канечне, у большасці выпадкаў. Часам у раённых цэнтрах і вясковых населеных пунктах вадаканал не можа забяспечыць прыстойную якасць вады па аб’ектыўных прычынах – вядуцца працы па замене старых труб, як у Асіповічах, дзе пасля запуску новай станцыі абезжалезвання на некалькі месяцаў забаранілі карыстацца вадой для піцця і прыгатавання ежы. Не ва ўсіх населеных пунктах яшчэ ўсталяваныя гэтыя станцыі абезжалезвання вады. Але працэс пабудовы такіх станцый ідзе з магутнымі тэмпамі.
“У межах дзяржаўнай інвестыцыйнай праграмы на 2024 год, зацверджанай указам №119 ад 29 сакавіка 2024 года ў Магілёўскай вобласці на будаўніцтва станцый абезжалезвання выдзелена сродкаў рэспубліканскага бюджэта на 2,3 мільярды рублёў. – пастаўленым голасам выкладчыка зачытвае нам афіцыйныя дадзеныя Андрэй Паўлавіч – Дзяржаўнай праграмай “Камфортнае жыллё і спрыяльнае асяроддзе” на 2021-2025 гады, зацверджанай Саветам міністраў 28.01.2021 г. №50 мэтавы паказчык забеспячэння насельніцтва вадой пітной якасці па выніках 2024 года ў Магілёўскай вобласці павінен скласці 99,1%. Па стане на 30 чэрвеня 2024 года – гэта значыць, тут даюцца зусім свежыя дадзеныя – гэты паказчык складае 96,0%. Для дасягнення пастаўленай задачы да канца 2024 года будзе завершана будаўніцтва 47 станцый абезжалезвання.”
Купляйце бутэлькамі
У гэты самы час у Краснапольскім раёне падвялі вынікі экалагічнага праекта “Інклюзіўны падыход да захавання навакольнага асяроддзя”. “Адна з самых кранальных ініцыятыў, – напісала пра гэты праект мясцовая газета “Чырвоны сцяг”. – “Чыстая вада для хвароб бяда”, рэалізаваная на тэрыторыі Мхініцкага сельскага савета. У жыхароў пазначанага сельсавета ёсць вялікая праблема – востры недахоп якаснай чыстай пітной вады.”
Адзінымі крыніцамі вады ў аддаленых і маланаселеных пунктах Мхініцкага сельсавета служаць шахтавыя калодзежы – гаворыцца ў паведамленні – вада ў якіх, згодна з пратаколамі даследавання раённага цэнтра гігіены і эпідэміялогіі, з’яўляецца тэхнічнай і не прыдатнай для піцця. Пенсіянеры, якія пражываюць у вёсках Ячная Буда, Буглаі, Глыбаў, Горкі, дзе адсутнічае цэнтральнае водазабеспячэнне, у большасці выпадкаў выкарыстоўваюць бутыляваную ваду. “Вынік ініцыятывы парадаваў: 16 пажылых грамадзян, двое з якіх інваліды 1 групы, забяспечаны збанамі з фільтрамі, а гэта значыць, чыстай пітной вадой.”
Актывісты ініцыятывы “Інклюзіўны падыход да захавання навакольнага асяроддзя” абмяркоўваюць вынікі праекта ў Краснапольскім раённым моладзевым цэнтры «Міраж». Фота: “Чырвоны сцяг”.
Насельніцтва Магілёўшчыны на 96 працэнтаў забяспечана чыстай пітной вадой паводле статыстыкі – узгадваем мы ў размове з Андрэем Паўлавічам – а для таго, каб забяспечыць вадой жыхароў адразу некалькіх вёсак Краснапольскага раёна, ім купляюць фільтры актывісты экалагічнай ініцыятывы? Як гэта разумець?
