Tag: Магеллан

Дзень у гісторыі. 27 красавіка. Загінуў Ф. Магелан. Фантастычныя ўцёкі. Крушэнне «Надзеі». Нарадзіліся мастак М. Данцыг, біятланіст С. Новікаў. Памёрлі Ф. Багушэвіч, Доктар Эсперанта.

Навіна ад

1521 год. На Філіпінах абарыгены забілі партугальскага мораплавацеля Фернана Магелана (1480–1521).

Магелан умяшаўшыся ў міжусобную барацьбу абарыгенаў і загінуў. Яго гібель цяжка адбілася на ходзе першага коласветнага падарожжа. Многія маракі загінулі, з пяці караблёў толькі “Вікторыя” пасля многіх цяжкіх прыгод нарэшце дабралася да роднай гавані.

Экспедыцыя Магелана пацвердзіла, што Зямля – шар. Упершыню еўрапейцы прайшлі праз Ціхі акіян, быў адкрыты праліў, які аддзяляе Паўднёвую Амерыку ад вострава Вогненная Зямля (Магеланаў праліў).

1584 год. Памёр князь Мікалай Радзівіл VI Руды (1512–1584).

Ваенны, палітычны, рэгілійны і грамадскі дзеяч ВКЛ. Распаўсюджвальнік на Беларусі ідэй кальвінізму.

Разграміў рускія войскі пад Улай (1564), блакаваў іх у Полацку (1564), выступаў супраць заключэння ўніі з Польшчай.

1771 год. Адбыліся самыя фантастычныя ўцёкі ў Расіі.

Ссыльны афіцэр войска Рэчы Паспалітай, удзельнік паўстання Барскай канфедэрацыі (1768) Морыц Аўгуст Бянеўскі (1746–1786) арганізаваў паўстанне на Камчатцы.

Пад яго кіраўніцтвам ссыльныя і катаржане абяззброілі ахову, захапілі склады з таварамі і правіянтам, выламалі з прыбярэжнага лёду галіён “Святы Пётр” і выйшлі ў мора. Да канца жніўня ўцекачы дасягнулі берагоў Паўднёвага Кітая. Потым 7 ліпеня 1772 года яны дабраліся да Францыі, дзе былі сустрэты як героі. Яны першымі з рускіх, ліцвінаў і палякаў перасеклі экватар і пераплылі Індыйскі акіян.

Бянеўскі пасля Францыі з новымі таварышамі адправіўся на Мадагаскар. Там Морыц стаў Ампансакабе – “вярхоўным уладаром”, каралём вострава.

1878 год. Пад Полацкам нарадзіўся Станіслаў Любіч-Маеўскі (1878–1941).

Беларускі грамадска-культурны дзеяч, педагог. Скончыў Віцебскую гімназію, Кракаўскі ўніверсітэт. Стваральнік арганізацыі “Кола беларускіх студэнтаў у Кракаве”.

У 1903–1941 гадах выкладаў гісторыю і геаграфію ў навуковых установах, быў дырэктарам гімназій ў шматлікіх гарадах Польшчы і Беларусі.

Выдаў больш за 13 падручнікаў па гісторыі, геаграфіі, беларускай і польскай мове, але найбольшую вядомасць набыў яго беларускі буквар «Лемантар» (Львоў, 1929).

У чэрвені 1940 года, пасля стварэння Літоўскай ССР, увайшоў у склад гарадской адміністрацыі Вільні, курыраваў школьны сектар, працаваў у Беларускім нацыянальным цэнтры.

У верасні-снежні 1941 года працаваў у Інспектарыяце беларускіх школ у Мінску, супрацоўнічаў з беларускай незалежніцкай групай Я. Станкевіча і польскім антыфашысцкім падполлем.

У снежні 1941 года, па даносе правакатара, схоплены і расстраляны.

1900 год. Памёр Францішак Багушэвіч (1840-1900).

Беларускі грамадскі дзеяч, паэт, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры, яе класік, адзін з першых ідэолагаў беларускага нацыяналізму. Актыўны ўдзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў паранены ў баі ў Аўгустоўскіх лясах.

Служыў Чарнігаве, на  Сумшчыне, у Валагодскай губерні, Вільні ў судовых палатах.

Пасля звальнення са службы ў  1898 годзе жыў у Кушлянах (цяпер Смаргонскі раён), дзе і памёр.

