Зуб і косткі маманта, каменныя сякеры, якар ды іншыя цікавосткі Чэрыкаўскага музея. Расказаем, што можна цікавага тут убачыць.
Установа культуры Чэрыкаўскі гісторыка-краязнаўчы музей была заснавана ў 1983 годзе. Пад музей у свой час быў выдзелены будынак былога раённага вузла сувязі, зроблены рамонт і рэканструкцыя памяшканняў пад музейныя экспазіцыі. Больш за тры гады ішла інтэнсіўная работа па зборы экспанатаў і камплектаванні музейных фондаў, стварэнні навуковай канцэпцыі экспазіцыі. Цяпер жа яе плошча складае 318 метраў квадратных, а ў фондах музея налічваецца больш за дзевяць тысяч экспанатаў.
Шэсць экспазіцыйных залаў распавядаюць наведвальнікам пра розныя этапы гісторыі Чэрыкаўшчыны, прыроду і народныя традыцыі краю. Адзначым, што музейная прастора арганізавана згодна савецкім прынцыпам музеязнаўства, пагэтаму там ёсць залы прысвечаныя Кастрычніцкай рэвалюцыі і Леменскай школе-камуне.
Зуб, косткі і поўсць маманта
Парэшткі маманта былі знойдзены падчас раскопак стаянак каменнага веку на Чэрыкаўшчыне, а пасля трапілі ў мясцовы краязнаўчы музей. Прычым зуб, бівень і косткі маманта настолькі добра захаваліся, што даюць уяўленне аб памерах старажытнай жывёлы. Уразіць можа і тое, што экспануецца нават поўсць маманта, які некалі хадзіў па чэрыкаўскай зямлі. Парэшткам налічваецца некалькі дзясяткаў тысяч гадоў.
Натуральна, падобныя экспанаты рэдка можна ўбачыць у раённых краязнаўчых музеях, пагэтаму яны выклікаюць усеагульны інтарэс у рознаўзроставых наведвальнікаў.
Камень надмагільны
У фондах краязнаўчага музея знаходзіцца вельмі цікавы культавы аб’ект – надмагільны камень сярэдзіны ХVII ст, які быў знойдзены пры археалагічных раскопках Чэрыкава. Для надмагілляў нашы продкі колісь выкарыстоўвалі валуны ледавіковага паходжання. На чэрыкаўскім каменным надмагіллі высечаны наступны тэкст: «Зде лежит раб божи Пилип В«?». На версе каменя выбіты крыж тыпу “Галгофа”, якія мае антрапаморфныя рысы – гэта значыць падобны да фігуркі чалавека.
Каменнае надмагілле дастаткова масіўнае: даўжыня 77 сантыметраў, а шырыня 42 сантыметра.
Багатыя зборы народнага адзення, вырабаў ткацтва і вязання канца ХІХ – пачатку ХХ ст.
Не кожны гісторыка-краязнаўчы музей можа пахваліцца багатай калекцыяй ручнікоў, набожнікаў і посцілак. Але чэрыкаўскі музей выключэнне: тут знаходзяцца сотні найцікавейшых тканых вырабаў. Прычым усе яны былі сабраны з розных вёсак Чэрыкаўшчыны, у тым ліку з адселеных пасля катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.
У музеі знаходзяцца і каштоўныя зборы народнага адзення: андаракаў і фартухоў, жаночых і мужчынскіх кашуль, саматканых паясоў і інш. Добра прадстаўлены ў экспазіцыя “Сялянская хатка” гліняныя вырабы, прадметы побыту і прылады працы, якія даюць уяўленні пра жыццё сялян на Чэрыкаўшчыне ў канцы ХІХ – першай палове ХХ стагоддзя.
Нездарма найбольшую значнасць у музейнай экспазіцыі мае зала этнаграфіі, у якой праходзяць музейныя заняткі абрадавай накіраванасці, рэалізуюцца музейна-адукацыйныя праграмы.
Якар нібыта ХIV стагоддзя
На ўваходзе ў сам музей можна ўбачыць унікальны экспанат – якар, які супрацоўнікі музея атрыбутуюць ХIV стагоддзем, гэта значыць яшчэ часоў Вялікага княтсва Літоўскага. Якар каваны, чатырохлапавы. Знойдзены ён быў у р. Сож каля вёскі Гранава Чэрыкаўскага раёна ў 1998 годзе. Памеры яго нямалыя – даўжынёй 130 сантыметраў.
Якар на ўваходзе ва ўстанову культуры выключна выконвае функцыю рэпрэзентатара, бо пасля такога экспаната гасцям горада захочыцца наведаць і музейныя пакоі. Што да даціроўкі якара XIV чтагоддзем, то варта крытычна ўспрымаць гэтую інфармацыю – у тыя часы наўрадці гаспадары сталі б ахвяраваць такой вялікай колькасцю метала дзеля якара.
Каменныя сякеры
Адметнымі экспанатамі з’яўляюцца каменныя сякеры рознага часу, знойдзеныя падчас археалагічных даследаванняў Чэрыкаўскага раёна. Частка каменных клінападобных сякер адносіцца да эпохі неаліта. Свідраваныя сякеры, якія складаюць другую частку калекцыі, адносяцца да эпохі бронзавага веку на тэрыторыі Беларусі.
Ёсць у экспазіцыі і жалезная сякера, якую музейшчыкі чамсусьці даціруюць XVI стагоддзем. Яна быццам бы таксама знойдзена падчас археалагічных даследаванняў Чэрыкаўшчыны і прыцягвае ўвагу наведвальнікаў. Мы ж ведаем, што гэта нішто іншае, як склюд – сякера-цясак, якой яшчэ і ў ХХ стагоддзі апрацоўвалі бярвенне.
Фота mogilev.media, dkmf.by