Усё вельмі проста – супакойвае нас суразмоўца. Станцыі абезжалезвання, як і цэнтралізаваны вадаправод, абсталёўваюцца зараз толькі там, дзе гэта перспектыўна. Напрыклад, у аграгарадках, у тых вёсках, якія застаюцца больш-менш люднымі. Зразумела, што тымі населенымі пунктамі, дзе зараз пражывае адзін-два чалавекі, ніхто займацца не будзе.
Вось такі прыклад. На трасе паміж Шкловам і Александрыяй, якая далей ідзе на Барань, што на Віцебшчыне, таксама была вялікая праблема з чыстай вадой. Для насельніцтва малых вёсак арганізавалі падвоз вады цыстэрнамі. Некаторы час гэта ратавала старых, але ўсё роўна было занадта затратна для дзяржавы. У выніку падвоз вады спынілі, і канстатавалі вельмі просты выхад з сітуацыі – “купляйце ваду бутэлькамі”.
Не ў лепшым стане і дачныя пасёлкі, а таксама вёскі вакол буйных гарадоў, у якіх большасць дамоў выкупленая гарадскімі пад дачы. Афіцыйна тут будзе прапісана адзін-два чалавекі,хоць рэальна круглы год могуць жыць нашмат больш. Таму месца будзе лічыцца бесперспектыўным з усімі наступствамі, а недасягальнасць чыстай пітной вады будзе ўкладвацца ў тыя самыя 0,9% насельніцтва Магілёўскай вобласці, якія застануцца незабяспечанымі ёй і пасля рэалізацыі праграмы “Камфортнае жыллё і спрыяльнае асяроддзе”.
“Напэўна, зусім ператанем ездзіць”
За прыкладам мы зноўку адправіліся ў госці. Дачны кааператыў “Сілікатчык” ад Магілёўскага камбіната сілікатных вырабаў знаходзіцца ў Шклоўскім раёне, хоць да яго амаль што можна даехаць з абласнога цэнтра гарадской маршруткай №8. Трэба будзе толькі поўгадзіны патраціць на дарогу па лясістым узгорку.
“Сілікатчык” размешчаны на высокім беразе Дняпра. Калодзежаў няма, але па вуліцах пасёлка сіламі самаго кааператыва ўжо даўно пракладзены саматужны водаправод. Каля кожнага дома абсталяваная невялікая калонка з кранікам, з якога можна набраць вады. Вадаправод працуе сезонна. На зіму яго перакрываюць, бо іначай палопаюцца трубы. А вось ваду з яго піць нельга, бо высокі ўзровень утрымання жалеза. Саматугам паставіць яшчэ і станцыю абезжалезвання для кааператыва – ужо за межамі магчымасцяў.
Дачніца Марыя Сцяпанаўна (імя змененае з прычын бяспекі) жыве ў пасёлку кожнае лета разам з двума ўнукамі. Часта прыяжджае дачка, маці хлопчыкаў. Праблему з вадой вялікае сямейства адчувае вельмі востра – у іх няма сваёй машыны, каб ездзіць за ёй у горад, альбо ў суседнюю вёску. Да таго ж і ў вёсцы ўсе калонкі ўжо заблакаваныя ахоўным кажухамі, так што без спецыяльнага ключа вады не набраць. А летам яе патрабуецца вельмі шмат – асабліва ў спякотныя дні, па два-тры літры на чалавека. За тыдзень на траіх гэта атрымліваецца каля 50-60 літраў. Дзе іх узяць?
Фота блізкае да ілюстрацыйнага.
Раней дапамагаў сын, які на сваёй машыне прывозіў з Магілёва па некалькі пяцілітровых каністраў праз кожныя тры-чатыры дні. Зараз ён дапамагчы ўжо не можа – прышлося з’ехаць з Беларусі. Пра прычыну Марыя Сцяпанаўна красамоўна маўчыць. І так зразумела.
Як цяпер абыходзіцца – пенсіянерка не ведае. У самым нізе гары, на якой стаіць дачны пасёлак, маецца стары калодзеж-крынічка. Вада там, здаецца, чыстая – мяркуе жанчына. Вось толькі на тое, каб схадзіць уніз, набраць, а потым вярнуцца ўверх па схіле, у старой жанчыны сыходзіць ледзь не паўдня.