Аўтар вершаў, апавяданняў, баек на беларускай, польскай мовах, публіцыстычных артыкулаў, зборнікаў «Дудка беларуская», «Смык беларускі», «Скрыпачка беларуская» і «Беларускія апавяданні Бурачка».

У сваіх творах выступаў ад імя ўсяго працоўнага беларускага народа, быў пераважна ідэалагічным прадстаўніком сялянства.

У яго творчасці таленавіта спалучаны гісторыка-філасофскае і мастацкае асэнсаванне лёсу беларускага народа, моцныя матывы нацыянальнага адраджэння. Творчасць Багушэвіча ў значнай ступені садзейнічала працэсу развіцця беларускай мовы.

Пры жыцці яго творы ў Расійскай імперыі былі забаронены. Яны выдадзены асобнымі кнігамі і лістоўкамі ў час рэвалюцыі 1905-1907 гадоў, аднак у 1908 на іх накладзены арышт.

У БССР былі ўпершыню выдадзены ў 1922 годзе («Дудка беларуская»). 

У 1930-я гады творчасць Багушэвіча была абвешчана буржуазна-кулацкай, нацыяналістычнай, да 1940 года яго кнігі не друкаваліся. 3 чэрвеня 1937 года Галоўліт БССР выдаў загад № 33, згодна з якім усе выданні твораў Францішка Багушэвіча павінны былі спальвацца.

Паштоўка часоў БНР з цытатай Францішка Багушэвіча

1917 год. Памёр ураджэнец Беластока Лазар Заменгоф (1859–1917).

Лекар, вынаходнік мовы эсперанта. Жыў у Гродна і Варшаве.

Пад псеўданімам Доктар Эсперанта у 1887 годзе выдаў кнігу “Міжнародная мова”, з якой жыхары Зямлі даведаліся пра штучную мову “эсперанта” (“надзея”). У якасці прыкладаў у кнізе былі прыведзены тэксты на эсперанта: малітва Ойча наш, урывак з Бібліі, прыклад ліста, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Г. Гейнэ. Зараз на эсперанта размаўляюць у свеце каля 2 млн чалавек. У Беларусі валодаюць гэтай мовай лічаныя спецыялісты.

У гонар вучонага названы вуліцы ў Валенсіі, Варшаве, Гродна, Іерусаліме, Канах, Каўнасе, Кракаве, Лодзі, ў Нетаніі, Познані, Тэль-Авіве, Франкфурце-на-Майне, Руэй-Мальмезоне і іншых гарадах. У яго гонар названы астэроід, усталяваны бюсты ў Беластоку, Вейсеяе, Вене, Адэсе.

1919 год. Крушэнне парахода «Надзея» на Заходняй Дзвіне.

Каля 14:00 «Надзея» адчаліла ад Віцебскай прыстані на Бешанковічы з 242 пасажырамі, у тым ліку 5 дзецьмі.

Параход сутыкнуўся з каменным лёдарэзам апоры Дзвінскага моста. Капітан, некаторыя пасажыры і члены каманды паляцелі ў халодную ваду, іншыя кінуліся на правы бок, каб вылезці на апору. Параход нахіліўся, зачэрпаў вокнамі кают ваду і стаў тануць. Загінула не менш за 100 чалавек.

1930 год. Нарадзіўся Май Данцыг (1930–2017).

Народны мастак Беларусі. Кавалер ордэна Францыска Скарыны.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Маскоўскі мастацкі інстытут. Выкладаў у Беларускай акадэміі мастацтваў, прафесар.

Быў старшынёй Мінскага аб’яднання яўрэйскай культуры імя Ізі Харыка, грамадскай камісіі па ставарэнні Мемарыяльнага комплекса “Яма” , віцэ-прэзідэнтам Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын, займаўся праблемамі ўвекавечання памяці вязняў Мінскага гета.

Працаваў у розных жанрах станковага жывапісу.

Творам Данцыга ўласцівы арыгінальныя кампазіцыйныя рашэнні, драматургічнасць зместу.

Май Данцыг. Мой горад старажытны, малады.

1947 год. Памёр Валянцін Таўлай (1914–1947).

Беларускі паэт, дзеяч заходнебеларускага нацыянальнага руху.

Вучыўся ў Слонімскай настаўніцкай семінарыі, Віленскай беларускай гімназіі, з якіх быў выключаны за палітычную дзейнасць. Арыштоўваўся, знаходзіўся ў зняволенні ў Слонімскай і Гродзенскай турмах (1929–1930).

У 1930-1932 гадах працаваў у БССР.

У 1932 годзе быў накіраваны на падпольную работу ў Заходнюю Беларусь. Зноў арыштоўваўся, быў у заключэнні, адкуль вызвалены ў верасні 1939 года.

У гады Вялікай Айчыннай вайны быў падпольшчыкам, партызанам. У верасні 1943 года арыштаваны СД у Лідзе, вызвалены з дапамогай беларускіх паэтаў, палітычных і ваенных дзеячаў.

Пасля вайны працаваў ў СМІ, у Літаратурным музеі Янкі Купалы.

Аўтар паэм, вершаў, зборніка «Выбранае», публіцыстычных нарысаў пра рэвалюцыйна-вызваленчую і антыфашысцкую барацьбу, крытычных твораў пра творчасць Я. Купалы, П. Пестрака, Я. Брыля.

Пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Міцкевіча, І. Крылова і іншых.

Яго імем названы вуліцы ў Гродне, Лідзе і ў Маладзечне.

Мемарыяльная дошка устаноўлена ў Лідзе.

1965 год. У ЗША былі запатэнтаваны аднаразовыя падгузнікі пад гандлёвай маркай “Памперс”.

Іх стваральнікам стаў Віктар Мілз – амерыканскі інжынер-хімік, вядучы тэхнолаг кампаніі “Procter&Gamble” і па сумяшчальніцтве дзядуля траіх маленькіх унукаў.

Вынаходніку прыйшла ў галаву ідэя пакласці ў пялёнкі здробнёную прамакальную паперу. Першыя мадэлі ён выпрабаваў на ўласных унуках.

Назва “Pampers” – ад англійскага слова “pamper” – “песціць”.

1979 год. У Чавусах нарадзіўся Сяргей Новікаў.

Беларускі біятланіст.

Скончыў МДУ імя А. Куляшова.

Прызёр Алімпійскіх гульняў-2010, трохразовы чэмпіён універсіяды, двухразовы чэмпіён Еўропы.

Жыве ў Магілёве.

1998 год. Памёр Вітаўт Тумаш (1910–1998).

Беларускі грамадскі дзеяч, скарыназнаўца.

Актыўна ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім жыцці, быў старшынёй Лодзінскага аддзела Беларускага камітэта самапомачы, членам створанага ў Берліне (1941) Беларускага нацыянальнага цэнтра. У ліпені-лістападзе 1941 года бургамістр Мінска. Пасля пераезду ў Германію, займаўся лекарскай практыкай і працаваў у берлінскім аддзеле Самапомачы, рэдагаваў газету «Раніца».

Адзін з заснавальнікаў і шматгадовы старшыня Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў ЗША, член Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня Фундацыі імя П. Крэчэўскага. Даследчык спадчыны Ф. Скарыны.

Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў Нью-Джэрсі (ЗША).

Дзень у гісторыі. 20 лістапада. Нарадзіліся аўтар гімна БССР Міхась Клімковіч, пісьменнік Міхась Зарэцкі, паэтэса Яўгенія Янішчыц. Распачаўся Нюрнбергскі працэс. Дзень памяці Гаўрылы Гарэцкага

Навіна ад

Сусветны дзень дзіцяці (World Children’s Day, з 1959 года). 

Генеральная Асамблея ААН у гэты дзень у 1959 годзе прыняла дэкларацыю правоў дзіцяці, а ў 1989 – Канвенцыю аб правах дзіцяці.

Штогод 11 мільёнаў дзяцей паміраюць, не дажыўшы да свайго пятага дня нараджэння, яшчэ дзясяткі мільёнаў застаюцца фізічна ці разумова хворымі, не маючы магчымасці для сталення, жыцця і развіцця.

Дзіцячы фонд ААН вядзе шырокую працу па ўсіх аспектах дзіцячага здароўя, здароўя цяжарных жанчын.

Міжнародны дзень аховы дзяцей адзначаецца штогод 1 чэрвеня.

1480 год. Нарадзіўся Фернан Магелан. 

Партугальскі і іспанскі мараплаўца. 

Камандаваў экспедыцыяй, якая здзейсніла першае кругасветнае падарожжа (22 сакавіка 1518 – 8 верасня 1522). 

Адкрыў праліў (Магеланаў) паміж Атлантычным і Ціхім акіянамі. 

Экспедыцыя даказала шарападобнасць Зямлі. 

Магелан быў забіты на востраве Мактан (Філіпіны) падчас сутычкі з мясцовымі жыхарамі 27 красавіка 1521 года. 