“Напэўна, зусім перастанем ездзіць” – паціскае плячыма жанчына.
Не ратуе таксама і фільтр для вады. Пасля апрацоўкі ў ім, яна зусім мала мяняе свае якасці, на вуснах застаецца ўсё той жа прысмак. Усё ж, ачыстка павінна быць больш глыбокай, чым можа забяспечыць звычайны кухонны фільтр – уздыхае жанчына.
Ківаем галовамі і міжволі задумляемся – як там жыхары ў вёсках Ячная Буда, Буглаі, Глыбаў і Горкі Мхініцкага сельсавета Краснапольскага раёна.
Блакітная крыніца, Слаўгарадскі раён. Фота: mogilev.media
Днём 14 ліпеня на Магілёўшчыну абрынуўся жорсткі ўдар стыхіі. Навальніца, якая прайшла па паўднёвых рэгіёнах нашай краіны, закранула таксама некаторыя ўчасткі Магілёўшчыны. Сярод раённых цэнтраў самы моцны ўдар стыхіі адчулі на сабе жыхары Асіповіч.
Так, сапраўдная паніка пачалася ў наведвальнікаў цырка, калі ад моцнага ветра тут пачало проста рваць сам шацёр. Відэа, знятае гледачамі прадстаўлення, а таксама іншыя наступствы стыхіі на вуліцах Асіповіч і на дарогах Магілёўскай вобласці – у нашай відэападборцы.
У Асіповічах стыхія ламала дрэвы ў парку і на вуліцах. Увесь вечар 14 ліпеня і сёння раніцай у горадзе камунальныя службы і іншыя арганізацыі займаліся разборам завалаў.
На некаторых трасах рэгіёна паваленыя дрэвы заблакавалі рух транспарта. Гэта назіралася на трасе Гомель-Магілёў, на дарозе пад Чавусамі – пісалі карыстальнікі Тэлеграм-канала “ДАІ Магілёў ДПС”.
У Бабруйску пасля навальніцы заліло некалькі гарадскіх вуліц – піша “Камерцыйны кур’ер”.
Стралок забіты, яго матывы высвятляюцца. Таксама загінуў адзін з наведвальнікаў мітынга, яшчэ двое цяжка параненыя.
Былы прэзідэнт ЗША Дональд Трамп атрымаў лёгкае раненне – куля прабіла верхнюю частку яго правага вуха. “Я пачуў свіст, стрэлы і адразу адчуў, як куля раздзірае скуру” – пракаментаваў замах на яго жыццё палітык.
Як паведамляе з месца падзей The New York Times, страляніна на перадвыбарчым мітынгу Дональда Трампа адбылася днём 13 ліпеня па амерыканскім часе ў гарадку Батлер, што ў Пенсільваніі. Падчас выступу Трампа прагучалі некалькі стрэлаў з аўтаматычнай зброі. Кандыдат у прэзідэнты ЗША схапіўся рукой за сваё вуха і неўзабаве асеў на падлогу, яго ачапілі целаахоўнікі. Таксама, стрэламі былі збітыя з ног яшчэ некалькі чалавек, што знаходзідіся побач. Момант пакушэння трапіў на відэа (асцярожна, жорсткія кадры).
На дадзены момант названа меркаванае імя чалавека, што здзейсніў замах – Томас Мэцью Крукс.
Як пішуць амерыканскія СМІ, незадоўга да пакушэння некаторыя ўдзельнікі перадвыбарчага мітынга заўважылі падазронага мужчыну са зброяй, што лез на дах суседняга будынка, аднак іх паведамленні былі праігнараваныя супрацоўнікамі бяспекі.
Страляніна вялася з будынка, размешчанага прыкладна ў 125 метрах ад трыбуны, з якой выступаў Дональд Трамп.