Далей павеў экспедыцыю яго памочнік Эль-Кана.

wikimedia.org

1621 год. Памёр Крыштоф Радзівіл Пярун. 

Дзяржаўны дзеяч ВКЛ. Сын Мікалая Радзівіла Рудога, вялікі гетман літоўскі, ваявода віленскі.

Удзельнік Інфлянцкай вайны 1558-1582 гадоў: узяў замак Усвяты, нанёс паражэнне расійскаму войску каля Вялікіх Лук. 

Удзельнічаў у рэйдзе (1581) па тылах рускіх войск да вярхоўяў Волгі, заняў Старыцу і Ржэў, што разам з аблогай Пскова прымусілі Івана Грознага падпісаць перамір’е. Гэты рэйд паслужыў нагодай для стварэння шэрагу паэтычных твораў у гонар Крыштафа Радзівіла – Ф. Градоўскага, Г. Пельгрымоўскага, Я. Каханоўскага, А. Рымшы.

Прыхільнік плана стварэння дзяржаўнай уніі ВКЛ, Польшчы і Расіі на чале з вялікім князем.

Змагаўся з паўстаннем Налівайкі 1594-1596. У 1601 года нанёс паражэнне шведам ў бітве пад Кокенгаўзэнам, узяў Вендэн.

Фундатар і будаўнік кальвінісцкіх сабораў, апякун вучоных, дзеячаў беларускай культуры.

1648 год. Каралём Польшчы і вялікім князем ВКЛ абраны Ян Казімір Ваза. 

Займаў сталец да 1668 года. Апошні з дынастыі Ваза. Намінальна і спадчынна да 1660 году насіў тытул караля Швецыі. Кардынал ордэна езуітаў.

У 1661 годзе надаў езуіцкай калегіі ў Львове статус унівэрсытэту — першага ва Ўкраіне.

У час яго кіравання адбыліся найбольш разбуральныя войны: з Масковіяй (1654-1667) і Швецыяй (1655-1660). Маскоўскія войскі акупавалі большую частку ВКЛ, а шведы — значную частку Польшчы разам з Варшавай.

У 1657 годзе Рэч Паспалітая адмовілася ад сувэрэнных правоў на Прусію, паводле Андрусаўскага міру (1667) страціла Смаленскае ваяводства, Кіеў і ўсе тэрыторыі Ўкраіны на ўсход ад Дняпра.

Агульны гаспадарчы заняпад Рэчы Паспалітай, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча дзяржавы, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай  прывялі да таго, што 16 верасьня 1668 года Ян Казімір адмовіўся ад кароны і назаўсёды выехаў у Францыю.

wikimedia.org

 1695 год – Партугальскія каланізатары абезгаловілі Зумбі дус Палмарэса (у  хрышчэнні Мозес Бруна Грэгарыа). 

“Чарнаскуры Спартак”, правадыр збеглых негрыцянскіх рабоў Паўночна-Усходняй Бразіліі.

Яшчэ за 100 з лішнім гадоў да гэтага ў бразільскіх джунглях сталі ўзнікаць шматлікія квіломба – ваенныя лагеры збеглых рабоў, якія нападалі на каланізатараў і вызвалялі не толькі сваіх субратаў па расе, але і індзейцаў. Зумбі быў выхаваны партугальскім святаром і ў 1677 годзе, нягледзячы на маладосць, быў абраны вярхоўным кіраўніком найбуйнейшага квіломба – Палмарэса.

Пад лозунгам “Лепш памерці, чым жыць рабом” Зумбі больш за два дзесяцігоддзі змагаўся з партугальцамі і галандцамі, але быў выдадзены здраднікам. Дзень яго гібелі адзначаецца ў Бразіліі як Дзень негрыцянскай самасвядомасці.

tunnel.ru

 1899 год. Нарадзіўся Міхась Клімковіч. 

Беларускі пісьменнік, крытык, драматург, аўтар тэксту гімна БССР – «Мы, беларусы».

Першы старшыня праўлення Саюза пісьменнікаў БССР (1934-1939).

У 1936 годзе спрабаваў скончыць жыццё самагубствам, бо быў абвінавачаны ў сувязях з «трацкістамі і нацдэмамі».

Аўтар многіх паэм, вершаваных п’ес, драматычных твораў, некаторыя з якіх ставілася ў купалаўскім тэатры, лібрэта да опер і балетаў, перакладаў на беларускую мову творы рускіх, украінскіх, польскіх, літоўскіх аўтараў і іншых.

Даследаваў беларускую літаратуру.

Памёр 5 лістапада 1954 года.

1901 год. нарадзіўся Міхась Зарэцкі (Касянкоў). 

Беларускі празаік, драматург, перакладчык, крытык.

Дзяцінства прайшло ў в. Зарэчча (цяпер частка Шклова) – адсюль псеўданім.

Настаўнічаў на Магілёўшчыне, загадваў Шклоўскім валасным аддзелам народнай асветы, быў палітпрацаўніком Чырвонай Арміі, загадваў аддзелам літаратуры і мастацтва акадэміі навук.

Член кіраўніцтва літаратурнага аб’яднання «Маладняк», рэдактар часопіса «Маладняк». Адзін з ініцыятараў стварэння новага літаб’яднання «Полымя».

Адзін з ініцыятараў тэатральнай дыскусіі ў лістападзе 1928 года. Яго выступленні ў друку былі расцэненыя як праявы нацыянал-дэмакратызму. 

Арыштаваны 3 лістапада 1936 года, асуджаны 28 кастрычніка 1937 года да вышэйшай меры пакарання і на наступны дзень расстраляны.

Аўтар апавяданняў, аповесцяў, п’ес, крытычных артыкулаў. Пачынальнік рамантычнага кірунку ў беларускай савецкай прозе. Многія рукапісы загінулі, у прыватнасці, гістарычная драма «Рагнеда», працяг рамана «Крывічы».

Пераклаў на беларускую мову раман «Цэмент» Ф. Гладкова, «Прыгоды бравага салдата Швейка ў часе сусветнай вайны» Я. Гашака.

1917 год. Начальнікам штаба Вярхоўнага галоўнакамандуючага прызначаны начальнік магілёўскага гарнізона генерал Міхаіл Бонч-Бруевіч. 

Рускі і савецкі геадэзіст, ваены тэарэтык, удзельнік Першай сусветнай і грамадзянскай войн. З беларуска-літоўскай шляхты Магілёўскай губерні.

Генерал-маёр імператарскай і генерал-лейтэнант Чырвонай арміі. 

Доктар ваеных і тэхнічных навук.  

Першы царскі генерал, які перайшоў на бок Савецкай Расіі.

wikimedia.org

1945 год. Распачаўся судовы працэс у Нюрнбэргу над 24 ваеннымі кіраўнікамі нацысцкай Нямеччыны. 

Пачатак Нюрнбэргскага працэсу – суда над ваеннымі злачынцамі Трэцяга рэйху.

Міжнародны судовы працэс над групай галоўных нацысцкіх ваенных злачынцаў праходзіў з 10:00 20 лістапада 1945 па 1 кастрычніка 1946 года ў Міжнародным ваенным трыбунале ў Нюрнбергу (Германія). 

Пагадненне аб стварэнні Міжнароднага ваеннага трыбунала і яго Статут былі выпрацаваны СССР, ЗША, Вялікабрытаніяй і Францыяй падчас лонданскай канферэнцыі ў  чэрвені-жніўні 1945 года.

Сярод адданых суду былі Г. Герынг, Р. Гес, І. Рыбентроп, В. Кейтэль, Э. Кальтэнбрунер, А. Розенберг, Г Шахт, Г. Круп, К. Дзенніц, А. Йодль, М. Борман і іншыя.

Усім ім было прад’яўлена абвінавачанне ў здзяйсненні найцяжкіх ваенных злачынстваў і ў складанні і ажыццяўленні змовы супраць міру і чалавечнасці.

Яшчэ ў 1950-х гадах былі прадпрынятыя спробы стварыць пастаянна дзейны міжнародны крымінальны суд, які б разглядаў справы аб здзяйсненні ваенных злачынстваў і злачынстваў супраць чалавечнасці ў будучыні, але такі орган (Міжнародны крымінальны суд) пачаў сваю дзейнасьць толькі ў 2002 годзе.

tunnel.ru

 1948 года. Нарадзілася Яўгенія Янішчыц. 

Беларуская паэтэса, перакладчыца. “Самая таленавітая з усіх самых таленавітых паэтэс Беларусі” (В. Быкаў). Лаўрэатка прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы.

Аўтар вершаў, 6 зборнікаў лірыкі, зборніка выбраных твораў «У шуме жытняга святла», паэм, літаратурна-крытычных артыкулаў, рэцэнзій.

Перакладала на беларускую мову з рускай і ўкраінскай.

Яе асобныя вершы пакладзены на музыку.

Паэтычная спадчына паэткі – адна з самых яскравых і таленавітых старонак беларускай літаратуры другой паловы XX стагоддзя.

Цяжка і марудна папраўлялася пасля аварыі ў Магілёве ў 1976 годзе, калі атрымала мноства пераломаў і была надоўга прыкавана да бальнічнага ложка. Яна так і не здолела перамагчы фізічны боль і пакуты. Па афіцыйнай версіі, паэтка трагічна загінула 25 лістапада 1988 года. Яна выпала з восьмага паверха аднаго з мінскіх дамоў.

Яе імя носіць школа ў в. Парэчча Пінскага раёна.

wikimedia.org

 1954 год. Нарадзілася Святлана Снапкоўская. 

Беларускі гісторык і педагог. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Працавала ў БДУ, Нацыянальным інстытуце адукацыі, Беларускім педагагічным універсітэце імя М. Танка.

Даследуе гісторыю палітыкі царызму ў галіне адукацыі на Беларусі, педагогікі і асветы Беларусі ў 2-й пал. ХІХ ст. – пачатку XX стагоддзя. Адзін з рэдактараў калектыўных прац «Асвета і педагагічная думка на Беларусі: Бібліяграфічны паказ», «Народная педагогіка беларусаў».

1962 год. У в. Ракушава Круглянскага раёна нарадзіўся Міхаіл Баразна. 

Беларускі мастак, мастацтвазнаўца, рэктар Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў. Ганаровы член Расійскай акадэміі мастацтваў.

Працаваў у выдавецтве «Беларусь». З 1992 года працуе ў Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў. Прафесар кафедры гісторыі і тэорыі мастацтваў.

У якасці рэктара БДАМ удзельнічаў у рэпрэсіях супраць студэнтаў, якія пратэставалі супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. У сувязі з гэтым з чэрвеня 2021 года знаходзіцца ў санкцыйных спісах Еўрасаюза.

1988 год. Памёр ўраджэнец Мсціслаўскага раёна Гаўрыла Гарэцкі. 

Беларускі геолаг, географ, эканаміст, дэмограф, археолаг, грамадскі дзеяч. Доктар геолага-мінералагічных навук, заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, Дзяржаўнай прэміі БССР. Родны брат класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.

Першы дырэктар (1927) Беларускага навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі. У 28 гадоў стаў акадэмікам – самы малады сярод акадэмікаў да гэтага часу.

Арыштоўваўся ДПУ (1920, 1922, 1930, 1937, 1938). У 1931, 1938 годах прыгаворваўся да расстрэлу.

Вязень ГУЛАГ. У лагерах стаў геолагам. У 1939-1968 гадах – удзельнік будоўляў амаль усіх найбуйнейшых ГЭС у еўрапейскай частцы Расіі і Украіны, каналаў, вадасховішчаў, абвадняльных, арашальных і шлюзавых сістэм.

Па вяртанню на Беларусь, працаваў у Інстытуце геахіміі і геафізікі АН БССР.

Аўтар даследаванняў па эканоміцы, насельніцтве, фальклоры, дэмаграфіі, археалогіі, геалогіі. Ім закладзены асновы новай у СССР галіны ведаў – палеапатамалогіі, вучэння аб старажытных рэках.

Адзін са стваральнікаў руска-беларускага слоўніка. Аўтар успамінаў пра Максіма Горкага, Якуба Коласа, Янку Купалу, Максіма Гарэцкага і іншых.

Дамогся вяртання імя і творчасці Максіма Гарэцкага.

У гонар яго названы 13 відаў выкапнёвых раслін і жывёл.

wikimedia.org

2020 год. Памёр ураджэнец Крычаўскага раёна Віктар Цітоў. 

Беларускі этнолаг і гісторык культуры. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Выхаванец гісторыка-геаграфічнага факультэта Магілёўскага педінстытута.

Распрацаваў канцэпцыю гісторыка-этнаграфічнага раянавання Беларусі. Даследаваў тыпалогію культурных ландшафтаў, гістарычныя стасункі Беларусі і сумежных тэрыторый, беларускую дыяспару, этнічную гісторыю і геаграфію Беларусі, традыцыйную народную культуру, гісторыю народнай адукацыі, праблемы нацыянальных узаемаадносін.

Удзельнічаў у распрацоўцы навукова-метадычных прынцыпаў аховы помнікаў, арганізацыі музеяў-скансэнаў, у складанні «Нацыянальнага атласу Беларусі».